က) ၂၀၁၀ ခုႏွစ္မွာ ကမာၻ႔က်န္းမာေရး အဖြဲ႔က ထုတ္ျပန္ခဲ႔တဲ႔ ART ကုထံုးမွာ HIV ပိုးပမာဏ (viral load) ကို စစ္ေဆးဖိ႔ု တိုက္တြန္းထားတာ ေတြ႔ရပါတယ္၊ ပိုးပမာဏကို ပံုမွန္စစ္ေဆးျခင္းေၾကာင့္ ART ကုထံုးအတြက္ ဘယ္လိုမ်ိဳး အက်ိဳးရွိတဲ့ ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္မႈမ်ိဳး ျဖစ္လာႏိုင္ပါသလဲ?
ART ကုထံုးရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္က လူနာေတြ အသက္ရွည္ေစဖို႔နဲ႔ လူေနထိုင္မႈ ဘ၀အရည္ေသြး (Quality of Life) ျမင့္မားေရးပါ။ ဒီပန္းတိုင္းကို ရဖို႔ဆိုရင္ HIV ပိုးပမာဏကို အနည္းဆံုးအထိ (ေသြးတစ္စက္မွာ အေကာင္ ၅၀ ေအာက္နည္းျခင္း) ေလ်ာ့က်ေအာင္ လုပ္ႏိုင္ရင္ ရႏိုင္ဖြယ္ရွိပါတယ္။ ဒီလိုစစ္ေဆးျခင္းအားျဖင့္ ေရာဂါပိုမဆိုး၀ါးလာေအာင္လဲ ထိန္းသိမ္းႏိုင္ပါတယ္။ HIV ပိုးပမာဏကို တုိင္းတာျခင္းဟာ ART ကုထံုး ေဆးမတိုးျခင္း/ကုသမႈ မေအာင္ျမင္ျခင္း (Treatment Failure) ကုိ တိုင္းတာရာမွာ လူနာရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာကို စမ္းသပ္ျခင္း/ ကိုယ္ခံစြမ္းအားကို ေစာင့္ၾကည့္တိုင္းထာျခင္းတို႔
HIV ပိုးပမာဏကို ART ကုထံုးစတာနဲ႔ ပထမဆံုး စစ္ေဆးသင့္ပါတယ္၊ ေနာက္ကာလေတြမွာေတာ့ (၆)လ တစ္ခါ ပံုမွန္ စစ္ေဆးသင့္ပါတယ္။ ပိုးပမာဏကို ပံုမွန္ စစ္ေဆးရျခင္းအေၾကာင္းရင္းေတြကေ
- HIV ပိုးပြားႏႈန္းမ်ား၍ ART ေဆးမတိုးျခင္းကို ေစာလ်င္စြာသိျပီး ကုထံုးအေပၚ လူနာမွ လိုက္နာေစရန္
- ကုထံုးကို ေျပာင္းလဲျပီးေနာက္ HIV ပိုးပြားႏႈန္းမ်ားျခင္းကို ကာကြယ္ရန္
- HIV ပိုး၏ ေဆးယဥ္ပါးမႈ မ်ိဳးရိုးဗီဇေပါင္းစည္းမႈကို ေလ်ာ့ခ်ရန္
- ဒုတိယတန္းစား ေဆး၀ါးမ်ား (Second Line Drugs) ကို ေဆးမတိုးျခင္းမွ ကာကြယ္ရန္ တို႔ျဖစ္ၾကပါတယ္။
ေငြေၾကးကုန္က်စရိတ္ကို ေခြ်တာခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ HIV ပိုးပမာဏ တိုင္းတာျခင္းကို ဦးတည္အုပ္စုကိုသာ စစ္ေဆးေသာ နည္းလမ္း (targeted approach)ကို လုပ္ေပးသင့္ပါတယ္။ ဦးတည္အုပ္စုဆိုတာ အႏၱရာယ္ရွိတဲ့ အျပဳမူေတြရွိတတ္တဲ့သူမ်ား ဥပမာ- မူးယစ္ေဆး ေသြးထဲထိုးသြင္းသူ၊ လိင္လုပ္သား၊ အမ်ိဳးသားအခ်င္းခ်င္းဆက္ဆံသူ၊ လိင္ဆက္ဆံဘက္မ်ားသူ စတဲ့သူမ်ားကို ေခၚပါတယ္။ ဒီလို ဦးတည္အုပ္စုကို စစ္ေဆးရျခင္း ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြကေတာ့ -
- ေဆးပညာ (သို႔) ကုိယ္ခံစြမ္းအား ေၾကာင့္ ေဆးမတိုးျခင္းဟု သံသယရွိသူမ်ားကို အတည္ျပဳရန္
- ပထမတန္းစား ေဆး၀ါးမ်ား (First line drugs) ၏ ေဆးပညာဆိုင္ရာ အက်ိဳးရွိပံုမ်ားကို အမ်ားဆံုး ရရွိေစရန္
- မလိုအပ္ပဲ ပထမတန္းစားေဆးမ်ားေပးျခင္းကို ရပ္၍ ဒုတိယတန္းစားေဆး၀ါးမ်ား ေျပာင္းေပးျခင္းမ်ိဳးကို ေရွာင္ရွားရန္ တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
ဦးတည္အုပ္စုကို ပိုးပမာဏ စစ္ေဆးျခင္းကို ART ေဆးေသာက္စမွာ တစ္ခါ စစ္သင့္ပါတယ္၊ ထို႔ေနာက္ ၄ လ (သို႔) ၆ လျခားလွ်င္ တစ္ခါ ထပ္စစ္ေပးသင့္ပါတယ္။ ဒီလိုစစ္သလို ေဆးေသာက္ပံု မွန္/ မမွန္ကိုပါ စစ္ေဆးရပါတယ္။ ေဆးေသာက္တာမမွန္ရင္ (သို႔မဟုတ္) သတ္မွတ္ ညႊန္ၾကားထားတဲ့အတိုင္း မေသာက္ဘူးဆိုရင္ ဆရာ၀န္းက ၾကပ္မတ္ ျပင္ဆင္ေပးရမွာပါ။ ဒီလိုမလိုက္နာဘူးဆိုရင္ လူနာအတြက္ ပိုးေတြ မ်ိဳးဗီဇေျပာင္းဖို႔ အခြင့္ေရး မ်ားသြားျပီေလ၊ ေဆးမတိုးႏိုင္ေအာင္ ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။
CD4 အေရအတြက္ကို စစ္ေဆးျခင္း (ကိုယ္ခံအား) ဟာ ပိုးပမာဏမ်ားျပီး ေဆးမတိုးတာ (ကုသမႈ မေအာင္ျမင္တာ) ကို ျပတဲ႔ သေကၤတေကာင္း တစ္ခုမဟုတ္ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ကိုယ္ခံအားက်လို႔ ေဆး မတိုးတဲ့ လူနာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ပိုးပမာဏ အလြန္နည္းေနတာကို ေတြ႔ရျပီး ဒါဟာ လူနာအတြက္ မလိုအပ္ပဲ ဒုတိယတန္းစားေဆးေတြကို ေျပာင္းေသာက္ရတဲ့အထိ အႏၱရာယ္မ်ားပါတယ္။ ေရာဂါအလြန္ ကြ်မ္းေနတဲ့ လူနာေတြမွာ CD4 အေရအတြက္ အလြန္နည္းေနတတ္ျပီး ဘယ္ေလာက္ပဲေကာင္းတဲ့ ARTကုထံုးကို ရထားသည္ျဖစ္ေစ သူတို႔ရဲ႕ CD4 အေရအတြက္က ပံုမွန္ကို ျပန္မေရာက္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ဒီလို လူနာေတြမွာ CD4 အေရအတြက္ကိုၾကည့္ျပီး ကုသမႈ ေအာင္ျမင္တယ္/က်ရႈံးတယ္ဆိုတာကို မသိႏိုင္ဘူးေလ။ ဒီလူနာေတြမွာ HIV ပိုးပမာဏက စမ္းသပ္လို႔မရေအာင္ နည္းေနရင္ေတာ့ ဒုတိယတန္းစား ေဆးေတြ ကို ေပးဖို႔မလိုအပ္ေသးပါဘူး။
ပံုမွန္အားျဖင့္ ေဆး၀ါးေတြကို အတိအက်လိုက္နာ ေသာက္သံုးေနတဲ့ လူနာတစ္ဦးရဲ႕ ေသြးတစ္စက္မွာ HIV ပိုးအေရအတြက္ ၅၀၀၀ ရွိျပီဆိုရင္ေတာ့ ေဆးမတိုးျခင္း (ကုသမႈ ရံႈးျခင္း) လို႔ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။
ကိုယ္၀န္ေဆာင္သည္ အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးမွာ ေသြးတစ္စက္မွာ ပိုးအေကာင္ေရ ၅၀ ထက္နည္းတယ္ဆိုရင္ သေႏၶသားဆီကို HIV ပိုးကူးစက္ဖို႔က လံုး၀နီးပါး မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ အကယ္၍ ပိုးအေရတြက္ ၁၀၀၀ ေအာက္ နည္းတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကေလးကို ဗိုက္ခြဲေမြးစရာ မလိုပါဘူး။ (ဒါေပမယ့္ ဒါက ေလွနံဓားထစ္မဟုတ္ပါဘူး… အကာကြယ္ေတြေတာ့ ယူသင့္ပါတယ္) HIV ပိုးပမာဏကို တိုင္းတာျခင္းအတြက္ ကုန္က်စရိတ္က ၅၀၀၀၀ က်ပ္ကေန ၁၀၀၀၀၀ က်ပ္အတြင္းရွိပါတယ္၊ ဥပမာ ပိုးေကာင္ေရ အမ်ား – ၅၀၀ ေအာက္ကို စစ္ခ်င္ရင္ ၅၀၀၀၀နဲ႔ ရေပမယ့္ ပိုးေကာင္ေရ အနည္း- ၅၀ ေအာက္ဆိုရင္ေတာ့ ၁ သိန္း ေလာက္ကုန္က်ပါတယ္။ ဒါကလည္း အသံုးျပဳတဲ့ စမ္းသပ္မႈအေပၚ မူတည္ပါတယ္။
(ခ) ဒါဆိုရင္ ဘယ္လိုအေၾကာင္းရာေတြက ART ေဆး၀ါး ေျပာင္းလဲ ကုသဖို႔ (ပထမတန္းစားေဆးကေန ဒုတိယတန္းစားေဆး၀ါးမ်ားသုိ႔) ညႊန္ျပေနပါသလဲ၊ ဘယ္လိုအေျခေနကို ကုသမႈ မေအာင္ျမင္ျခင္း (Treatment failure)လို႔ သတ္မွတ္ပါသလဲ?
ART ေဆးေတြကို ပထမတန္းစားေဆးကေန ဒုတိယတန္းစား ေဆးေတြကို ေျပာင္းလဲ ေပးရတဲ့ အဓိကေၾကာင္းအခ်က္ေတြကေတာ့ -
1. ေဆးအာနိသင္ ျပင္းျခင္း (ေဆးဒါဏ္ မခံႏိုင္ျခင္း) Drug toxicity
2. ေဆးကုသမႈ မေအာင္ျမင္ျခင္း ဥပမာ- ေဆးေပးေသာ္လည္း HIV ပိုးပြားမႈ မေလ်ာ႔နည္းျခင္း Virologic failure
3. အျခားကိစၥမ်ား… ဥပမာ ေငြေၾကး၊ ေဆးရရွိႏိုင္မႈ၊ သက္ေတာင့္သက္သာရွိမႈ စသည့္ အခ်က္ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။
၁. ေဆးဒါဏ္ကို မခံႏိုင္လို႔ ေဆးေျပာင္းေပးရတယ္ဆိုရင္ ေဆးတစ္မ်ိဳးတည္းကိုပဲ အစားထိုးေျပာင္းလဲေပးလို႔ ရပါတယ္။ ဥပမာ လူနာက Stavudine ပါတဲ႔ေဆးေပါင္းကို ေသာက္ေနလို႔ ဒီေဆးဒါဏ္ကို မခံႏိုင္ဘူးဆိုရင္ AZT ဆိုတာနဲ႔ အစားထိုးေပးလို႔ရပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ လူနာေတြမွာ Azidothymidine ေဆးေၾကာင့္ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ရလာရင္ အဲဒီေဆးအစား Tenofovir ေဆးကို အစားထိုးေျပာင္းလဲ ေပးရပါတယ္။ တစ္ခါ တစ္ေလမွာ လူနာက တစ္ေန႔ ေဆးသံုးလံုးေသာက္ရတာ စိတ္ပ်က္လုိ႔ ေဆးတစ္လံုးတည္းနဲ႔ အာနိသင္ သံုးမ်ိဳးပါတဲ့ ေဆးကို တစ္ေန႔တစ္ခါသာ ေသာက္ခ်င္ရင္လဲ ကုသမႈပံုစံေျပာင္းေပးရတာမ်ိဳး ရွိတတ္ပါတယ္။
ေဆးကုသမႈ မေအာင္ျမင္ျခင္း (ART Failure) ဆိုတာကို အမ်ိဳးစား (၃)ခုခြဲျခားထားပါတယ္။
A. ေဆးပညာအရ ကုသမႈ မေအာင္ျမင္ျခင္း (Clinical failure)- ART ေဆးေသာက္ေနပါလ်က္ လူနာမွာ အခြင္႔ေကာင္းေစာင္႔ေသာ ေရာဂါအသစ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာျခင္း(သို႔မဟုတ္) ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ေ၀ဒနာသည္ ဘ၀ေရာက္သြားျခင္း ကို ဆိုလိုပါတယ္။
B. ကိုယ္ခံစြမ္းအားနည္း၍ ကုသမႈ မေအာင္ျမင္ျခင္း (Immunological failure) ART ေဆး ပံုမွန္ေသာက္ေနတဲ့ လူနာမွာ CD4 အေရအတြက္က ေဆးစေသာက္စဥ္ မူလရွိတဲ့ ပမာဏထက္ တျဖည္းျဖည္း နည္းပါး သြားျခင္း (သို႔မဟုတ္) ေဆးစေသာက္စဥ္ CD4 အေရတြက္၏ ၅၀% ေအာက္ေရာက္သြားျခင္း (သို႔မဟုတ္) စစ္ေဆးလိုက္တိုင္း CD4 အေရတြက္က ၁၀၀ ေအာက္တြင္ အျမဲေရာက္ေနျခင္းကို ဆိုလိုပါတယ္။
C. HIV ပိုးမ်ိဳးပြားမႈမ်ား၍ ကုသမႈ မေအာင္ျမင္ျခင္း (Viral failure) ART ေဆးေသာက္ေနပါလ်က္ လူနာရဲ႕ ေသြးတစ္စက္ထဲမွာ HIV ပိုး ေကာင္ေရ ၅၀၀၀ အထက္ရွိေနျခင္း ကိုဆိုလိုပါတယ္။
အထက္ပါ အေျခေနေတြထဲက တစ္ခုခုရွိေနရင္ေတာ့ လူနာကို ဒုတိယတန္းစားေဆး ၀ါးေတြကို ေျပာင္းေပး၇မွာပါ။ အထူးသျဖင့္ ပိုးပြားႏႈန္းမ်ားသူေတြကို ေစာေစာစီးစီး ေျပာင္းလဲေပး သင္႔ပါတယ္၊ ေဆးေျပာင္း ေသာက္တာ ေနာက္က်တာန႔ဲ ပိုးေတြရဲ႕ မ်ိဳးဗီဇေျပာင္းလဲ မႈျမန္ျပီး ေဆးမတိုးတာ ပိုဆိုးေစတတ္ပါတယ္။
လမင္းကို
No comments:
Post a Comment