Saturday, August 11, 2018

"ေသြးေလးဖက္နာ (Rheumatoid Arthritis)"

"ေသြးေလးဖက္နာ (Rheumatoid Arthritis) အေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ"


************************************************

🔴 MWD: ဆရာ႐ွင့္ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ ျမဝတီက်န္းမာသုတပရိသတ္ေတြထဲကေန ေသြးေလးဖက္နာအေၾကာင္းေမးျမန္းတင္ဆက္ေပးပါလို႔ စာေရးေတာင္းဆိုတာေတြ မ်ားလာပါတယ္ဆရာ.. ဒါေၾကာင့္ ဒီတစ္ပတ္ မွာေတာ့ ေသြးေလးဖက္နာအေၾကာင္းကို ေမးျမန္းတင္ဆက္ခ်င္ပါတယ္.. ပထမဆံုးအေနနဲ႔ ေသြးေလးဖက္နာဆိုတာ ဘယ္လိုေရာဂါမ်ိဳးလဲဆိုတာ အရင္ဆံုး႐ွင္းျပေပးပါ..

Dr. KML: ကြ်န္ေတာ္တို႔ ျမန္မာေတြကေတာ့ ေျခဆစ္လက္ဆစ္ေတြအားလံုး ေရာင္တဲ့ ေရာဂါကိုေလးဖက္နာေရာဂါလို႔ေခၚေလ့႐ွိပါတယ္.. လက္ႏွစ္ဖက္၊ ေျခႏွစ္ေခ်ာင္းစလံုးမွာျဖစ္လို႔ ေလးဖက္နာလို႔ေခၚျခင္းျဖစ္ပါတယ္.. တစ္ခ်ိန္တည္းတစ္ၿပိဳင္တည္းေတာ့ ျဖစ္ခ်င္မွျဖစ္မွာေပါ့.. အခ်ိဳ႕လည္း လက္ဆစ္ကေလးေတြ နာလိုက္ေပ်ာက္လိုက္၊ ေနာက္မွဒူးဆစ္တို႔၊ ေျခခ်င္းဝတ္တို႔ ေရာင္တာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္..ဘယ္လိုပဲေရာင္ေရာင္ လက္ေရာ၊ ေျခေရာေရာင္ရင္ေတာ့ ေလးဖက္စလံုးမွာနာလို႔ ေလးဖက္နာလို႔ ေခၚရတာပါ..အဲ့ဒီေလးဖက္နာမွာမွ ျဖစ္ရတဲ့အေၾကာင္းရင္းနဲ႔ ေရာဂါလကၡဏာေတြေပၚမူတည္ၿပီး အမ်ိဳးအစားေတြ ထပ္ခြဲထားပါတယ္.. ဥပမာ လည္ပင္းေရာင္ေစတဲ့ ဘက္တီးရီးယား (Streptococcus) ေၾကာင့္ ျဖစ္ရင္ ပိုးေလးဖက္နာ (Rheumatic arthritis)၊ အေရျပားမွာျဖစ္ရင္ အေရျပားေလးဖက္နာ (SLE) စသည္ျဖင့္ေခၚၾကပါတယ္.. အခုေဆြးေႏြးမဲ့ ေသြးေလးဖက္နာကိုေတာ့ ေဆးပညာအေခၚအေဝၚအရ Rheumatoid arthritis လို႔ေခၚပါတယ္.. သူကေတာ့ ေအာ္တိုအင္ျမဴးေရာဂါ (Autoimmune disorder) တစ္မ်ိဳးျဖစ္ၿပီး နာတာ႐ွည္ျဖစ္ေလ့႐ွိပါတယ္ (Long-lasting).. အဓိကအေနနဲ႔ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းမွာ႐ွိတဲ့ ခုခံအားစနစ္ေတြခ်ိဳ႕ယြင္းသြားလို႔ ျဖစ္ရတဲ့ေရာဂါလို႔ေျပာႏိုင္ပါတယ္.. ဒီေရာဂါကိုစတင္ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သူကေတာ့ ျပင္သစ္လူမ်ိဳးဆရာဝန္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ေဒါက္တာေအာ္ဂက္စတင္ဂ်က္ေကာ့ (Dr.Augustin Jacob) ျဖစ္ၿပီး ၁၈၀ဝ ျပည့္ႏွစ္ ကတည္းက ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ၊ ပဲရစ္ၿမိဳ႕မွာ စတင္ေဖၚထုတ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္..

🔴 MWD: ဒီေရာဂါက ဘယ္လိုမ်ိဳးလူေတြမွာ ျဖစ္ေလ့႐ွိပါသလဲဆရာ..

Dr. KML: ေသြးေလးဖက္နာဟာ အဆစ္အမ်က္ေရာင္ေရာဂါေတြထဲမွာ အျဖစ္အမ်ားဆံုးေရာဂါတစ္ခုျဖစ္ၿပီး ကမၻာ့ႏိုင္ငံတိုင္း၊ လူမ်ိဳးတိုင္းမွာျဖစ္ပြားတဲ့ ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္.. ႏိုင္ငံနဲ႔လူမ်ိဳးအလိုက္ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း အနည္းအမ်ားေတာ့႐ွိပါတယ္.. အမ်ိဳးသားနဲ႔အမ်ိဳးသမီးအုပ္စုႏိႈင္းယွဥ္ရင္ အမ်ိဳးသမီး (၃) ဦးျဖစ္ရင္ အမ်ိဳးသားက (၁) ေယာက္ပဲျဖစ္ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ သိသိသာသာအျဖစ္မ်ားတဲ့ ေရာဂါတစ္ခုလို႔ဆိုႏိုင္ပါတယ္..ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းဟာလည္းႏွစ္စဥ္တိုးတက္ မ်ားျပားလာေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္..ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ရဲ႕ခန္႔မွန္းခ်က္အရ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ ဒီေရာဂါနဲ႔ေသဆံုးသူေတြဟာ (၂၈၈၀ဝ) ေလာက္သာ႐ွိရာကေန ၂၀ဝ၃ ခုႏွစ္မွာ (၃၈၀ဝ၀) အထိတိုးတက္လာတယ္လို႔ဆိုပါတယ္.. အခ်ိဳ႕အျဖစ္မ်ားတဲ့ ေဒသေတြမွာ လူဦးေရရဲ႕ ၁ % အထိပင္ ျဖစ္ပြားေနတယ္လို႔ဆိုပါတယ္..

🔴 MWD: ဒီေသြးေလးဖက္နာေရာဂါဟာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရတယ္ဆိုတာလည္း ႐ွင္းျပေပးပါဆရာ..

Dr. KML: ဒီေရာဂါျဖစ္ပြားရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းတိတိက်က် မေျပာႏိုင္ေသးေပမဲ့ ႐ွာေဖြေလ့လာမႈေတြအရ မ်ိဳးဗီဇ (Genetic factor) နဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ (Environmental factor) ႏွစ္ခုေပါင္းဆံုၿပီးျဖစ္ရတာလို႔ ပညာ႐ွင္မ်ားက ယူဆထားၾကပါတယ္..

(က) မ်ိဳးဗီဇေၾကာင့္ျဖစ္ရျခင္း
ေသြးေလးဖက္နာဟာ မ်ိဳးဗီဇနဲ႔ပတ္သက္မႈ႐ွိေၾကာင္း ေတြ႕ရပါတယ္.. ေရာဂါျဖစ္သူရဲ႕မိဘ၊ ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမနဲ႔ ေဆြမ်ိဳးရင္းခ်ာေတြမွာပါ ျဖစ္ပြားေလ့႐ွိေၾကာင္း ေတြ႕ရပါတယ္.. အမႊာညီအစ္ကို၊ ညီအစ္မ၊ ေမာင္ႏွမေတြမွာ ဆိုရင္လည္း တစ္ပံုစံတည္းတူတဲ့ (Monozygotic twins) သူေတြမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ႏႈန္းဟာ ၁၅ % အထိ႐ွိတတ္ၿပီး တစ္ေယာက္နဲ႕တစ္ေယာက္ မတူတဲ့ (Dizygotic twins) ေတြမွာဆိုရင္ ၃ % ေလာက္ပဲေတြ႕ရပါတယ္.. ေရာဂါျဖစ္ေနသူရဲ႕ မ်ိဳးဗီဇကိုေလ့လာတဲ့အခါ ခုခံအားစနစ္ (Immune system) နဲ႔ ပတ္သက္ေနတဲ့ မ်ိဳးဗီဇတစ္ခ်ိဳ႕မွာခ်ိဳ႕ယြင္းမႈေတြျဖစ္ေပၚေနေလ့႐ွိေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႕႐ွိရပါတယ္..

(ခ) ပတ္ဝန္းက်င္ေၾကာင့္ျဖစ္ရျခင္း

(၁) ေရာဂါပိုးမႊားမ်ားဝင္ေရာက္မႈေၾကာင့္ျဖစ္ရျခင္း (Infections)
အခ်ိဳ႕ေသာပညာ႐ွင္ေတြကေတာ့ ေသြးေလးဖက္နာဟာ ေရာဂါပိုးတစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ဝင္ေရာက္ရာက မ်ိဳးဗီဇအေျခခံ႐ွိသူ (Risk gene) ေတြမွာ ျဖစ္ပြားေလ့ ႐ွိတယ္လို႔ဆိုပါတယ္.. ေရာဂါပိုးဆိုရာမွာ ဘယ္ပိုးရယ္လို႔ အတိအက် မေျပာႏိုင္ေသးေပမဲ့ အူထဲမွာ႐ွိတဲ့ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးတစ္ခ်ိဳ႕ (ဥပမာ Epstein-Barr virus, Cytomegalovirus) ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ သံသယ႐ွိေနၾကပါတယ္..

(၂) ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း (Smoking)
ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ့အတြက္ အရင္ကတည္းက မ်ိဳးဗီဇဓာတ္ခံ႐ွိသူေတြမွာ ေသြးေလးဖက္နာျဖစ္ေလ့႐ွိေၾကာင္းေတြ႔ရပါတယ္.. ၿပီးေတာ့ ေသြးေလးဖက္နာ႐ွိသူေတြ ေဆးလိပ္ေသာက္ရင္ ေရာဂါပိုမိုျပင္းထန္ၿပီး ေနာက္ဆက္တြဲေဝဒနာေတြ ပိုမိုခံစားရေလ့႐ွိပါတယ္.. ေဆးေတြေပးတဲ့အခါမွာလည္း ထိေရာက္မႈေလ်ာ့နည္းတတ္ပါတယ္.. အေနာက္ႏိုင္ငံမွာ႐ိွတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ့အုပ္စုနဲ႔ ေဆးလိပ္မေသာက္တဲ့အုပ္စု ႏိႈင္းယွဥ္ရာမွာ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြမွာ ပိုျဖစ္တာေတြ ေတြ႕ရပါတယ္..ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ အဲ့ဒီလိုမ်ဳိးမေတြ႕ရပါဘူး.

(၃) ဟိုမုန္းမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ရျခင္း (Hormonal factor)
အမ်ိဳးသားနဲ႔အမ်ိဳးသမီးႏိႈင္းယွဥ္ရင္ ဘယ္ႏိုင္ငံ၊ ဘယ္လူမ်ိဳးမွာပဲၾကည့္ၾကည့္ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ သိသိသာပိုမ်ားတာေတြ႕ရပါတယ္ (၃ း ၁ ႐ွိပါတယ္).. ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးဟိုမုန္းေတြဟာ ေရာဂါျဖစ္ပြားဖို႔ကို လံႈ႕ေဆာ္ေပးတယ္လို႔ ယူဆၾကပါတယ္.. အမ်ိဳးသမီးေတြမွာေတာင္မွ ကေလးေမြးၿပီးစအခ်ိန္နဲ႔ ႏို႕တိုက္ေနတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ ပိုၿပီးေရာဂါဆိုးေလ့႐ွိေတာ့ အမ်ိဳးသမီးဟိုမုန္းေတြေပၚမွာလည္းသံသယ႐ွိေနပါတယ္..

(၄) အူတြင္း႐ွိအက်ိဳးျပဳအဏုဇီဝမ်ား ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈေၾကာင့္ျဖစ္ရျခင္း (Change in intestinal microflora)
လူရဲ႕အူထဲမွာ အက်ိဳးျပဳအဏုဇီဝပိုးေလးေတြ႐ွိပါတယ္.. အဲ့ဒီပိုးေလးေတြကထုတ္လုပ္ေပးတဲ့ ဓာတ္ပစၥည္းေတြ (Metabiotics) ဟာ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ခုခံအားစနစ္ကို ထိန္းညႇိေပးရာမွာ မ်ားစြာအေရးပါပါတယ္.. အဲ့ဒီအဏုဇီဝပိုးအေရအတြက္ေတြ ေလ်ာ့နည္းသြားလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ မ်ိဳးဗီဇပံုသ႑န္ေျပာင္းလဲသြားလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ခုခံအားစနစ္ကိုထိန္းခ်ဳပ္မႈ ေလ်ာ့နည္းသြားေစပါတယ္.. အဲ့ဒီအခါမွာ ေအာ္တိုအင္ျမဴးေရာဂါ (Autoimmune disease) လို႔ေခၚတဲ့ ခုခံအားခ်ိဳ႕ယြင္းတဲ့ေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္..
ဒါေၾကာင့္ ခုနကတင္ျပခဲ့တဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ေၾကာင့္ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြဟာ နဂိုကတည္းက မ်ိဳးဗီဇအခံ႐ွိခဲ့ရင္ ေသြးေလးဖက္နာျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္..

🔴 MWD: ေသြးေလးဖက္နာျဖစ္ရင္ ဘယ္လိုမ်ိဳးေရာဂါလကၡဏာေတြ ခံစားရပါသလဲဆရာ..

Dr. KML: ေရာဂါလကၡဏာေတြမွာ အဓိကအပိုင္း (၂) ပိုင္းပါဝင္ပါတယ္.. ပထမပိုင္းအေနနဲ႔ အ႐ိုးအဆစ္ေတြ ေရာင္ရမ္းတဲ့လကၡဏာျဖစ္ၿပီး ေနာက္တစ္ပိုင္းအေနနဲ႕ က်န္တဲ့ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းေတြကို ထိခိုက္ပ်က္စီးေစတဲ့အပိုင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ ေသြးေလးဖက္နာျဖစ္ရင္ အ႐ိုးအဆစ္ေရာင္႐ံုပဲဆိုၿပီး ေပါ့ေပါ့ဆဆမေနသင့္ေၾကာင္း အဓိကေျပာခ်င္ပါတယ္..

(က) အ႐ိုးအဆစ္မ်ားေရာင္ရမ္းျခင္း လကၡဏာမ်ား (Articular manifestations)
စျဖစ္ေလ့႐ွိတဲ့အသက္အ႐ြယ္အေနနဲ႔ လူလတ္ပိုင္းအ႐ြယ္ အသက္ ၃၀- ၄၀ ေလာက္မွာ စျဖစ္ေလ့႐ွိပါတယ္.. မ်ားေသာအားျဖင့္ လက္ဆစ္ေလးေတြ၊ လက္ေကာက္ဝတ္အဆစ္ေလးေတြ စတင္ေရာင္ေလ့႐ွိၿပီး ႏွစ္ဖက္စလံုးမွာ တၿပိဳင္တည္းျဖစ္ေလ့႐ွိပါတယ္.. တခ်ိဳ႕ပိုဆိုးတဲ့သူေတြက်ေတာ့ ေျခေထာက္မွာ႐ွိတဲ့ ေျခေခ်ာင္းအဆစ္ေလးေတြ၊ ေျခခ်င္းဝတ္အဆစ္ေတြပါ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္.. မနက္ပိုင္းအိပ္ယာအထမွာ ပိုျဖစ္ေလ့႐ွိပါတယ္.. နားၿပီးရင္ပိုဆိုးတတ္လို႔ တစ္ညလံုးနားၿပီး မနက္အိပ္ယာအထမွာပိုဆိုးရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္.. စကာစမွာ နည္းနည္းပဲေယာင္တာ တင္းတာေလာက္ပဲျဖစ္ၿပီး တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ သက္သာသြားလိုက္၊ ျပန္ျဖစ္လိုက္နဲ႔ ပိုပိုဆိုးလာေလ့႐ွိပါတယ္.. အ႐ိုးနဲ႔ကပ္ေနတဲ့ၾကြက္သားေတြပါ ေတာင့္တင္းတာလည္းေတြ႕ရတတ္ပါတယ္.. ေရာင္ေနတဲ့အဆစ္ေတြကို လက္နဲ႔ဖိၾကည့္ရင္နာပါတယ္.. လႈပ္႐ွားခိုင္းရင္၊ ေကြးခိုင္းဆန္႔ခိုင္းရင္လည္းနာပါတယ္..တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ျဖစ္လိုက္ေပ်ာက္လိုက္ျဖစ္ေတာ့ ၾကာရင္အ႐ိုးအဆစ္ေတြပ်က္စီးၿပီး ေကြးေကာက္ကုန္ပါတယ္ (Deformity)..

(ခ) တျခားခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းမ်ား၌ေရာင္ရမ္းပ်က္စီးသည့္လကၡဏာမ်ား (Extra-articular manifestation)
(၁) တစ္ကိုယ္လံုးအတိုင္းအတာအရၾကည့္ရင္ မစားခ်င္မေသာက္ခ်င္ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္ (Anorexia).. ပင္ပန္းလြယ္ျခင္း၊ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ဆင္းျခင္းတို႔ ေတြ႕ရတတ္ပါတယ္.. ၾကြက္သားေတြ အကုန္ေပ်ာ့ၿပီး သိမ္လာတတ္ပါတယ္.. အ႐ိုးေတြပြလာ၊ ပ်က္စီးလာတတ္ပါတယ္ (Osteoporosis)..

(၂) အေရျပားေပၚမွာ အက်ိတ္အဖုေလးေတြ ေပၚလာတတ္ပါတယ္ (Rheumatoid nodules) အထူးသျဖင့္ လက္မွာဆိုရင္ ဖိမိတတ္တဲ့ေနရာ (Rheumatoid modules) ေတြမွာ ပိုျဖစ္ေလ့႐ွိပါတယ္.. အဲ့ဒီအဖုေတြဟာ ဖိမိ၊ ခိုက္မိတာျဖစ္ရင္ အနာျဖစ္ၿပီးပိုးဝင္ကာ ျပည္တည္နာေတြ အျဖစ္ကို ေျပာင္းသြားတတ္လို႔ မထိခိုက္မိေအာင္ဂ႐ုျပဳရပါတယ္..

(၃) တစ္ကိုယ္လံုးမွာ႐ွိတဲ့ ေသြးေၾကာေလးေတြေရာင္ရမ္းတတ္ပါတယ္ (Vasculitis).. အထူးသျဖင့္ လက္ထိပ္ေျခထိပ္ကေလးေတြကိုသြားတဲ့ ေသြးေၾကာေလးေတြေရာင္ခဲ့ရင္ ေသြးေၾကာကေသးေတာ့ ပိတ္သြားတတ္ပါတယ္.. အဲ့ဒီအခါလက္ထိပ္ေျခထိပ္ကေလးေတြကို ေသြးမေလွ်ာက္ေတာ့တဲ့အတြက္ ပုပ္သြားတတ္ပါတယ္ (Nail-fold infarcts).. ပိုဆိုးရင္အေရျပားေအာက္မွာ႐ွိတဲ့ ေသြးေၾကာေလးေတြ ပိတ္သြားလို႔ အကြက္လိုက္၊ အကြက္လိုက္ အေရျပားပ်က္စီးၿပီး အနာျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္ (Skin necrosis and ulceration)..

(၄) မ်က္စိနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီးေတာ့လည္း ျဖစ္ေလ့႐ွိပါတယ္.. မ်က္ခမ္းေရာင္ျခင္း (Keratoconjunctivitis sicca)၊ မ်က္ၾကည္လႊာေရာင္ျခင္း (Scleritis) ေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္.. မ်က္ၾကည္လႊာတျဖည္းျဖည္းပါးလာတတ္ပါတယ္ (Scleromalacia) မ်က္စိၾကည့္လို႔မေကာင္းတာ၊ မ်က္စိက်ိမ္းတာ၊ မ်က္ရည္မထြက္ဘဲ ေျခာက္သြားတာေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္..

(၅) ႏွလံုးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ျဖစ္ရင္ ပိုအေရးႀကီးပါတယ္.. ႏွလံုးအေျမႇးပါးေရာင္တာ (Pericarditis) ႏွလံုးအေျမႇးႏွစ္ခုၾကားမွာ အရည္ေတြစုလာတာ (Pericardial effusion) ေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္..အဲ့ဒီလိုျဖစ္ရင္လူနာဟာ အလကားေနရင္း ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းေတြျမန္လာၿပီး ေမာလာပါတယ္..အထူးသျဖင့္ အရင္ကတည္းအဆီလည္းမ်ားမယ္၊ ဝလည္းဝမယ္၊ ေဆးလိပ္လည္းေသာက္မယ္ဆိုရင္ အသက္အႏၱရာယ္႐ွိပါတယ္.. ကုသတဲ့ေဆးထဲမွာ စတီး႐ြိဳက္ေဆးေတြ ေသာက္ေနတဲ့သူဆို ပိုဆိုးတတ္လို႔ ဆရာဝန္နဲ႔ ေသေသခ်ာခ်ာျပဖို႔လိုပါတယ္..

(၆) အဆုတ္နဲ႔ပတ္သက္ရင္ အဆုတ္အေျမႇးပါးေရာင္တာ၊ ေမာတာ၊ အသက္႐ွဴမေကာင္းတာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္.. အဆုတ္ထဲမွာလည္း Rheumatoid nodule လို႔ ေခၚတဲ့ အလံုးေတြ ထြက္တတ္ပါတယ္.. ဓာတ္မွန္႐ိုက္ရင္ ကင္ဆာနဲ႔မွားႏိုင္ပါတယ္..

(၇) အာ႐ံုေၾကာစနစ္ကိုလည္း ထိခိုက္ေစပါတယ္.. လက္ဆစ္ေတြ ေရာင္လာတဲ့အတြက္ လက္ဖဝါးနဲ႔ လက္ထိပ္ေတြကိုသြားတဲ့ အာ႐ံုေၾကာကို ညပ္ေစၿပီး လက္ေတြက်ဥ္တာ၊ ထံုတာ၊ ပစၥည္းေတြကိုင္မရတာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္.. Carpal tunnel syndrome လို႔ေခၚပါတယ္.. အလားတူပဲ ေျခေထာက္မွာ႐ွိတဲ့ အေၾကာညပ္ၿပီး ေျခေထာက္တစ္ခုလံုး ထံုတာ၊ က်ဥ္တာ၊ နာတာျဖစ္ရင္ Tarsal tunnel syndrome လို႔ ေခၚပါတယ္.. ဒါေတြကေတာ့ အ႐ိုးေရာင္လာလို႔ အေၾကာေတြညပ္သြားတာ ျဖစ္ပါတယ္ (Entrapment neuropathy).. အလားတူပဲ လည္ပင္း႐ိုးမွာ အေၾကာညပ္တာ၊ ခါးေၾကာညပ္တာေတြလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါေသးတယ္..

🔴 MWD: ေသြးေလးဖက္နာျဖစ္ရင္ ေသြးေဖာက္စစ္ေဆးတာတို႔၊ ဓာတ္မွန္႐ိုက္တာတို႔ေတြ လုပ္ဖို႔လိုပါသလားဆရာ..

Dr. KML: လိုပါတယ္.. အနည္းဆံုးေတာ့ ေသြးစစ္တာ၊ ဓာတ္မွန္႐ိုက္တာေတြ လုပ္ရေလ့႐ွိပါတယ္..လူနာရဲ႕အေျခအေနနဲ႔ ခႏၶာကိုယ္ထိခိုက္မႈ အေနအထားေပၚမူတည္ၿပီး လုပ္ရတဲ့ Test ေတြလည္း အနည္းအမ်ား ကြာျခားပါတယ္.. အေျခခံစမ္းသပ္မႈေတြနဲ႔ လုပ္ေလ့႐ွိတာကေတာ့

(က) RA test - ေသြးေလးဖက္နာ႐ွိသူရဲ႕ ၇၀% ေလာက္မွာ Rheumatoid factor လို႔ေခၚတဲ့ Antibody (+) ျဖစ္ေလ့႐ွိပါတယ္.. က်န္ေရာဂါ႐ွိသူ ၃၀%မွာေတာ့ (-) ျပတတ္ပါတယ္.. ဒါကို Sero-negative RA လို႔ ေခၚပါတယ္..တစ္ခါတစ္ေလ RA (+) ျဖစ္တိုင္းလည္း ေသြးေလးဖက္နာလို႔ တစ္ထစ္ခ်ေျပာလို႔မရပါဘူး.. ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ အခ်ိဳ႕ေရာဂါမ႐ွိသူေတြထဲမွာလည္း ၁၀% က (+) ျဖစ္တတ္လို႔ျဖစ္ပါတယ္..

(ခ) ESR နဲ႔ CRP - က သာမန္အားျဖင့္ တက္ေလ့႐ွိပါတယ္.. ဒါကေတာ့ ေရာင္ရမ္းမႈအေျခအေနကို သိႏိုင္ပါတယ္.. ESR မ်ားေလေလ သို႔မဟုတ္ CRP မ်ားေလေလ ေရာင္ရမ္းပ်က္စီးမႈမ်ားေလေလလို႔ ယူဆႏိုင္ပါတယ္..

(ဂ) ACPA (Anti-citrullinated peptide antibodies) - ဒီ test ကေတာ့ ပိုၿပီးတိက်ပါတယ္.. ေသြးေလးဖက္နာျဖစ္ေနသူေတြရဲ႕ ၇၀%မွာ (+) ျပပါတယ္.. သူ (+) ျပရင္ေတာ့ ေသြးေလးဖက္နာ ျဖစ္ေနၿပီလို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္.. တခ်ိဳ႕ေရာဂါလကၡဏာမျပေသးေပမယ့္ ACPA (+) ျဖစ္ေနၿပီဆိုရင္ မၾကာခင္ေရာဂါလကၡဏာျပေတာ့မယ္ဆိုတာ ႀကိဳသိႏိုင္ပါတယ္..

(ဃ) Plan X ray - ေရာင္ေနတဲ့အဆစ္ေတြကို ဓာတ္မွန္႐ိုက္ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္.. အ႐ိုးအဆစ္ ပ်က္စီးမႈကို ေသေသခ်ာခ်ာသိႏိုင္ပါတယ္.. လိုအပ္ရင္ လည္ပင္း႐ိုး၊ ခါး႐ိုးေတြပါ ႐ိုက္ရေလ့ ႐ွိပါတယ္.. ေသြးေလးဖက္နာေၾကာင့္ ေက်ာ႐ိုးထိခိုက္ပ်က္စီးၿပီး အလယ္မွာ႐ွိတဲ့ Spinal cord ကို ဖိမိတဲ့လကၡဏာေတြေပၚေနရင္ေတာ့ MRI လုပ္ၾကည့္ရင္ ပိုၿပီးသိသာပါတယ္..

🔴 MWD: ေသြးေလးဖက္နာကို ဘယ္လိုမ်ိဳးကုသရတယ္ဆိုတာလည္း ႐ွင္းျပေပးပါဆရာ..

Dr. KML: ဒီေရာဂါဟာ ဘာ့ေၾကာင့္ျဖစ္မွန္း ေသေသခ်ာခ်ာမသိေသးတဲ့အတြက္ ကုသရာမွာလည္း တိက် ျပတ္သားတဲ့ ကုသမႈေပးၿပီး ေပ်ာက္ေအာင္လုပ္ဖို႔ မလြယ္ေသးပါဘူး.. ဒါေၾကာင့္ လူနာကို ကုသမႈရဲ႕ အဓိကရည္႐ြယ္ခ်က္အေနနဲ႔ လုပ္ေပးႏိုင္တာကေတာ့ သူ႔ရဲ႕ ခံစားေနရတဲ့ေရာဂါလကၡဏာေတြ သက္သာေစဖို႔ ဥပမာ အဆစ္အျမစ္ေတြေရာင္ေန၊ ကိုက္ခဲ ေနရင္၊ အေရာင္က်ေအာင္လုပ္ေပးဖို႔၊ အကိုက္သက္သာေအာင္လုပ္ေပးဖို႔္၊ ေရာဂါၾကြမလာေအာင္ ထိန္းထားေပးဖို႔ (Flare-ups) ၊ ေရာဂါသက္သာေနရာကေန ျပန္မျဖစ္ေအာင္ လုပ္ထားေပးဖို႔္၊ လူနာရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းအားလံုးဟာ သာမန္လူတစ္ေယာက္လို ပံုမွန္လႈပ္႐ွားသြားလာႏိုင္ဖို႔ စသျဖင့္ ရည္႐ြယ္ၿပီး ကုသေပးရပါတယ္..ဒီလိုကုသရာမွာ အဓိကအစိတ္အပိုင္း (၃) ခုပါဝင္ပါတယ္..
(၁) အေနာက္တိုင္းေဆးဝါးမ်ားျဖင့္ ကုသျခင္း (Drug treatment)
(၂) အစားအေသာက္နဲ႔ ေနထိုင္မႈပံုသ႑န္ကို မွန္ကန္ေအာင္ျပဳျပင္ေပးျခင္း (Life-style modification)
(၃) သဘာဝေဆးဝါးမ်ားနဲ႔ ကုသျခင္း (Natural medicine) တို႔ျဖစ္ပါတယ္.. လူနာရဲ႕အေျခအေနေပၚမူတည္ၿပီး လိုအပ္တဲ့ေဆးဝါးနဲ႔ ေနပံုထိုင္ပံုကို ၫႊန္ၾကားေပးရပါတယ္..

🔴 MWD: အေနာက္တိုင္းေဆးေတြနဲ႔ကုသတဲ့အခါမွာ ဘယ္လိုမ်ိဳးေဆးေတြ အသံုးျပဳရပါသလဲဆရာ.. အဲ့ဒီေဆးေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေဆာင္ရန္ေ႐ွာင္ရန္ေလးေတြလည္းသိပါရေစ..

Dr. KML: အဓိကအသံုးျပဳတဲ့ေဆးေတြကေတာ့
(က) Disease-modifying anti-rheumatic drugs (DMARDs) ဥပမာ - Methotrexate - Hydroxychloroquine - Leflunomide - Sulfasalazine (SSZ)
(ခ) Corticosteroids - Prednisolone - Methylprednisolone
(ဂ) Biological therapies (ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံေတြမွာ အဓိကသံုး) - Anti-TNF-a(eg. Etanercept) - Anti-b-cell therapy (eg. Rituximab) - Inhibitor of T-cell activation (eg. Abatacept) - Anti-IL6 (eg. Tocilizumab) - Anti-IL7 (eg. Anakinra) စတဲ့ေဆးေတြျဖစ္ပါတယ္.. အဲ့ဒီေဆးေတြဟာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး႐ွိတဲ့အတြက္ မိမိသေဘာအတိုင္း လံုးဝ မသံုးရပါဘူး.. ကြ်မ္းက်င္တဲ့ဆရာဝန္ရဲ႕ ၫႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္းတိတိက်က် လိုက္နာေသာက္သံုးရပါမယ္..

🔴 MWD: ေသြးေလးဖက္နာ႐ွိသူအေနနဲ႔ ဘယ္လိုမ်ိဳးေနထိုင္စားေသာက္ရမယ္ဆိုတာလည္းသိပါရေစ..

Dr. KML: ဒါကေတာ့ လူနာတိုင္းအတြက္ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္.. အေနအထိုင္၊ အစားအေသာက္ကို မွန္ကန္ေအာင္ ျပဳမူေနထိုင္စားေသာက္ရင္ ေရာဂါသက္သာေပ်ာက္ကင္းဖို႔ အမ်ားႀကီးအေထာက္အကူျပဳပါတယ္..

(က) ေဆးလိပ္ေသာက္ရင္ ေဆးလိပ္ျပတ္ရပါမယ္.. ေဆးလိပ္ဟာ ေရာဂါကို ပိုဆိုးေစတဲ့အျပင္ ေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာေတြျဖစ္တဲ့ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါေတြ၊ ေျခလက္မ်ားကို ေသြးမေလွ်ာက္လို႔ ပုပ္သြားတာေတြကိုျဖစ္ေစဖို႔ အားေပးပါတယ္..

(ခ) အဆစ္အျမစ္ေတြေရာင္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ေရာင္ေနတဲ့အဆစ္ေတြကို အနားေပးရပါမယ္.. ဥပမာ လက္ဆစ္ေတြေရာင္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ပစၥည္းေတြကို လက္နဲ႔မတာမ်ိဳး၊ လက္ကိုမ်ားစြာ အသံုးျပဳတာမ်ိဳးေတြ ေ႐ွာင္ရပါမယ္.. လိုအပ္ရင္ အေရာင္က်ေဆးေတြ၊ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြသံုးၿပီး သက္သာေအာင္ကုသရပါမယ္.. တစ္ကိုယ္လံုးမွာ႐ွိတဲ့ အဆစ္ေတြေရာင္ရင္ေတာ့ အိပ္ယာေပၚမွာ အနားယူဖို႔လိုပါလိမ့္မယ္..

(ဂ) နားတာနဲ႔ တစ္ဆက္တည္းလုပ္ရမွာက ေလ့က်င့္ခန္းျဖစ္ပါတယ္.. နားလို႔သက္သာလာၿပီဆိုတာနဲ႔ ခုနကနားထားတဲ့အဆစ္ေတြကို ေလ့က်င့္ခန္းတျဖည္းျဖည္းခ်င္း လုပ္ေပးရပါမယ္.. ဒါမွမဟုတ္ရင္ အဆစ္ေတြဟာခိုင္သြားၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ လႈပ္႐ွားလို႔မရျဖစ္တတ္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ လိုအပ္ရင္ နားလည္တတ္ကြ်မ္းတဲ့ပညာ႐ွင္ (Physiotherapist) နဲ႔ တိုင္ပင္ၿပီး ျပဳလုပ္ရပါမယ္..

(ဃ) အစားအစာအေနနဲ႔ အာဟာရျပည့္ဝေအာင္ စားရပါမယ္..

(၁) အထုူးသျဖင့္ အ႐ိုးအဆစ္ေတြအတြက္လိုအပ္တဲ့ ကယ္လ္ဆီယမ္နဲ႔ ဗီတာမင္ ဒီ ပါဝင္တဲ့အစားအစာေတြ စားေပးဖို႔လိုပါတယ္.. ဥပမာအားျဖင့္ ႏြားႏို႔၊ ၾကက္ဥ၊ ဟင္း႐ြက္စိမ္းေတြ စားေပးရပါမယ္..
(၂) အေရာင္က်ေစတဲ့ အစားအစာေတြကို ပိုစားေပးရပါမယ္.. ဥပမာ နာနတ္သီး၊ ဘယ္ရီသီး၊ နႏြင္း၊ လက္ဖက္စိမ္း
(၃) အိုမီဂါ-၃ ၾကြယ္ဝတဲ့အစားအစာေတြ ပိုစားရပါမယ္.. ဥပမာ အဆီပါတဲ့ငါးမွာ၊ အခြံမာတဲ့သစ္ေစ့ေတြ ျဖစ္ပါတယ္..
(၄) ပ႐ိုဘိုင္အိုတစ္ၾကြယ္ဝတဲ့ အစားအစာေတြျဖစ္တဲ့ ဒိန္ခ်ဥ္လိုမ်ိဳးေတြ မၾကာခဏ စားေပးသင့္ပါတယ္..
(၅) ေ႐ွာင္သင့္တဲ့အစားအစာေတြကေတာ့ ဆီေၾကာ္မုန္႔ေတြ၊ ဓာတုပစၥည္းေတြ ထည့္ထားတဲ့အစားအစာေတြ၊ ၾကာ႐ွည္ခံေအာင္ျပဳျပင္ထားတဲ့အစားအစာေတြ၊ အခ်ိဳမႈန္႔ စတာေတြကို ေ႐ွာင္ရပါမယ္..

🔴 MWD: သဘာဝေဆးေတြအေနနဲ႔ကေရာ ဘယ္လိုမ်ိဳးေဆးဝါးမ်ိဳးေတြ အသံုးျပဳရပါသလဲဆရာ..

Dr.KML: အဓိကအသံုးျပဳတဲ့ေဆးဝါးေတြကေတာ့

(၁) ပ႐ိုဘိုင္အိုတစ္ပါေသာေဆးဝါးမ်ား (Probiotics) အူမွာ႐ွိတဲ့ အက်ိဳးျပဳအဏုဇီဝေတြကို ျဖည့္ဆည္းေပးျခင္းျဖင့္ အဲ့ဒီအက်ိဳးျပဳ ဘက္တီးရီးယားကေန ထုတ္ေပးတဲ့ Metabiotics ေတြေၾကာင့္ ေရာဂါသက္သာေစပါတယ္..

(၂) အိုမီဂါ-၃ (Omega-3) အိုမီဂါ-၃ဆိုရင္ DHA နဲ႔ EPA အဓိကႏွစ္မ်ိဳးပါဝင္ပါတယ္.. သူတို႔ဟာ ခႏၶာကိုယ္တြင္းမွာ ေရာင္ရမ္းေစတဲ့ ဓာတ္ပစၥည္းျဖစ္တဲ့ Arachidonic acid (AA) ကို ဟန္႔တားပိတ္ပင္ေပးေတာ့ ေန႔စဥ္ပံုမွန္ေသာက္ရင္ ေရာင္ရမ္းမႈေတြကို ေလ်ာ့ပါးေစပါတယ္..

(၃) ကယ္လ္စီယမ္နဲ႔ ဗီတာမင္ ဒီ ေသြးေလးဖက္နာဟာ အ႐ိုးအဆစ္ေတြကို ပ်က္စီးေစပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ အ႐ိုးအဆစ္ေတြကို ျပန္လည္အားျဖည့္ေပးတဲ့အေနနဲ႔ ကယ္လ္ဆီယမ္နဲ႔ ဗီတာမင္ ဒီ ပါဝင္တဲ့ေဆးေတြကို ေန႔စဥ္မွီဝဲဖို႔ လိုပါတယ္..

(၄) ကာကူမင္ (Curcumin) အေရာင္က်ေစတဲ့သတၲိ႐ွိတဲ့အျပင္ ေရာဂါကိုပါ သက္သာေစပါတယ္.. နႏြင္းထဲမွာပါတဲ့ ေဆးဖက္ဝင္ ဓာတ္ပစၥည္းျဖစ္ပါတယ္..

(၅) ဘ႐ိုမယ္လင္း (Bromelain) နာနတ္သီးထဲမွာ အေရာင္က်ေစၿပီး အကိုက္အခဲသက္သာေစတဲ့ အာနိသင္႐ွိပါတယ္..

(၆) ဆင္တံုးမႏြယ္ (Tinospora cordifolia) အေရာင္က်ေစၿပီး အကိုက္အခဲသက္သာေစလို႔ ျမန္မာ့တိုင္းရင္းေဆးလက္စြဲ ျဖစ္ပါတယ္..

(၇) ဆယ္လစ္ဆင္ (Salixin) အေရာင္က်ေစၿပီး အကိုက္အခဲသက္သာေစပါတယ္.. မိုးမခပင္ကေနရ႐ွိပါတယ္..

(၈) လက္ဖက္စိမ္း (EGCG) ေသြးေၾကာေတြမပိတ္ေစဖို႔ အေထာက္အကူျပဳပါတယ္.. လက္ဖက္စိမ္းမွာပါဝင္တဲ့ EGCG ဆိုတဲ့ ဖေလဗိုႏြိဳက္ဟာ RA လကၡဏာေတြကို သက္သာေစပါတယ္.. အထူးသျဖင့္ ဝတဲ့သူေတြ၊ အဆီမ်ားတဲ့လူေတြမွာ တြဲေသာက္သင့္ပါတယ္..

(၉) အင္တီေအာက္စီဒင့္ (Antioxidant) အင္တီေအာက္စီဒင့္မ်ား ၾကြယ္၀ေသာအစားအစာမ်ားကို စားသံုးေပးျခင္းျဖင့္ RA လကၡဏာေတြကို သက္သာေစဖို႔ အေထာက္အကူျပဳပါတယ္..

🔴 MWD: အခုလို ျပည့္ျပည့္စံုစံု႐ွင္းျပေပးတဲ့အတြက္ ဆရာ့ကိုျမဝတီ႐ုပ္ျမင္သံၾကားက ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ဆရာ..ဆရာ့အေနနဲ႔ က်န္းမာသုတပရိသတ္ႀကီးကို ဘာမ်ားမွာခ်င္ပါေသးလဲဆရာ..

Dr. KML: ေသြးေလးဖက္နာျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းက ဆရာတို႔ျမန္မာႏိုင္ငံအပါအဝင္ တစ္ကမၻာလံုးမွာ တျဖည္းျဖည္းျမင့္တက္လာေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္.. ဒါဟာ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ပ်က္စီးမႈနဲ႔လည္း ပတ္သက္ေနပါတယ္.. သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ပ်က္စီးေလေလ အခုလို ေအာ္တိုအင္ျမဴးေရာဂါေတြအပါအဝင္ အျခားေရာဂါေတြပါပိုျဖစ္ႏိုင္လို႔ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းတဲ့အလုပ္ေတြကို လူတိုင္းပါဝင္ေဆာင္႐ြက္ၾကဖို႔တိုက္တြန္းလိုပါတယ္.. ေနာက္ ဒုတိယအေနနဲ႔ ဒီေရာဂါျဖစ္ရင္ စပ္ေဆးေတြ၊ ေဆးၿမီးတိုေတြနဲ႔တင္ ေသာက္ၿပီးမေနဘဲ နားလည္တတ္ကြ်မ္းတဲ့ဆရာဝန္ေတြ၊ တိုင္းရင္းေဆးသမားေတာ္ေတြနဲ႔ ျပသတိုင္ပင္ၿပီး ထိထိေရာက္ေရာက္ကုသေစခ်င္ပါတယ္..


[ေဒါက္တာ ခင္ေမာင္လြင္ _ FAME Pharmaceuticals]

# MWD Health Talk Programme

No comments: