HIV ကုထံုးဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးဖြယ္ရာ အျဖာျဖာ

 ၁) မၾကာေသးခင္က HIV ကုထံုးအသစ္ကိုထပ္ၿပီး ေၾကညာလိုက္တယ္ေနာ္… ဘာလို႔ ကုထံုးေတြက ခဏခဏေျပာင္းလဲေနတာလဲ?

HIV/AIDS ေရာဂါဟာ တကယ္ေတာ့ ေရာဂါသစ္တစ္ခုပါပဲ။ ဒီေရာဂါအေၾကာင္း အခုထိေလ့လာလို႔မကုန္ေသးပါဘူး။ AIDS ေရာဂါကို ၁၉၈၁ မွာစတင္ေတြ႔ရွိျပီး HIV ပိုးကို ၁၉၈၃ မွာ  အတည္ျပဳခဲ႔တာပါ။ အဆင့္ျမင့္ ေရာဂါကုထံုး (Highly Active Antiretroviral Therapy-HAART) ကို ၁၉၉၆ မွာ စတင္ခဲ့တာပါ။ ဒီေဆးေတြကို ရွာေဖြေတြ႔ရွိျပီး မၾကာခင္မွာပဲ အျမန္ဆံုး အသံုးျပဳႏိုင္ခဲ့လို႔ ေရာဂါသည္ေတြအတြက္ မေသမီ ေဆးရရွိခဲ့ၾကတာပါ။ ေဆးအသစ္ေတြကိုလဲ အခ်ိန္နဲ႔အမွ် တီထြင္ေနၾကပါတယ္။ ဒီလို ေဆး၀ါးေတြရွာေဖြ တီထြင္ ထုတ္လုပ္မႈကေန ပိုမိုအစြမ္းထက္တဲ့ေဆး၀ါးေပါင္းစပ္မႈေတြနဲ႔ ေဆးတစ္မ်ိဳးခ်င္းရဲ႕ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳးေတြကို ပိုျပီး သိလာရပါတယ္။

ေဆးပညာဆိုင္ရာ သုေတသနေတြက ေဆးေတြကို အမ်ားျပည္သူအတြက္ ပိုမိုစိတ္ခ်ရေစဖို႔နဲ႔ ပိုေကာင္းမြန္တဲ့ ေဆးကုထံုးေတြေပၚလာေစဖို႔ ဦးတည္ေနပါတယ္။ ေရာဂါသည္ေတြက ဆရာ၀န္နဲ႔ ေရရွည္ တိုင္ပင္ျပ သျခင္း (follow-up) ဟာ ေရာဂါသည္ေတြ အတြက္ထိေရာက္တဲ႔ ေဆးကုထံုးေတြရဲ႕ ထိေရာက္မႈ အာနိသင္ကို သိရွိေစရံုမွ်မက ေဆးေတြရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး (side effects) ေတြကိုပါ သိရွိေစပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကုထံုးအသစ္ေတြကို အျမဲတေစ ေျပာင္းလဲရတာ အမွားမရွိဘူးလို႔ေျပာလို႔ ရပါတယ္။ ဒါ႔အျပင္ ကုထံုးအသစ္ေတြကို ေျပာင္းလဲျပီး အနာဂတ္မွာ လူနာအားလံုးအတြက္ ပိုမိုျပည္႔စံုတဲ့ ကုထံုးေတြေပၚေပါက္ေရးက က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ တစ္ခုျဖစ္သင့္ပါတယ္။

၂) ေနာက္ဆံုးထြက္ရွိတဲ့ ကုထံုးအရ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ART ေဆးကိုစေသာက္ရမွာလဲ?
၂၀၁၀ မွာ ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ၾကီးက ဆယ္ေက်ာ္သက္လူငယ္ေတြနဲ႔ လူၾကီးေတြအတြက္ ART ကုထံုးအသစ္ကို ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဒီမွာေဖာ္ျပတာေတြက ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ရႈေထာင့္ကေနၾကည့္ရင္ က်ေနာ္တို႔လို ဆင္းရဲတဲ့ နိုင္ငံေတြအတြက္ အသင့္ေတာ္ဆံုး ကုထံုးျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးေပၚ ကုထံုးကေတာ့ စီဒီဖိုးဆဲလ္ (CD4 cells) အေရအတြက္ ၃၅၀ ကုဗမီလီမီတာ ႏွင့္ေအာက္ဆုိရင္ ေရာဂါလကၡဏာ ရွိသည္ျဖစ္ေစ မရွိသည္ျဖစ္ေစ ART ေဆးကို စေသာက္ရမွာပါ။ ျပင္းထန္ေရာဂါ လကၡဏာ ရွိတဲ့ လူနာေတြ (ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ရဲ႕ ေရာဂါသတ္မွတ္ခ်က္ အဆင့္ ၃ (သို႔) ၄ ရွိသူမ်ား) ကေတာ့ စီဒီဖိုးအေရအတြက္ကို ၾကည့္စရာ မလိုပဲ ART ေဆးကို စ ေသာက္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ေရာဂါလကၡဏာမရွိတဲ႔ HIV ပိုးရွိသူေတြဟာ ေဆးမေသာက္မီ စီဒီဖိုး အေရအတြက္ကို စစ္ေဆးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ စီဒီဖိုးက ၃၅၀ ၀န္းက်င္အထိ လူအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေရာဂါလကၡဏာ မျပတတ္ပါဘူး။

ယခင္ ကုထံုးေဟာင္းေတြက စီဒီဖိုးအေရအတြက္ ၂၀၀ မွာ ART ေဆးစေသာက္ဖို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ သုေတသနအရ စီဒီဖိုးအေရတြက္ ၃၅၀ မွာ ေဆးစေသာက္ရင္ ေသးဆံုးႏိုင္ေခ် က်ဆင္းျပီး ေရာဂါတိုးပြားမႈ (ဥပမာ တီဘီေရာဂါ၀င္ျခင္း) ကို ဟန္႔တားႏိုင္ျပီး ဆိုး၀ါးတဲ့ ေရာဂါအေျခေနကို ကာကြယ္ႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

၃) ဒါဆို ေရာဂါလကၡဏာ မရွိေသးတဲ့အခုမွ HIV ပိုးရွိတာကိုသိတဲ့သူေတြကို ART ေဆး တိုက္သင့္သလား?
မတိုက္ရပါဘူး။ HIV ပိုးရွိတာသိသိခ်င္း ေရာဂါလကၡဏာမရွိတဲ့သူကို ေဆးမတိုက္သင့္ပါဘူး။ အဓိကလုပ္ရမွာက စီဒီဖိုးဆဲလ္အေရအတြက္ကို စစ္ရမွာပါ။ စစ္လို႔ ၃၅၀အထက္ရွိေနရင္ ေဆးေသာက္ဖုိ႔မလိုပါဘူး။ ၃၅၀နဲ႔ေအာက္မွာဆိုရင္ေတာ့ ကုထံုးသစ္အရ ေဆးစေသာက္ရမွာပါ။ (၂၀၀၉ခုႏွစ္ေလာက္တုန္းက ကုထံုးတစ္ခုကေတာ့ စီဒီဖိုး ၅၀၀ ေအာက္ဆို ေဆးေသာက္ဖို႔ ညႊန္းဖူးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲေလာက္ စီဒီဖိုး အမ်ားၾကီးရွိခ်ိန္မွာ ပံုမွန္ေတာ႔ ေဆးမလိုပါဘူး)
စီဒီဖိုးဆဲလ္ အတက္အက်ဟာ တစ္ဦးနဲ႔ တစ္ဦး မတူညီပါဘူး။ HIV ပိုးပမာဏေပၚ မူတည္ပါတယ္၊ ဆိုလိုတာက ပိုးအေရတြက္ မ်ားမ်ားရွိတဲ႔သူမွာ စီဒီဖိုးက်တာျမန္ႏိုင္ပါတယ္။ စီဒီဖိုးအေရတြက္ ၁၀၀၀ ကေန ၃၅၀ ထိက်ဖို႔ တစ္ခ်ိဳ႕လူေတြက ၁၀ႏွစ္ေလာက္ၾကာေပမယ္႔ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ႔ ၂ ႏွစ္အတြင္း အျမန္က်တတ္တာလည္း ရွိပါတယ္။ HIV ပိုးရွိသူတစ္ခ်ိဳ႔ (၅%)မွာ ေႏွးေကြးတဲ့ တုန္႔ျပန္မႈေၾကာင့္ HIV ပိုးကူးစက္ျပီး ၁၅ ႏွစ္ၾကာ တာေတာင္ စီဒီဖိုးအေရတြက္ မက်တတ္ပါဘူး။ ဒီလူေတြမွာ က်န္းက်န္းမာမာနဲ႔ ဘာေရာဂါ လကၡဏာမွ မျပတတ္ပါဘူး။

ART ကုထံုးမွာ အျမဲတမ္းေတြ႔ရတဲ့ ျပႆနာတစ္ခုက ေဆးေတြရဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြပါ၊ အနည္းနဲ႔ အမ်ား ရွိတတ္ပါတယ္။ ေဆးေတြက ေစ်းၾကီးတဲ့အျပင္ ေဆးမတိုးတာ (သို႔) ေဆးယဥ္ပါးတာမ်ိဳးေတြလဲ ရွိတတ္ျပန္ ပါတယ္။ လက္ရွိေလ့လာခ်က္ေတြအရ ဘာေရာဂါလကၡဏာမွ မရွိဘဲ စီဒီဖိုး အေရတြက္ေကာင္းေနသူေတြကို ART ေဆးေပးလဲ ဘာမွ မထူးပါဘူးတဲ့။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလူေတြမွာ စီဒီဖုိးကို ၃ လ (သို႔) ၄ လ တစ္ၾကိမ္ စစ္ေဆးျခင္းသာ အေကာင္းဆံုးပါတဲ့၊ စစ္ေဆးလို႔ စီဒီဖိုး ၃၅၀နဲ႔ေအာက္ေရာက္ေနရင္ေတာ့ ART ေဆးစရမွာပါ ျဖစ္ပါတယ္။

၄) တျခား ဘယ္လိုအေၾကာင္းရာေတြက ART ေဆးေသာက္ဖို႔လုိေၾကာင္း အေၾကာင္းဖန္ေစမလဲ?
၄-က) HIV နဲ႔ တီဘီေရာဂါ (TB) ပူးတြဲ ရွိေနျခင္း

HIV ပိုးရွိသူမွာ တီဘီပိုးရွိေနေၾကာင္း အတည္ျပဳလိုက္ရင္ ဒီလူနာကို အျမန္ဆံုး ART ေဆးေပးရမွာပါ။ ဒီေနရာမွာ စီဒီဖိုး အေရတြက္ကို ထည့္တြက္စရာ မလိုပါဘူး။ တီဘီကုထံုးကို အ၇င္ စ ရမွာပါ။ တီဘီေဆး ရဲ႕ ျပင္းအားကို ခံႏိုင္ျပီဆိုမွ ART ေဆးကို လိုက္ေသာက္ရမွာပါ၊ အမ်ားအားျဖင့္ တီဘီေဆးေသာက္ျပီး ၂ ပတ္ေလာက္အၾကာ (၈ ပတ္ထက္ေနာက္မက်ေစပဲ) ART ေဆးကို စတင္ ေပးေလ့ ရွိပါတယ္။

ဒီကုထံုးမွာ Efavirenz ဆိုတဲ့ေဆးကို သံုးသင့္တယ္လို႔ ပညာရွင္ေတြက ညႊန္ျပထားပါတယ္။ တီဘီေဆးထဲက Rifampicin က ART ေဆးတစ္ခုျဖစ္တဲ့ Navirapine နဲ႔အတူ တြဲမေပးသင့္ပါဘူး။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ Rifampicin က Navirapine ေဆးယဥ္ပါးမႈကို အားေပးလို႔ပါတဲ့။

ART ကုထံုးက လူတစ္ဦးခ်င္းအတြက္ တီဘီျဖစ္ပြားမႈကို ၉၀%အထိေလ်ာ့ခ်ႏိုင္ျပီး လူထုအတြင္ တီဘီျဖစ္ပြားမႈကို ၆၀%အထိေလ်ာ့နိုင္ကာ တီဘီျပန္လည္ျဖစ္ပြားမႈကို ၅၀% အထိေလ်ာ့ခ်ႏိုင္တယ္လို႔ ေလ့လာ ခ်က္ေတြက ေျပာပါတယ္။

၄-ခ) HIV နဲ႔ အသည္းေရာင္အသား၀ါ ဘီ (HBV) ပိုး  ပူးတြဲ ရွိေနျခင္း
HIV ပိုးရွိသူေတြမွာ အသည္းေရာင္ အသား၀ါ ဘီပိုးရွိေနရင္ သာမန္လူထက္ နာတာရွည္အသည္းေရာဂါျဖစ္ဖို႔ အလားလာ ၃ ဆကေန ၆ဆအထိရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ႔အျပင္ အသည္းၾကြတ္ဆက္ျခင္းလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ HIV ပိုးရွိသူေတြမွာ သာမန္လူထက္ အသည္းေျခာက္ေရာဂါန႔ဲ ေသႏိုင္ေျခက ၁၇ ဆ ပိုမ်ားတယ္တဲ့ေလ။

ဒါေၾကာင့္ HIV ပိုးရွိသူေတြမွာ အသား၀ါဘီပိုးအတြက္ ကုသဖို႔လိုေနရင္ (နာတာရွည္ အသည္းေရာင္အသာ၀ါ လကၡဏာေတြစလာရင္) ART ေဆးစတင္ကုသဖို႔လိုပါျပီ။ ဒီေနရာမွာ စီဒီဖိုးကို ထည့္မတြက္ပါဘူး။ ဒီလို  ကုသရင္ Tenofovir, Lamivudine, Emtricitibine စတဲ့ ေဆးတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို ထည့္သြင္း ကုသသင့္ပါတယ္။ ဒီေဆးေတြက အသည္းမွာရွိတဲ့ ဘီပိုးကိုလဲ တိုက္ခိုက္ႏိုင္လို႔ပါဘဲ။

လမင္းကို