က်န္းမာေရးအေမးအေျဖအခ်ိဳ႕

PLH တစ္ေယာက္ရဲ႕ ယားယံသည့္ေနရာအား လက္အိတ္ မပါပဲ ပြတ္သပ္ ေပးရံုျဖင့္ HIV ကူးစက္ႏိုင္ပါ သလား

ေမး။    ။ အိပ္အိုင္ဗြီ ေရာဂါရွိသူအား ျပဳစုရာတြင္ ထိုသူ၏ အသားအား ထိေတြ႕ ကိုင္တြယ္ေပးပီး ယားယံသည့္ေနရာအား မိမိ၏ လက္ျဖင့္ ပြတ္သပ္ေပးခဲ့ ပါသည္။ ထို႔ေနာက္ ခ်ီပိုးေပးျခင္း၊ ေနရာေရႊ႕ေျပာင္းေပးျခင္း မ်ား ျပဳလုပ္ေပးပီး လက္ေဆးရန္ ေမ့ခဲ့ပါသည္။ လက္အိတ္လည္း အသံုးမျပဳ မိခဲ့ပါ။ မိမိ၏ မိသားစု၀င္ ေဆြမ်ိဳးျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ခဏတျဖဳတ္ေပပဲေလဟု ဆိုကာ ဒီတိုင္းေနပီး သတိလက္လြတ္ မိမိ၏ႏွာေခါင္း ယားယံမႈအား ပြတ္သပ္ မိခဲ့ပါသည္။ ထို႔ေနာက္ မိမိႏွာေခါင္း ယားယံလာသျဖင့္ ခင္ပြန္းအားေျပာျပခဲ့ရာ ခင္ပြန္းမွ မိမိအား စိတ္မသန္႔ျဖစ္သျဖင့္၊ မိမိတြင္လည္း သားသံုးေယာက္ ရွိသျဖင့္ ထိုျပဳလုပ္မိေသာ အရာသည္ ကူးစက္ႏိုင္ဖြယ္ ရွိမရွိအား ဂရုဏာထားကာ ေျဖၾကားေပးေစ လိုပါသည္။

ေျဖ။    ။ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ ပိုးရွိသူကို ယားယံတဲ့ ေနရာကို ပြတ္သတ္ရံုနဲ႔ ျပဳစုေပးသူကို အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ ပိုးအလြယ္တကူ မကူးစက္ႏိုင္ပါဘူး။ လူနာရဲ႕ အေရျပားမွာ အေရျပားေရာဂါ ဥပမာ- ေရယံု၊ ေပြး၊ ၀ဲ စတာမ်ိဳး ရွိေန ရင္ေတာ့ ျပဳစုသူကို အေရျပား ေရာဂါေတြ ကူးစက္ တတ္ပါတယ္။ ဒါကလည္း ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အလြန္နည္းပါတယ္။

လူနာရဲ႕ အေရျပားမွာ ျပည္တည္နာေတြ၊ ေသြးစုနာေတြ ရွိေနျပီး ျပဳစုသူရဲ႕ လက္မွာ အနာ (သို႔) ထိခိုက္ ရွနာရွိမွာသာ HIV ကူးစက္ဖို႔ အခြင့္အလမ္း ရွိတာပါ။ ဒီလို အေျခအေန မ်ိဳးမွာေတာ့ လက္အိတ္ သံုးသင့္ပါတယ္။

အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုး ရွိသူေတြနဲ႔ အတူေနထိုင္းျခင္းက ပိုးအလြယ္တကူ မကူးစက္ႏိုင္ပါဘူး။ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ အေျခအေနေတြေၾကာင့္ အိတ္ခ်ိအိုင္ဗီြ ပိုးကူးစက္မႈ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။

- ထမင္း တစ္၀ိုင္းတည္းအတူစားျခင္း
-ေရခြက္တစ္ခုတည္းကို မွ်ေ၀ သံုးျခင္း
-အိမ္သာတစ္ခုကို မွ်ေ၀သံုးျခင္း
-သာမန္ လူနာကို ျပဳစုေပးျခင္း (ေအအိုင္ဒီအက္စ္အဆင္႔မေရာက္ေသးေသာ လူနာ)
-တစ္ခန္းတည္း အတူအိပ္ျခင္း
-အလုပ္အတူတူလုပ္ျခင္း

အိတ္ခ်ိအိုင္ဗြီပိုး ရွိတဲ့လူနာက ေအအိုင္ဒီအက္စ္ အဆင့္ ေရာက္ေနရင္ေတာ့ ျပဳစုသူက သတိရွိရပါမယ္။
ဥပမာ - လူနာမွာ အေရျပားက ျပည္တည္နာ၊ ေသြးစုနာ၊ အၾကိတ္ေပါက္နာေတြ ရွိေနရင္ လက္အိတ္သံုးပါ။ လူနာရဲ႕ ၀တ္ျပီးသား အ၀တ္အစားေတြကိုလည္း သတိနဲ႔ ကိုင္တြယ္ပါ။စနစ္တက် ေလွ်ာ္ဖြတ္ သန္႔စင္ပါ။

ဥပမာ - လူနာမွာ တီဘီေရာဂါရွိေနရင္ ျပဳစုသူက ႏွာေခါင္းစည္းတပ္ထားရပါမယ္။ လူနာရဲ႕ သလိပ္၊ ေသြး၊ျပည္ စတဲ့ အညစ္အေၾကးေတြကို သတိနဲ႔ ကိုင္တြယ္ စြန္႔ပစ္ရပါမယ္။ ကေလးေတြကို လူနာအနား မေခၚေဆာင္ သင့္ပါဘူး။
ဥပမာ - လူနာက ၀မ္းပ်က္၀မ္းေလွ်ာျဖစ္ေနရင္ ျပဳစုသူက တစ္ကိုယ္ရည္ သန္႔ရွင္းေရးကို အထူး ဂရုျပဳရပါမယ္။ လူနာကို အစားအေသာက္ ျပင္ဆင္ေပးတဲ့ ေနရာမွာ သန္႔ရွင္းဖို႔ လိုပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ အဆင့္ ေရာက္ေနတဲ့ လူနာေတြမွာ ခုခံအား အလြန္က်ဆင္းလာလို႔ ျပဳစုသူဆီကေနတဆင့္ ေရာဂါပိုးေတြ သူတို႔ျပန္ျပီး ခံစားရဖြယ္ ရွိပါတယ္။ ခုခံအား က်လာတာနဲ႔အမွ် ျပင္ပက ပိုးမ်ိဳးစံုက ၀င္ေရာက္ျပီး ေရာဂါ ပိုဆိုးေစပါတယ္။ ဒီလို ေရာဂါေတြ ခံစားရခ်ိန္မွာ သူတို႔အတြက္ မိသားစုရဲ႕ အျပဳအစု အယုအယက အလြန္ အေရးၾကီးပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ ျပဳစုသူေတြ မိသားစုေတြက ရြံရွာျပီး မျပဳစုပဲ မ်က္ကြယ္ျပဳခဲ႔ရင္ ေရာဂါသည္မွာ ပိုျပီး စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်န္းမာေရး ခ်ိဳ႕တဲ့ လာပါတယ္။

မိတ္ေဆြအေနနဲ႔ ေရာဂါသည္ကို အေျခအေန တစ္ခုအထိ ျပဳစုေပးခဲ့တဲ့ အတြက္ ဂုဏ္ယူေၾကာင္း ေျပာပါရေစ။ ေရာဂါသည္ေတြ အေပၚ ၾကင္နာမႈျပသျခင္းဟာ သူတို႔အတြက္ အသက္ရွင္သန္ေစမႈကို အားျဖစ္ေစပါတယ္။ အခုကိစၥမွာ HIV ကူးႏိုင္ေျခ မရွိပါဘူး။ ဒီေတာ့ သံသယေတြ ရွင္းျပီး ေနာက္တစ္ခါ ေရာဂါ သည္နဲ႔ ျပန္ေတြ႔ရင္လည္း အရင္ တစ္ေခါက္လို ျပဳစုေပးပါလို႔ တိုက္တြန္းပါတယ္။

လမင္းကို

ပါတ္ဝန္းက်င္ကေန HIV ကူးသလား

HIV ရွိတဲ့သူ သံုးထားတဲ့ ေသြးေပခ်င္လည္း ေပဘူးထားမဲ့ အရာေတြကို ေနာက္ လူက ကိုင္ရင္ ကူးလားဆရာ။ HIV ပိုးရွိတဲ့သူ သံုးေနက် ဓါးကို သံုးမိပါတယ္၊ လက္လည္း ရွသြားၿပီးေတာ့ ေသြးလည္း ထြက္ပါတယ္၊ ကူးႏိုင္လား။ သူရွဘူးလားေတာ့ မသိပါဘူး ဆရာ။ HIV ပိုးက ေလထဲမွာ ၾကာၾကာ အသက္မရွင္ဘူးဆို ဆရာ။

How Long Can HIV Live Outside the Body? ကိုယ္ခႏၶာ အျပင္ဘက္မွာ HIV ဗိုင္းရပ္စ္ဟာ ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာ အသက္ရွင္ေနႏိုင္သလဲ Transmission ကူးစက္နည္းလမ္း ပိုးရွိေနသူရဲ႕ Blood ေသြး၊ Semen ေယာက္်ား သုက္ရည္၊ Vaginal fluid မိန္းမ ဗဂ်ိဳင္းနား အရည္၊ Breast milk ႏို႔ရည္၊ Saliva တံေတြး၊ သြားရည္၊ Tears မ်က္ရည္ (ရွားရွားပါးပါး) ေတြထဲမွာ ပိုးပါေနႏိုင္တယ္။ ဒီအရည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးဟာ တဖက္လူရဲ႕ ကိုယ္ခႏၶာ အရည္တမ်ိဳးမ်ိဳး (အထူးသျဖင့္ ေသြး) နဲ႔ ထိစပ္မႈျဖစ္မွသာ ကူးစက္တယ္။

Viral Reproduction ဗိုင္းရပ္စ္ မ်ိဳးပြါးျခင္း
HIV ပိုးဟာ သက္ရွိလူရဲ႕ ကိုယ္ခႏၶာ ထဲမွာသာ မ်ိဳးပြါးျခင္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ခႏၶာ အျပင္ေရာက္သြားရင္ မ်ိဳးပြါးႏိုင္စြမ္းနဲ႔ ကူးစက္ႏိုင္စြမ္းဟာ မိနစ္ အနည္းငယ္သာ ရွိတယ္။

Survival Factors အသက္ရွင္ႏိုင္စြမ္းကို သက္ေရာက္ေစတဲ့ အေၾကာင္း အခ်က္ေတြ
အျပင္မွာ ဘယ္ေလာက္ ၾကာၾကာ ရွင္မလဲဆိုတာ ပိုးေရာက္ေနတဲ့ေနရာရဲ႕ အပူခ်ိန္နဲ႔ ေအာက္စီဂ်င္ အေပၚမွာ မူတည္တယ္။ ပိုးအေရအတြက္ အနည္း-အမ်ားေပၚလဲ မူတည္ေသးတယ္။ ဓါတ္ခြဲခန္းမွာ စမ္းသပ္တဲ့အခါ ၁၅ ရက္ထက္ ပိုျပီး မရွင္ၾကတာ ေတြ႔ရတယ္။ ဒီလို စမ္းသပ္တာဟာ ပိုးေတြကို လူ႔ကိုယ္ထဲက အေျခအေနမ်ိဳးေတြနဲ႔ အတိအက်ရွိေအာင္ စီမံထာတာ ျဖစ္တယ္။ တကယ္တန္း ကိုယ္ခႏၶာ အျပင္ဘက္မွာ အဲလို အေျခအေနမ်ိဳး ဆိုတာ ဘယ္ေနရာမွာ မရွိပါ။ ဒါေၾကာင့္ ၁၅ ရက္အထိ လံုးဝ မရွင္ႏိုင္ၾကပါ။

Needles ေဆးထိုးအပ္
ေဆးထိုးပိုက္နဲ႔ ေဆးထိုးအပ္ေတြ ထဲမွာ ၾကာၾကာေနႏိုင္ၾကတယ္။ ရက္အနည္းငယ္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ ေသြးက ခ်က္ခ်င္း ေျခာက္ေသြ႔သြားတာ မဟုတ္လို႔ျဖစ္တယ္။

Environmental Contraction ပတ္ဝန္းက်င္အေျခအေန
ဓါတ္ခြဲခန္း ထဲမွာ ပိုးေတြခ်ည္း သပ္သပ္ထားတယ္။ ပါတ္ဝန္းက်င္ သဘာဝ အေျခအေနမွာ ဒီလိုထားတာေတြက ၉ဝ-၉၉% ဟာ နာရီမ်ားစြာ ၾကာရင္ ေျခာက္သြားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူ႔ကိုယ္အျပင္ဘက္ ပါတ္ဝန္းက်င္ကေန ကူးစက္တယ္ဆိုတာ သုည လို႔ေျပာႏိုင္တယ္။ ပိုးေတြဟာ ရိုးရိုး ေရနဲ႔ ဆပ္ျပာသံုး ေဆးေၾကာတာ၊ အရက္ျပန္နဲ႔ သုတ္တာနဲ႔ ေသကုန္တယ္။

Misconceptions အယူအဆမွားမ်ား
HIV ပိုးဟာ tears မ်က္ရည္၊ saliva သြားရည္-တံေတြး၊ sweat ေခြ်း၊ urine ဆီး၊ feces ဝမ္း နဲ႔ vomit အန္ဖတ္ေတြကေန (ေသြးပါမေနရင္) မကူးပါ။

Considerations သိထားပါ
HIV ပိုးဟာ အနာ-အဆာ၊ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ၊ ကုပ္ျခစ္တာ မရွိတဲ့ အေရျပား အေကာင္းထဲကို ေဖါက္ျပီးဝင္မလာႏိုင္ပါ။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ (၆-၅-၂ဝ၁၃ )

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ - ပါတ္ဝန္းက်င္ကေန HIV ကူးသလား

သေႏၶတားေဆး ေသာက္ေနသလား (18 ႏွစ္ျပည့္မွ ဖတ္ပါ)

 ပ႐ိုဂ်က္စတင္ (Progestin) နဲ႔ အီစထ႐ိုဂ်င္ (Estrogen) ဆိုတဲ့ ေဟာ္မုန္းႏွစ္မ်ဳိးကို ပမာဏ အနည္းငယ္စီ ထည့္သြင္းထားတဲ့ ေဟာ္မုန္းပါ သေႏၶတားေဆးကို ေသာက္ေနသူ အိမ္ေထာင္ရွင္ အမ်ဳိးသမီးေတြ အေနနဲ႔ ကိုယ္ဝန္ မရေစဖို႔ တစ္ေန႔တစ္လံုးမွန္မွန္ ေသာက္သံုးဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီေဟာ္မုန္းေတြက သားဥအိမ္ကေန သားဥမေႂကြေအာင္ တားဆီးေပးပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီေဆးေတြကို ေသာက္တာေၾကာင့္ လိင္ကေနတစ္ဆင့္ ကူးစက္ရရွိႏိုင္တဲ့ ေရာဂါပိုးေတြကိုေတာ့ မကာကြယ္ႏိုင္ပါဘူး။
သေႏၶတားေသာက္ေဆး ေသာက္ျခင္းျဖင့္ ရရွိႏိုင္ေသာ ေကာင္းက်ဳိးမ်ား

သေႏၶတား ေသာက္ေဆးကို အၫႊန္းအတိုင္း ေန႔စဥ္မွန္မွန္ (Sex ကိစၥ ရွိသည္ျဖစ္ေစ၊ မရွိသည္ျဖစ္ေစ ေသာက္ေပးရပါမယ္) ေသာက္ေပးရင္ အမ်ဳိးသမီး အားလံုးနီးပါး (အမ်ဴိးသမီး ၁၀၀ မွာ တစ္ဦးပဲ ကိုယ္ဝန္ရႏိုင္ေျခရွိ) ကို ကိုယ္ဝန္မရရွိေအာင္ တားဆီး ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ရရွိႏိုင္တဲ့ တျခားေကာင္းက်ဳိးေတြကေတာ့-
ရာသီအႀကိဳနဲ႔ ရာသီလာစဥ္ ျဖစ္တတ္တဲ့ နာက်င္ကိုက္ခဲမႈ ေဝဒနာကို သက္သာေစတယ္။ သားအိမ္ကင္ဆာကို ကာကြယ္ေပးတယ္။ အတြင္းပိုင္းရွိ မ်ဳိးဆက္ပြားအဂၤါေတြ မေရာင္ရမ္းေအာင္ ကာကြယ္ေပးတယ္။ သားဥ အိမ္မွာ ေရအိတ္မတည္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးႏိုင္သလို ေရအိတ္ငယ္ေတြ ရွိရင္လည္း ေရာဂါလကၡဏာေတြကို သက္သာေစပါတယ္။ ဒီေဆးကို တိတိက်က်နဲ႔ မွန္မွန္ကန္ကန္ ေသာက္မယ္ဆိုရင္ အလြန္ထိေရာက္စြာ သေႏၶတားႏုိင္ပါတယ္။ ဒီေဆးကို ရပ္ၿပီးတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္း ကိုယ္ဝန္ရႏိုင္ေျခ ရွိပါတယ္။

သေႏၶတားေသာက္ေဆး ေသာက္ျခင္းျဖင့္ ရရွိႏိုင္ေသာ ဆိုးက်ဳိးမ်ား
ေန႔စဥ္ မပ်က္မကြက္၊ မေမ့မေလ်ာ့ ေသာက္ေနရပါတယ္။ သေႏၶတားေဆး ေသာက္သံုးတဲ့ အမ်ဳိးသမီး တခ်ဳိ႕မွာ ေအာက္ပါ ဆိုးက်ဳိးေတြ ရရွိတတ္ပါတယ္။
- ပ်ဳိ႕ခ်င္အန္ခ်င္ျဖစ္တယ္။
- စိတ္ခံစားမႈ အေျပာင္းအလဲေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
- ဝက္ၿခံေတြ ပိုဆိုးလာတယ္ (တခ်ဳိ႕အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ဝက္ၿခံ သက္သာ လာပါတယ္)။
- ကိုယ္အေလးခ်ိန္ တက္လာတာ၊ က်သြားတာ ျဖစ္တတ္တယ္။
- ေခါင္းကိုက္တာနဲ႔ ေခါင္းမူးတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ရာသီလာတဲ့ ပံုစံေျပာင္းလဲတာ (ဥပမာ- ရာသီပံုမွန္ မလာတာ၊ ရာသီေသြး နည္းသြားတာ၊ ရာသီလာတဲ့ အႀကိမ္ေရ ပံုမွန္ မဟုတ္ေတာ့တာ) ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ရင္သားေတြ တင္းမာတာ စတဲ့ ဆိုးက်ဳိးေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

Tip! သေႏၶတားေဆး ေသာက္တဲ့ အတြက္ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အျပဳအမူေတြ ေျပာင္းလဲတာမ်ဳိး မျဖစ္တတ္ပါဘူး။ အမ်ဳိးသမီးအမ်ားစုဟာ သေႏၶတားေဆးကို အႏၲရာယ္ ကင္းကင္း ေသာက္ႏိုင္ေပ မယ့္ ေသြးခဲတာ၊ ေလျဖတ္တာ၊ ႏွလံုးေရာဂါထတာ၊ အဝလြန္တာ၊ ေခါင္းတစ္ျခမ္းကိုက္တာ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိတာ၊ ရင္သားကင္ဆာရွိတာ၊ အသည္းေရာဂါနဲ႔ သည္းေျခေရာဂါရွိတာ စတဲ့ အေျခအေနေတြ ရွိရင္ေတာ့ ဆရာဝန္နဲ႔ အရင္ဆံုး တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးၿပီးမွ သေႏၶတားေဆးကို ေသာက္သင့္ပါတယ္။

ဇြန္ခိုင္ဦး (ေဆးဝါးတကၠသိုလ္)
Ref - Good Health
ေရးမိေရးရာေလးမ်ား - သေႏၶတားေဆး ေသာက္ေနသလား