“ဘယ္အလုပ္အတြက္မဆုိ အသင့္ၿဖစ္ေနေစမယ့္ အရည္အေသြး(၁၀)ခု”

(10 Career Readiness Skills)

ေရးသားသူ - ေဒါက္တာ ျဖိဳးသီဟ

Career ဆုိတာ အလုပ္တစ္ခု (Job) ဆိုတာထက္ ပိုပါတယ္။ အသက္ေမြးမႈ လို႔ဘာသာၿပန္ရမလားပဲ။ သူက Lifelong ၿဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာင္းၿပီးခါစ လူငယ္တစ္ေယာက္ ေအာင္ၿမင္ဖုိ႔ဆုိရင္ ပညာေရးမွာ ထူးခၽြန္ခဲ့ဖုိ႔ အေရးၾကီးသလို၊ လုပ္ငန္းခြင္မွာ အေကာင္းဆံုး လုပ္ကုိင္ႏုိင္ဖုိ႔လည္း လိုပါတယ္။ ပညာကုိ စာေတြ႔အဓိက သိလာၿပီးသား လူငယ္ေတြအေနနဲ႔ လုပ္ငန္းခြင္ထဲ စ၀င္ေတာ့မယ္ဆုိရင္ ထပ္ေဆာင္းအရည္အေသြးေတြ လိုလာတယ္။ အဲဒါေတြသာ ရွိထားရင္ ကုိယ္ဟာ ဘယ္တကၠသိုလ္ကပဲ ဆင္းလာလာ၊ သက္ဆုိင္ရာဘယ္လိုအလုပ္မ်ိဳးအတြက္ပဲၿဖစ္ၿဖစ္ အဆင္သင့္ၿဖစ္ေနပါလိမ့္မယ္။ အဲဒါကို Career readiness လို႔ ေခၚပါတယ္။

အဲဒီလိုအေနအထားတစ္ရပ္ ၿဖစ္ေနဖို႔ ဘာအရည္အေသြးေတြ လိုအပ္လဲ။ အတိအက် ဘာေတြပါလုိ႔ ေၿပာရခက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီအခ်က္(၁၀)ခ်က္ရွိထားရင္ေတာ့ သူမ်ားထက္ တစ္ပန္းသာပါလိမ့္မယ္။

၁။ က်ိဳးေႀကာင္းဆင္ျခင္ ေတြးေခၚႏိုင္စြမ္း (Critical thinking)

ႏုိင္ငံတကာက လူေတြဟာ စကားေၿပာရင္ၿဖစ္ၿဖစ္၊ အလုပ္လုပ္ရင္ၿဖစ္ၿဖစ္ Evidence based ၿဖစ္ၾကပါတယ္။ Data ေတြ Information ေတြေပၚ အေၿခခံၿပီး စဥ္းစားၾကတယ္၊ ဆံုးၿဖတ္တတ္ၾကတယ္။ စာလည္းတအားဖတ္ၾကေတာ့ အၿမင္က်ယ္က်ယ္နဲ႔ ဘက္စံုေထာင့္စံု စဥ္းစားတတ္ၾကပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္တုန္းက ဘယ္လို ဆုိၿပီး စည္းလြတ္၀ါးလြတ္ေတြ ေဆြးေႏြးေနၾကတာ မဟုတ္ပါဘူး။ အခ်က္အလက္ေတြေပၚ အေၿခခံၿပီး ေလာ့ဂ်စ္က်က် စဥ္းစားေတြးေခၚတတ္ဖုိ႔၊ အလုပ္လုပ္တတ္ဖို႔ လုိပါတယ္။ အရွင္းဆံုးေျပာရရင္ ဒါကိုဒီလိုလုပ္ ဆိုရံုနဲ႔ မရပ္ဘဲ ဘာလို႔ဒီလိုလုပ္ရသလဲ ေမးတတ္ စဥ္းစားတတ္ဖို႔ပါ။ ကိုယ္လုပ္သမွ်အလုပ္တုိင္းမွာ အေၾကာင္းရင္းရွိဖုိ႔ လိုပါတယ္။

၂။ ျပႆနာေျဖရွင္းႏိုင္စြမ္း (Problem solving)

မွန္းထားတာကေန ေသြဖည္သြားတာမွန္သမွ်ဟာ ျပႆနာပါပဲ။ အဲဒါေတြကို မွန္းထားတဲ့ဆီ ဘယ္ေလာက္ျပန္ဆြဲတည္႔ႏိုင္သလဲ ဆိုတဲ့ အရည္အေသြးမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပႆနာမၾကံဳဖူးတဲ့သူဆုိ မရွိပါဘူး။ လူတုိင္းၾကံဳရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကုိယ္တစ္ေယာက္တည္း ကြက္ၿဖစ္ေနတာမဟုတ္လို႔ တည္တည္ၿငိမ္ၿငိမ္နဲ႔ အေကာင္းဆံုးရင္ဆုိင္ႏုိင္ဖို႔ လိုပါတယ္။

၃။ ဖန္တီးႏိုင္စြမ္းနဲ႔ လုိက္ေလ်ာညီေထြ အလုပ္လုပ္ႏုိင္စြမ္း (Creativity and Adaptability)

ေခတ္က ဘာမွမေသခ်ာေတာ့ပါဘူး။ အျမဲေျပာင္းလဲေနပါတယ္။ အဲဒီအခါ တစ္သမတ္တည္း လုပ္ျခင္းထက္ ဖန္တီးႏိုင္စြမ္း ရွိဖို႔ လိုလာပါတယ္။ ဒီေခတ္မွာ ဥပမာေတြ ေၿမာက္မ်ားစြာ ေတြ႔ဖူးၾကမွာပါ။ ဘယ္ေတာ့မွ မၿပိဳလဲေလာက္ဘူး ထင္ထားတဲ့ ကုမၸဏီေတြ၊ အဖြဲ႔အစည္းေတြ က်ရံႈးကုန္ၾကတာ တစ္ၿခားေၾကာင့္ မဟုတ္ပါဘူး။ အေၿပာင္းအလဲကို သတိမၿပဳမိလိုက္လို႔ပါ။

၄။ သတင္းအခ်က္အလက္ ရွာေဖြအသံုးျပဳႏိုင္မႈ (Information literacy)

သတင္းေခတ္မွာ အခ်က္အလက္ေတြ ဘယ္ေလာက္ရွာႏိုင္သလဲ၊ စုထားႏိုင္သလဲဆိုတာ ဘယ္ေလာက္ထိ အေရးပါတယ္ ေၿပာေနစရာေတာင္ မလိုပါဘူး။ ေဖ့စ္ဘြတ္ဆုိတာလည္း သတင္းအတြက္ အေထာက္အကူၿပဳတာပဲ။ ဒါေပမယ့္ တက္လာသမွ် ယံုေနလို႔ေတာ့ မရဘူး။ ဆန္းစစ္ဖို႔၊ အတည္ၿပဳဖုိ႔ေတာ့ လိုမယ္။ ေနာက္တစ္ခုက သတင္းေတြအမ်ားၾကီးသိေနေပမယ့္ ၿပန္အသံုးမခ်တတ္ဘူးဆုိ အလကားပါပဲ။ ဥပမာ အစိုးရသစ္လက္ထက္ ဆရာ၀န္ေတြ ထပ္တုိးေခၚမယ္ဆုိတဲ့သတင္း သိလိုက္ၿပီဆုိပါေတာ့၊ ဒီမွာတင္ ရပ္လုိက္ရင္ အလကားပါပဲ။ အဲဒီလိုေခၚလိုက္ရင္ ဆရာ၀န္ေတြအေပၚ မွီၿပီး လုပ္ေနတဲ့ ကိုယ့္အဖြဲ႔အစည္း၊ ကုိယ့္လုပ္ငန္း ဘာေတြၿဖစ္လာႏုိင္သလဲ၊ ကုိယ့္ဆီက ၀န္ထမ္းဆရာ၀န္ေတြကို ဘယ္လိုဆြဲေဆာင္ထားမလဲ၊ သူတုိ႔အလုပ္ထြက္သြားခဲ့ရင္ ငါတုိ႔ ဘာေတြၿပင္ဆင္ထားႏုိင္မလဲ၊ ဒါမ်ိဳး ၿပန္အသံုးခ်ႏုိင္မွ သတင္းဟာ တန္ဖုိးရွိတာပါ။

၅။ ဆက္သြယ္ေျပာဆိုျခင္း (Communication)

ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး ေကာင္းတဲ့သူဟာ သူ႔ဘ၀တုိးတက္ဖုိ႔အတြက္ ေလွကားတစ္စင္း အပိုင္ရထားလိုက္သလိုပါပဲ။ Stanford Research Institute ကေန ေဖာ္ၿပဖူးပါတယ္။

“ဘယ္အလုပ္မွာမဆုိ ရသမွ်ေငြေၾကးအားလံုးရ႔ဲ ၁၂.၅%ဟာ လုပ္ငန္းပုိင္းဆုိင္ရာ ပညာေၾကာင့္ၿဖစ္ၿပီးေတာ့ က်န္တဲ့ ၈၇.၅ ရာခုိင္ႏႈန္းကေတာ့ လူေတြနဲ႔ ညွိႏိႈင္းေဆာင္ရြက္တတ္တဲ့ အရည္အခ်င္းေၾကာင့္ ၿဖစ္ပါတယ္”

လုပ္ငန္းခြင္မွာ ႀကံဳရတတ္တဲ့ ျပႆနာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာလည္း အဲဒီဆက္သြယ္ေၿပာဆုိမႈ အားနည္းတာကေန စတာပါပဲ။ မၿဖစ္မေန လိုလာၿပီၿဖစ္တဲ့ ဘာသာစကားကြ်မ္းက်င္မႈကေတာ့ ဒီထဲ ပါလိမ့္မယ္။

၆။ စီမံခန္႔ခြဲမႈ အရည္အခ်င္း (Management)

စီမံခန္႔ခြဲတယ္ဆိုတာ အမ်ားစုေပါင္းအားနဲ႔ အလုပ္ေတြၿပီးစီးေအာင္ လုပ္ေဆာင္ၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။ အေၿခခံအားၿဖင့္ လူ၊ ေငြ၊ ပစၥည္း၊ နည္းပညာနဲ႔ အခ်ိန္ေတြကို အက်ိဳးရွိရွိအသံုးခ်ၿပီး လုပ္ငန္းေအာင္ၿမင္ေအာင္ လုပ္တာဟာ စီမံခန္႔ခြဲမႈပါပဲ။

ရာထူးငယ္ငယ္မွာ ဘယ္လုိလုပ္ရတယ္ဆုိတဲ့ Technical skill ရွိရံုနဲ႔ရပါတယ္။ စီမံခန္႔ခြဲရတဲ့ ရာထူးမ်ိဳးထိ ေရာက္ခ်င္ရင္ေတာ့ အနည္းဆံုး လူေတြနဲ႔တြဲဖက္အလုပ္လုပ္တတ္တဲ့ Human skill ေတာ့ ရွိေနေအာင္ ၾကိဳးစားဖုိ႔လိုပါတယ္။ အဲဒါမရွိဘဲ Managerial role တစ္ခုကို ရဖို႔ခက္ႏုိင္ပါတယ္။

၇။ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ (Collaboration)

တစ္ေယာက္တည္း လုပ္လို႔ရတဲ့အလုပ္ သိပ္ရွားပါတယ္။ လူေတြက တခါတေလ ေတြးတယ္။ ညစ္လိုက္မယ္ ထစ္ထားလိုက္မယ္ အဲဒါမွ တစ္ဖက္ကို သူအသာရမေပါ့။ အမွန္ေတာ့ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္တင္ အခက္ေတြ႔တာ မဟုတ္ပါဘူး။ သူလည္း ရံႈးနိမ့္သြားတာပါပဲ။ Collaboration ပ်က္သြားလို႔ပါ။

ပံုၿပင္ေလးတစ္ပုဒ္ရွိတယ္။ လူ(၃)ေယာက္က ေလွတစ္စီးကုိ စီးလာၾကသတဲ့။ ေရလယ္ေခါင္ေရာက္ေတာ့ အလယ္မွာထုိင္ေနတဲ့ တစ္ေယာက္က ေလွ၀မ္းဗုိက္ကို ေဖာက္ေနတယ္။ အဲဒါနဲ႔ က်န္တဲ့ႏွစ္ေယာက္က တားတာေပါ့။ ေရေတြ၀င္လာလိမ့္မယ္ဆုိေတာ့ အဲဒီလူက ၿပန္ေၿပာတယ္၊ ငါထုိင္ေနတဲ့ေနရာေအာက္ကုိ ငါ့ဟာငါ ေဖာက္တာ မင္းတုိ႔နဲ႔ ဘာဆုိင္သလဲ တဲ့။

မဟုတ္ပါဘူး။ ဆုိင္ပါတယ္။ ဘာလို႔ဆုိေတာ့ သူတို႔(၃)ေယာက္ဟာ တစ္ေလွတည္းစီးလာၾကတာမုိ႔လို႔ပါပဲ။ တစ္ေယာက္ရဲ႕ အသက္ယွဥ္ရပ္တည္မႈဟာ က်န္တဲ့ႏွစ္ေယာက္နဲ႔လည္း သက္ဆုိင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဖြဲ႔အစည္းေတြမွာလည္း အဲဒီစိတ္ေလး ေမြးႏုိင္ဖုိ႔လိုတယ္။ သူမွားတာေလ၊ သူတုိ႔လြဲတာေလ လက္ညွိဳးထိုးေၿပာမေနပါနဲ႔၊ တစ္ေယာက္မွားရင္ တစ္ဖြဲ႔လံုးရံႈးနိမ့္တာပါပဲ။

၈။ ကိုယ့္အသိစိတ္နဲ႔ ေဆာင္ရြက္ျခင္း (Self direction)

ခပ္ရွင္းရွင္းေၿပာရရင္ ခုိင္းမွ၊ ေၿပာမွလုပ္တတ္ၾကတဲ့အက်င့္ကို ေဖ်ာက္ၾကရမယ္။ ဒါကလည္း ငယ္ငယ္က ေလ့က်င့္သင္ၾကားခဲ့ရတဲ့ ပံုစံနဲ႔ အမ်ားၾကီးသက္ဆုိင္ပါတယ္။ ေၿပာစကားနားေထာင္တယ္၊ လိမၼာတယ္ဆိုတာကို ဂုဏ္ယူစရာအၿဖစ္ ပ်ိဳးေထာင္ခံခဲ့ၾကရတယ္။ ပညာေရးစနစ္ကလည္း အဲဒီအတုိင္း ပံုသြင္းေပးထားတယ္။ တီထြင္ၾကံဆၿခင္းထက္ လမ္းေဟာင္းလုိက္ၿခင္းကို ဦးစားေပးတယ္။ မွားရဲေအာင္ မသင္ၾကားေပးဘူး။ အဲဒီလိုနဲ႔ ၾကီးလာတဲ့အခါ အေၿပာင္းအလဲတခုခု လုပ္ဖို႔၊ အမ်ားနဲ႔ကြဲထြက္ရဲဖုိ႔ သတၱိမရွိေတာ့ဘူး၊ ေဘာင္ရဲ႔အၿပင္ဘက္ကုိထြက္ၿပီး မစဥ္းစားတတ္ၾကေတာ့ဘူး။ အဲဒီလိုနဲ႔ လုပ္ငန္းခြင္ထဲ ေရာက္တဲ့အခါ အထက္ကခုိင္းမွ၊ ေၿပာမွ လုပ္တတ္တဲ့အက်င့္က ရလာပါေတာ့တယ္။ ဒီေခတ္မွာ အထက္ကခိုင္းမွ၊ တာဝန္ေပးမွ လုပ္တတ္တဲ့သူဟာ တစ္ဆင့္ထက္တစ္ဆင့္ တက္လာဖို႔ ခက္ပါတယ္။

၉။ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ပီသမႈ (Professionalism)

လုပ္ငန္းခြင္မွာ ကိုယ့္ေအာက္ကလူကို Customer ေရွ႔ ေအာ္ေငါက္မယ္ ဆဲဆိုမယ္၊ အဖြဲ႔ရဲ႕ မေကာင္းေႀကာင္းေတြ၊ အဖြဲ႕ရဲ႕လွ်ိဳ႕ဝွက္ခ်က္ေတြကို ေနာက္တစ္ဖြဲ႕ကို ျပန္ေျပာမယ္၊ Social media ပၚ ေရးမယ္၊ ဒါေတြဟာ ပရိုမပီသတဲ့ အျပဳအမူမ်ားပါ။ အလုပ္တစ္ခုခ်င္းစီမွာ သက္ဆုိင္ရာ လိုက္နာရမယ့္က်င့္၀တ္ေတြ ရွိၾကပါတယ္။ အဲဒါေတြကို တေလးတစား လိုက္နာတတ္တဲ့သူမွ ေရရွည္ေအာင္ၿမင္မႈ ရႏုိင္ပါတယ္။

၁၀။ အေကာင္းျမင္စိတ္ (Positive Attitude)

လူတစ္ေယာက္ ရံႈးနိမ့္မွာလား ေအာင္ျမင္မွာလားကို အဓိက အဆံုးအျဖတ္ေပးတာ အဲဒီ Attitude ပါ။ လူတိုင္းမွားဖူးတယ္။
အမွားကေန သင္ခန္းစာယူ ေရွ႔ဆက္မလား၊ ဆက္မွားမလား၊ ေနာင္တေတြရ စိတ္ထိခိုက္ျပီး လက္ေျမွာက္သြားမလား ဆိုတာ တစ္ခုတည္းေပၚပဲ မူတည္တယ္။ အဲဒါ ကိုယ့္ခံယူခ်က္ပါပဲ။