“အသက္ငယ္ငယ္နဲ႕ အျမင္က်ယ္ေစဖို႕”

လူဟာ အသက္တျဖည္းျဖည္း ၾကီးလာတာနဲ႕အမွ် ဖတ္တဲ့စာ၊ ထိေတြ႕တဲ့ ပတ္၀န္းက်င္၊ လုပ္ဖူးတဲ့အမွား၊ ဒါေတြက မ်ားမ်ားလာတယ္။ ဒါကုိ အေတြ႕အၾကံဳလို႕ ေခၚၾကတယ္။ ဒီအတြက္ ကိစၥတစ္ခုကို စဥ္းစားတဲ့အခါမွာ ပိုျပီး ရႈေထာင့္စံုစံုကေန စဥ္းစားတတ္လာတယ္။ “က်ယ္ျပန္႕တဲ့အျမင္” တစ္ခု ရွိလာတယ္။

လူငယ္ဘ၀မွာေတာ့ အေတြ႕အၾကံဳ၊ ပညာ အားနည္းေသးေတာ့ တစ္ခါတစ္ေလ တစ္ဘက္ကုိပဲ ၾကည္႕မိလိုက္တာ၊ ကုိယ္လုိခ်င္တာတစ္ခုကုိပဲ ေတာင္းဆုိမိလို္က္တာေတြ ရွိတတ္ၾကတယ္။ ဒါက တကယ္ေတာ့ ရွက္စရာလည္း မလုိဘူး။ ရံႈ႕ခ်စရာလည္း မဟုတ္ဘူး။ အသက္အရြယ္၊ အေတြ႕အၾကံဳအရ ဒီလုိပဲျဖစ္လိမ့္မယ္။

ကၽြန္ေတာ့္မွာလည္း ဒီစာေရးသက္ ၆ ႏွစ္ေက်ာ္အတြင္း ေျပာင္းလဲလာတာေတြ အမ်ားၾကီးပဲ။ အရင္က စိတ္ဓါတ္တက္ၾကြမႈ (Motivation) ဆုိတာေတြ သိပ္ေရးျဖစ္၊ ေျပာျဖစ္တယ္။ ေနာက္ေတာ့ အဲဒါက ၾကာၾကာမခံဘူး ဆုိတာ သေဘာေပါက္လာတယ္။ စိတ္ပဲ တက္ၾကြေနျပီး လူက ဘာအရည္အခ်င္းမွ မရွိရင္ အလကားပဲ။ ဒါေၾကာင့္ Motivation အစား Mindset ေတြ ေျပာင္းဖုိ႕ဆုိတာကို ေဇာင္းေပးေျပာျဖစ္လာတယ္။

အရင္က ျပည္သူတစ္ေယာက္ခ်င္းစီ ေျပာင္းလဲဖုိ႕လိုတယ္ ဆုိတာမ်ိဳး ေျပာျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဒါမွ အဲဒီတစ္ေယာက္ခ်င္းစီကေန စုေပါင္းသြားတဲ့အခါ တုိင္းျပည္လည္း ေျပာင္းလဲသြားမယ္ေပါ့။ ေနာက္ေတာ့ ေခါင္းေဆာင္သူ အစိုးရမပါဘဲ ျပည္သူတစ္ေယာက္ခ်င္းစီ ေျပာင္းလဲလာဖုိ႕ကိုပဲ ထုိင္ေစာင့္ေနတာဟာ ဘယ္လိုမွ အဓိပၸါယ္မရွိဘူးဆုိတာ ျမင္လာတယ္။

ဒါေၾကာင့္ အရင္နဲ႕ ခု မတူေတာ့တာက ရွက္စရာ မဟုတ္ဘူး။ တူေနေသးတာကမွ ရွက္စရာလို႕ ျမင္မိတယ္။ အသက္ ၁၈ ႏွစ္ကလည္း ဒီအျမင္မ်ိဳး၊ အသက္ ၂၈ ႏွစ္က်ေတာ့လည္း ဒီအျမင္မ်ိဳးပဲဆုိရင္ေတာ့ ၁၀ ႏွစ္စာ ျဖဳန္းပစ္လုိက္သလိုပါပဲ။

ဟုတ္ျပီ၊ အသက္အရြယ္အလုိက္ အေတြးအျမင္ေတြ က်ယ္ျပန္႕လာဖုိ႕လုိတယ္။ ဒါျဖင့္ စဥ္းစားစရာက အသက္ငယ္ငယ္နဲ႕ေရာ ဒီလုိမ်ိဳး ေတြးတတ္ေခၚတတ္ဖုိ႕ မျဖစ္ႏုိင္ဘူးလား ေမးၾကည္႕မိတယ္။ ျဖစ္ႏုိင္တာေပါ့။ ျဖစ္ႏုိင္လုိ႕ပဲ အဲ့လိုလူငယ္ေတြ အမ်ားၾကီးေတြ႕ေနရတာေပါ့။ အဲဒီအတြက္ ဘာေတြမ်ား လိုအပ္မလဲ။

၁။ ဖြင့္ထားတဲ့စိတ္ ရွိဖုိ႕လိုတယ္။

တကယ္ေတာ့ Learn လုပ္တယ္ဆုိတဲ့ေနရာမွာ ၃ ဆင့္ရွိပါတယ္။ Learn သင္ယူတယ္၊ Unlearn သင္ယူထားတာကုိ ဖ်က္ပစ္တယ္၊ ျပီးမွ Relearn ျပန္လည္သင္ယူတယ္။ ဆုိလိုတာက ပညာရပ္ေတြ၊ အေတြးအေခၚေတြသည္ အသစ္ အသစ္ေတြ ျဖစ္ေနတယ္၊ ေပၚေနတယ္။ ကုိယ္တစ္ခု သိျပီးျပီဆုိတုိင္း အဲဒါကိုပဲ တစ္သက္လံုး စြဲကုိင္ထားလုိ႕ မရဘူး။ ဥပမာ ျပည္သူတစ္ေယာက္ခ်င္းစီသာ ေျပာင္းလဲလိုက္ရင္ တုိင္းျပည္တုိးတက္ျပီလို႕ သင္ယူလုိက္တယ္။ ေနာက္ေတာ့ ျပန္စဥ္းစားၾကည္႕တယ္၊ အဲ့လို အစိုးရက မပါဘဲ ျပည္သူေတြကပဲ တစ္ေယာက္ခ်င္းစီ ေျပာင္းလဲရင္း တုိးတက္သြားတဲ့ႏုိင္ငံ ရွိလား၊ ေခါင္းေဆာင္မႈ ဆုိတာ ဘယ္ေလာက္အေရးၾကီးသလဲ၊ ဒီလိုစဥ္းစားတာသည္ Unlearn လုပ္တာ၊ ျပီးမွ ဒါဆုိ ေခါင္းေဆာင္မႈဟာ သိပ္အေရးၾကီးတာပဲ ဆုိျပီး Relearn ျပန္လုပ္တယ္။

ေျပာခ်င္တာက တစ္ခုခုကို တရားေသမွတ္ယူလုိ႕ မရေတာ့ဘူး။ တစ္ဖက္ပိတ္ လုပ္ေနလို႕ မျဖစ္ေတာ့ဘူး။ အျမဲတမ္း ျပန္ဆင္ျခင္ေနဖုိ႕လိုတယ္။ Unlearn နဲ႕ Relearn လုပ္ဖုိ႕လိုတယ္။ ဒီအတြက္ ဖြင့္ထားတဲ့စိတ္ ရွိဖုိ႕ လိုပါတယ္။

ဘီလ္ဂိတ္စ္ေျပာဖူးတဲ့ စကားေလး သိပ္ေကာင္းပါတယ္။ Smartness is an ability to accept new facts.  စမတ္ျဖစ္တယ္ဆုိတာ အခ်က္အလက္အသစ္ေတြကို လက္ခံႏုိင္စြမ္းကို ေခၚတာျဖစ္ပါသတဲ့။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႕ လူငယ္ေတြ အဲ့လုိ စမတ္က်ဖုိ႕ လိုပါတယ္။

၂။ အေ၀ဖန္ခံႏုိင္ဖုိ႕ လိုတယ္။

စိတ္ကုိဖြင့္ထားျပီးရင္ ေနာက္တစ္ဆင့္အေနနဲ႕ အေ၀ဖန္ခံႏုိင္ဖုိ႕ ၾကိဳးစားသင့္တယ္။ ေ၀ဖန္တယ္ဆိုတာက တကယ္ေတာ့ နာမည္ေက်ာ္ပုဂၢိဳလ္ေတြမွ ၾကံဳရတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး။ ကုိယ့္အထက္လူၾကီးက ဆူတာ၊ ကုိယ့္လုပ္ေဖာ္ကုိင္ဖက္ေတြက အၾကံေပးတာ၊ Customer က complain လုပ္တာ၊ ဒါေတြအကုန္လံုးသည္ ေ၀ဖန္တာပဲ ျဖစ္တယ္။ ေ၀ဖန္တုိင္း လက္ခံေနရမယ္ မဟုတ္သလို ေ၀ဖန္တုိင္း ျငင္းဆန္ေန၊ ရန္ျပန္ေတြ႕ေနလို႕လည္း မရဘူး။

Feedback is the breakfast of the champions. ဆုိတဲ့ စကားလိုပါပဲ။ ေ၀ဖန္မႈေတြက ကုိယ့္ကုိ တုိးတက္ေစတယ္။ တြန္းအားျဖစ္ေစတယ္။ ကုိယ္မသိတဲ့ရႈေထာင့္ကေန ျမင္မိသြားေစတယ္။ ကုိယ့္အားနည္းခ်က္ကုိ သတိထားမိေစတယ္။

ဒါေၾကာင့္မုိ႕ ကုိယ္တစ္ခုခု လုပ္လုိက္တဲ့အခါတုိင္း ခ်ီးက်ဴးသံေတြက ကုိယ့္ကို ဆက္လုပ္ဖုိ႕ ခြန္အားေပးလိမ့္မယ္၊ ဒါေပမယ့္ ေလွာင္ေျပာင္သံေတြ၊ ေ၀ဖန္ျပစ္တင္သံေတြကပဲ ကုိယ့္ကို ပုိျပည္႕စံုတဲ့ လူတစ္ေယာက္ ျဖစ္လာေစမယ္ဆုိတာကို သိေစခ်င္ပါတယ္။

၃။ စာဖတ္ပါ။

ဒီေန႕ေခတ္မွာ မွားဖူးမွသာ အေတြ႕အၾကံဳ ျဖစ္ရမယ္ဆုိတဲ့ အယူအဆ က်န္ခဲ့ပါျပီ။ ပညာကိုရွာ၊ နည္းပညာကိုသံုးျပီး ေရွ႕လူရဲ႕ပခံုးေပၚကေန ေနာက္လူက တက္ၾကည္႕တဲ့ေခတ္ ျဖစ္ေနပါျပီ။ သေဘာက ကြန္ပ်ဴတာ ဆုိတာ ဘာလဲ ျပန္တီထြင္ေနစရာ မလုိေတာ့ဘူး။ ေလယာဥ္ပ်ံကို စမ္းသပ္ပ်ံသန္းေနစရာ မလုိေတာ့ဘူး။

ဒါေၾကာင့္ ကုိယ္ပုိုင္လုပ္ငန္း စလုပ္တဲ့အခါ ၾကံဳေတြ႕ရႏုိင္တဲ့ ျပႆနာေတြ၊ မွားႏုိင္တဲ့ အမွားေတြကုိ သိဖုိ႕အတြက္ ကုိယ္တုိင္မွားဖူးစရာ မလိုဘူး။ မွားခဲ့ျပီးသားသူေတြဆီကေန ဒါေတြကို ေလ့လာလိုက္လို႕ ရတယ္။ သူတုိ႕ေျပာတဲ့ ေဟာေျပာခ်က္ေတြ၊ စာအုပ္ေတြ၊ ဗီဒီယုိေတြကတစ္ဆင့္ ေလ့လာလို႕ရတယ္။ ကုိယ္ၾကံဳခဲ့ရတဲ့ အမွားကတစ္ဆင့္ သင္ခန္းစာယူတာကုိ Lesson learnt လို႕ေခၚတယ္ဆုိ ဒီလိုကုိယ္မမွားဖူးဘဲ မွားဖူးသူဆီကတစ္ဆင့္ ရတဲ့ သင္ခန္းစာကုိေတာ့ Lesson studied လုိ႕ ဆရာတစ္ေယာက္က သံုးဖူးတယ္။ အေတြ႕အၾကံဳက အေရးၾကီးတာမွန္ေပမယ့္ တစ္ဖက္ကလည္း အဲဒီလို ကုိယ္တုိင္မမွားရဘဲ ရႏုိင္တဲ့ သင္ခန္းစာေတြကို ခပ္မ်ားမ်ား စုေစခ်င္ပါတယ္။

၄။ ဆန္႕က်င္ဘက္ကေန ေတြးၾကည္႕ပါ။

အဲဒီအေလ့အက်င့္ေလးလည္း လူငယ္ေတြကုိ ရွိေစခ်င္တယ္။ ဒီဘိတ္ (Debate) လုပ္သလိုပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ တစ္ေယာက္တည္း လုပ္ရတာေပါ့။ Debate လုပ္တာေတြ နားေထာင္လိုက္ရင္ မတူညီတဲ့ ရႈေထာင့္အသီးသီးကုိ သိလိုက္ရတယ္။ ဒီေတာ့ ရႈေထာင့္စံုစံု စဥ္းစားႏုိင္သြားတယ္။ တစ္ခုတည္း၊ တစ္မ်ိဳးတည္း သိေနတယ္ဆိုတာမ်ိဳး မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဒါေၾကာင့္မို႕ ဘာကုိပဲစဥ္းစားစဥ္းစား အဲ့လိုဆန္႕က်င္ဘက္ကေန အျမဲ ေတြးၾကည္႕ပါ။ ဥပမာဆုိပါေတာ့၊ မုဒိမ္းမႈေတြ မျဖစ္ေအာင္ မိန္းကေလးေတြ လွ်ပ္ေပၚေလာ္လီမ၀တ္ၾကဖို႕ ဆံုးမၾကတယ္။ ရုတ္တရက္ဆုိ ဟုတ္သလုိလိုပဲ။ စဥ္းစားၾကည္႕ပါ၊ လွ်ပ္ေပၚေလာ္လီ၀တ္တုိင္း အဓမၼက်င့္ခံရသလား၊ အဓမၼျပဳက်င့္ခံရသူေတြကေရာ အဲ့လိုလွ်ပ္ေပၚေလာ္လီ ၀တ္ထားၾကလုိ႕လား။ ဒီလိုေတြးလိုက္ရင္ ဒါဟာ အေျဖမွန္ဟုတ္ မဟုတ္ သိသြားႏုိင္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ဆန္႕က်င္ဘက္ကေန ေတြးၾကည္႕ျပီး ေမးခြန္းထုတ္ပါ။ အျမဲ Why ဆုိတဲ့ေမးခြန္းကို ေမးပါ။ ငါ ဒီလိုထင္တယ္၊ ဟုတ္ျပီ ဘာေၾကာင့္ ထင္တာလဲ၊ ဒီလိုေရာ မျဖစ္ႏုိင္ဘူးလား၊ ဒီလိုေတြးရင္၊ ဒီလိုျမင္ရင္ေရာ မရႏုိင္ဘူးလား၊ အျမဲေတြးပါ။ အဲဒါက ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္ ေတြးေခၚမႈ (Critical thinking) ကုိ အားေကာင္းေစမွာ ျဖစ္သလုိ၊ ရႈေထာင့္စံုစံုကေန က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ မွ်မွ်တတ ေတြးတတ္လာေစမွာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ေျပာခဲ့ျပီးသလုိပါပဲ။ လူဟာ အသက္အရြယ္၊ အေတြ႕အၾကံဳနဲ႕လိုက္ျပီး အျမင္ေတြ၊ ေတြးေခၚပံုေတြ ေျပာင္းလဲလာတတ္ပါတယ္။ ဒါ ပံုမွန္ပါပဲ။ ရွက္စရာလည္း မလိုပါဘူး။ မေျပာင္းလဲဘူးဆုိမွသာ ျပႆနာပါ။ ခုေဆာင္းပါးကေတာ့ အသက္ငယ္ငယ္နဲ႕ အျမင္က်ယ္ဖို႕၊ ေတြးေခၚမႈအားေကာင္းဖုိ႕ လုပ္သင့္တဲ့ အခ်က္တစ္ခ်ိဳ႕ကို ေ၀မွ်လုိက္တာပါ။ တစ္စံုတစ္ရာ အက်ိဳးရွိမယ္လို႕ ထင္ပါတယ္။

ေဒါက္တာ ျဖိဳးသီဟ
(၁၄.၇.၂၀၁၈ ထုတ္ Voice Weekly ပါ ေဆာင္းပါးကုိ အနည္းငယ္ျပင္ဆင္ထားပါသည္)