တစ္လံုးထဲ ေသာက္ႏုိင္မည့္ HIV ေဆး ေပၚထြက္လာ

(1)လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြနဲ႔ HIV ရွိ အမ်ိဳးသမီးေတြ အတြက္ ကိုယ္ဝန္ တားနည္းမ်ား
 STDs လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြနဲ႔ HIV ရွိေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ တားနည္း ၂ မ်ိဳးတြဲသံုးသင့္တယ္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အတြက္ေရာ အမ်ိဳးသားမ်ားအတြက္ပါ ကိုယ္ဝန္တားဘို႔ေရာ HIV ပိုးမဝင္ေအာင္ပါ ထိေရာက္မႈ အရွိဆံုးျဖစ္ရမယ္။ မွန္ကန္တဲ့နည္းေတြကို ေတာက္ေလွ်ာက္ (လိင္ဆက္ဆံမႈျပဳတိုင္း) သံုးၾကရမယ္။



ဒီနည္းေတြက အမ်ားစုက ကိုယ္ဝန္မရွိေစအာင္ သံုးေနၾကတာ ဟုတ္ခ်င္မွ ဟုတ္ပါမယ္။ Hormonal contraceptives ေဟာ္မုန္းပါ တားေဆးေတြ၊ Intrauterine systems သားအိမ္ထဲထည့္နည္း နဲ႔ IUDs သားအိမ္ထဲ ပစၶည္းထည့္နည္းေတြဟာ ကိုယ္ဝန္တားဘို႔အတြက္ အလြန္ထိေရာက္တယ္။ ဒါေပမဲ့ STIs နဲ႔ HIV ေတြအတြက္ အဲေလာက္ မထိေရာက္ဘူး။ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ ရလာႏိုင္ေျခရွိတဲ့ လိင္အျပဳအမူရွိသူ အမ်ိဳးသမီးေတြ (ကြန္ဒြမ္) သံုးရမယ္။


Contraceptives and STIs လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ နဲ႔ ကိုယ္ဝန္တားနည္းမ်ား
STIs လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ ရွိေနလဲ ေဟာ္မုန္းပါ ကိုယ္ဝန္တားနည္းေတြျဖစ္တဲ့ (၁) Combined oral contraceptive pills (COC) ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲစားေဆး၊ (၂) Patch ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲ ေဆးကပ္ခြါ၊ (၃) Progesterone-only pills ေဟာ္မုန္း ၁ မ်ိဳးတည္းစားေဆး၊ (၄) DMPA ထိုးေဆး နဲ႔ (၅) Implants ေဟာ္မုန္း ၁ မ်ိဳးထဲပါ အေရျပားေအာက္ ထားရတဲ့ေဆးေတြကို သံုးႏိုင္ပါတယ္။

သတိထားဘို႔က ေဆးတခ်ိဳ႕ကေန တားေဆးရဲ႕ ထိေရာက္မႈကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။ Hepatic enzyme-inducing (Lopinavir, Ritonavir, Nevirapine) ေဆးေတြနဲ႔ Doxycycline နဲ႔ Ampicillin ပဋိဇီဝေဆးေတြကို ေျပာတာ ျဖစ္တယ္။ ဒါေတြက တားေဆး-ထိုးေဆး ကိုေတာ့ သက္ေရာက္မႈ မရွိပါ။ Cervicitis သားအိမ္ဝ ေရာင္ေနရင္ IUD သားအိမ္ထဲ ပစၶည္း မသံုးသင့္ဘူး။



Contraceptives and HIV (အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ) နဲ႔ ကိုယ္ဝန္တားနည္းမ်ား
1. Combined oral contraceptive pill (COC) တေန႔ ၁ လံုး ေသာက္ရတဲ့ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲစားေဆးက ကိုယ္ဝန္တားဘို႔ ထိေရာက္တယ္။ ဒါေပမဲ့ Antiretroviral therapy (ART) ေဆး ေသာက္ေနရသူနဲ႔ Liver enzyme-inducing drugs (Lopinavir, Ritonavir, Nevirapine) ေဆးေတြပါ ေသာက္ေနရရင္ COC ရဲ႕ ထိေရာက္မႈကို နည္းေစႏိုင္တယ္။
2. Progestogen-only pill (POP) ေဟာ္မုန္း ၁ မ်ိဳးတည္းပါ စားေဆးကလဲ (ART) ေဆးေသာက္ေနရသူရရင္ ထိေရာက္မႈကို နည္းေစႏိုင္တယ္။
3. Long-acting injectable progestogens (DMPA and norethisterone enantate) တာရွည္ခံ ကိုယ္ဝန္တား ထိုးေဆးေတြကေတာ့ ART ေဆး ေသာက္ေနရလဲ သံုးႏိုင္တယ္။
4. Progestogen-only subdermal implants (ပရိုဂ်က္စတိုဂ်င္) တမ်ိဳးထဲပါတဲ့ အေရျပားေအာက္ ထည့္ထားရတဲ့ တားေဆးက ၃ ႏွစ္ခံတယ္။ HIV အတြက္ ART ေဆး ေသာက္မေနရသူေတြအတြက္သာ ေကာင္းတယ္။
5. Levonorgestrel intrauterine system သားအိမ္ထဲကို ေဟာ္မုန္းပါေဆး ထည့္ထားတာ ၅ ႏွစ္ခံတယ္။ ART ေဆး ေသာက္ေနရလဲ ရတယ္။
6. Copper-bearing intrauterine devices သားအိမ္ထဲ (ေကာပါး) ပါ ပစၥည္းက ၅-၁ဝ ႏွစ္ခံတယ္။ HIV ရွိလဲ သံုးႏိုင္တယ္။ STIs ေတာ့ ဂရုစိုက္ပါ။


Condoms (ကြန္ဒြမ္) မ်ား
1. Latex male condom ေယာက္်ားသံုး (ကြန္ဒြမ္) ေတြကို တားေဆးနဲ႔ တြဲသံုးသင့္တယ္။ တခါသံုးျဖစ္တယ္။ သတိထားဘို႔က Candidiasis (ကင္ဒီဒိုင္ေယးဆစ္) ရွိေနလို႔ Clotrimazole, Econazole နဲ႔ Miconazole ထည့္ေဆးေတြကေန (ကြန္ဒြမ္) ေပါက္သြားမွာကို စိုးရတယ္။ (ကြန္ဒြမ္) တမ်ိဳးထဲသာ သံုးသူဆိုရင္ တကယ္လို႔ (ကြန္ဒြမ္) ေပါက္ျပဲသြားရင္ အေရးေပၚကိုယ္ဝန္တားနည္းပါ သံုးရမယ္။
2. Female condom မိန္းမသံုး (ကြန္ဒြမ္) က ဆက္ဆံမႈမျပဳခင္ ၈ နာရီကတည္းက ထည့္ထားႏိုင္တယ္။ ဘယ္လိုေခ်ာဆီျဖစ္ျဖစ္ သံုးလို႔ရတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေရာ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြေရာ HIV ကိုပါ ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။

Emergency contraception HIV (အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ) ရွိေနသူအတြက္ အေရးေပၚတားေဆး
1. အေရးေပၚတားေဆးဟာ အေရးေပၚအတြက္သာျဖစ္တယ္။ HIV ရွိေနျပီး ART ေဆး ေသာက္မေနရတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ လိင္ဆက္ဆံမႈျပဳျပီး ၇၂ နာရီအတြင္း Levonorgestrel 1.5 mg ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ဒါမွမဟုတ္ Cu-IUD ကို ၅ ရက္အတြင္း ထည့္ႏိုင္တယ္။
2. ART ေဆးေရာ Liver enzyme-inducing drugs ေဆးေတြပါေသာက္ေနသူ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ သားအိမ္ထဲ Emergency IUD ထည့္တာ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္တယ္။ ဒါမွမဟုတ္ Levonorgestrel ကို ခါတိုင္းထက္ ၂ ဆ 3 mg ကို ၇၂ နာရီအတြင္း ေသာက္သင့္တယ္။

ကိုးကားခ်က္။ Management of Sexually Transmitted Infections Regional Guidelines (WHO) 2011
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ (၁ဝ-၆-၂ဝ၁၂ )
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ – လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြနဲ႔ HIV ရွိ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ ကိုယ္ဝန္တားနည္းမ်ား  

(2) တစ္လံုးထဲ ေသာက္ႏုိင္မည့္ HIV ေဆး ေပၚထြက္လာ

အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုး ကူးစက္ခံထားရသူမ်ားအတြက္ တစ္ေန႔လွ်င္ တစ္ႀကိမ္သာ ေသာက္သံုး ရေသာ ေလးမ်ဳိးေပါင္းေဆးသစ္မႇာ ေဘးကင္းၿပီး အက်ဳိးရႇိေၾကာင္း သုေတသနတစ္ရပ္က ေဖာ္ျပသည္။


အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီသည္ ေပ်ာက္ကင္းသည္အထိ ကုသမရႏိုင္ေသာ္လည္း  ကူးစက္မႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းျဖင့္ မပ်ံ႕ပြားေစရန္ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ၿပီး အသက္ရႇည္ေစရန္ ေဆာင္ရြက္ေပးႏုိင္သည္။ ေဆး အမ်ားစုမႇာ ေန႔စဥ္ အေျမာက္ အျမား ေသာက္သံုးရၿပီး  ေဆးတစ္ဖံုစာ ေမ့ေလ်ာ့သည္ႏႇင့္ ေရာဂါပိုးကို တုိက္ခုိက္မႈမႇာ အရာမထင္ ျဖစ္သြားတတ္သည္။ သို႔ျဖစ္ရာ သုေတသနပညာရႇင္မ်ားႏႇင့္ ေဆးကုမၸဏီမ်ားသည္ တစ္မ်ဳိးတည္း တစ္ေန႔ တစ္လံုးေသာက္႐ံုျဖင့္ အလုပ္ျဖစ္ႏုိင္ေသာ ေဆးေပါင္းကို ဖန္တီးခဲ့ ၾကျခင္းျဖစ္သည္။


ေလးမ်ဳိးေပါင္းထားျခင္းေၾကာင့္ Quad ဟု အမည္ေပးထားသည့္ေဆးကို သံုးႀကိမ္တိုင္ စမ္းသပ္ၿပီးေနာက္ စိတ္ခ်စြာ ေသာက္သံုးႏုိင္သည့္ အေျခအေနတြင္ရႇိေၾကာင္း အေမရိကန္မႇ သုေတသန ပညာရႇင္ မ်ားက ေဆး ပညာဂ်ာနယ္ Lancet တြင္ ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့သည္။


အေမရိကန္ အစားအေသာက္ႏႇင့္ ေဆး၀ါးကြပ္ကဲေရး(FDA) အၾကံေပးအဖြဲ႔၏ ေထာက္ခံမႈလည္း ရရႇိထားၿပီး လာမည့္ၾသဂုတ္လတြင္ အက္ဖ္ဒီေအက အၿပီးသတ္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်မႇတ္ မည္ျဖစ္သည္။ ေဆးေသာက္သံုး သူမ်ားတြင္ ေက်ာက္ကပ္ ဆိုင္ရာ ျပႆနာရႇိႏိုင္ေသာ္လည္း အျခားေဆးမ်ားႏႇင့္ ယႇဥ္ပါက ပိုမိုအလုပ္ျဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္း ပညာရႇင္မ်ားက ေထာက္ခံထားသည္။


Eleven – တစ္လံုးထဲ ေသာက္ႏုိင္မည့္ HIV ေဆး ေပၚထြက္လာ