Modern Art (ေခတ္သစ္ ေမာ္ဒန္အႏုပညာ) နဲ႔
Contemporary Art (ေခတ္ၿပိဳင္အႏုပညာ) ဘာကြာလဲ
======================
ေမာ္ဒန္အတ္ (Modern Art) နဲ႔ ကြန္တမ္ပရာရီအတ္ (Contemporary Art) ဘာကြာလဲ ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းက ျမန္မာ့အႏုပညာ ေလာကမွာ အင္မတန္ ရႈပ္ေထြးေနတဲ့ အေနအထား ရွိေနပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ “အႏုပညာဟာ အႏုပညာပဲ၊ Modern ေတြ ... Contemporary ေတြ ဘာလို႔ ခြဲေနမွာလဲ” … လို႔ ေမးစရာလည္း ျဖစ္လာပါတယ္။ ေမးလည္း ေမးၾကတာေတြ ႀကံဳဖူးပါတယ္။
အေကာက္အယူ လြဲတတ္သည္
တခါက Contemporary Art နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး၊ ပန္းခ်ီဆရာတစ္ဦးက ပန္းခ်ီကား ေရြးခ်ယ္စိစစ္ေရး ေဆြးေႏြးပြဲ တစ္ခုမွာ -“က်ေနာ္က က်ေနာ့္ဘာသာ ေရးရင္ေတာ့ Contemporary ပဲ ေရးတယ္၊ တျခားသူအတြက္ ဆိုရင္ေတာ့ ေမာ္ဒန္ပဲ ေရးေပးလိုက္တာပဲ” လို႔ ဆိုပါတယ္။ ရုတ္တရက္ ဆိုရင္ေတာ့ သူေျပာတာ ဟုတ္သလိုလို ထင္ရေပမယ္၊့ ေသခ်ာ ျပန္စဥ္းစားရင္ သူက ကြန္တမ္ပရာရီ အေၾကာင္း မသိဘဲ ေျပာတယ္၊ သို႔မဟုတ္ နားလည္မႈလြဲၿပီး သူ ခံယူထားတဲ့အတိုင္း ေျပာတယ္ ဆိုတာ ေတြ႔လာရတယ္။
တကယ္ေတာ့ ေမာ္ဒန္မွာ Modernism ဆိုၿပီး အစ္ဇင္ (ism) ရွိပါတယ္။ ကြန္တမ္ပရာရီမွာ အစ္ဇင္ (ism) မရွိဘဲ၊ ကြန္တမ္ပရာရီအတ္ (art) ပဲ ရွိတာပါ။ အဲဒီမွာ “ပန္းခ်ီဆရာက သူ႔ဘာသာေရးရင္ေတာ့ ကြန္တမ္ပရာရီပဲ ေရးတယ္” လို႔ ေျပာတာက မရွင္းလင္းတဲ့ အျပင္၊ အစ္ဇင္ (ism) ရွိေနတယ္ လို႔ သူက ယူဆထားပံု ရပါတယ္။ အဲဒီ ပန္းခ်ီဆရာက ပန္းခ်ီနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အေတာ္အတန္ ၾသဇာႀကီးသူ ျဖစ္တာေၾကာင့္ သူေျပာတာကို အျခားငယ္ရြယ္သူေတြ၊ ေလ့လာသူေတြက အမွန္လို႔ထင္ၿပီး ေယာင္၀ါး၀ါး မွတ္သားသြားမွာ စိုးရိမ္မိပါတယ္။
က်ေနာ့္ အေနနဲ႔ ေမာ္ဒန္အတ္ (Modern Art)၊ ေမာ္ဒန္နစ္ဇင္ (Modernism) နဲ႔ ကြန္တမ္ပရာရီအတ္ (Contemprary Art) နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အေကာက္အယူ မလြဲေစဖို႔ အတတ္ႏိုင္ဆံုး ေလ့လာတင္ျပေပးသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အားနည္းခ်က္တခ်ိဳ႕လည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ပညာရွင္မ်ား ျဖည့္စြက္ ေပးဖို႔ေတာ့ လုိပါဦးမယ္။
ဗဟုသေဘာေဆာင္သည္
Contemporary Art, Contemporary Artist, Contemporary ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ပညာရွင္ေတြက ဖြင့္ဆိုရွင္းျပထား တာေတြ ရွိပါတယ္။ အလြန္ က်ယ္ျပန္႔တဲ့ အတြက္ အႏုပညာနဲ႔ မရင္းႏွီးသူေတြ နားမလည္ႏုိင္ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ ပညာရွင္ေတြကုိ အျပစ္ မဆိုသင့္ပါဘူး။ ပညာရွင္ေတြရဲ႕ အားနည္းခ်က္လည္း မဟုတ္ပါဘူး။ Contemporary ကုိယ္ႏႈိက္က က်ယ္ျပန္႔ေနတာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။
“က်ယ္ျပန္႔လြန္းေနလုိ႔ စာဖတ္သူေတြ ေလ့လာဖို႔၊ သိရွိဖို႔ မလိုေတာ့ဘူး လား။ ပညာရွင္ေတြအလုပ္ပဲ” ဆုိၿပီး ေနရေတာ့မွာ လား။ အႏုပညာဆုိတာ အားလံုးနဲ႔ သက္ဆိုင္တယ္၊ အားလံုးရင္ခုန္ခံစား ခြင့္ရွိတယ္ မဟုတ္လား။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ့္ အေနနဲ႔ အတတ္ႏိုင္ဆံုး ႀကိဳးစားၿပီး အရိုးရွင္းဆံုးနဲ႔ အလြယ္ကူဆံုး နားလည္လြယ္ေအာင္ ေလ့လာတင္ျပသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ေပမယ့္ တခုေတာ့ သတိခ်ပ္ ပါဦး။ ေလာကႀကီးမွာ ရွင္းမျပ ေျပာမျပဘဲ သိေနတာေတြ အမ်ားႀကီး ရွိႏုိင္သလို ေျပာျပ ရွင္းျပလုိက္မွ မျပည့္မစံု ျဖစ္ရတာေတြ၊ မတိက်တာေတြ၊ ရႈပ္ေထြးသြားတာေတြ အမ်ားႀကီး... ဒုနဲ႔ေဒး ရွိႏုိင္တယ္ ဆုိတာပါပဲ။
ေခတ္ၿပိဳင္ အသံုးအႏႈန္း
Contemporary ကို ေခတ္ၿပဳိင္ဆိုတဲ့ စကားလံုးနဲ႔ ဖလွယ္ၾကည့္ရေအာင္ပါ။ ေခတ္ၿပဳိင္လို႔ ၾကားလိုက္တာနဲ႔ ဆရာႀကီး ဒဂုန္တာရာရဲ႕ ေခတ္ၿပဳိင္႐ုပ္ပံုလႊာမ်ား ဆိုတဲ့ ေဆာင္းပါးေတြကို ေျပးျမင္မိၾကမယ္ ထင္ပါတယ္။ တစ္ဆက္တည္း “က်ေနာ္နဲ႔ ေခတ္ၿပဳိင္ပုဂၢဳိလ္ေတြက ဘယ္သူေတြ၊ ဘယ္၀ါေတြ …” ဆုိၿပီး ေျပာၾကတာကိုလည္း သတိရမိပါလိမ့္မယ္။
ဒါေၾကာင့္ ေခတ္ၿပဳိင္ဆုိတာ ေခတ္ကာလတခုအတြင္း အၿပဳိင္ေပၚထြန္း၊ ေပၚထြက္၊ ေအာင္ျမင္၊ လႈပ္ရွားသက္ဝင္ေနတဲ့ (လူပုဂၢဳိလ္၊ ျဖစ္ထြန္းလာမႈ၊ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈ၊ ေလ့လာေတြ႕ရွိမႈ စသည္) အရာေတြဟာ ေခတ္ၿပဳိင္ေတြ လို႔ ဆိုရမွာပါ။
သို႔ေပမယ့္ ေခတ္ၿပဳိင္ (Contemporary) ကို ပန္းခ်ီအႏုပညာမွာ သံုးတဲ့ အဓိပၸာယ္က်ေတာ့ ပုိက်ယ္ျပန္႔သြားတယ္။ ပိုၿပီး လႊမ္းၿခဳံမႈ ဆန္လာတယ္။ ပိုၿပီး ေပါင္းစည္း လာတယ္။ ပိုၿပီး ညီညြတ္လာတယ္။ ဧကဝုစ္ေခၚ တစ္ခုသေဘာ မေဆာင္ေတာ့ပါ။ ဗဟုသေဘာ အမ်ားေပါင္းစုတဲ့ သေဘာ ေဆာင္လာပါတယ္။
ဥပမာ တစ္ခု အေနနဲ႔ တင္ျပရရင္ - အရင္ေခတ္က ျမန္မာ့ဆုိင္းဝိုင္းနဲ႔ သီဆိုခဲ့တဲ့ “ဆုိင္းႀကဳိက္တဲ့ေမာင္” ဆိုတဲ့ သီခ်င္း ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေခတ္တုန္း ကေတာ့ mordern အျဖစ္ဆံုး၊ Contemporary အျဖစ္ဆံုးလို႔ ေျပာႏိုင္ခဲ့ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ေခတ္ေတြ၊ ေနာက္ေခတ္ေတြ မွာေတာ့ အဲဒီသီခ်င္းဟာ Modern မျဖစ္ေတာ့ဘူး။ Contemporary မျဖစ္ေတာ့ဘူး။ ေနာက္ေခတ္၊ ေနာက္လူေတြၾကား မွာ အဲဒီသီခ်င္း “မေပါက္” ေတာ့ဘူး။ တစ္နည္းအားျဖင့္ေတာ့ လူအမ်ား ယူငင္အသံုး မျပဳေတာ့ဘူး ဆိုရင္ Contemporary မျဖစ္ေတာ့ဘူး။ သုိ႔ေပမယ့္ သီခ်င္းဖန္တီးမႈ အႏုပညာေတာ့ ရွိေနပါတယ္။
အဲဒီ “ဆိုင္းႀကဳိက္တဲ့ေမာင္” သီခ်င္းကို ေခတ္ကာလမွာ ေပၚေပါက္ေနတဲ့ ဂီတပံုစံသဏၭာန္သစ္ (Hip Hop, Rap, DJ စသျဖင့္) နဲ႔ ေပါင္းစပ္ “ေရာသမေမႊ” လိုက္ေတာ့ လူအမ်ားၾကားမွာ ေရပန္းစားေအာင္ျမင္သြားတယ္။ လူအမ်ားရဲ႕ စိတ္ဝင္စားမႈနဲ႔ ယူငင္သံုးစြဲမႈကို ရတယ္။ ဒါဆို အဲဒီသီခ်င္း Contemporary ျဖစ္သြားတယ္ လို႔ ေျပာရ မွာပါ။
ဒါဆို အေဟာင္းေတြကို မြမ္းမံလိုက္ရင္ Contemporary ျဖစ္ေရာလားလို႔ ေမးစရာရွိပါတယ္။ အေဟာင္းကို မြမ္းမံလိုက္ တိုင္း Contemporary ျဖစ္သြားတာ မဟုတ္ပါ၊ ျဖစ္လည္း မျဖစ္ပါ။ (ေခတ္ကာလကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့) ေခတ္အျမင္၊ ေခတ္အေတြး၊ ေခတ္ စ႐ိုက္လကၡဏာေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီး ဆန္းသစ္ ဖန္တီးဖို႔နဲ႔ အႏုပညာေျမာက္ဖို႔ေတာ့ လုိပါတယ္။ အဲဒီလိုမွ မဟုတ္ရင္ေတာ့ ဆန္းရင္ၿပီးေရာ လုပ္တဲ့ အဆင့္မွာပဲ ရွိမွာပါ။
Contemporary Artwork ေတြလို႔ သတ္မွတ္ေခၚဆိုႏုိင္ဖို႔ အတြက္ ဘယ္ medium ကိုသံုးမွ၊ ဘာ ism နဲ႔ ေရးမွ ဆိုၿပီး မရွိပါဘူး။ medium တခုတည္းလည္း သံုးႏုိင္တယ္။ အမ်ားႀကီးလည္း ေရာစပ္သံုးႏိုင္တယ္။ ism ေတြကိုလည္း ဒီလိုပဲ တမ်ဳိးတည္းလည္း သံုးႏိုင္တယ္။ ေရာစပ္ၿပီးလည္း သံုးႏုိင္တယ္။ ေသခ်ာတာကေတာ့ ဗဟုသေဘာ ညီညြတ္မွ်တၿပီး အႏုပညာေျမာက္ဖုိ႔ေတာ့ လိုပါတယ္။
ေမာ္ဒန္အတ္ (Modern Art)
ေမာ္ဒန္ အတ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေျပာရရင္ ၁၈၉၀ ကေန ၁၉၆၀ ၾကားကာလ အေတြးအျမင္ စိတ္ကူးနဲ႔ ေရးဆြဲဖန္တီးခဲ့တဲ့ လက္ရာလို႔လည္း ေျပာဆိုတာေတြ ရွိုပါတယ္။ ေမာ္ဒန္အတ္ရဲ႕ အဓိက ရည္ရြယ္ရင္းကို ေလ့လာရင္ ဆရာႀကီး ဗဂ်ီေအာင္စိုး ရဲ႕ စကားက အျပည့္စံုဆံုး၊ အထိေရာက္ဆံုး၊ အရိုးရွင္းဆံုး ျဖစ္တယ္ ဆိုတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ “ရိုးရာမွသည္ ေခတ္သစ္ဆီ သို႔...” ဆိုတဲ့ စကားပါ။
ရိုးရာအႏုပညာ ဖန္တီးတင္ျပမႈ၊ တနည္းအားျဖင့္ သမရိုးက် အႏုပညာဖန္တီးတင္ျပမႈက ခြဲထြက္လာခဲ့ၿပီး စမ္းသပ္ဖန္တီးမႈ သစ္ေတြ၊ ေတြးျမင္ဖန္တီးမႈ သစ္ေတြနဲ႔ ဖန္းတီး တင္ျပလာတာ ေမာ္ဒန္ပါ။ ဒီေနရာမွာ ေခတ္မီေသာ၊ ေခတ္မီတယ္ လို႔ အဓိပၸာယ္ ေဆာင္တဲ့ “modern” ဆိုတဲ့ စကားလံုးနဲ႔ ေရာေထြး နားလည္လာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒီ modern ဆိုတဲ့ စကားလံုးက ေခတ္မီဖက္ရွင္ ဒီဇိုင္းနဲ႔ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈ အပိုင္းကို ရည္ညႊန္းပါတယ္။ ဒါက ေစာေစာက ေျပာခဲ့တဲ့ ၁၈၉၀ နဲ႔ ၁၉၆၀ ၾကား ကာလမွာ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ဆီမွာလည္း အဲဒီလို အဓိပၸာယ္ေတြ မေရာေထြးဖို႔ “အႏုပညာသစ္” ဖန္တီးတင္ျပမႈ လို႔ အရင္ေခတ္ေတြက ဘာသာျပန္တာေတြ ဖတ္ရႈေလ့လာဖူးပါတယ္။
ေမာ္ဒန္လႈပ္ရွားမႈ (Modern Art Movement) ကမာၻ႔အႏုပညာေလာကမွာ အေတြးအျမင္ စိတ္ကူးစိတ္သန္း ဆန္းသစ္ရာဆီကို လမ္းသြယ္ေပးႏိုင္ခဲ့ ပါတယ္။ ဖန္တီးသူ အႏုပညာရွင္ေတြ အေနနဲ႔ ယခင္က သ႐ုပ္မွန္ Real အတိုင္းေရးဆြဲ ဖန္တီးရာကေန စိတ္ကူးအိပ္မက္ကို ပံုေဖာ္ တင္ျပတာမ်ိဳး၊ သေကၤတျပဳ နိမိတ္ပံုကို ထင္ဟပ္ျပတာမ်ိဳးနဲ႔ ပုဂၢလခံစားမႈနဲ႔ အေတြးအေခၚကို အေျချပဳ ဖန္တီးပါတယ္။
အဲဒါဟာ ေမာ္ဒန္ အႏုပညာရဲ႕ သေဘာနဲ႔ ေမာ္ဒန္အႏုပညာ ဖန္တီးတင္ျပမႈ သဘာ၀ပါ။ ၿပီးေတာ့ ေမာ္ဒန္အႏုပညာရွင္ေတြဟာ အေရာင္ေတြကေန ခံစားမႈကို ဖြင့္ထုတ္တယ္၊ အလင္းကို ေတြ႔ရွိၿပီး အလင္းကေန ခံစားမႈကို ေဖာ္ထုတ္တယ္၊ ရိုးရာ ေရးဆြဲဟန္က ခြဲထြက္ၿပီး သံုးစြဲတဲ့ မီဒီယံလည္း ဆန္းသစ္ တီထြင္လာပါတယ္။ အဲဒီလို ဆန္းသစ္ဖန္တီးဖို႔ အတြက္ ၂၀ ရာစု အေစာပိုင္းကာလ အတြင္း အႏုပညာရွင္ေတြဟာ အခက္အခဲ အက်ပ္အတည္း မ်ားစြာကို ေက်ာ္လြန္ျဖတ္သန္းခဲ့ရပါတယ္။
အဲဒီကာလက ထင္ရွားတဲ့ ေတာ္လွန္ပန္းခ်ီကား တခုကို တင္ျပခ်င္ပါတယ္။ ပန္းခ်ီကား အမည္က “A Burial at Ornans” ျဖစ္ၿပီး၊ ေရးဆြဲသူက ဂုစတဗ္ကိုဘက္ထ္ (Gustav Courbet) ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ ပန္းခ်ီကားကုိ ၁၈၄၉ နဲ႔ ၅၀ ၾကားကာလ မွာ ေရးဆြဲခဲ့တာပါ။ မူလ အမည္က အဂၤလိပ္လို အမည္ေပးထားတာ မဟုတ္ဘဲ ေျပာင္းလဲလိုက္တဲ့ အမည္က Painting of Human Figures, the History of a Burial at Ornans ျဖစ္ပါတယ္။ (စကားခ်ပ္။ ။ မ်ွေဝခံစား ပန္းခ်ီကား ၅၊ ၆၊ ၇ နဲ႔ “ခင္ေမာင္ရင္ရဲ႕ ဘ၀အျမင္ႏွင့္ ဖန္တီးမႈ အေတြးစိတ္ကူးကို ခ်ဥ္းကပ္ၾကည့္ျခင္း” ေဆာင္းပါးေတြမွာ Modenism နဲ႔ Moden Art အေၾကာင္းကို ျပန္လည္ ဖတ္႐ႈႏိုင္ပါတယ္။)
ဒီပန္းခ်ီကားကို ေလ့လာၾကည့္ရင္ ပန္းခ်ီဆရာ ဂုစတဗ္ကိုဘက္ထ္က ၁၇ ရာစု အတြင္းက ဒတ္ခ်္ျပည္သူ႔ေစာင့္ေရွာက္ေရး တပ္ဖြဲ႔၀င္ေတြရဲ႕ ပုံကို ျပန္လည္ ေရးဆြဲတင္ျပတာျဖစ္ၿပီး၊ အစိမ္းရင့္ရင့္ အေရာင္နဲ႔ အေရာင္မိႈင္းမိႈင္းေတြ သံုးစြဲ ေရးဆြဲထားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။
အဲဒီေခတ္ အဲဒီ အခါက ပန္းခ်ီကားေရးရင္ အျပင္မွာ အမွန္တကယ္ ရွိေနတဲ့ အေရာင္ေတြ၊ အရာ၀တၳဳေတြ အတိုင္းေရးဆြဲ တင္ျပေလ့ ရွိရာမွာ ဂုစတဗ္ရဲ႕ ဖန္တီးတင္ျပမႈက အဲဒီလို အစဥ္အလာ ဖန္တီးတင္ျပမႈကို တြန္းလွန္၊ ေတာ္လွန္ခဲ့တယ္ လို႔ ဆိုရမွာ ျဖစ္တယ္။ တနည္းအားျဖင့္ ဂုစတဗ္ဟာ ေမာ္ဒန္နစ္ဇင္ရဲ႕ ဖန္တီးပံုေဖာ္မႈ အတြင္းသားကို လႈိက္ထုတ္ ဖြင့္လွစ္ ေပးလိုက္တာလို႔လည္း ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအခ်က္က ေမာ္ဒန္အႏုပညာ တင္ျပမႈကို နားလည္ သေဘာေပါက္ဖို႔ အရမ္း အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္ပါ။
ဂုစတဗ္က ရိုမန္တစ္ဇင္ (Romanticism) ကို ခ်န္ထားရစ္ခဲ့ၿပီး၊ သို႔မဟုတ္ ေက်ာ္လြန္ၿပီး အႏုပညာနယ္ပယ္ကို ပိုမို ခ်ဲ႕ထြင္ကာ ေမာ္ဒန္အႏုပညာ (Modern Art) အျဖစ္ ေရာက္ရွိသြားေစတဲ့ ေရွးဦး ေျခလွမ္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ကြန္တမ္ပရာရီအတ္ (Contemporary Art)
ကြန္တမ္ပရာရီအတ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တခ်ိဳ႕က ဒုတိယကမၻာစစ္ (၁၉၄၅ ခုႏွစ္) ေနာက္ပိုင္း အႏုပညာဖန္တီးတင္ျပမႈေတြကို ရည္ညႊန္းတာေတြ ရွိသလို၊ တခ်ိဳ႕က ၁၉၆၀ လို႔လည္း ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ ကြန္တမ္ပရာရီအတ္ ဆိုတဲ့ စကားလံုး အသံုးကို ၂၀၀၄ ခုႏွစ္က River Gallery နဲ႔ ျမန္မာတိုင္း (Myanmar Times) တို႔ ပူးေပါင္း ျပဳလုပ္တဲ့ Myanmar Contemporary Art ၿပိဳင္ပြဲမွာ ေတြ႔ရပါတယ္။ အဲဒီထက္ ေရွ႕က်တဲ့ သံုးႏႈန္းတာလည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။ (ဒီအခ်က္ကို အတည္ျပဳႏိုင္ ဖို႔ ေလ့လာသူမ်ား၊ သိရွိသူမ်ား၊ ပညာရွင္မ်ားရဲ႕ အႀကံျပဳေပးခ်က္မ်ား၊ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားကိုလည္း ဖိတ္ေခၚပါတယ္။)
ကြန္တမ္ပရာရီအတ္ကို အလြယ္ဆံုး နားလည္ေအာင္ ရွင္းလင္းေျပာရမယ္ဆိုရင္ “ယခုလက္ရွိ ရွင္သန္ေနထိုင္ဆဲ အႏုပညာရွင္က လက္ရွိေခတ္ကာလ ေနရာေဒသနဲ႔ ဆက္စပ္တဲ့ (စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရး စသျဖင့္) အေတြးစိတ္ကူး၊ ခံစားရမႈ၊ ႏြယ္ဆက္အေတြးအျမင္ စတာေတြကို လက္ရွိေခတ္မွာ ေပၚေပါက္လာတဲ့ မီဒီယံ မ်ိဳးစံုကို အသံုးျပဳ ဖန္တီး တင္ျပျခင္း” ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
အႏုပညာရွင္ဟာ အႏုပညာေလာကထဲမွာ ယံုၾကည္ရာ အႏုပညာကို စိုက္လိုက္မတ္တပ္ ဖန္တီးေနသူ ျဖစ္သင့္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ အႏုပညာရွင္ဟာ သူ႔ရဲ႕ ဘ၀ အေတြးအျမင္ (Life Philosophy) နဲ႔ ဖန္တီးမႈအေတြးစိတ္ကူး (Creative Ideology) တို႔ ေပါင္းစပ္ကာ ေခတ္ကာလအတြင္း ျဖစ္ေပၚေျပာင္းလဲေနတဲ့ အေနအထား၊ ဥပမာ - လူမ်ိဳးႀကီး၀ါဒ၊ ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္း၊ အဖိႏွိပ္ခံ တတိယႏိုင္ငံမ်ား၊ အမ်ိဳးသမီး၀ါဒ၊ လူမ်ိဳးျခား ခြဲျခားဖိႏွိပ္ ဆက္ဆံေရး၀ါဒ … စသျဖင့္ မ်ားျပားလွစြာေသာ အေၾကာင္းအရာေတြကို အေျချပဳ ဖန္တီးပါတယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ေျပာရရင္ ယေန႔ေခတ္ကာလ အေနအထား အျဖစ္အပ်က္ အေတြးအေခၚနဲ႔ ထိေတြ႔ခံစားရမႈ ေတြဟာ အႏုပညာ လက္ရာမွာ ထင္ဟပ္တင္ျပတာပါပဲ။
Contemporary နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး (Art, Artist, Artwork) စာဖတ္သူေတြပါ နားလည္ေစခ်င္လို႔၊ နီးကပ္ထိစပ္ ခံစားႏိုင္ၾက ေစခ်င္လို႔ ႀကဳိးစားတင္ျပလိုက္ရတာပါ။ မျပည့္စံုတာေတြ၊ လိုအပ္ေနေသးတာေတြ ပါဝင္ႏုိင္ပါတယ္။ ေခတ္မီဖြံ႕ၿဖိဳး တုိးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာကို ၾကည့္ရင္ ခက္ခဲနက္နဲတဲ့ ပညာရပ္ေတြ၊ အသစ္ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြ၊ အသစ္ဖန္တီးမႈေတြကို အမ်ားျပည္သူေတြပါ နားလည္ေစဖို႔၊ နီးကပ္ထိစပ္ ခံစားေစႏိုင္ဖို႔၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ လူထုနဲ႔မကင္းကြာေစဖို႔ forum ေတြ … seminar ေတြလုပ္ေပး၊ ေဆြးေႏြးဖလွယ္မႈေတြ လုပ္ေပးၿပီး အသိပညာျမႇင့္တင္ေပးတယ္။ အဲဒီလို လုပ္ငန္းေတြ Contemporary ျဖစ္ေနပါသတဲ့။
က်ေနာ္တို႔ ဆီမွာလည္း အဲဒီလို လူထုနဲ႔ မကင္းကြာေအာင္ ေဟာေျပာပြဲေတြ၊ ေဆြးေႏြးပြဲေတြကို ပညာရွင္မ်ား အၾကားမွာသာမက အမ်ားျပည္သူလည္း ပါ၀င္ႏိုင္မယ့္ အစီအစဥ္ေတြ လုပ္ေဆာင္ေပးဖို႔ လိုအပ္ေနၿပီျဖစ္ပါေၾကာင္း …။
ေမတၱာျဖင့္
mPAS
(With joint contribution by Naing Swann)
Contemporary Art (ေခတ္ၿပိဳင္အႏုပညာ) ဘာကြာလဲ
======================
ေမာ္ဒန္အတ္ (Modern Art) နဲ႔ ကြန္တမ္ပရာရီအတ္ (Contemporary Art) ဘာကြာလဲ ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းက ျမန္မာ့အႏုပညာ ေလာကမွာ အင္မတန္ ရႈပ္ေထြးေနတဲ့ အေနအထား ရွိေနပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ “အႏုပညာဟာ အႏုပညာပဲ၊ Modern ေတြ ... Contemporary ေတြ ဘာလို႔ ခြဲေနမွာလဲ” … လို႔ ေမးစရာလည္း ျဖစ္လာပါတယ္။ ေမးလည္း ေမးၾကတာေတြ ႀကံဳဖူးပါတယ္။
အေကာက္အယူ လြဲတတ္သည္
တခါက Contemporary Art နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး၊ ပန္းခ်ီဆရာတစ္ဦးက ပန္းခ်ီကား ေရြးခ်ယ္စိစစ္ေရး ေဆြးေႏြးပြဲ တစ္ခုမွာ -“က်ေနာ္က က်ေနာ့္ဘာသာ ေရးရင္ေတာ့ Contemporary ပဲ ေရးတယ္၊ တျခားသူအတြက္ ဆိုရင္ေတာ့ ေမာ္ဒန္ပဲ ေရးေပးလိုက္တာပဲ” လို႔ ဆိုပါတယ္။ ရုတ္တရက္ ဆိုရင္ေတာ့ သူေျပာတာ ဟုတ္သလိုလို ထင္ရေပမယ္၊့ ေသခ်ာ ျပန္စဥ္းစားရင္ သူက ကြန္တမ္ပရာရီ အေၾကာင္း မသိဘဲ ေျပာတယ္၊ သို႔မဟုတ္ နားလည္မႈလြဲၿပီး သူ ခံယူထားတဲ့အတိုင္း ေျပာတယ္ ဆိုတာ ေတြ႔လာရတယ္။
တကယ္ေတာ့ ေမာ္ဒန္မွာ Modernism ဆိုၿပီး အစ္ဇင္ (ism) ရွိပါတယ္။ ကြန္တမ္ပရာရီမွာ အစ္ဇင္ (ism) မရွိဘဲ၊ ကြန္တမ္ပရာရီအတ္ (art) ပဲ ရွိတာပါ။ အဲဒီမွာ “ပန္းခ်ီဆရာက သူ႔ဘာသာေရးရင္ေတာ့ ကြန္တမ္ပရာရီပဲ ေရးတယ္” လို႔ ေျပာတာက မရွင္းလင္းတဲ့ အျပင္၊ အစ္ဇင္ (ism) ရွိေနတယ္ လို႔ သူက ယူဆထားပံု ရပါတယ္။ အဲဒီ ပန္းခ်ီဆရာက ပန္းခ်ီနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အေတာ္အတန္ ၾသဇာႀကီးသူ ျဖစ္တာေၾကာင့္ သူေျပာတာကို အျခားငယ္ရြယ္သူေတြ၊ ေလ့လာသူေတြက အမွန္လို႔ထင္ၿပီး ေယာင္၀ါး၀ါး မွတ္သားသြားမွာ စိုးရိမ္မိပါတယ္။
က်ေနာ့္ အေနနဲ႔ ေမာ္ဒန္အတ္ (Modern Art)၊ ေမာ္ဒန္နစ္ဇင္ (Modernism) နဲ႔ ကြန္တမ္ပရာရီအတ္ (Contemprary Art) နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အေကာက္အယူ မလြဲေစဖို႔ အတတ္ႏိုင္ဆံုး ေလ့လာတင္ျပေပးသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အားနည္းခ်က္တခ်ိဳ႕လည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ပညာရွင္မ်ား ျဖည့္စြက္ ေပးဖို႔ေတာ့ လုိပါဦးမယ္။
ဗဟုသေဘာေဆာင္သည္
Contemporary Art, Contemporary Artist, Contemporary ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ပညာရွင္ေတြက ဖြင့္ဆိုရွင္းျပထား တာေတြ ရွိပါတယ္။ အလြန္ က်ယ္ျပန္႔တဲ့ အတြက္ အႏုပညာနဲ႔ မရင္းႏွီးသူေတြ နားမလည္ႏုိင္ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ ပညာရွင္ေတြကုိ အျပစ္ မဆိုသင့္ပါဘူး။ ပညာရွင္ေတြရဲ႕ အားနည္းခ်က္လည္း မဟုတ္ပါဘူး။ Contemporary ကုိယ္ႏႈိက္က က်ယ္ျပန္႔ေနတာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။
“က်ယ္ျပန္႔လြန္းေနလုိ႔ စာဖတ္သူေတြ ေလ့လာဖို႔၊ သိရွိဖို႔ မလိုေတာ့ဘူး လား။ ပညာရွင္ေတြအလုပ္ပဲ” ဆုိၿပီး ေနရေတာ့မွာ လား။ အႏုပညာဆုိတာ အားလံုးနဲ႔ သက္ဆိုင္တယ္၊ အားလံုးရင္ခုန္ခံစား ခြင့္ရွိတယ္ မဟုတ္လား။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ့္ အေနနဲ႔ အတတ္ႏိုင္ဆံုး ႀကိဳးစားၿပီး အရိုးရွင္းဆံုးနဲ႔ အလြယ္ကူဆံုး နားလည္လြယ္ေအာင္ ေလ့လာတင္ျပသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ေပမယ့္ တခုေတာ့ သတိခ်ပ္ ပါဦး။ ေလာကႀကီးမွာ ရွင္းမျပ ေျပာမျပဘဲ သိေနတာေတြ အမ်ားႀကီး ရွိႏုိင္သလို ေျပာျပ ရွင္းျပလုိက္မွ မျပည့္မစံု ျဖစ္ရတာေတြ၊ မတိက်တာေတြ၊ ရႈပ္ေထြးသြားတာေတြ အမ်ားႀကီး... ဒုနဲ႔ေဒး ရွိႏုိင္တယ္ ဆုိတာပါပဲ။
ေခတ္ၿပိဳင္ အသံုးအႏႈန္း
Contemporary ကို ေခတ္ၿပဳိင္ဆိုတဲ့ စကားလံုးနဲ႔ ဖလွယ္ၾကည့္ရေအာင္ပါ။ ေခတ္ၿပဳိင္လို႔ ၾကားလိုက္တာနဲ႔ ဆရာႀကီး ဒဂုန္တာရာရဲ႕ ေခတ္ၿပဳိင္႐ုပ္ပံုလႊာမ်ား ဆိုတဲ့ ေဆာင္းပါးေတြကို ေျပးျမင္မိၾကမယ္ ထင္ပါတယ္။ တစ္ဆက္တည္း “က်ေနာ္နဲ႔ ေခတ္ၿပဳိင္ပုဂၢဳိလ္ေတြက ဘယ္သူေတြ၊ ဘယ္၀ါေတြ …” ဆုိၿပီး ေျပာၾကတာကိုလည္း သတိရမိပါလိမ့္မယ္။
ဒါေၾကာင့္ ေခတ္ၿပဳိင္ဆုိတာ ေခတ္ကာလတခုအတြင္း အၿပဳိင္ေပၚထြန္း၊ ေပၚထြက္၊ ေအာင္ျမင္၊ လႈပ္ရွားသက္ဝင္ေနတဲ့ (လူပုဂၢဳိလ္၊ ျဖစ္ထြန္းလာမႈ၊ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈ၊ ေလ့လာေတြ႕ရွိမႈ စသည္) အရာေတြဟာ ေခတ္ၿပဳိင္ေတြ လို႔ ဆိုရမွာပါ။
သို႔ေပမယ့္ ေခတ္ၿပဳိင္ (Contemporary) ကို ပန္းခ်ီအႏုပညာမွာ သံုးတဲ့ အဓိပၸာယ္က်ေတာ့ ပုိက်ယ္ျပန္႔သြားတယ္။ ပိုၿပီး လႊမ္းၿခဳံမႈ ဆန္လာတယ္။ ပိုၿပီး ေပါင္းစည္း လာတယ္။ ပိုၿပီး ညီညြတ္လာတယ္။ ဧကဝုစ္ေခၚ တစ္ခုသေဘာ မေဆာင္ေတာ့ပါ။ ဗဟုသေဘာ အမ်ားေပါင္းစုတဲ့ သေဘာ ေဆာင္လာပါတယ္။
ဥပမာ တစ္ခု အေနနဲ႔ တင္ျပရရင္ - အရင္ေခတ္က ျမန္မာ့ဆုိင္းဝိုင္းနဲ႔ သီဆိုခဲ့တဲ့ “ဆုိင္းႀကဳိက္တဲ့ေမာင္” ဆိုတဲ့ သီခ်င္း ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေခတ္တုန္း ကေတာ့ mordern အျဖစ္ဆံုး၊ Contemporary အျဖစ္ဆံုးလို႔ ေျပာႏိုင္ခဲ့ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ေခတ္ေတြ၊ ေနာက္ေခတ္ေတြ မွာေတာ့ အဲဒီသီခ်င္းဟာ Modern မျဖစ္ေတာ့ဘူး။ Contemporary မျဖစ္ေတာ့ဘူး။ ေနာက္ေခတ္၊ ေနာက္လူေတြၾကား မွာ အဲဒီသီခ်င္း “မေပါက္” ေတာ့ဘူး။ တစ္နည္းအားျဖင့္ေတာ့ လူအမ်ား ယူငင္အသံုး မျပဳေတာ့ဘူး ဆိုရင္ Contemporary မျဖစ္ေတာ့ဘူး။ သုိ႔ေပမယ့္ သီခ်င္းဖန္တီးမႈ အႏုပညာေတာ့ ရွိေနပါတယ္။
အဲဒီ “ဆိုင္းႀကဳိက္တဲ့ေမာင္” သီခ်င္းကို ေခတ္ကာလမွာ ေပၚေပါက္ေနတဲ့ ဂီတပံုစံသဏၭာန္သစ္ (Hip Hop, Rap, DJ စသျဖင့္) နဲ႔ ေပါင္းစပ္ “ေရာသမေမႊ” လိုက္ေတာ့ လူအမ်ားၾကားမွာ ေရပန္းစားေအာင္ျမင္သြားတယ္။ လူအမ်ားရဲ႕ စိတ္ဝင္စားမႈနဲ႔ ယူငင္သံုးစြဲမႈကို ရတယ္။ ဒါဆို အဲဒီသီခ်င္း Contemporary ျဖစ္သြားတယ္ လို႔ ေျပာရ မွာပါ။
ဒါဆို အေဟာင္းေတြကို မြမ္းမံလိုက္ရင္ Contemporary ျဖစ္ေရာလားလို႔ ေမးစရာရွိပါတယ္။ အေဟာင္းကို မြမ္းမံလိုက္ တိုင္း Contemporary ျဖစ္သြားတာ မဟုတ္ပါ၊ ျဖစ္လည္း မျဖစ္ပါ။ (ေခတ္ကာလကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့) ေခတ္အျမင္၊ ေခတ္အေတြး၊ ေခတ္ စ႐ိုက္လကၡဏာေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီး ဆန္းသစ္ ဖန္တီးဖို႔နဲ႔ အႏုပညာေျမာက္ဖို႔ေတာ့ လုိပါတယ္။ အဲဒီလိုမွ မဟုတ္ရင္ေတာ့ ဆန္းရင္ၿပီးေရာ လုပ္တဲ့ အဆင့္မွာပဲ ရွိမွာပါ။
Contemporary Artwork ေတြလို႔ သတ္မွတ္ေခၚဆိုႏုိင္ဖို႔ အတြက္ ဘယ္ medium ကိုသံုးမွ၊ ဘာ ism နဲ႔ ေရးမွ ဆိုၿပီး မရွိပါဘူး။ medium တခုတည္းလည္း သံုးႏုိင္တယ္။ အမ်ားႀကီးလည္း ေရာစပ္သံုးႏိုင္တယ္။ ism ေတြကိုလည္း ဒီလိုပဲ တမ်ဳိးတည္းလည္း သံုးႏိုင္တယ္။ ေရာစပ္ၿပီးလည္း သံုးႏုိင္တယ္။ ေသခ်ာတာကေတာ့ ဗဟုသေဘာ ညီညြတ္မွ်တၿပီး အႏုပညာေျမာက္ဖုိ႔ေတာ့ လိုပါတယ္။
(Modern Art - A Burial at Ornans by Gustav Courbet)
ေမာ္ဒန္အတ္ (Modern Art)
ေမာ္ဒန္ အတ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေျပာရရင္ ၁၈၉၀ ကေန ၁၉၆၀ ၾကားကာလ အေတြးအျမင္ စိတ္ကူးနဲ႔ ေရးဆြဲဖန္တီးခဲ့တဲ့ လက္ရာလို႔လည္း ေျပာဆိုတာေတြ ရွိုပါတယ္။ ေမာ္ဒန္အတ္ရဲ႕ အဓိက ရည္ရြယ္ရင္းကို ေလ့လာရင္ ဆရာႀကီး ဗဂ်ီေအာင္စိုး ရဲ႕ စကားက အျပည့္စံုဆံုး၊ အထိေရာက္ဆံုး၊ အရိုးရွင္းဆံုး ျဖစ္တယ္ ဆိုတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ “ရိုးရာမွသည္ ေခတ္သစ္ဆီ သို႔...” ဆိုတဲ့ စကားပါ။
ရိုးရာအႏုပညာ ဖန္တီးတင္ျပမႈ၊ တနည္းအားျဖင့္ သမရိုးက် အႏုပညာဖန္တီးတင္ျပမႈက ခြဲထြက္လာခဲ့ၿပီး စမ္းသပ္ဖန္တီးမႈ သစ္ေတြ၊ ေတြးျမင္ဖန္တီးမႈ သစ္ေတြနဲ႔ ဖန္းတီး တင္ျပလာတာ ေမာ္ဒန္ပါ။ ဒီေနရာမွာ ေခတ္မီေသာ၊ ေခတ္မီတယ္ လို႔ အဓိပၸာယ္ ေဆာင္တဲ့ “modern” ဆိုတဲ့ စကားလံုးနဲ႔ ေရာေထြး နားလည္လာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒီ modern ဆိုတဲ့ စကားလံုးက ေခတ္မီဖက္ရွင္ ဒီဇိုင္းနဲ႔ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈ အပိုင္းကို ရည္ညႊန္းပါတယ္။ ဒါက ေစာေစာက ေျပာခဲ့တဲ့ ၁၈၉၀ နဲ႔ ၁၉၆၀ ၾကား ကာလမွာ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ဆီမွာလည္း အဲဒီလို အဓိပၸာယ္ေတြ မေရာေထြးဖို႔ “အႏုပညာသစ္” ဖန္တီးတင္ျပမႈ လို႔ အရင္ေခတ္ေတြက ဘာသာျပန္တာေတြ ဖတ္ရႈေလ့လာဖူးပါတယ္။
ေမာ္ဒန္လႈပ္ရွားမႈ (Modern Art Movement) ကမာၻ႔အႏုပညာေလာကမွာ အေတြးအျမင္ စိတ္ကူးစိတ္သန္း ဆန္းသစ္ရာဆီကို လမ္းသြယ္ေပးႏိုင္ခဲ့ ပါတယ္။ ဖန္တီးသူ အႏုပညာရွင္ေတြ အေနနဲ႔ ယခင္က သ႐ုပ္မွန္ Real အတိုင္းေရးဆြဲ ဖန္တီးရာကေန စိတ္ကူးအိပ္မက္ကို ပံုေဖာ္ တင္ျပတာမ်ိဳး၊ သေကၤတျပဳ နိမိတ္ပံုကို ထင္ဟပ္ျပတာမ်ိဳးနဲ႔ ပုဂၢလခံစားမႈနဲ႔ အေတြးအေခၚကို အေျချပဳ ဖန္တီးပါတယ္။
အဲဒါဟာ ေမာ္ဒန္ အႏုပညာရဲ႕ သေဘာနဲ႔ ေမာ္ဒန္အႏုပညာ ဖန္တီးတင္ျပမႈ သဘာ၀ပါ။ ၿပီးေတာ့ ေမာ္ဒန္အႏုပညာရွင္ေတြဟာ အေရာင္ေတြကေန ခံစားမႈကို ဖြင့္ထုတ္တယ္၊ အလင္းကို ေတြ႔ရွိၿပီး အလင္းကေန ခံစားမႈကို ေဖာ္ထုတ္တယ္၊ ရိုးရာ ေရးဆြဲဟန္က ခြဲထြက္ၿပီး သံုးစြဲတဲ့ မီဒီယံလည္း ဆန္းသစ္ တီထြင္လာပါတယ္။ အဲဒီလို ဆန္းသစ္ဖန္တီးဖို႔ အတြက္ ၂၀ ရာစု အေစာပိုင္းကာလ အတြင္း အႏုပညာရွင္ေတြဟာ အခက္အခဲ အက်ပ္အတည္း မ်ားစြာကို ေက်ာ္လြန္ျဖတ္သန္းခဲ့ရပါတယ္။
အဲဒီကာလက ထင္ရွားတဲ့ ေတာ္လွန္ပန္းခ်ီကား တခုကို တင္ျပခ်င္ပါတယ္။ ပန္းခ်ီကား အမည္က “A Burial at Ornans” ျဖစ္ၿပီး၊ ေရးဆြဲသူက ဂုစတဗ္ကိုဘက္ထ္ (Gustav Courbet) ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ ပန္းခ်ီကားကုိ ၁၈၄၉ နဲ႔ ၅၀ ၾကားကာလ မွာ ေရးဆြဲခဲ့တာပါ။ မူလ အမည္က အဂၤလိပ္လို အမည္ေပးထားတာ မဟုတ္ဘဲ ေျပာင္းလဲလိုက္တဲ့ အမည္က Painting of Human Figures, the History of a Burial at Ornans ျဖစ္ပါတယ္။ (စကားခ်ပ္။ ။ မ်ွေဝခံစား ပန္းခ်ီကား ၅၊ ၆၊ ၇ နဲ႔ “ခင္ေမာင္ရင္ရဲ႕ ဘ၀အျမင္ႏွင့္ ဖန္တီးမႈ အေတြးစိတ္ကူးကို ခ်ဥ္းကပ္ၾကည့္ျခင္း” ေဆာင္းပါးေတြမွာ Modenism နဲ႔ Moden Art အေၾကာင္းကို ျပန္လည္ ဖတ္႐ႈႏိုင္ပါတယ္။)
ဒီပန္းခ်ီကားကို ေလ့လာၾကည့္ရင္ ပန္းခ်ီဆရာ ဂုစတဗ္ကိုဘက္ထ္က ၁၇ ရာစု အတြင္းက ဒတ္ခ်္ျပည္သူ႔ေစာင့္ေရွာက္ေရး တပ္ဖြဲ႔၀င္ေတြရဲ႕ ပုံကို ျပန္လည္ ေရးဆြဲတင္ျပတာျဖစ္ၿပီး၊ အစိမ္းရင့္ရင့္ အေရာင္နဲ႔ အေရာင္မိႈင္းမိႈင္းေတြ သံုးစြဲ ေရးဆြဲထားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။
အဲဒီေခတ္ အဲဒီ အခါက ပန္းခ်ီကားေရးရင္ အျပင္မွာ အမွန္တကယ္ ရွိေနတဲ့ အေရာင္ေတြ၊ အရာ၀တၳဳေတြ အတိုင္းေရးဆြဲ တင္ျပေလ့ ရွိရာမွာ ဂုစတဗ္ရဲ႕ ဖန္တီးတင္ျပမႈက အဲဒီလို အစဥ္အလာ ဖန္တီးတင္ျပမႈကို တြန္းလွန္၊ ေတာ္လွန္ခဲ့တယ္ လို႔ ဆိုရမွာ ျဖစ္တယ္။ တနည္းအားျဖင့္ ဂုစတဗ္ဟာ ေမာ္ဒန္နစ္ဇင္ရဲ႕ ဖန္တီးပံုေဖာ္မႈ အတြင္းသားကို လႈိက္ထုတ္ ဖြင့္လွစ္ ေပးလိုက္တာလို႔လည္း ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအခ်က္က ေမာ္ဒန္အႏုပညာ တင္ျပမႈကို နားလည္ သေဘာေပါက္ဖို႔ အရမ္း အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္ပါ။
ဂုစတဗ္က ရိုမန္တစ္ဇင္ (Romanticism) ကို ခ်န္ထားရစ္ခဲ့ၿပီး၊ သို႔မဟုတ္ ေက်ာ္လြန္ၿပီး အႏုပညာနယ္ပယ္ကို ပိုမို ခ်ဲ႕ထြင္ကာ ေမာ္ဒန္အႏုပညာ (Modern Art) အျဖစ္ ေရာက္ရွိသြားေစတဲ့ ေရွးဦး ေျခလွမ္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

(Contemporary Art - Suu Htet Aung)
ကြန္တမ္ပရာရီအတ္ (Contemporary Art)
ကြန္တမ္ပရာရီအတ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တခ်ိဳ႕က ဒုတိယကမၻာစစ္ (၁၉၄၅ ခုႏွစ္) ေနာက္ပိုင္း အႏုပညာဖန္တီးတင္ျပမႈေတြကို ရည္ညႊန္းတာေတြ ရွိသလို၊ တခ်ိဳ႕က ၁၉၆၀ လို႔လည္း ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ ကြန္တမ္ပရာရီအတ္ ဆိုတဲ့ စကားလံုး အသံုးကို ၂၀၀၄ ခုႏွစ္က River Gallery နဲ႔ ျမန္မာတိုင္း (Myanmar Times) တို႔ ပူးေပါင္း ျပဳလုပ္တဲ့ Myanmar Contemporary Art ၿပိဳင္ပြဲမွာ ေတြ႔ရပါတယ္။ အဲဒီထက္ ေရွ႕က်တဲ့ သံုးႏႈန္းတာလည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။ (ဒီအခ်က္ကို အတည္ျပဳႏိုင္ ဖို႔ ေလ့လာသူမ်ား၊ သိရွိသူမ်ား၊ ပညာရွင္မ်ားရဲ႕ အႀကံျပဳေပးခ်က္မ်ား၊ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားကိုလည္း ဖိတ္ေခၚပါတယ္။)
ကြန္တမ္ပရာရီအတ္ကို အလြယ္ဆံုး နားလည္ေအာင္ ရွင္းလင္းေျပာရမယ္ဆိုရင္ “ယခုလက္ရွိ ရွင္သန္ေနထိုင္ဆဲ အႏုပညာရွင္က လက္ရွိေခတ္ကာလ ေနရာေဒသနဲ႔ ဆက္စပ္တဲ့ (စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရး စသျဖင့္) အေတြးစိတ္ကူး၊ ခံစားရမႈ၊ ႏြယ္ဆက္အေတြးအျမင္ စတာေတြကို လက္ရွိေခတ္မွာ ေပၚေပါက္လာတဲ့ မီဒီယံ မ်ိဳးစံုကို အသံုးျပဳ ဖန္တီး တင္ျပျခင္း” ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
အႏုပညာရွင္ဟာ အႏုပညာေလာကထဲမွာ ယံုၾကည္ရာ အႏုပညာကို စိုက္လိုက္မတ္တပ္ ဖန္တီးေနသူ ျဖစ္သင့္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ အႏုပညာရွင္ဟာ သူ႔ရဲ႕ ဘ၀ အေတြးအျမင္ (Life Philosophy) နဲ႔ ဖန္တီးမႈအေတြးစိတ္ကူး (Creative Ideology) တို႔ ေပါင္းစပ္ကာ ေခတ္ကာလအတြင္း ျဖစ္ေပၚေျပာင္းလဲေနတဲ့ အေနအထား၊ ဥပမာ - လူမ်ိဳးႀကီး၀ါဒ၊ ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္း၊ အဖိႏွိပ္ခံ တတိယႏိုင္ငံမ်ား၊ အမ်ိဳးသမီး၀ါဒ၊ လူမ်ိဳးျခား ခြဲျခားဖိႏွိပ္ ဆက္ဆံေရး၀ါဒ … စသျဖင့္ မ်ားျပားလွစြာေသာ အေၾကာင္းအရာေတြကို အေျချပဳ ဖန္တီးပါတယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ေျပာရရင္ ယေန႔ေခတ္ကာလ အေနအထား အျဖစ္အပ်က္ အေတြးအေခၚနဲ႔ ထိေတြ႔ခံစားရမႈ ေတြဟာ အႏုပညာ လက္ရာမွာ ထင္ဟပ္တင္ျပတာပါပဲ။
Contemporary နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး (Art, Artist, Artwork) စာဖတ္သူေတြပါ နားလည္ေစခ်င္လို႔၊ နီးကပ္ထိစပ္ ခံစားႏိုင္ၾက ေစခ်င္လို႔ ႀကဳိးစားတင္ျပလိုက္ရတာပါ။ မျပည့္စံုတာေတြ၊ လိုအပ္ေနေသးတာေတြ ပါဝင္ႏုိင္ပါတယ္။ ေခတ္မီဖြံ႕ၿဖိဳး တုိးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာကို ၾကည့္ရင္ ခက္ခဲနက္နဲတဲ့ ပညာရပ္ေတြ၊ အသစ္ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြ၊ အသစ္ဖန္တီးမႈေတြကို အမ်ားျပည္သူေတြပါ နားလည္ေစဖို႔၊ နီးကပ္ထိစပ္ ခံစားေစႏိုင္ဖို႔၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ လူထုနဲ႔မကင္းကြာေစဖို႔ forum ေတြ … seminar ေတြလုပ္ေပး၊ ေဆြးေႏြးဖလွယ္မႈေတြ လုပ္ေပးၿပီး အသိပညာျမႇင့္တင္ေပးတယ္။ အဲဒီလို လုပ္ငန္းေတြ Contemporary ျဖစ္ေနပါသတဲ့။
က်ေနာ္တို႔ ဆီမွာလည္း အဲဒီလို လူထုနဲ႔ မကင္းကြာေအာင္ ေဟာေျပာပြဲေတြ၊ ေဆြးေႏြးပြဲေတြကို ပညာရွင္မ်ား အၾကားမွာသာမက အမ်ားျပည္သူလည္း ပါ၀င္ႏိုင္မယ့္ အစီအစဥ္ေတြ လုပ္ေဆာင္ေပးဖို႔ လိုအပ္ေနၿပီျဖစ္ပါေၾကာင္း …။
ေမတၱာျဖင့္
mPAS
(With joint contribution by Naing Swann)
No comments:
Post a Comment