အရက္၏ က်န္းမာေရးအႏၱရာယ္မ်ား အပိုင္း (၂)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

💥 MWD: အရက္ေၾကာင့္ အသည္းထိခိုက္ပံုကိုလည္း ဆက္႐ွင္းျပေပးပါဆရာ..

Dr.KML:အရက္ေသာက္တာၾကာလာရင္ အသည္းထိခိုက္ပ်က္စီးတတ္တယ္ဆိုတာေတာ့ အရက္ေသာက္တဲ့သူတိုင္းနီးပါးသိၾကပါတယ္.. စျဖစ္ခါစကေတာ့ အသည္းအဆီဖံုးျခင္း (Fatty liver) ကေန အခ်ိန္ၾကာၾကာေသာက္တာနဲ႔အမွ် အသည္းတျဖည္းျဖည္းေျခာက္လာပါတယ္.. ဒါကို Cirrhosis of liver ဟု ေခၚပါတယ္..ေသာက္တဲ့ပမာဏမ်ားေလေလ ေစာေစာျဖစ္ေလ ျဖစ္ပါတယ္.. အမ်ိဳးသားနဲ႔အမ်ိဳးသမီး ေသာက္သံုးတဲ့ပမာဏတူညီခဲ့ရင္ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာပိုၿပီးေစာေစာျဖစ္ပါတယ္.. အသည္းေျခာက္ခါစမွာေတာ့ ေရာဂါလကၡဏာေပၚေလ့မ႐ွိေတာ့ သတိထားမိၾကာမွာမဟုတ္ပါဘူး..အသည္းက ဆိုးဆိုးဝါးဝါးေျခာက္ၿပီးပ်က္စီးမွသာ အသည္းရဲ႕လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့တဲ့အခါက်မွ လကၡဏာေတြေပၚလာေလ့႐ွိပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ ေရာဂါကြ်မ္းမွသိတာ ပိုမ်ားပါတယ္.. အသည္းေျခာက္တဲ့လကၡဏာေတြကေတာ့ အစပိုင္းမွာအားနည္းတာ၊ ေမာပန္းလြယ္တာ၊ စားခ်င္ေသာက္ခ်င္စိတ္ေလ်ာ့နည္းလာတာ၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္အန္ခ်င္တာ၊ ဗိုက္ထဲမွာေနလို႔မေကာင္းတာ၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်လာတာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္.. နည္းနည္းပိုဆိုးလာရင္ လူကပိန္ၿပီး အသားအေရေတြေျခာက္ေသြ႕လာပါမယ္.. ေျခေထာက္ေတြေဖာလာတတ္ပါတယ္.. ပိုဆိုးရင္ေတာ့ဗိုက္ထဲမွာေရဖ်င္းစြဲလာတတ္ပါတယ္..

အေရျပားကိုၾကည့္လိုက္ရင္ လက္ဖဝါး၊ ေျခဖဝါးေတြရဲေနတတ္ပါတယ္ (Palmar erythema)..မ်က္လံုးေတြအနည္းငယ္ဝါလာၿပီး အေရျပားကလည္းဝါလာႏိုင္ပါတယ္(Jaundice) မ်က္ႏွာနဲ႔ရင္ဘတ္ေနရာတခ်ိဳ႕မွာ အနီေရာင္ေသြးေၾကာမွ်င္ေလးေတြ ပင့္ကူပံုသဏၭာန္ ေတြ႕ရတတ္ပါတယ္..လက္နဲ႔ဖိလိုက္ရင္ ျဖဴသြားပါတယ္..ဒါကို Spider naevi လို႔ ေခၚပါတယ္..ၿပီးရင္ျပန္ၿပီးနီလာပါတယ္.. ေသြးေၾကာေလးေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တာပါ.. အမ်ိဳးသားေတြမွာၾကည့္ရင္ ရင္သားေတြေဖာင္းလာပါမယ္.. Breast tissue ေတြစုလာလို႔ျဖစ္ပါတယ္.. ၿပီးရင္ေဝွးေစ့ေတြနဲ႔ အမ်ိဳးသားလိင္အဂၤါေတြကလည္း ေသးၿပီးက်ံဳ႕သြားပါတယ္..အခ်ိဳ႕ပိုဆိုးရင္ ဗိုက္မွာ႐ွိတဲ့ေသြးျပန္ေၾကာေတြ ပိုမိုထင္႐ွားစြာေတြ႕ရတတ္ ပါတယ္ (Widened veinsin the abdomen wall)..အခ်ိဳ႕ လက္ေတြေကြးေကာက္တာ ေတြ႕ရတတ္ပါတယ္..အထူးသျဖင့္ လက္သန္းနဲ႔လက္သန္းၾကြယ္ေတြ ေကြးလို႔ဆန္႔လို႔မရ ျဖစ္တတ္ပါတယ္.. ဘယ္ညာႏွစ္ဖက္စလံုးျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္..ဒါကို Dupuytren's contracture လို႔ေခၚပါတယ္..ဒါေတြကေတာ့ အရက္ေၾကာင့္အသည္းေျခာက္ေရာဂါရေနသူေတြရဲ႕ လကၡဏာေတြ ျဖစ္ပါတယ္..ေသခ်ာေအာင္ဗိုက္ကို Ultrasound လုပ္ၾကည့္လို႔ျဖစ္ေစ CT ႐ိုက္ၾကည့္လို႔ျဖစ္ေစသိႏိုင္ပါတယ္.. ေျခာက္တဲ့ပမာဏဘယ္ေလာက္ဆိုးတယ္ အသည္းဘယ္ေလာက္ထိ မာေက်ာေနတယ္ဆိုတာေတာ့ Fibroscan လုပ္ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္.. ေသြးေဖာက္စစ္ၾကည့္ရင္ LFT မွာ ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈေတြ ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္..

💥 MWD: အရက္ေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ံုေၾကာအဖြဲ႔အစည္းကို ဘယ္လိုမ်ားထိခိုက္ေစပါသလဲဆရာ..

Dr.KML: အရက္ဟာဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ံုေၾကာအဖြဲ႔အစည္းကို ဆိုးဆိုးဝါးဝါးထိခိုက္ေစပါတယ္.. သာမန္လူေကာင္းတစ္ေယာက္ရဲ႕ ဦးေႏွာက္နဲ႔အာ႐ံုေၾကာအဖြဲ႔အစည္းမွာ Neurotransmitters ေတြ႐ွိပါတယ္..အဲ့ဒီ Neurotransmitters ေတြထဲမွာအေရးအပါဆံုး တစ္ခုကေတာ့ GABA (Gamma-Aminobutyric-Acid) ျဖစ္ၿပီး Nerveေၾကာတစ္ခုနဲ႔ တစ္ခုဆက္သြယ္တဲ့ေနရာမွာ႐ွိတဲ့ Synapse ေတြမွာ Information ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးပါတယ္..GABA ေၾကာင့္ Synapse ေတြမွာ(-)charge ေတြ ပိုမိုဝင္ေရာက္လာေစလို႔ ဦးေႏွာက္ရဲ႕လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို ေႏွးေကြးေစပါတယ္..အရက္ေသာက္လိုက္ရင္ ပါဝင္တဲ့ Ethanol ေတြဟာ GABA ဝင္ရမယ့္ေနရာမွာေပါင္းလိုက္လို႔ (-) charge ေတြပိုမ်ားလာၿပိး ဦးေႏွာက္ရဲ႕ Trasmittion of information ေလးကို မ်ားစြာပိုမိုေႏွးေကြးသြားေစပါတယ္.. ဦးေႏွာက္မွာ႐ွိတဲ့ ဘယ္အစိတ္အပိုင္းကို ပိုၿပီးထိခိုက္ေစသလဲေပၚမူတည္ၿပီး ေရာဂါလကၡဏာေတြလည္း ကြဲျပားေလ့႐ွိပါတယ္..

ဥပမာ- Cerebral cortex (Frontal lobe) လို႔ေခၚတဲ့ ဦးေႏွာက္ရဲ႕ ေ႐ွ႕ပိုင္းေနရာကိုထိခိုက္ခဲ့ရင္ စဥ္းစားႏိုင္မႈ(Thinking) ကို ထိခိုက္ျခင္း၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ (Decision making) ခ်မွတ္မႈမွားယြင္းျခင္း၊မခ်ႏိုင္ျခင္း ခ်ီတံုခ်တံုျဖစ္ျခင္း၊ စိတ္ခံစားမႈမ်ားပြင့္ထြက္ၿပီး ေျပာခ်င္တာေလွ်ာက္ေျပာျခင္း (Emotional incontinence and aggression) အာ႐ံု (၅) ပါး ခံစားမႈမ်ားထိခိုက္ျခင္း (Impaired 5 senses) တို႔ ႀကံဳေတြ႕ရႏိုင္ပါတယ္..

Medulla ဆိုတဲ့ေနရာကို ထိခိုက္ရင္ လႈပ္႐ွားခ်င္သလို လႈပ္႐ွားလို႔မရဘဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္.. ဥပမာ- မတ္တပ္ရပ္ခ်င္ေပမဲ့ရပ္လို႔မရတာမ်ိဳး (Impaired voluntary movement) ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္..

Cerebeller ဆိုတဲ့ ဦးေႏွာက္ရဲ႕အစိတ္အပိုင္းကိုထိခိုက္ရင္ေတာ့ Coordinated movement ေတြ ထိခိုက္ပါတယ္.. ဥပမာ- လမ္းေလွ်ာက္ရင္ ယိုင္ထိုးယိုင္ထိုးျဖစ္တာ (Ataxia) ပစၥည္းေတြယူရင္မၿမဲတာ၊ တုန္တုန္ တုန္တုန္ျဖစ္ေနတာ (Impaired picking up objects)၊ စကားေတြဗလံုးပေထြးျဖစ္ေနတာ (Slurred speech) ေတြျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္..

ပိုၿပီးအေရးႀကီးတဲ့ေနရာကေတာ့ မွတ္ဥာဏ္ေတြသိုမွီးတဲ့ Hippocampus ျဖစ္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ မွတ္ဥာဏ္ထိခိုက္တာအစ ၿပီးခဲ့တဲ့အျဖစ္အပ်က္ေတြ ဘာမွမသိေတာ့တာ "Alcohol blackout" ေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္..ေရ႐ွည္စြဲလန္းေနရင္ေတာ့ မွတ္ဥာဏ္လံုးဝပ်က္စီးတဲ့ေရာဂါ (Dementia) အထိျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္..ေျခဖ်ားလက္ဖ်ားကိုသြားတဲ့အာ႐ံုေၾကာေတြကို ထိခိုက္တဲ့အတြက္ Peripheral neuropathy လို႔ေခၚတဲ့ ထံုတာက်င္တာေတြလည္း အျဖစ္မ်ားပါတယ္.. အထူးသျဖင့္ ဗီတာမင္ ဘီ-၁ ခ်ိဳ႕တဲ့သူေတြမွာပိုေတြ႕ရပါတယ္..ဒါ့ေၾကာင့္ အရက္စြဲသူတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ဦးေႏွာက္နဲ႔အာ႐ံုေၾကာကို ထိခိုက္ေစလို႔ အမ်ားနဲ႔ယွဥ္ရင္ ေနာက္မွာပဲက်န္ခဲ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္..

💥 MWD: အရက္ေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕အျခားအစိတ္အပိုင္းေတြကိုေရာ ဘယ္လိုမ်ားထိခိုက္ပါသလဲဆရာ..

Dr.KML: ေ႐ွ႕မွာေျပာခဲ့တဲ့ အစာအိမ္နဲ႔ အူလမ္းေၾကာင္း၊ အသည္း၊ ဦးေႏွာက္နဲ႕ အာ႐ံုေၾကာအဖြဲ႕အစည္းကေတာ့ အေရးႀကီးလို႔ သီးျခားေခါင္းစဥ္အေနနဲ႔ေျပာေပမဲ့ က်န္တဲ့အစိတ္အပိုင္းေတြကိုလည္း တစ္ၿပိဳင္ထဲထိခိုက္ပ်က္စီးေစၿပီး ေရာဂါအမ်ိဳးမ်ိဳး ရ႐ွိေစႏိုင္ပါတယ္.. အဲ့ဒီထဲမွာ အေရးႀကီးတဲ့အစိတ္အပိုင္းေတြအေနနဲ႕ေကာက္ႏႈတ္ေျပာျပရရင္

(၁) ႏွလံုးနဲ႔ ေသြးေၾကာအဖြဲ႕အစည္းကိုထိခိုက္ျခင္း အရက္ေသာက္တာၾကာရင္ ေသြးထဲမွာအဆီေတြမ်ားလာတဲ့အတြက္ ေသြးေၾကာနံရံေတြထူလာပါတယ္(Atherosclerosis)..ဒါ့ေၾကာင့္ ေသြးေၾကာေတြက်ဥ္းလာပါမယ္.. ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါနဲ႔ ေသြးတိုးေရာဂါေတြရလာပါမယ္..ၿပီးရင္ အရက္ဟာအဆိပ္ျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏွလံုးၾကြက္သားေတြဟာအဆိပ္သင့္ၿပီး အလုပ္ေကာင္းေကာင္းမလုပ္ႏိုင္ဘဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္(Cardiomyopathy).. အေမာမခံႏိုင္တာေတြ ျဖစ္ပါတယ္..နဂိုထဲက ႏွလံုးေရာဂါအခံ႐ွိသူေတြကို ပိုဆိုးေစပါတယ္.. ဒါ့အျပင္ ပလိပ္လက္ (Platelet) ေလးေတြကို ပိုမိုေစးကပ္ေစၿပီး ေသြးေၾကာထဲမွာေသြးခဲေစတာမို႔ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ (Heart attack) တာ၊ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာပိတ္ၿပီး ေလျဖတ္တာ (Stroke) ေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္..

(၂) အသက္႐ႈလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာေရာဂါမ်ားျဖစ္ျခင္း အရက္ေသာက္ရင္ ခႏၶာကိုယ္ခုခံအားစနစ္ကို က်ဆင္းေစတဲ့အတြက္ အသက္႐ႈလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာေရာဂါပိုးေတြ အလြယ္တကူျဖစ္လြယ္ ကူးစက္လြယ္ပါတယ္..ဥပမာ-တီဘီေရာဂါပိုးေတြဝင္ၿပီး အဆုတ္တီဘီျဖစ္တာတို႔ အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ (Pneumonia) ျဖစ္တာတို႔ေတြ မၾကာခဏေတြ႕ရေလ့႐ွိပါတယ္..အရက္ေသာက္လို႔အန္ရင္ အန္ဖတ္ေတြဟာ အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္းထဲဝင္ေရာက္ရင္ ပိုမိုျပင္းထန္တဲ့ အသက္႐ႈလမ္းေၾကာင္းေရာဂါ (Aspiration pneumonia) ေတြျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္..အလြယ္တကူေမာပန္းလြယ္ပါတယ္.. အရင္ထဲက ပန္းနာရင္ၾကပ္႐ွိရင္ပိုဆိုးတတ္ပါတယ္..

(၃) အရိုးနဲ႔ၾကြက္သားမ်ားထိခိုက္ပ်က္စီးျခင္း အ႐ိုးပါးအ႐ိုးပြေရာဂါ (Oestoporosis) ပိုျဖစ္လြယ္ပါတယ္..ေခ်ာ္လဲရင္ အလြယ္တကူ အ႐ိုးက်ိဳးလြယ္ပါတယ္..ၿပီးရင္ အ႐ိုးေဘးမွာ႐ွိတဲ့ ၾကြက္သားေတြကလည္း အဆိပ္သင့္ထားေတာ့ (Myopathy) သန္သန္စြမ္းစြမ္းမ႐ွိေတာ့ဘူးေပါ့.. လည္ပင္းက်ီးေပါင္းေရာဂါ၊ ခါးက်ီးေပါင္း ေရာဂါေတြ ပိုျဖစ္ပါတယ္.. ေသြးထဲမွာယူရစ္အက္ဆစ္ေတြ တတ္လာေလ့႐ွိလို႔ အ႐ိုးအဆစ္ေတြေရာင္တာျဖစ္တတ္ပါတယ္.. Gout ေရာဂါ လို႔ေခၚပါတယ္..အရင္ထဲက ေဂါက္ေရာဂါရိွၿပီးသူေတြက အရက္ေသာက္ရင္ပိုဆိုးပါတယ္..အရိုးအဆစ္ေတြ လံုး၀ပ်က္စီးသြားတတ္ပါတယ္..

(၄) မ်ိဳးပြားျခင္းဆိုင္ရာလုပ္ငန္းေတြ ထိခိုက္ပ်က္စီးေစပါတယ္ အမ်ိဳးသားေတြမွာ အရက္ေသာက္တာၾကာလာရင္ လိင္ဂၤါေတြေသးငယ္ၿပီး မဖြံ႕ၿဖိဳးေတာ့တာ (Hypogonadism)၊ ေဝွးေစ့ေသးသြားတာ (Small testes)၊ ကေလးမရျခင္း၊ ၿမံဳျခင္း (Infertility)၊ ပန္းေသပန္းညႇိဳးျဖစ္ျခင္း (Erectile dysfunction) ေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္.. အမ်ိဳးသမီးေတြမွာဆိုရင္ေတာ့ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တဲ့အခ်ိန္မွာအရက္ေသာက္ခဲ့ရင္ အတြင္းမွာ႐ွိတဲ့သေႏၶသားကို ဆိုးဆိုးဝါးဝါးထိခိုက္ေစမွာျဖစ္ပါတယ္..

💥 MWD: ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ေလာင္းေတြအေနနဲ႔ အရက္ေသာက္မယ္ဆိုရင္ အထဲမွာ႐ွိတဲ့မိမိရဲ႕ရင္ေသြးကို ဘယ္လိုမ်ားထိခိုက္မႈ႐ွိႏိုင္ပါသလဲ ဆရာ.. အကယ္၍ေသာက္မယ္ဆိုရင္လည္း ဘယ္ေလာက္ ပမာဏအထိ ေသာက္လို႔ရတယ္ဆိုတာလည္းသိပါရေစ..

Dr.KML: ထိခိုက္မႈအရမ္းကို႐ွိပါတယ္..ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ေလာင္းတစ္ေယာက္အေနနဲ႕ အရက္ေသာက္လိုက္ရင္ အခ်င္းကေနတစ္ဆင့္ ကေလးဆီကိုတိုက္႐ိုက္ေရာက္ပါတယ္..ႀကီးထြားေနဆဲျဖစ္တဲ့သေႏၶသားကို အဆိပ္ေကၽြးသတ္သလို ဆိုးဆိုးဝါးဝါးထိခိုက္ေစပါတယ္.. အရက္ဆိုတာ သေႏၶသားအတြက္ ျပင္းထန္တဲ့ အဆိပ္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္..ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တဲ့ကာလအႏုအရင့္နဲ႕ ေသာက္သံုးတဲ့အရက္ အမ်ိဳးအစားနဲ႔ပမာဏ တစ္နည္းအားျဖင့္ အယ္လ္ကိုေဟာယူနစ္အနည္းအမ်ားေပၚမူတည္ၿပီး ထိခိုက္တဲ့ပမာဏ ကြားျခားမႈ႐ွိပါတယ္..ကိုယ္ဝန္စ႐ွိၿပီးပထမ (၃) လ (First trimester) အတြင္းမွာေသာက္ခဲ့ရင္ကိုယ္ဝန္ပ်က္က်ျခင္း (Miscarriage)၊ ကေလးအေသေမြးျခင္း (Stillbirth)၊ ေစာေမြးျခင္း (Premature birth) နဲ႔ ေပါင္မျပည့္ပဲေမြးျခင္း (Low birth weight) ေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္.. ဒုတိယ (၃) လနဲ႔ တတိယ (၃) လမွာေသာက္ခဲ့ရင္ေတာ့ ကေလးရဲ႕ႀကီးထြားဖြံ႕ၿဖိဳးေနတဲ့ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းေတြကိုထိခိုက္ေစမွာျဖစ္ပါတယ္..အထူးသျဖင့္ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ံုေၾကာမႀကီး (Brain and spinal cord) ေတြကိုထိခိုက္မႈ အမ်ားဆံုးျဖစ္ပါတယ္.. အသည္းဖြံ႕ၿဖိဳးမႈဟာ ေနာက္ဆံုးမွျဖစ္ေတာ့ ေမြးခါနီးမွကပ္ၿပီးေသာက္မယ္ဆိုရင္ ကေလးရဲ႕အသည္းကို ထိခိုက္မႈပိုမ်ားပါတယ္..အခ်ိဳ႕ကေလးေတြကေတာ့ ေမြးၿပီးၿပီးခ်င္းထိခိုက္မႈကိုျမင္ရေပမယ့္ အခ်ိဳ႕က်ေတာ့ေမြးၿပီး ၂ ႏွစ္ ၃ ႏွစ္ၾကာမွ သိႏိုင္ပါတယ္.. အေမလုပ္တဲ့သူ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ကာလမွာ အရက္ေသာက္တာမ်ားလို႔ ထိခိုက္ၿပီးေမြးလာတဲ့ကေလးကို ေဆးပညာအရ FAS (Fetal alcohol syndrome) လို႔ ေခၚပါတယ္..FAS ျဖစ္ေနတဲ့ကေလးေတြမွာ သိသာထင္႐ွားတဲ့လကၡဏာ (၃) ခ်က္႐ွိပါတယ္..

(၁) မ်က္ႏွာပံုပန္းသဏၭာန္ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈ I (Facial abnormalities) - ဦးေခါင္းေသးျခင္း (Small head) - မ်က္ႏွာျပားျခင္း(Flat face) - ႏွာေခါင္းျပားျခင္း (Low nasal bridge) ႏွင့္ ႏွာေခါင္းတိုျခင္း (Short nose) - အေပၚႏႈတ္ခမ္းပါးျခင္း(Thin upper lip) - မ်က္ေစ့ေပါက္က်ဥ္းျခင္း (Narrow eye opening) ႏွင့္မ်က္ရစ္ထူျခင္း (Epicanthal folds)

(၂) ခႏၶာကိုယ္ဖြံ႕ ၿဖိဳးမႈနည္းပါျခင္း (Poor growth) ေမြးကတည္းက ေပါင္နည္းတဲ့အျပင္ ကေလးရဲ႕ႀကီးထြားဖြံ႕ၿဖိဳးမႈဟာ သူနဲ႔အသက္တူအ႐ြယ္တူကေလးေတြနဲ႕ႏိႈင္းယွဥ္ရင္ ေႏွးေကြးေနတာေတြ႕ရပါမယ္..ေသးေသးညႇက္ညႇက္ေလးျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္..

(၃) ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးမျပည့္မီျခင္း (Learning and behavioral problem) ေက်ာင္းေနအ႐ြယ္မွာစာမလိုက္ႏိုင္ျခင္း၊ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးေလ်ာ့နည္းျခင္း၊ စာေမးပြဲက်ျခင္း၊ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရးညံ့ျခင္း စတာေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္..အေမရဲ႕အရက္ေသာက္ခဲ့တဲ့ပမာဏနဲ႕ အရက္အမ်ိဳးအစားေပၚမူတည္ၿပီး လကၡဏာေတြကေတာ့ နည္းျခင္းမ်ားျခင္း႐ွိႏိုင္ပါတယ္..အရက္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ကေလးအေပၚထိခိုက္မႈအားလံုးကိုၿခံဳၿပီး FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorder) လို႔ အခုေနာက္ပိုင္း ေခၚေဝၚသံုးစြဲပါတယ္..ဒါ့ေၾကာင့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္မွာ အရက္ကိုလံုးဝမေသာက္ရပါဘူး.. ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မဟုတ္ရင္သာ တစ္ပတ္ကို (၁၄) ယူနစ္ ခြင့္ျပဳေပမဲ့ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ဆိုရင္ေတာ့ Zero unit ပဲျဖစ္ပါတယ္..

💥 MWD: ညဘက္အရက္ေသာက္ၿပီး ေနာက္တစ္ေန႔အိပ္ယာထတဲ့အခါ ေခါင္းကိုက္တာ၊ ဗိုက္နာတာ၊ ေခါင္းမူးၿပီး ပ်ိဳ႕ခ်င္အန္ခ်င္ျဖစ္တာ၊ ပါးစပ္ေတြအာေခါင္ေတြေျခာက္ၿပီး ေနမထိထိုင္မသာျဖစ္တာေတြဟာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္တာပါလဲဆရာ..

Dr.KML: ခုနကေျပာခဲ့တဲ့လကၡဏာေတြကို Hangover effect လို႔ ေခၚပါတယ္..တစ္ပါတ္လံုးလံုးအလုပ္ေတြလုပ္ၿပီး ေသာၾကာေန႔ညမွာ သူငယ္ခ်င္းမိတ္ေဆြေတြနဲ႔အတူ အရက္ေတြေသာက္ၿပီး စေနေန႕မနက္မိုးလင္းရင္ ႀကံဳရေလ့႐ွိပါတယ္..

(၁) ေခါင္းကိုက္ျခင္း (Headache)- မိုးလင္းတာနဲ႔ ေခါင္းတအားကိုက္ပါတယ္..အဓိကအေၾကာင္းရင္းကေတာ့ အယ္လ္ကိုေဟာကေန အသြင္ေျပာင္းသြားတဲ့ Acetaldehyde အဆိပ္ေတြဟာ ေခါင္းထဲမွာ လာေရာက္ထိခိုက္ေစလို႔ျဖစ္ပါတယ္.. ညဖက္မွာ အေသာက္မ်ားေလေလ ေနာက္တစ္ေန႔မနက္မွာ ပိုကိုက္ေလျဖစ္ပါတယ္..

(၂) ပ်ိဳ႕ခ်င္အန္ခ်င္စိတ္ျဖစ္ျခင္း (Nausea, vomiting) ကေတာ့ အရက္ေၾကာင့္ခႏၶာကိုယ္ခုခံစနစ္ျဖစ္တဲ့ေသြးျဖဴဥေတြ(T cell eJY B cell)ကေန Cytokine လို႔ေခၚတဲ့ ဓာတ္ပစၥည္းေတြထြက္လို႔ျဖစ္ပါတယ္..အရက္ဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္ကေနမလိုလားတဲ့ ဓာတ္ပစၥည္းျဖစ္ေတာ့ ေနာက္ထပ္ထပ္ၿပီးဝင္မလာေအာင္ ထပ္ၿပီးမေသာက္ျဖစ္ေအာင္ ခုခံအားစနစ္က သဘာဝက်က်တြန္းလွန္ထားတဲ့သေဘာျဖစ္ပါတယ္..

(၃) ေရငတ္တာ (Thirst)၊ အာေခါင္ေျခာက္တာ (Dry mouth) ျဖစ္တာေတြကေတာ့ ေရဓာတ္ေလ်ာ့နည္းသြားလို႔ (Dehydration) ျဖစ္ပါတယ္.. အရက္ေသာက္လိုက္ရင္ ADH ဟိုမုန္းေတြ အထြက္ေလ်ာ့သြားလို႔ ဆီးပိုသြားပါတယ္..တစ္ညလံုးဆီးထထသြားေနေတာ့ မနက္မိုးလင္းတဲ့အခါ ေရဓာတ္ေတြေလ်ာ့နည္းလို႔ ဒီလိုမ်ိဳးခံစားရတာျဖစ္ပါတယ္..

(၄) ေခါင္းမူးတာ(Dizziness)၊ကိုယ္လက္ေတြေလးလံထိုင္းမိႈင္းၿပီး မသယ္ခ်င္ျဖစ္တာ (Fatigue) ကေတာ့ ေသြးထဲမွာဂလူးကို႔စ္ေတြ ေလ်ာ့နည္းေနလို႔ (Hypoglycemia) ျဖစ္ပါတယ္.. အသည္းကေနဂလူးကို႔စ္ေတြ လံုလံုေလာက္ေလာက္မထုတ္ေပးႏိုင္လို႔ ျဖစ္ပါတယ္..Energy ရဖို႔ လံုေလာက္တဲ့ ဂလူးကို႔စ္ မရလို႔ျဖစ္ပါတယ္..

(၅) ဗိုက္နာျခင္း (Stomach pain) ကေတာ့ အစာအိမ္ေရာင္လို႔ ျဖစ္ပါတယ္..အထူးသျဖင့္ အရက္ေသာက္တဲ့အခါ အစာလံုေလာက္မႈမ႐ွိရင္ (အျမည္းမပါခဲ့ရင္) အရက္ေၾကာင့္ အစာအိမ္ေရာင္တတ္ပါတယ္..အဲ့ဒီအခါမွာ ဗိုက္နာတတ္ပါတယ္.. အဲ့ဒီလကၡဏာေတြေပၚလာခဲ့ရင္ ျဖစ္တဲ့ေပၚမူတည္ၿပီး ကုသေပးရပါတယ္..နားလည္တတ္ကြ်မ္းတဲ့သူနဲ႕ကုသေပးရင္အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္. အႏၱရာယ္႐ွိတဲ့ေဆးဝါးေတြ ေ႐ွာင္ဖို႔လိုပါတယ္.. ဥပမာ-ေခါင္းကိုက္တာေပ်ာက္ဖို႔ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေသာက္ရင္ ပါရာစီတေမာ့လိုေဆးမ်ိဳးက အသည္းကိုပိုၿပီး ထိခို္က္ေစလို႔ အႏၱရာယ္မ်ားပါတယ္..အက္စပရင္ေသာက္ရင္ အစာအိမ္ပို၍ ထိခိုက္ေစပါတယ္..

 💥 MWD: အရက္စြဲေနသူတစ္ေယာက္ဟာအရက္ျဖတ္ခ်င္ရင္ဘယ္လိုမ်ိဳးေဆာင္႐ြက္သင့္ပါသလဲဆရာ..

Dr.KML:အဓိကကာယကံ႐ွင္အေနနဲ႕အရက္ကို လိုလိုလားလားျဖတ္ခ်င္တဲ့စိတ္႐ွိရပါမယ္..ေဘးကလူေတြက ဝိုင္းဝန္းကူညီေပးရပါမယ္..ၿပီးရင္ တတ္ကြ်မ္းနားလည္တဲ့ ဆရာဝန္တစ္ေယာက္နဲ႔တိုင္ပင္ၿပီးမွ ျဖတ္သင့္ပါတယ္..ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ လိုအပ္တဲ့ေဆးဝါးေတြ ေပးရမွာမို႔ ျဖစ္ပါတယ္..

(၁) အရက္ေသာက္ေနက်ခ်ိန္မွာ တျခားတခုခုလုပ္စရာေတြ ဖန္တီးေပးရပါမယ္..ဥပမာ- စာဖတ္ျခင္း၊ အားကစားတစ္ခုခုလုပ္ျခင္း၊ Chess ကစားျခင္း (၂) လက္႐ွိအလုပ္အကိုင္မွာ အဆင္မေျပမႈေတြမ်ားေနရင္ Stress ေတြ သိပ္မ်ားတာ၊ စိတ္ဓာတ္က်တာေတြျဖစ္ေနခဲ့ရင္ အလုပ္အကိုင္ေျပာင္းဖို႔ စီစဥ္ရပါမယ္..

(၃) အာဟာရျပည့္စံုစြာစားေပးရပါမယ္..ထမင္းစားတဲ့အခါမွာ Protein ဓာတ္ၾကြယ္ဝတဲ့ အသား၊ ငါး၊ ပုဇြန္၊ ပဲမ်ိဳးစံုေတြ ပါဝင္ေအာင္ စားေပးရပါမယ္.. ဗီတာမင္ေတြၾကြယ္ဝတဲ့ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္ေတြလည္း ထည့္စားရပါမယ္.. (၄) ဗီတာမင္ထဲမွာ ဗီတာမင္ဘီ-၁ (Thiamine) ခ်ိဳ႕တဲ့ေလ့႐ွိတဲ့အတြက္ ဗီတာမင္ဘီ-၁ ေဆးျပား 100 mg ေဆးျပား ၁လံုး _ ၃ ႀကိမ္ ေသာက္သင့္ပါတယ္..သိပ္ခ်ိဳ႕တဲ့ရင္ ထိုးေဆးေတြအသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္..(ဥပမာ-Burplex forteထိုးေဆး)

(၅) စိတ္ဂေယာင္ေျခာက္ျခားေတြျဖစ္ေနရင္ (Hallucinosis) ေတာ့ ဆရာဝန္ေတြက Diazepam တို႔ Chlopromazine တုိ႔ 100 mg _ တစ္ေန႔ ၃ႀကိမ္ေပးၿပီး ၿငိမ္ေအာင္ လုပ္ေပးေလ့႐ွိပါတယ္..

(၆) အရက္ျဖတ္ေဆး (Disulfiram 200- 400 mg daily) ကိုေတာ့ လိုတဲ့လူေတြမွာ ေပးပါတယ္..အဲ့ဒီေဆးဟာေသြးထဲမွာ Acetaldehyde ေတြ မပ်က္စီးေအာင္ထိန္းထားေပးလို႔ အရက္ထပ္ေသာက္ရင္ပိုမ်ားလာၿပီး လူဟာေနလို႔မရျဖစ္လာပါတယ္.. အရက္ထပ္မေသာက္ရဲေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးတဲ့ေဆးျဖစ္ပါတယ္..ဒါကေတာ့ ဆရာဝန္ရဲ႕ညႊန္ၾကားခ်က္နဲ႕သာ အသံုးျပဳရပါမယ္..ဆရာဝန္နဲ႔အၿမဲထိေတြ႔ေနဖို႔လိုပါတယ္.. အရက္ျပတ္တဲ့အထိေပါ့..

💥 MWD: ဆရာခုနကေျပာသလို စနစ္တက်မျဖတ္ဘဲ ကိုယ္သေဘာနဲ႔ကိုယ္ အရက္ကို ႐ုတ္တရက္ျဖတ္လိုက္ရင္ ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ဆိုးက်ိဳးေလးကိုလည္း ေျပာျပေပးပါ..

Dr.KML: အရက္စြဲေနသူတစ္ေယာက္၊ ပံုမွန္ေသာက္ေနရာကေန ႐ုတ္တရက္ျဖတ္လိုက္ရင္ Alcohol Withdrawal လကၡဏာေတြ ေပၚလာပါမယ္.. အဲ့ဒါေတြကေတာ့ (၁) Psychological symptom- ဂဏာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း (Restlessness)၊ စိတ္ပူပန္ေနျခင္း (Anxiety)၊ စိတ္ႏွင့္ကိုယ္လြတ္ၿပီး တစ္ခုခုလုပ္မိျခင္း (Panic attack) (၂) Autonomic symptom- ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းျမန္လာျခင္း (Tachycardia)၊ ေခြ်းထြက္လြန္ျခင္း (Over sweating)၊ မ်က္စိသူငယ္အိမ္က်ယ္လာျခင္း (Pupil dilatation)၊ ပ်ိဳ႕ျခင္း (Nausea)၊ အန္ျခင္း (Vomiting) (၃) Delirium tremens - စိတ္ဂေယာင္ေျခာက္ျခားျဖစ္ျခင္း၊ စိတ္မတည္မၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊ မ႐ွိသည္မ်ားကိုျမင္ျခင္း၊ၾကားျခင္း၊ လက္ေတြတုန္ျခင္း (၄) Seizure- တက္ျခင္းတို႔ျဖစ္တတ္ပါတယ္.. ဒါေၾကာင့္ကြ်မ္းက်င္တဲ့ဆရာဝန္နဲ႕ေဆြးေႏြးၿပီးစနစ္တက်ျဖတ္ဖို႔လိုပါတယ္..

MWD: ဆရာအေနနဲ႔ ျမဝတီ႐ုပ္ျမင္သံၾကားပရိတ္သတ္ႀကီးကိုဘာမ်ား ေျပာခ်င္ပါသလဲဆရာ..

💥 Dr.KML: ဒီေန႔ေခတ္မွာ ဘီယာကစလို႔ အရက္အမ်ိဳးမ်ိဳးဟာ ၿမိဳ႕တိုင္းနယ္တိုင္းမွာ အလြယ္တကူရ႐ွိလို႔ေနပါတယ္..အရက္ဟာ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ အဆိပ္သာျဖစ္တာမို႔ နဂိုထဲကမေသာက္တဲ့သူေတြ၊ အထူးသျဖင့္ လူငယ္ေတြအေနနဲ႔ စမ္းၿပီးမေသာက္ၾကဖို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္..အရက္ကိုေသာက္ေနသူေတြအေနနဲ႔လည္း အတတ္ႏိုင္ဆံုးေလ်ာ့ေသာက္ၾကဖို႔ တစ္ပတ္မွာ (၁၄) ယူနစ္ထက္မပိုၾကေစဖို႔ ဂ႐ုျပဳေစလိုပါတယ္..ေလ်ာ့ႏိုင္ေလေကာင္းေလျဖစ္ပါတယ္..အကယ္၍ ဒီ့ထက္ပိုၿပီးေသာက္ေနမယ္၊ အရက္စြဲေရာဂါရေနမယ္၊ ခႏၶာကိုယ္က်န္းမာေရးကိုလည္းထိခိုက္ေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ ကြ်မ္းက်င္နားလည္တဲ့ဆရာဝန္နဲ႔ ျပသတိုင္ပင္ၿပီး အရက္ျဖတ္ၾကပါလို႔ တိုုက္တြန္းလိုပါတယ္..

- ေဒါက္တာ ခင္ေမာင္လြင္ (FAME Pharmaceuticals)

# MWD Health Talk Programme