“ေန႔ႏွင့္လမ်ား၏အဓိပၸာယ္”

ေန႔အမည္မ်ား၏အဓိပၸာယ္
            စာသင္ခ်ိန္တခုတြင္ ကေလးတေယာက္က မရဲတရဲျဖင့္ေမးသည္။ ကပ္သီးကပ္တတ္ ေမးျခင္း မဟုတ္ဘူးဟုလည္း စကားပလႅင္ခံသည္။ မိမိကေမးခြင့္ျပဳလိုက္သည္။ (စကတည္းကလည္း ေမးခြင္ျပဳထား ပါသည္။ မိမိအတြက္လည္းအက်ိဳးရွိ သူတပါးလည္းအက်ိဳးရွိရမည္ဟု ေျပာထားသည္။) သူေမးသည္က Sunday, Monday ဟူေသာအမည္ေတြ မည္သို႔ျဖစ္လာသနည္းဟု ဆိုျခင္းျဖစ္သည္။ မိမိလည္း မွတ္သားထားတာေလးေတြ ႀကိဳးစားေျဖလိုက္ရသည္။ လိုအပ္သည္မ်ားကိုလည္း ရွာေဖြၿပီး တင္ျပလိုက္ ပါသည္။

          Sunday ဟူေသာ အဓိပၸာယ္မွာ ေနနတ္သားကို အစြဲျပဳ၍ ေခၚေသာေန႔ ျဖစ္သည္။ Monday သည္ လနတ္သမီးကို အစြဲျပဳ၍ ေခၚေသာေန႔ျဖစ္သည္။ Tuesday သည္ စစ္ကိုအစိုးရေသာ Jupiter ဂ်ဴပီတာ နတ္မင္းကို အစြဲျပဳ၍ေခၚေသာေန႔ျဖစ္သည္။ Wednesday သည္ ေလမုန္တိုင္းကို အစိုးရေသာ ဝိုဒင္(Woden) နတ္မင္းကို အစြဲျပဳ၍ ေခၚေသာေန႔ျဖစ္သည္။ Thursday သည္ဝိုဒင္၏ သားေတာ္ျဖစ္ေသာ ေသာရ္(Thor) အမည္ရွိ မိုးႀကိဳးနတ္မင္းကို အစြဲျပဳေခၚေသာေန႔ျဖစ္သည္။ Friday ကေတာ့ ဝိုဒင္၏ မိဖုရား ဖရစ္ဂါ (Frigga) နတ္သမီးကို အစြဲျပဳ ေခၚေသာေန႔ ျဖစ္သည္။ Saturday ကေတာ့ မ်ဳိးေစ့ကို အစိုးရေသာ ဆက္တန္ (Saturn) နတ္မင္းကို အစြဲျပဳ ေခၚေသာေန႔ ျဖစ္ပါသည္။

             ျမန္မာအေခၚ တနဂၤေႏြႏွင့္ တနလၤာ ကိုေတာ့ ပါဠိမွ ပုဒ္ပ်က္၍ ေျပာင္းလဲ ေခၚေဝၚသည္ဟု ဦးဖိုးလတ္က ဆိုထားသည္။ က်န္သည့္ ငါးေန႔ကိုေတာ့ သကၠတမွ ဆင္းသက္လာသည္ဟု ဆိုသည္။

တနဂၤေႏြကို ပုဂံေက်ာက္စာမ်ား၌ “တန္နွင္ကုနယ္၊ တန္နွင္ကုေႏြ၊ တန္ႏွင္ကေႏြ” ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ တန္ႏွင္သည္ ေန႔ ဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ “ကုနယ္၊ ကုေႏြ၊ ကေႏြ” သည္ ေန ဟုအဓိပၸာယ္ ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တန္ႏွင္ကုႏွယ္ သည္ ေနေန႔ ဟု အဓိပၸာယ္ရေသာ ေနမင္းကို အစြဲျပဳေသာ ေန႔ျဖစ္ပါသည္။

တနလၤာကို ပုဂံေခတ္တြင္ “တန္ႏွင္လာ” ဟုေဖာ္ျပသည္။ “လာ” ဟူသည္ ေရွးအခါက လ ေဟာေသာ ပုဒ္ျဖစ္သည္။ ဒါ့ေၾကာင့္ တနလၤာ ဆိုသည္မွာ ေန႔လ သို႔မဟုတ္ လမင္းေန႔ ဟု အဓိပၸာယ္ရ၍ လမင္းကို အစြဲျပဳ ေခၚေသာ ေေန႔ျဖစ္ပါသည္။

           အဂၤါေန႔ကိုေတာ့ ေရွးေက်ာက္စာမ်ားတြင္ “အကၤာ၊ အင္ကာ၊ အဂၤါ” ဟူ၍ ေတြ႔ရသည္။ “အဂၤါရ” ဟူေသာ သကၠတစကားမွ လာသည္ဟု ဆိုသည္။ မီးက်ီးမီးခဲ ဟုအဓိပၸာယ္ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အဂၤါသည္ “မီးက်ီးမီးခဲကဲ့သို႔ နီရဲေသာ အဆင္းရွိေသာ ၿဂိဳဟ္” ဟု အဓိပၸာယ္ရ၍ အဂၤါၿဂိဳဟ္ကို အစြဲျပဳေခၚေဝၚေသာ ေေန႔ျဖစ္ပါသည္။

           ဗုဒၶဟူးေန႔ကို ေက်ာက္စာမ်ား၌ “ပုတၱ” ဟုေတြ႔ရသည္။ “ပုတၱ” မွ “ဗုဒၶ” ျဖစ္လာသည္။ သကၠတဘာသာ တြင္ “ဗုဒၶဒိန” ဟူ၍လည္းေကာင္း “ဗုဒၶဝါရ” ဟူ၍လည္းေကာင္း ေခၚၾကသည္။ ဗုဒၶ၏ အနက္မွာ ႏိုးၾကားျခင္း၊ ပညာရွိျခင္း၊ ေသာမၿဂိဳဟ္ ျဖစ္ေသာ လမင္း၏သား ဟူဆိုသည္။ ရာဇမတၱဏ္က်မ္းတြင္ တနလၤာၿဂိဳဟ္ (လမင္း) မိဖုရား တာရာေဒဝီတြင္ ဖြားျမင္ေသာသားဟု ေဖာ္ျပသည္။ ဒိန ႏွင့္ ဝါရ တို႔အနက္သည္ ေန႔ ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဝါရ တြင္ “ရ” ကို ေခ်၍ “ဗုဒၶဝါ” မွ “ဗုဒၶဟူး” ျျဖစ္ေပၚလာသည္။

         ၾကာသပေတးေန႔ကိုေတာ့ ရာဇမတၱဏ္က်မ္းတြင္ သိဒၶတိုင္း၊ အဂၤီရသအႏြယ္ “က်ာသပေတး” ကို အစြဲျပဳ ေခၚၾကသည္။ ပုဂံေက်ာက္စာမ်ားတြင္ “ၾကာသပတိယ္” ဟု ဆင္တူေသာ အေရးအသားကို ေတြ႔ရသည္။

        ေသာၾကာ ကိုေတာ့ ပုဂံေက်ာက္စာမ်ားတြင္ “သုၾကာ” ဟုေတြ႔ရသည္။ “သုၾကာ” ဟူေသာပုဒ္သည္ သကၠတဘာသာ “သုၾက” မွ ဆင္းသက္လာသည္ ဟုဆိုသည္။ “သုၾကာ” မွ ေသာၾကာ ျဖစ္ေပၚလာပံုကို ဦးဖိုးလတ္က အဆင့္ဆင့္ ရွင္းျပထားသည္။ ျဖဴစင္ထြန္းေတာက္ျခင္းဟု အဓိပၸာယ္ ရပါသည္။ ရာဇမတၱဏ္ က်မ္းတြင္ေတာ့ ေတဇာပူရတိုင္းသား၊ ေသတဗ်အမ်ဳိး၊ ဘဝုရေသ့၏မယားျဖစ္သူ သုဇိတာမွ ဖြားျမင္ေသာ “ေသာၾကာ” မွ ေသာၾကာ ဟု ေေခၚေၾကာင္းေဖာ္ျပထားသည္။

        စေန ကိုေတာ့ ပုဂံေက်ာက္စာမ်ားတြင္ “စနိဟ္” ဟုေဖာ္ျပထားသည္။ သကၠတဘာသာ “ဂနိ” (ရွနိဟု ဖတ္ပါ) မွ ဆင္းသက္လာသည္ဟု ဦးဖိုးလတ္မွ ရွင္းျပထားသည္။ ျဖည္းညင္းစြာသြားျခင္းဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ ရာဇမတၱဏ္က်မ္းတြင္ “စေန” ကို “သေန” ဟုေဖာ္ျပထားသည္။ ေသာရဌတိုင္း၊ ကာရအႏြယ္၊ တနဂၤေႏြၿဂိဳဟ္မင္း၏ မယား၊ ယသိဆာယာတြင္ ဖြားျမင္ေသာသား “ဇပၸ” ကို အစြဲျပဳေခၚေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။

လအမည္မ်ား၏အဓိပၸာယ္
 ေန႔အမည္ေတြအေၾကာင္း ကိုးကားေကာက္ႏုတ္ၿပီး ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ သေဘာက်ႏွစ္သက္သည္ ၾကား၍ ဝမ္းေျမာက္မိရပါသည္။ ခု လအမည္မ်ား၏ အဓိပၸာယ္ကို ေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္။
 ဇန္နဝါရီလ ကို မ်က္ႏွာႏွစ္ဖက္ရွိသာ ေကာင္းကင္ဘံု၏ တံခါးဝကို ေစာင့္သည့္ ေဂ်နပ္ (Janus) နတ္ကို အစြဲျပဳ၍ ေခၚျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ လက္တင္ဘာသာ JANUARIUS မွဆင္းသက္လာ၍ ပထမေျမာက္လ ဟု အဓိပၸာယ္ရပါသည္။
 ေဖေဖာ္ဝါရီလသည္ မူရင္းအမည္ Februo မွလာသည္။ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ျခင္းဟု အဓိပၸာယ္ရပါသည္။ ထို႔ျပင္ ေဖျဖဴးဝါး ျပစ္ဒဏ္က်ခံၿပီးဆံုးရာကာလ ဟုလည္း အဓိပၸာယ္ယူၾကသည္။ လက္တင္ဘာသာ FEBRUARIUS MENSIS မွ ဆင္းသက္လာသည္။ ဒုတိယေျမာက္လ ျဖစ္သည္။
 မတ္လကိုေတာ့ Mars အမည္ရွိ စစ္ကိုအစိုးရေသာ ေရာမနတ္ကို အစြဲျပဳ၍ ေခၚျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ လက္တင္ဘာသာ MARTIUS MENSIS ျဖစ္၍ အဂၤါၿဂိဳဟ္၏လ MONTH OF MARS စစ္ဘုရား၏လ ဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။
 ဧၿပီလသည္ Aperire မွ လာပါသည္။ လက္တင္ဘာသာျဖစ္ၿပီး ဖူးငံုရာမွ ပြင့္လာျခင္းဟု အဓိပၸာယ္ ရပါသည္။
 ေမလသည္ Maia ဟူသည့္ သီးပင္စားပင္မ်ာ ႀကီးထြားျခင္းကို အစိုးရေသာ ေရာမနတ္သမီးကို စြဲ၍ ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ မာရီယာ၏လ MARIA’S MONTH အဓိပၸာယ္ရွိေသာ လက္တင္ဘာသာ MAIUS MENSIS ၏ အတိုေကာက္ ျဖစ္သည္။
 ဇြန္လသည္ ဂ်ဴပီတာနတ္မင္းႀကီး၏ ၾကင္ရာေတာ္ Juno နတ္သမီးကို အစြဲျပဳေခၚေဝၚျခင္း ျဖစ္သည္။
 ဇူလိုင္လကို မူလက ကြင္းတီးလစ္ဟု ေခၚသည္။ ေနာက္မွ ယခင္ျပကၡဒိန္ေဟာင္းအား ျပဳျပင္ေရးဆြဲသူ Julius Caesar ကို ဂုဏ္ျပဳကာ ဇူလိုင္လဟု ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။
 ၾသဂုတ္လကို မူလက ဆကၠတီလစ္ဟု ေခၚသည္။ ေနာက္မွ Augustus ေရာမဘုရင္ကို ဂုဏ္ျပဳကာ ၾသဂုတ္လဟု ေခၚျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
 စက္တင္ဘာလသည္ Septem မွလာၿပီး လက္တင္ဘာသာျဖင့္ ၇(ခုနစ္) ဟု အဓိပၸာယ္ရပါသည္။
 ေအာက္တိုဘာလသည္ Octo မွလာၿပီး လက္တင္ဘာသာျဖင့္ ၈(ရွစ္) ဟု အဓိပၸာယ္ရပါသည္။
 ႏိုဝင္ဘာလသည္ Novem မွလာၿပီး လက္တင္ဘာသာျဖင့္ ၉(ကိုး) ဟု အဓိပၸာယ္ရပါသည္။
 ဒီဇင္ဘာလသည္ Decem မွလာၿပီး လက္တင္ဘာသာျဖင့္ ၁၀(တစ္ဆယ္) ဟု အဓိပၸာယ္ရပါသည္။

 စက္တင္ဘာကို (၇)၊ ေအာက္တိုဘာကို (၈)၊ ႏိုဝင္ဘာကို (၉)၊ ဒီဇင္ဘာကို (၁၀) ဟု ဆိုရျခင္းမွာ မူလျပကၡဒိန္တြင္ ဇန္နဝါရီႏွင့္ ေဖေဖာ္ဝါရီ မပါေသးဘဲ၊ မတ္လမွ စ၍ ေရတြက္ေသာ ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။

 ျမန္မာဆယ့္ႏွစ္လမွာေတာ့ ေတြ႔မိသမွ်ေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္။
တန္ခူးလကို တန္းခူးဟူ၍ေရးသည္လည္း ရိွသည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ပ်ိဳ႕ကဗ်ာတို႔၌ တာကူးလဟူ၍ ေရးသည္ကိုလည္း ေတြ႔ရသည္။ တာကူးဟူေသာ အေရးအသားမွာ မိန္ရာသီမွ မိႆရာသီသို႔ တနဂၤေႏြၿဂိဳဟ္ ေျပာင္းျခင္းကို စဲြ၍ေရးသား ေၾကာင္း ေ၀ါဟာရလိနတၳဒီပနီက်မ္း ျပဳစုသူ ေလွသင္းအတြင္း၀န္မင္းက ဆိုသည္ ။ ဤအဆိုကိုလိုက္၍ ေ၀ါဟာရ ၏ ဇာစ္ျမစ္ကိုရွာေဖြ သူတို႔က တာကူးမွ တန္ခူးသုိ႔ေရြ႔လ်ားသည္ဟု ႀကံဆၾကသည္ ။ သုိ႔ရာတြင္ ပုရံေက်ာက္စာ၏ အေရးအသားတို႔ကို အေျခခံ၍ သုေတသနျပဳေသာ ဦးဖိုးလတ္ကမူ တာကူးဟူေသာ အသံုးအႏႈန္းႏွင့္ တန္ခူးဟူ ေသာ အသံုးအႏႈန္းသည္ သူ႔အဓိပၸါယ္ႏွင့္သူ တျခားစီ ျဖစ္သည္ဟု ဆုိသည္ ။ “တာ” ဟူသည္ အခ်ိန္အခါ ၊ ရာသီဥတု ၊ ႏွစ္စသည္ တို႔ကိုေဟာရာ ဤတာကူးဟူေသာ ေ၀ါဟာရ၌ ႏွစ္ကိုရည္ရြယ္သည္ ။ ထို႔ေၾကာင့္ “တာကူးလ” သည္ “ႏွစ္ကူးေသာလ” ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္ ဆုိ၏ ။ တန္ခူးဟူေသာ ေ၀ါဟာရ၌ “တန္ (၀ါ) တန္း” သည္ ပါဠိ ကာလႏွင့္အနက္တူ ေသာ “ထန္း” ျဖစ္သည္ ။ “ခူး” ကား “ဆြတ္ခူးသည္” ဟုအဓိပၸါယ္ရ သည္ ။ ထို႔ေၾကာင့္ တန္ခူးလ ဆိုသည္မွာ ထန္းသီးဆြတ္ခူးေသာလ ဟု မွတ္ယူရမည္ ဆိုသည္ ။

         ပုဂံေက်ာက္စာတို႔တြင္ ကုဆုန္ဟူေသာ အေရးအျပင္ ခူဆုန္၊ ခုဆုန္ဟူေသာ ကဲြလဲြခ်က္မ်ားေတြ႕ရေသာ္လည္း သေဘာမွာ အတူတူခ်ည္းျဖစ္သည္။ `ကုဆုန္´ဟူေသာစကား၌ `ကု´သည္ `ေရ´ကိုေဟာ၏။ `ဆုန္´ကား `စုန္ဆင္းျခင္း၊ စီးဆင္းျခင္း၊ သြန္းေလာင္းျခင္း´ကိုေဟာသည္။ ကု မွ က သို႔ ေရြ႕ေလ်ာသည္ ။ အဓိပၸာယ္ကား ေရသြန္းေလာင္းေသာလ ဟူ၏။ ေလွသင္းအတြင္းဝန္ကမူ ကဆုန္ကို ဝိျဂိဳဟ္ျပဳေသာအခါ `ဥဒကံ၊ ေရကို၊ ဆိႏၵတိ၊ ျဖတ္တတ္၏´ဟုဆို၍ ယင္းလကို ေရျပတ္ေသာလဟု အဓိပၸာယ္ဖြင့္သည္။ သို႔ရာတြင္ ဆယ့္ႏွစ္လရာသီဘဲြ႕မ်ားတြင္ ကဆုန္ေညာင္ေရသြန္းျခင္းကို ပဓာနျပဳ၍ ဖဲြ႕ဆိုၾကေသာေၾကာင့္ ေရသြန္းေလာင္းျခင္းဟူသည္ ေညာင္ေရသြန္းေလာင္းျခင္းပင္ျဖစ္သည္ဟူ၍ မွတ္ယူျခင္းသည္ သဘာဝက်လိမ့္မည္ ။

        နယုန္လသည္ ျမန္မာလတြင္ တတိယေျမာက္လျဖစ္သည္။ ေရွးအခါက နံယုန္၊ နယုန္၊ နံမ်ဳန္ ဟုလည္း ေရးၾကသည္။ ယခုအခါတြင္ေတာ့ နယုန္ ဟူ၍သာေရးၾကေတာ့သည္။ နယုန္လဟူေသာ ေဝါဟာရ၏အနက္ကို ၾကံဆရာ၌ `နံ´သည္ အခ်ိန္ကာလကို ေဟာေသာပုဒ္ျဖစ္သည္။ `ယုန္´ဟူေသာ ေဝါဟာရ၏ ဇာစ္ျမစ္ကို ျမန္မာစကားႏွင့္ အႏြယ္တူေသာ တိုင္းရင္းသားဘာသာ စကားထဲတြင္ လုိက္လံရွာေဖြၾကည့္ေသာအခါ `ယုန္´ဟူသည္ မိုးကိုလည္းေကာင္း၊ စီးဆင္းျခင္းကိုလည္းေကာင္း ေဟာသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ နယုန္လဟူသည္ မိုးရြာေသာလကို ဆိုလိုသည္။ ေဝါဟာရလိနတၳဒီပနီက်မ္း၌ `နရယုဂ´မွ `နယုန္´ျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။ ဤသည္မွာ ယုတိၱမတန္ဟု ဦးဖိုးလတ္က ယူဆသည္။ `နရယုဂ´၏ အဓိပၸာယ္မွာ `ေယာက္်ား၊ မိန္းမအစံု´ျဖစ္၏။ သို႔ေသာ္ နရယုဂသည္ ပါဠိဘာသာစကားအရင္း မဟုတ္ေပ။

         ဝါဆိုလဟူေသာအမည္၌ ေရွးႏွင့္ေႏွာင္းပညာရွင္တို႔ ဝိဝါဒကဲြျပားျခင္း မရိွေခ်။ `ဝါ´ဆိုသည္မွာ ပါဠိ “ဝါသ´မွ တိုက္ရိုက္လာေသာစကားျဖစ္၍ `ေနျခင္း´ဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ `ဆို´ဟူသည္မွာ `ရြတ္ဆိုျခင္း´အနက္ရသည္။ မိုးတြင္း သံုးလအတြင္း ရဟန္းေတာ္မ်ား ေက်ာင္း၌ေနပါမည္ဟု အဆိုျပဳေသာလကို ဝါဆိုလဟုေခၚသည္။ ပုဂံေက်ာက္စာ အဦးပိုင္းတြင္ ဝါဆိုလကို `မလြယ္တာ´ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ `ျမြယ္တာ´ဟူ၍လည္းေကာင္း ေရးသည္။ ေႏွာင္းပိုင္းတြင္ `ႏြယ္တာ´ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ `ေႏြတာ´ဟူ၍လည္းေကာင္း ေရးလာၾကသည္။ အရင္းခံစကားျဖစ္သည္ကား `လယ္ယာမိုးေျမ´ကိုေဟာသည္။ `တာ´ကား `တိုင္းတာျခင္း´ပင္ ျဖစ္သည္။ လယ္ယာေျမတို႔ကို တုိင္းတာေသာလဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။

          ေက်ာက္စာတို႔၌ ဝါေခါင္လအေရးအသားကိုေတြ႕ရန္ ခဲယဥ္းသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဝါေခါင္လကို ယခုေခတ္သံုးစကားႏွင့္ပင္ ၾကံဆ၍ရႏုိင္သည္။ `ေခါင္´ဟူေသာ ေဝါဟာရသည္ `အထက္၊ အလယ္၊ ဗဟို၊ အတြင္း´ဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ `ဝါတြင္းသံုးလ၏ အလယ္´ဟု အဓိပၸာယ္ေကာက္ယူႏိုင္သည္။ ဝါေခါင္လသည္ ဝါလယ္လပင္ျဖစ္၏။ ေလွသင္းအတြင္းဝန္မင္းကမူ `ေခါင္´ကို `မုိးေခါင္သည္´(မိုးမရြာ) ဟူေသာ အနက္ကဲ့သို႔ ေကာက္ယူ၍ ဝါေခါင္ဆိုသည္မွာ ဝါမဆို၊ ဝါမကပ္၊ ဝါႏွင့္ေဝးသည္ဟု အဓိပၸာယ္ရေၾကာင္း ဖြင့္ဆိုသည္။ ဤလ၌ ဝါမကပ္ဟူေသာသေဘာ သက္ေရာက္သည္။ စင္စစ္ ဝါေခါင္လျပည့္ေက်ာ္ တစ္ရက္ေန႔၌ ရဟန္းေတာ္တို႔သည္ ပစိၥမဝါ ကပ္ႏုိင္သည္။ ဝါေခါင္လကို ေက်ာက္စာမ်ား၌ `နံကာ´ဟု အေရးမ်ားသည္။ `နံ´ဟူသည္ `အခ်ိန္ကာလ´ကိုျပသည္။ `ကာ´ကို ၾကံဆေသာအခါ `လယ္လုပ္ငန္း´ဟု ျပဆိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ `နံကာ´ ဟူသည္ `လယ္လုပ္ခ်ိန္၊ လယ္ထြန္ခ်ိန္ႏွင့္ ဆိုင္ေသာ လ´ဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ ေဝါဟာရ လိနတၳဒီပနီ၌ကား `နံကာ´သည္ နိကၡမနိယဟူေသာ ပါဠိမွလာသည္ဟု ဆိုသည္။ အဓိပၸာယ္မွာ `ေနသည္ အတြင္းခရီးမွ အျပင္ခရီးသို႔ထြက္ျခင္း´ဟု ျဖစ္၏။ သို႔ေသာ္ ယုတိၱမတန္လွပါ။

          ေတာ္သလင္း၏ဇာစ္ျမစ္ကို သကၠတ၊ ပါဠိ ဘာသာစကားတို႔၌ လိုက္ရွာရန္မလိုေတာ့ေခ်။ ျမန္မာစကား သက္သက္ႏွင့္ပင္ အဓိပၸာယ္ထြက္သည္။ `ေတာ္´ဆိုသည္မွာ `ျမင့္ျမတ္သည္၊ အထြတ္အထိပ္ျဖစ္သည္၊ အထက္ေကာင္းကင္ျဖစ္သည္´ဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ `သလင္း´ဆိုသည္မွာ `သာလင္း´မွလာ၍ `သာယာထြန္းလင္းသည္´ဟူေသာ အဓိပၸာယ္ရိွသည္ဟု ၾကံဆၾကသည္။ သုိ႔ေသာ္ အင္းဝေခတ္ေႏွာင္းပိုင္းတြင္ သစ္ဆင္းလဟူေသာ အေရးအသားကို ပ်ိဳ႕ ကဗ်ာမ်ား၌ ေတြ႕ရျပန္သည္။ ယင္းကို အခ်ိဳ႕ေသာပညာရွင္တို႔က `သစ္ေဖာင္၊ ဝါးေဖာင္မ်ား စုန္ဆင္းေသာလ´ဟု အဓိပၸာယ္ေကာက္ၾက၏။ သို႔ရာတြင္ ဦးေအာင္ႀကီး၏ လူးတား၌ တိုင္ေလးစင္၏ ထိပ္ဖ်ားမွ ပိုက္ခင္းထားေသာ ေရျပင္ေပၚသို႔ ခုန္ဆင္းသည့္ ေပ်ာ္ပဲြသဘင္ကို အခိုင္အမာေဖာ္ျပထားျခင္းေၾကာင့္ `ပန္းလုသဘင္၊ သစ္ဆင္းရင္´ေသာ ပဲြေတာ္ကို အစဲြဲျပဳ၍ သစ္ဆင္းလဟု ေခၚေၾကာင္း အဆိုကို အမ်ားက လက္ခံၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ဤအဆိုကို ေလွသင္းအတြင္းဝန္မင္းက သေဘာမတူသည့္အျပင္ ေတာ္သလင္း၏ဇာစ္ျမစ္ကို ၾကံဆရာ၌ `ေကာသိတံုအလံ´ဟူေသာပါဠိမွ ဆင္းသက္၍ `ေတာ္သလင္း´ဟူေသာစကား ျဖစ္လာသည္ဟုဆို၏။ ေတာ္သလင္းကို ရာသီအားျဖင့္ ကန္ရာသီဟု ေခၚသည္။ ကန္ရာသီကား ကညာကိုစဲြ၍ ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ ကညာသည္ ေယာက္်ားကို ႏွစ္သက္ ေစတတ္သည္။ ယင္းသို႔ ေယာက္်ားကိုႏွစ္သက္ေစျခင္း သဒၵါသည္ ပါဠိ၌ `ေတာသ´ဟူ၍လည္းရိွသည္။ ေတာသမွ ေတာ္သလင္းသို႔ ေရြ႔လ်ားသည္ဟု ေလွသင္းအတြင္းဝန္က မိန္႔ဆိုသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤအဆိုမွာ အေတြးေခါင္လြန္းလွသည္။

         သီတင္းကြ်တ္လကို ပုဂံေက်ာက္စာတို႔တြင္ သီတင္းကြ်တ္ဟူေသာ ေဝါဟာရကို မေတြ႕ရဘဲ `သန္တူလ၊ သႏၲဴလ´ဟူ၍ ေတြ႕သည္။ အင္းဝေခတ္ေက်ာက္စာတို႔တြင္မူ `သတင္းကြ်တ္´ဟူ၍ေတြ႕နိုင္သည္။ ေလွသင္းအတြင္းဝန္မင္းက `သီတင္းကြ်တ္လဟုေခၚဆိုသည္မွာ ဝါဆိုလျပည့္ေန႔မွစ၍ သီတင္းကြ်တ္ လျပည့္ေက်ာ္ တစ္ရက္ေန႔အထိ သတင္းဝါလကြ်တ္ေသာေၾကာင့္ ေခၚသည္´ဟု ေရးသားခဲ့၏။ ယင္းကို ဦးဖိုးလတ္က ေထာက္ခံ၍ `သီတင္း´ ဟူေသာ ေဝါဟာရ၏အနက္မွာ ေနထိုင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ယင္းအနက္မွ `သီလကိုက်င့္သံုးေဆာက္တည္ ေနထိုင္ျခင္း´ဟူေသာ အနက္သို႔ ထပ္မံေရြ႕ေလ်ာလာသည္ဟု ဆိုသည္။ ဤအနက္သည္ ဝါကြ်တ္ဟူေသာ အနက္ႏွင့္လည္း ကိုက္ညီသည္ဟု ဆိုသည္။ ရဟန္းေတာ္တို႔ သီတင္းသံုး ေနထိုင္ၾကသည္မွာ အက်င့္သီလႏွင့္တကြ ေနထိုင္ၾကသည္ျဖစ္ရာ သီတင္းသံုးျခင္းကို စဲြယူျခင္းမျပဳဘဲ သီလကုိစဲြယူျခင္းျပဳ၍ သီတင္းကြ်တ္ဟူေသာ အေရးအသားကို ယခုအခါ အတည္ျပဳလာၾကသည္။ ပုဂံေက်ာက္စာတြင္ေရးသားေသာ `သန္တူ´မွ `သန္´ကုိ `ေကာက္ပင္´ဟု အဓိပၸာယ္ယူသည္။ `တူ´ကုိမူ ျမန္မာစကားႏွင့္ႏွီးႏြယ္ေသာ အျခားဘာသာစကားတို႔မွ အရင္းအျမစ္ကိုလိုက္၍ `ထူသည္၊ ေထာင္သည္၊ ေပါက္ပြားသည္´ဟူေသာ အနက္ကိုယူသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ `သန္တူလ´ဆိုသည္မွာ `ေကာက္ပင္မ်ားထြက္၍ ေထာင္မတ္လာေသာလ´ဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ ေလွသင္းအတြင္းဝန္ကမူ `သန္´သည္ `ဝသႏၲ´မွလာ၍ `မိုး´ကိုေဟာသည္၊ `တူ´ကား `တူရာသီ´ကိုရည္ညႊန္းသည္၊ ထို႔ေၾကာင့္အဓိပၸာယ္မွာ `ဝသႏ ၱဥတု၊ တူရာသီ´ျဖစ္သည္ဆို၏။ ဤအဆိုကို ဦးဖိုးလတ္က လက္မခံေခ်။

              တန္ေဆာင္မုန္းလကို ေရွးက တန္ေဆာင္မႈန္းဟူ၍ မီးရႈးမီးတိုင္ ထြန္းလင္းေတာက္ပသည္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ေရးသားၾကသည္ဟုဆိုသည္။ `တန္ေဆာင္´ကား `မီးရႉးမီးတိုင္တို႔မွေပးေသာ အလင္းေရာင္´၊ မုန္း ႏွင့္ မႈန္း ေ၀ါဟာရက `မႈန္း´သည္ `ထြန္းလင္းေတာက္ပေစသည္´ဟု အဓိပၸာယ္ရေၾကာင္း ဦးဖိုးလတ္ကဖြင့္ဆိုသည္။

            နတ္ေတာ္လကား နတ္ကိုပူေဇာ္ေသာလျဖစ္သည္။ စကားဇာစ္ျမစ္တို႔ကို စစ္ေဆးရာတြင္ ေရွးေခတ္ႏွင့္ ေႏွာင္းေခတ္ သေဘာထားကဲြျပားျခင္းမရွိဘဲ မည္သည့္နတ္ကို ကိုးကြယ္သည္ဆိုရာ၌ အယူအဆ ႏွစ္မ်ိဳးရိွသည္။ ေလွသင္းအတြင္းဝန္က နတ္ေတာ္လတြင္ မဟာပိႏဲၷနတ္မင္းအား ပူေဇာ္ပသည္ဟု ပထမဆို၏။ တစ္ဖန္ မဟာဂီရိ နတ္ေမာင္ႏွမအား ပူေဇာ္ပသသည္ဟု ဒုတိယစကားကို ဆိုျပန္သည္။ ဤအခ်က္ကို ဝိ၀ါဒကဲြျပားေအာင္ ဦးဖိုးလတ္ကရွင္းျပရာတြင္ မင္းမဟာဂီရိနတ္ေမာင္ႏွမကို ပူေဇာ္သည္ကား အရင္းခံျဖစ္သည္။ ယင္းသို႔ပူေဇာ္သည့္အခါ လူတို႔က ႏွစ္စဥ္ ၾကက္၊ ဝက္၊ ဆိတ္၊ ႏြားတို႔၏ အသက္ျဖင့္ သတ္ျဖတ္ပူေဇာ္ေလ့ရိွသည္။ ဟံသာဝတီ ဆင္ျဖဴရွင္ လက္ထက္သို႔ ေရာက္ေသာအခါ ယင္းသို႔ပူေဇာ္ျခင္းသည္ သာသနာႏွင့္ ဆန႔္က်င္ဘက္ျဖစ္သည္ဆိုကာ ပိတ္ပင္သည္။ ထိုအခါ မဟာပိႏဲၷနတ္ကို ရထားတင္ဆဲြ၍ ပူေဇာ္ေစသည္ ဟူ၍ ျျဖစ္ေလသည္။

         ျပာသိုလဟုေခၚဆိုရျခင္း အရင္းအျမစ္ကို စိစစ္ေသာ္ ပႅသိုဝ္ - ပႅာသုိဝ္ - ျပသိုဝ္ - ျပာသိုဝ္ စသည္ျဖင့္ ျပာသုိသို႔ဆင္းသက္လာသည္ဟု အလြယ္ႏွင့္ ျပဆိုႏိုင္ေသာ္လည္း ထိုေဝါဟာရကို ခဲြျခမ္းၾကည့္ရာ၌မူ လြန္စြာ ခက္ခဲသည္။ `ပႅာသုိဝ္´၌ ပါေသာ `ပႅာ´ သဒၵါကို ျမန္မာႏွင့္ႏြယ္တူေသာ ဘာသာစကားတို႔တြင္ လိုက္လံရွာေဖြရာ `ပ်ားဖေယာင္း´ဟူေသာ ပုဒ္ရင္းကိုရ၏။ `သို´၏ အနက္ကား `သိုေလွာင္ျခင္း`ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ `ျပာသိုလ´ဟူသည္ `ပ်ားဖေယာင္းကိုစု၍ အရဆံုးလ´ဟု အဓိပၸာယ္ရေၾကာင္း ဦးဖိုးလတ္က ဆိုသည္။ ေလွသင္းအတြင္းဝန္မင္းကမူ ျပာသိုလသည္ သကၠတ `ေပါသွ်ီ´မွလာသည္။ `ေပါသွ်ီ´ကား ဖုသွ်နကၡတ္ျဖစ္၏။ ျပာသိုလ၊ မကာရရာသီတြင္ ဖုသွ်နကၡတ္ႏွင့္ယွဥ္၍ လျပည့္သည္ကို အေၾကာင္းျပဳလွ်က္ ျပာသုိဟု ေေခၚေၾကာင္းဖြင့္ဆိုသည္။

        တပို႔တဲြလဟူေသာ ေဝါဟာရ၌ပါသည့္ `တ´မွာ `ထန္း´ကို ေဟာေၾကာင္းအထက္တြင္ဆိုခဲ႔ျပီးျဖစ္၍ ဦးဖိုးလတ္က `တပို႔´မွာ `ထန္းပို႔´ျဖစ္၍ ထန္းဖူး၊ ထန္းခိုင္ဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ `တဲြ´ကား ျမန္မာစကား သက္သက္ `တဲြက်ျခင္း´ကို ေဟာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တပို႔တဲြလဟူသည္ ထန္းဖူး၊ ထန္းခိုင္တို႔ကို ေအာက္သို႔ တဲြက်ေအာင္ျပဳလုပ္ျခင္းျဖစ္၍ `ထန္းရည္နင္းလ´ ဟု အဓိပၸာယ္ ရေၾကာင္းဖြင့္ဆုိသည္။ ေဝါဟာရတၳ ပကာသနီက်မ္း၌ ဒုတိယေက်ာ္ေအာင္စံထား ဆရာေတာ္က တပို႔တဲြမွာ လယ္ယာလုပ္သားတို႔ ထမ္းပိုးကို ဆဲြထားေသာ္ဟူေသာ အနက္မွလာသည္ဟု ဆုိသည္။ ေလွသင္းအတြင္းဝန္ကမူ ဤအဆိုကိုပယ္၍ တပို႔တဲြသည္ ပါဠိ၊ သကၠတ၌ရိွေသာ `ပူပန္ျခင္း´အနက္ရိွသည့္ `တပါ´သဒၵါမွလာသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ `တပံသူရီယာ တပဌာနံ၊ ဓာဝယတိ၊ ပလာယတိ´ဟူေသာ ဝိၿဂိဳဟ္ကိုေထာက္ျပီး `တပဓာယဝ´ပုဒ္မွလာ၍ `ေနပူရာ၊ ေနေရာင္ပ်ိဳ႕ရာ အရပ္သို႔ ေျပးသြားေစတတ္ျခင္း´ကို အစဲြျပဳ၍ ေခၚသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း ဖြင့္ဆိုသည္။ ဒုတိယေက်ာ္ေအာင္စံထား ဆရာေတာ္က ေဝါဟာရ၏ ဗ်ဴပၸတ္ကိုရွာရာ၌ ျမန္မာစကား သက္သက္ကို အေျခခံ၍ ၾကံဆဘိသကဲ့သို႔ ေလွသင္းအတြင္းဝန္မင္းက သကၠတႏွင့္ ပါဠိဂတိကိုလိုက္၍ ၾကံဆေလသည္။

        တေပါင္းလဟူသည္မွာ `ထန္းရည္ကိုက်ိဳ၍ ထန္းလ်က္ခ်က္ေသာလ´ဟု ဦးဖိုးလတ္ကဆိုသည္။ `တ´သဒၵါကို သိၾကၿပီးျဖစ္သည္။ `ေပါင္း´ဟူသည္ကား ျမန္မာစကားရိုးရိုး `ေပါင္းသည္၊ က်ိဳသည္၊ ခ်က္သည္´ဟူ၍ အဓိပၸါယ္ရသည္။ ေလွသင္း အတြင္းဝန္မင္းကမူ ပါဠိကို လုိက္တတ္သည့္အတိုင္း `တေပါင္း´ဆိုသည္မွာ `တပသွ်ား´မွလာ၍ `ပူပန္ျခင္း ေကာင္းေသာလ (ျပင္းထန္ေသာလ)´ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။ ဝန္ႀကီးပေဒသရာဇာ၏ ထန္းတက္သမားဘဲြ႕၌ ေႏြဦးကာလ (တေပါင္းလ) တြင္ ထန္းတက္၍ ထန္းရည္သိမ္းဆည္းၿပီးလွ်င္ ထန္းလ်က္ခ်က္သည္ကို ဖဲြ႔ဆိုထားသည္။ ဤသည္ကို ေကာက္၍ `ထန္းခ်က္ေသာလ´ဟူေသာအဆိုက ပို၍ယုတိၱတန္သည္ဟု မွတ္ယူရန္ ရိွပါသည္။ တေပါင္းလကို ထန္းေပါင္းလ ဟုလည္းခၚၾကသည္။ ထို႔အျပင္ ၾကက္သေရအေပါင္း အုပ္ေဆာင္းစိုးမိုး ေနသည့္အတြက္ ၾကက္ေဆာင္းလ ဟူ၍လည္း ေခၚေဝၚသည္ဟု မွတ္သားဖူးသည္။ တေပါင္းလတြင္ တပို႔တြဲလမွာ ျပဳျပင္ထားေသာ ထန္းႏို႔ထန္းခိုင္ စသည္မွာ ျမဴအိုးျဖင့္ခံ၍ ထန္းေရတို႔ကို ဖ်ဥ္အိုးႀကီးမ်ားျဖင့္ စုေပါင္းရေသာ (ဝါ) ႀကိဳရေသာလပင္ ျဖစ္၍ ထန္းေပါင္းလဟု မူလကေခၚၾကသည္။

(ကိုးကား ျမန္မာ့ျပကၡဒိန္၊ ဆရာဦးဝင္းဦး၏ျမန္မာ့လမ်ားဇာတ္ျမစ္၊ ဦးသိန္းေအာင္၏ ဆယ္ႏွစ္လရာသီ၊ စြယ္စံုက်မ္း)

Credit:ၿငိမ္းခ်မ္း(ဗိုလ္ခ်ဳပ္ရြာ)