လိင္မွတဆင့္ ကူးစက္ေသာ ေရာဂါမ်ား (၂)

လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ေရာဂါေတြကို STD Sexually Transmitted Diseases (STDs) လို႔ ေခၚေနခဲ့ၾကတယ္။ WHO ကမာၻ႔ က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ၾကီးက Sexually Transmitted Infection (STI) လို႔ သံုးတယ္။

Case Definitions for STIs လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါတခုခ်င္း အဓိပၸါယ္ရွင္းလင္းခ်က္ -

1. Genital ulcer disease လိင္လမ္းအနာ
ေယာက္်ားေတြမွာ လိင္တံ၊ ကပ္ပယ္အိတ္၊ စအို-အစာေဟာင္းအိမ္၊ မိန္းမေတြမွာ မိန္းမကိုယ္၊ ဗဂ်ိဳင္းနား၊ သားအိမ္ဝ၊ စအို-အစာေဟာင္းအိမ္ေတြမွာျဖစ္တယ္။ Syphilis (ဆစ္ဖလစ္)၊ Chancroid (ရွန္ကာရြိဳက္)၊ Lymphogranuloma venereum (လင္ဖိုဂရင္ႏူလိုမား-ဗနီးရီးယမ္း)၊ Granuloma inguinale (ဂရင္ႏူလိုမား-အင္ဂြိဳင္နယ္ေလး) နဲ႔ Genital herpes လိင္လမ္း ေရယံု ပိုးေတြကေနျဖစ္ေစတယ္။

2. Urethral discharge ဆီးလမ္းက အရည္ဆင္းျခင္း
ေယာက္်ားေတြမွာ ဆီးသြားလမ္းက တခုခုဆင္းမယ္။ ဆီးသြားရင္နာတာနဲ႔ တြဲျဖစ္တာေရာ မတြဲတာေရာရွိတယ္။ Neisseria gonorrhoeae (ႏိုက္ဆီးရီးယား-ဂႏိုးရီးေယး)၊ Chlamydia trachomatis (ကလာမိုင္ဒီဒယား-ထြိဳင္ကိုမက္တစ္)၊ Mycoplasma genitalium (မိုင္ကိုပလပ္စမာ-ဂ်နီေတးလီယမ္)၊ Ureaplasma urealyticum (ယူရီယာပလာစမာ-ယူရီရယ္လစ္တီကမ္) နဲ႔ Trichomonas vaginalis (ထြိဳင္ကိုမိုးနပ္စ္-ဗဂ်ိဳင္နယ္လစ္) ပိုးေတြကေနျဖစ္ေစတယ္။

3. Vaginal discharge ဗဂ်ိဳင္းနားက အရည္ဆင္းျခင္း
ဗဂ်ိဳင္းနားက အနည္း-အမ်ား၊ အေရာင္မတူတာ၊ အေစးအပ်စ္မတူတာ၊ ယားတာနဲ႔တြဲတာ-မတြဲတာ အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Trichomoniasis (ထြိဳင္ကုိမိုနီေယးဆစ္)၊ Bacterial vaginosis (ဗက္တီရီရယ္-ဗဂ်ိဳင္ႏိုးဆစ္) နဲ႔ Vulvovaginal candidiasis (ဗာလ္ဗို-ဗဂ်ိဳင္နယ္-ကင္ဒီဒိုင္ေယးဆစ္) ေတြကေန အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ Gonococcal (ဂိုႏိုေကာကယ္လ္) နဲ႔ Chlamydial cervical infection (ကလာမိုင္ဒီရယ္-ဆာဗိုက္ကယ္လ္-အင္ဖက္ရွင္) ေတြလဲ နည္းနည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။

4. Lower abdominal pain in women အမ်ိဳးသမီဗိုက္ေအာက္ပိုင္းေနေနျခင္း
အမ်ိဳးသမီး ဗိုက္ေအာက္ပိုင္းေနတာနဲ႔ ေမြးလမ္းကေန ပံုမွန္မဟုတ္ဘဲ တခုခုဆင္းတာ + တင္ပါးဆံုေနရာနာတာ + သားအိမ္အဝကို ထိၾကည့္ရင္ နာတာေတြ ရွိရင္ Pelvic inflammatory disease (PID) တင္ပါးဆံုတြင္းအဂၤါမ်ားေရာင္ျခင္း ျဖစ္မယ္။ ဖ်ားခ်င္လဲ ဖ်ားမယ္။

5. Anorectal infections စအိုလမ္းပိုးဝင္ျခင္း
Human papillomavirus (ဟူမင္း-ပက္ပလို-ဗိုင္းရပ္စ္)၊ Herpes simplex virus (ဟားပိစ္-ဆင္းပလက္စ္-ဗိုင္းရပ္စ္) Syphilis (ဆစ္ဖလစ္) ေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။

6. Urethritis ဆီးသြားလမ္းပိုးဝင္ျခင္း
ဆီးသြားရင္နာမယ္။ မွန္ဘီလူးနဲ႔စစ္ရင္ High power field အကြက္တခုမွာ ေသြးျဖဴဥ ၅ ခုမက ရွိေနမယ္။

7. Proctitis အစာေဟာင္းအိမ္ေရာင္ျခင္း
Gonorrhoea (ဂႏိုးရီးယား)၊ Chlamydial infection (ကလာမိုင္ဒီးယား)၊ Herpes simplex virus ေရယံု ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။

8. Gonorrhoea ဂႏိုးရီးယား
Endocervix သားအိမ္ဝ၊ Urethra ဆီးထြက္ျပြန္ နဲ႔ Rectum အစာေဟာင္းအိမ္ကို မွန္ဘီလူးနဲ႔စစ္ရင္ Gram-negative intracellular diplococcic ေတြ႔ရင္ ျဖစ္ႏိုင္စရာရွိတယ္။ Endocervix သားအိမ္ဝ၊ Urethra ဆီးထြက္ျပြန္၊ Rectum အစာေဟာင္းအိမ္ နဲ႔ Pharynx အာေခါင္းက တစ္ရွဴးကို Isolation by culture ပိုးေမြးစစ္ရင္ Oxidase-positive, Gram negative intracellular diplococcic ေတြ႔မယ္။ ေနာက္ျပီး Sugar utilization ဆက္စစ္တဲ့အခါ Neisseria gonorrhoeae-specific DNA ေတြ႔ရင္ ေသျခာတယ္။

9. Infection due to Chlamydia trachomatis (Genital) လိင္လမ္းမွာ (ကလာမိုင္ဒီးယား) ပိုးဝင္ျခင္း
Urethral ဆီးသြားလမ္း၊ Cervical သားအိမ္ဝ၊ Vaginal ဗဂ်ိဳင္းနား နဲ႔ Urine ဆီးေတြကို Direct fluorescent antibody test နည္း ဒါမွမဟုတ္ Antigen detection test နည္းလုပ္တဲ့အခါ Chlamydia trachomatis (CT) အေပါင္းျပရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ Chlamydia trachomatis-specific DNA အေပါင္းျပရင္ ေသျခာတယ္။

10. Chancroid (ရွန္ကာရြိဳက္)
Genital ulceration လိင္အဂၤါတဝိႈက္မွာ အနာေတြ၊ Inguinal adenopathy ေပါင္ျခံတက္ေစ့ေတြရွိသူရဲ႕ အနာက ထြက္တဲ့ အရည္ကို စစ္ေဆးရင္ Haemophilus ducreyi ေတြ႔မယ္။ Culture ပိုးေမြးနည္းနဲ႔ Nucleic acid test ေတြနဲ႔လုပ္တယ္။

11. Genital herpes လိင္လမ္းေရယံု
အရင္လဲျဖစ္ဘူးတဲ့ ရာဇဝင္ရွိမယ္၊ အနာပံုစံကလဲ နာတဲ့ အရည္ၾကည္ဖုေလးေတြ ျဖစ္မယ္ဆိုရင္ ဒီေရာဂါလို႔ ယူဆႏိုင္တယ္။ အနာကထြက္တဲ့အရည္ကို Nucleic acid tests စစ္ေတာ့ HSVspecific DNA အေပါင္းျပရင္ ေသျခာတယ္။

12. Syphilis (ဆစ္ဖလစ္)
Primary and Secondary ပဌမဆင့္၊ ဒုတိယဆင့္ – Ulcers အနာ (ပဌမဆင့္)၊ Mucocutaneous lesions အဖံုးပါးလႊာ အနာ (ဒုတိယဆင့္) နဲ႔ Serological test (Non-Treponemal or Treponemal) အေပါင္းျပရင္ Probable ျဖစ္ႏိုင္စရာလို႔ သတ္မွတ္တယ္။ အနာက လိင္လမ္းမွာ မဟုတ္လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Dark-field microscopy နည္းနဲ႔ Direct fluorescent antibody staining နည္းမွာ Treponema pallidum ေတြ႔ရင္၊ Confirmed ေသျခာတယ္။ Nucleic acid test ဒါမွမဟုတ္ အလားတူနည္းလဲ စမ္းႏိုင္တယ္။

13. Lymphogranuloma venereum (လင္ဖိုဂရင္ႏူလိုးမား-ဗနီရီယမ္)
လိင္လမ္းမွာ အနာ နဲ႔ ေပါင္ျခံမွာ ျပည္ထြက္ တက္ေစ့နဲ႔အနာေတြက L1, L2 or L3 serovars of Chlamydia trachomatis ေတြကေနျဖစ္ေစတယ္။ စအိုနာကေန ေသြးထြက္တာလဲ ရွိႏိုင္တယ္။

14. Granuloma inguinale (ဂရင္ႏူလိုးမား-အင္ဂြိဳင္နယ္ေလ)
လိင္လမ္း-ဝမ္းသြားလမ္းမွာ တေျဖးေျဖးခ်င္း တိုးတိုးလာတဲ့ အေရျပားနဲ႔ တက္ေစ့ အနာေတြကို Klebsiella granulomatis ပိုးကေနျဖစ္တယ္။

15. Trichomonas vaginalis (ထြိဳင္ကိုမိုးနပ္စ္-ဗဂ်ိဳင္နယ္လစ္)
အမ်ိဳးသမီးရဲ႕ Mount of a genital swab ေမြးလမ္းကယူတာ နဲ႔ Urine ဆီးကို မွန္ဘီလူးနဲ႔ စစ္တဲ့အခါ Trichomonads ေတြ႔မယ္။ Cervical smear သားအိမ္ဝကယူတာ စစ္ရင္လဲ Trichomonads ေတြ႔မယ္။ Culture ပိုးေမြးျပီးစစ္ရင္ Trichomonas vaginalis (ထြိဳင္ကိုမိုးနပ္စ္-ဗဂ်ိဳင္နယ္လစ္) ေတြ႔မယ္။ DNA နည္းမွာလဲ Trichomonas vaginalis (ထြိဳင္ကိုမိုးနပ္စ္-ဗဂ်ိဳင္နယ္လစ္) ေတြ႔မယ္။

16. Bacterial vaginosis ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္ ဗဂ်ိဳင္းနားေရာင္ျခင္း
ဗဂ်ိဳင္းနားမွာ ပံုမွန္ရွိေနၾကတဲ့ ဗက္တီးရီးယားေတြက တမ်ိဳးတမည္ ေျပာင္းသြားတဲ့အခါ Gardnerella vaginalis, Bacteroides, Mobiluncus နဲ႔ Mycoplasma hominis ပိုးေတြ မ်ားလာေစတယ္။ ဗဂ်ိဳင္းနားက ပံုမွန္မဟုတ္တာ ဆင္းမယ္၊ အနံ႔ဆိုးတယ္၊ နာမယ္၊ ယားမယ္၊ ပူေလာင္မယ္။

17. Candidiasis (ကင္ဒီဒိုင္ေယးဆစ္)
ဗဂ်ိဳင္းနားမွာ Candida spp. အုပ္စုဝင္ (Candida albicans, Candida glabrata) ပိုးေတြ အဆမတန္ မ်ားလာတယ္။ ယားမယ္၊ ပံုမွန္မဟုတ္တာ ဆင္းမယ္၊ နီရဲေနမယ္၊ Wet mount နဲ႔ Gram-stained smear နည္းေတြနဲ႔ စစ္ရင္ Pseudohyphae ေတြ႔မယ္။ ပိုးေမြးရင္ Candida ေတြ႔မယ္။ (မွတ္ခ်က္။ Candidiasis ကို Thrush လို႔လဲေခၚတယ္။ Fungal infection (Mycosis) မိႈပိုးတမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ Yeasts species မ်ိဳးစုထဲက တခုခုျဖစ္မယ္။ Candida albicans အမ်ိဳးက အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေစတယ္။)

18. Scrotal swelling ေယာက္်ား ကပ္ပယ္အိတ္ေရာင္ျခင္း
တဖက္သပ္သပ္ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ နာမယ္၊ ေရာင္မယ္၊ ရုတ္တရက္ျဖစ္တယ္။

19. Cervicitis သားအိမ္ဝေရာင္ျခင္း
Neisseria gonorrhoeae (ႏိုက္ဆီးရီးယား-ဂႏိုးရီးယား) ဒါမွမဟုတ္ Trichomonas vaginalis (ထြိဳင္ကိုမိုးနပ္စ္-ဗဂ်ိဳင္နယ္လစ္) ပိုးေတြေၾကာင့္ မဟုတ္တာကို ေခၚတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ကေတာ့ Mucopurulent secretion အက်ိအခြ်ဲ-ျပည္ ဆင္းမယ္။ သားအိမ္ဝ Endocervix ေနရာက လာတာျဖစ္တယ္။ အျဖဴခံေပၚတင္ၾကည့္ရင္ ဝါမယ္၊ စိမ္းမယ္။ Induced endocervical bleeding စမ္းသပ္ဘို႔ Endocervix မွာ ဂြမ္းစ တင္တာနဲ႔ ေသြးထြက္မယ္။

20. Anogenital warts လိင္လမ္း-စအိုလမ္း ၾကြက္ႏို႔
မ်က္စိနဲ႔ျမင္သာတ့ံ ၾကြက္ႏို႔ အေရျပား-ေအာက္ခံမ်က္ႏွာျပင္ေပၚမွာ ျမင့္တက္ေနမယ္၊ Internal အတြင္း လိင္လမ္း External genitalia အျပင္ လိင္လမ္း Perineum လိင္အဂၤါအနီးအနား နဲ႔ Perianal region စအိုေဘးနာေတြမွာျဖစ္မယ္။

21. Ophthalmia neonatorum ေမြးစကေလး မ်က္စိနာျခင္း
ကေလးက ၄ ပါတ္အတြင္းမွာသာ ရွိေသးမယ္ဆိုရင္ Probable ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တဖက္ထဲေရာ ႏွစ္ဖက္လံုးေရာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေနာက္ျပီး မ်က္စိက ထြက္တာကို စစ္ေဆးရင္ Neisseria gonorrhoeae (ႏိုက္ဆီးရီးယား-ဂႏိုးရီးယား) ဒါမွမဟုတ္ Chlamydia trachomatis (ကလာမိုင္ဒီးယား-ထြိဳက္ကိုမားတစ္) ပိုး တမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြ႔ရင္ ေသျခာတယ္။

အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ ခံစားရမည့္ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ လကၥဏာမ်ား
• Dysuria, frequency ဆီးေအာင့္ (ဆီးသြားရင္နာ)၊ ဆီးခဏခဏသြား၊
• Vaginal discharge ဗဂ်ိဳင္းနာက တခုခုဆင္း၊
• Genital ulceration လိင္လမ္းအနာ၊
• Abnormal growth or mass in genital area လိမ္လမ္း အပိုတခုခုျဖစ္၊
• Lower abdominal pain ဗိုက္ေအာက္ပိုင္းနာ၊
• Inguinal lymphadenopathy ေပါင္ျခံအက်ိတ္၊
• Vulval itching မိန္းမကိုယ္ယား၊
• Dyspareunia လိင္ဆက္ဆံရင္ မနာသင့္ဘဲနာ၊
• Perianal pain လိင္အဂၤါေနရာတဝိႈက္နာ၊
• Anal discharge စအိုကတခုခုဆင္း၊

အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ ခံစားရမည့္ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ လကၥဏာမ်ား
• Dysuria, frequency ဆီးေအာင့္ (ဆီးသြားရင္နာ)၊ ဆီးခဏခဏသြား၊
• Urethral discharge ဆီးထြက္ေပါက္က တခုခုဆင္း၊
• Genital ulceration လိင္လမ္းအနာ၊
• Abnormal growth or mass in genital area လိင္လမ္းအပိုတခုခုျဖစ္၊
• Acute scrotal swelling, pain ကပ္ပယ္အိတ္နာ-ေရာင္၊
• Inguinal lymphadenopathy ေပါင္ျခံအက်ိတ္၊
• Perianal pain လိင္အဂၤါေနရာတဝိႈက္နာ၊
• Anal discharge စအိုကတခုခုဆင္း၊

Laboratory diagnosis ဓါတ္ခြဲစစ္နည္းမ်ား
• Venereal Disease Research Laboratory (VDRL) (ဆစ္ဖလစ္) အတြက္၊
• Rapid plasma reagin (RPR) (ဆစ္ဖလစ္) အတြက္၊
• Rapid treponemal test (ဆစ္ဖလစ္) အတြက္၊
• Gram stain and vaginal wet mount ေမြးလမ္းေၾကာင္းပိုးဝင္ျခင္းအတြက္၊
• HIV testing (အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ) အတြက္၊

ကိုးကားခ်က္။ Management of Sexually Transmitted Infections Regional Guidelines (WHO) 2011

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ (၁ဝ-၆-၂ဝ၁၂ )

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ – လိင္မွတဆင့္ ကူးစက္ေသာ ေရာဂါမ်ား (၂)