*** ေလထုညစ္ညမ္းမႈႏွင့္ ကင္ဆာေရာဂါ ***

✔️ MWD: ဆရာ႐ွင့္..ပတ္ဝန္းက်င္ေလထုညစ္ညမ္းမႈဟာ ကင္ဆာေရာဂါနဲ႔ ဆပ္စပ္မႈ႐ွိေနတယ္လို႔ အခုတစ္ေလာ ႏိုင္ငံတကာက်န္းမာေရးသတင္းေတြမွာ ထုတ္လႊင့္တာေတြ ေတြ႕ေနရပါတယ္ဆရာ..အဲ့ဒါဘယ္လိုမ်ား ဆက္စပ္တယ္ဆိုတာ အရင္ဆံုး႐ွင္းျပေပးပါ..

Dr. KML: မွန္ပါတယ္.. မၾကာေသးခင္ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ မတ္လမွာ ကမၻာ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ရဲ႕ ထုတ္ျပန္ခ်က္အရ ကမၻာေပၚမွာ ကင္ဆာျဖစ္ပြားတဲ့ႏႈန္းဟာ ႏိုင္ငံတိုင္းမွာျမင့္တက္ေနၿပီး ျဖစ္ပြားရတဲ့အေၾကာင္းရင္း မ်ားစြာအနက္ အေရးအပါဆံုးအေၾကာင္းအရာကေတာ့ ေလထုညစ္ညမ္းမႈျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္.. ''Air Pollution is a leading cause of cancer'' လို႔ ေျပာပါတယ္..ကြ်န္ေတာ္တို႔ လူသားေတြဟာ ေမြးတဲ့အခ်ိန္ကေနစၿပီး ေသဆံုးခ်ိန္အထိ ခႏၶာကိုယ္ႀကီး အၿမဲတမ္း လႈပ္႐ွားသြားလာႏိုင္ဖို႔အတြက္ input အုပ္စု(၃)ခု သြင္းေပးဖို႔လိုပါတယ္..
၁။ ႏွာေခါင္းကေနတဆင့္ ေလကို႐ွဴရတယ္။
၂။ ပါးစပ္ကေနတဆင့္ ေရေသာက္ရတယ္။
၃။ ပါးစပ္ကပဲ အစားအစာကို စားေသာက္ၾကရတယ္။

ဒီလိုရယူရာမွာ အားလံုးသိတဲ့အတိုင္းပဲ အစားအစာမစားရရင္ တစ္ပတ္ ၁၀ ရက္ဆက္ၿပီး ႐ွင္သန္ႏိုင္ ေသးတယ္.. ေရမေသာက္ရရင္လဲ တစ္ရက္ႏွစ္ရက္ ေနႏိုင္ေသးတယ္..ဒါေပမယ့္ ေလမ႐ွဴရရင္ေတာ့ မိနစ္ပိုင္းအတြင္းမွာ ေသဆံုးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္.. ဆိုလိုတာက ဒီသံုးမ်ိဳးထဲမွာ ေလကို႐ွဴသြင္းျခင္းဟာ အသက္႐ွင္ရပ္တည္ဖို႔အတြက္ အေရးအႀကီးဆံုးနဲ႔ အမွားအယြင္းအတိမ္းအေစာင္း မခံဆံုး ျဖစ္ပါတယ္..

ေကာင္းပါၿပီ..လူတစ္ေယာက္က်န္းမာဖို႔အတြက္ သန္႔႐ွင္းတဲ့အစားအစာ၊ သန္႔႐ွင္းတဲ့ေရေတြ စားဖို႔ေသာက္ဖို႔လိုသလို သန္႔႐ွင္းတဲ့ေလေကာင္းေလသန္႔ကို အၿမဲ႐ွဴ႐ွိဳက္ရဖို႔အတြက္လဲ အလြန္ပဲ အေရးႀကီးပါတယ္.. ေလေကာင္းေလသန္႔လို႔ဆိုရာမွာ ကြ်န္ေတာ္တို႔ပတ္ဝန္းက်င္မွာ႐ွိတဲ့ ေလရဲ႕ဖြဲ႕စည္းပံုအရ Nitrogen 78% ? Oxygen 21% ပါ႐ွိဖို႔ လိုအပ္ၿပီး က်န္ 1% ကေတာ့ CO2, Argon တို႔နဲ႔ ဖြဲ႕စည္းထားရပါမယ္..ၿပီးေတာ့ ဖုန္ (Dust) ေတြနဲ႔ အညစ္အေၾကး Particle ေတြလဲ ကင္းစင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္..တကယ္လို႔ ေလထုထဲမွာ႐ွိတဲ့ CO2 နဲ႔ အျခားဓာတ္ေငြ႕ေတြဟာ 1% ထက္ပိုလာမယ္.. ၿပီးရင္ Waste products ေတြ ပါဝင္လာမယ္ဆိုရင္ ေလထုညစ္ညမ္းမႈ (Air Pollution) လို႔ ေခၚပါတယ္.. ပါဝင္တဲ့အညစ္အေၾကးေတြကိုေတာ့ Pollutant လို႔ေ ခၚပါတယ္..အဲ့ဒီ Pollutant ေတြထဲမွာ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ဓာတ္ပစၥည္းေတြ မ်ားစြာပါဝင္ေနပါတယ္.. အဲ့ဒီေလကို ေန႔စဥ္႐ွဴေနရရင္ ၾကာတဲ့အခါ ကင္ဆာေရာဂါအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ေစႏိုင္ေၾကာင္း သုေတသန စာတန္းေတြအရ သိရပါတယ္.. အျဖစ္အမ်ားဆံုးကေတာ့ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ပါတယ္..

✔️ MWD: ဒီ အညစ္အေၾကး Pollutant ေတြဟာ ေလထုထဲကို ဘယ္နည္းဘယ္ပံုေရာက္လာတာပါလဲ ဆရာ..

Dr. KML: ေလထုထဲကို Pollutant ေတြေရာက္လာတဲ့ sources အဓိက (၂)ခု႐ွိပါတယ္..တစ္ခုက သဘာဝအေလ်ာက္ေရာက္လာျခင္းနဲ႔ ဒုတိယကေတာ့ လူသားေတြရဲ႕ မဆင္မျခင္ လုပ္ေဆာင္မႈ မ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္..

ပထမအမ်ိဳးအစားျဖစ္တဲ့ Natural sources အေနနဲ႔ အဓိကအက်ဆံုး ကေတာ့ မီးေတာင္ေတြ ေပါက္ကြဲျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္.. မီးေတာင္ေပါက္ရင္ ေလထုထဲကို ျပာမႈန္႔ေတြ အမ်ားအျပားလြင့္စင္လာတဲ့အျပင္ လူေတြရဲ႕က်န္းမာေရးကို ဆိုးဆိုးဝါးဝါးထိခိုက္ေစတဲ့ SO2 (Sulphur dioxide) နဲ႔ NO (Nitrogen oxide) ေတြဟာ ေလထဲကို မ်ားစြာလြင့္လာတဲ့ အတြက္ လူေတြသတၲဝါေတြ ေသေၾက ပ်က္စီးေစႏိုင္ပါတယ္.. ၁၈၈၃ ခုႏွစ္က Indonesia ႏိုင္ငံမွာ ႐ွိတဲ့ Krakatoa မီးေတာင္ေပါက္တုန္းက ဆိုရင္ ျပာေတြဟာ အထက္အျမင့္ကို မိုင္ေပါင္း ၃၀ ေလာက္အထိ ပ်ံ႕လြင့္ၿပီး ေဘးကို စတုရန္းမိုင္ေပါင္း သံုးသိန္းေလာက္ပ်ံ႕လြင့္တာ (၂)ႏွစ္တိတိ ေကာင္းကင္တစ္ခုလံုး ေမွာင္က်ေနခဲ့ေၾကာင္း သိရပါ တယ္.. ေနာက္ ေတာမီးေလာင္တဲ့အခါမွာ ထြက္လာတဲ့မီးခိုးနဲ႔ ဓာတ္ေငြ႕ေတြ၊ Lightning strikes လို႕ေခၚတဲ့ လွ်ပ္စီးလက္ရင္ ဓာတ္ေငြ႕ေတြ ၿပိဳကြဲလို႔ရယ္၊ ပင္လယ္မွာ႐ွိတဲ့ သတၲဝါေလးေတြ ေသဆံုးလို႔ပ်က္စီးတဲ့အခါ ထြက္လာတဲ့ ဓာတ္ေငြ႕ေတြေၾကာင့္လဲ ေလထုညစ္ညမ္းမႈကို ျဖစ္ေစပါတယ္.. တစ္ေန႕မွာ Nitrogen oxide တန္ခ်ိန္ေပါင္း ၅၁၀ဝ၀ ေလာက္အထိ ပင္လယ္ကေန ထြက္ပါတယ္..လွ်ပ္စီးလက္ရင္ အပူခ်ိန္ 30,000 HC ေလာက္အထိ႐ွိတာေၾကာင့္ ေလထဲမွာ႐ွိတဲ့ Nitrogen နဲ႔ Oxygen ေတြဟာ Atom ေတြအျဖစ္ ၿပိဳကြဲၿပီး လွ်ပ္စီးလက္ၿပီးေရာ Nitrogen နဲ႔ Oxygen Atom ေတြ ေပါင္းစပ္ရာက NO (Nitrogen oxide) ေတြ ထြက္ေစတာ ျဖစ္ပါတယ္..ေနာက္ Radon ဆိုတာလဲ ႐ွိေသးတယ္.. သူကေတာ့ Radium ဓါတ္ေငြ႕ေတြ ၿပိဳကြဲပ်က္စီးၿပီး ထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္..သဘာဝ ေက်ာက္တံုးေတြ၊ Sand stone တို႔ marble တို႔ Granite တို႔ brick and concretes တို႔ကေန ၿပိဳကြဲၿပီး ထြက္လာတာျဖစ္ပါတယ္..ေျမႀကီးနဲ႔ ဓာတ္ျပဳၿပီးမွ ထြက္ေလ့႐ွိတာမို႔ ေျမေအာက္ခန္း ေတြမွာ ပိုေတြ႕ရတတ္ပါတယ္.. ေျမေအာက္ခန္းေတြမွာ ကြဲတာအက္တာ႐ွိရင္ အခန္းထဲကို ဝင္လာတတ္တဲ့ အဆိပ္ဓာတ္ေငြ႕တစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္..

✔️ MWD: သဘာဝကေန ထြက္လာတဲ့ Pollutant ေတြ အေၾကာင္းေတာ့ သိရပါၿပီဆရာ.. လူေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ Pollutant ေတြအေၾကာင္းလဲ ဆက္ပါဦး..

Dr. KML: အဓိကကေတာ့ ေလာင္စာရ႐ွိေအာင္ျပဳလုပ္မႈ (Fuel combustion) ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္..သဘာဝထက္စာရင္ လူေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ Air pollution ဟာ တစ္ေန႔ထက္တစ္ေန႔ ပိုမ်ားလာတာေတြ႕ရပါတယ္..လူေတြဟာ Energy အတြက္ မီးကိုအသံုးျပဳရာမွာ မတိုးတက္ခင္ တုန္းကေတာ့ ထင္းကိုသံုးၾကတယ္.. ေတာင္ယာမီး႐ိႈ႕ၾကလို႔ သစ္ေတာေတြ ျပဳန္းတီးၿပီး ေလထုညစ္ညမ္းမႈကိုျဖစ္ေစလို႔ ေနာက္ပိုင္းမွာ အသံုးနည္းလာပါတယ္..သက္ဆိုင္ရာအစိုးရေတြရဲ႕ တားျမစ္ကန္႔သတ္မႈကလဲ အေၾကာင္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္.. ၁၇၀၉ ခုႏွစ္မွာ ထင္းနဲ႔မီးေသြးေနရာကို ပိုမိုေလာင္ျြကမ္းအားေကာင္းတဲ့ ေက်ာက္မီးေသြးနဲ႔ အစားထိုးခဲ့ၾကပါတယ္.. ၁၇၁၂ ခုႏွစ္မွာ ေရေႏြးေငြ႕အင္ဂ်င္ကို တည္ေဆာက္တဲ့အခါမွာ စက္မႈေတာ္လွန္ေရးစတင္ခဲ့လို႔ ေလာင္စာ အသံုးျပဳမႈ ပိုမ်ားလာ ခဲ့ပါတယ္.. အက်ိဳးဆက္အေနနဲ႔ စက္႐ံုအလုပ္႐ံုေတြကေန ထြက္တဲ့မီးခိုး ေတြဟာ ေလထုထဲကို စတင္ညစ္ညမ္း လာေစပါတယ္..

အရင္ေခတ္တုန္း ကေတာ့ စက္႐ံုႀကီးေတြ မီးခိုးတလူလူလြင့္ေနရင္ ႏိုင္ငံေတာ္တိုးတက္မႈရဲ႕ ျပယုဒ္အျဖစ္ ဂုဏ္ယူစြာေျပာခဲ့ၾကပါတယ္.. ဒါေပမယ့္ အခုေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ စက္႐ံုေတြ ကေန ထုတ္လႊင့္လိုက္တဲ့မီးခိုးေတြေၾကာင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ေလထုညစ္ညမ္းၿပီး ကင္ဆာေရာဂါေတြ ျဖစ္လာၾကလို႔ ဘယ္သူမွ မလိုလား ၾကေတာ့ပါဘူး.. ျပည္သူလူထုအက်ိဳးကိုၾကည့္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ မီးခိုးထြက္တဲ့စက္႐ံု ေတြကို ခြင့္မျပဳေတာ့ပါဘူး... အဆိုးဆံုးက႑ျဖစ္တဲ့ ေမာ္ေတာ္ကားကိုေတာ့ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္မွာ စတင္တီထြင္ခဲ့ပါတယ္.. ဒီေန႔အခါမွာ တစ္ကမၻာလံုး ေမာ္ေတာ္ကားအသံုးျပဳမႈဟာ သန္း ၈၀ဝ ေက်ာ္႐ွိပါတယ္.. ေမာ္ေတာ္ကား Exhaust က ထြက္တဲ့မီးခိုးေတြဟာ ဒီေနၿမိဳ႕ျပေဒေသေတြမွာ ၾကံဳေတြ႕ေနရတဲ့ ေလထုညစ္ညမ္းမႈ ရဲ႕ ၉၀% ဟာ သူ႕ေၾကာင့္ျဖစ္ေၾကာင္း သိရပါတယ္.. ေမာ္ေတာ္ ဆိုင္ကယ္နဲ႔ အျခားအိမ္သံုးပစၥည္းေတြကလဲ ဒုကၡေပးပါတယ္.. ညစ္ညမ္းေနတဲ့ေလထုထဲမွာ ပါဝင္တဲ့ အမႈန္အေနနဲ႔တစ္ခုခ်င္းက ေသးငယ္လြန္းလို႔ သာမန္ မ်က္စိနဲ႔မျမင္ႏိုင္ပါဘူး.. ဒါေပမယ့္ မ်ားလာရင္ မီးခိုး (smog) အေနနဲ႔ေတြ႕ရမွာျဖစ္ပါတယ္.. အဓိကကေတာ့ စက္မႈလုပ္ငန္းေတြ ကေနထြက္လာတဲ့ မီးခိုးေတြ၊ အမႈန္ေတြဟာ Carbon black ဘူေခု လို႔ေခၚတဲ့ မီးေသြးမႈန္ေ တြျဖစ္ပါတယ္.. Carbon black ဆိုတာကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ေန႔စဥ္သံုးေနတဲ့ မိတၱဴကူးစက္ (copier machine)၊ Printer က မင္ေတြ၊ သုတ္ေဆး (Paint)၊ ေမာ္ေတာ္ကားတာယာတို႔မွာ ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္.. Carbon-rich fuel ျဖစ္တဲ့ petroleum ေတြ မီး႐ွိဳ႕ရာကေန ရ႐ွိပါတယ္..

✔️ MWD: အခုဆိုရင္ ကြ်န္မတို႔ႏိုင္ငံမွာ စက္႐ံုအလုပ္႐ံုေတြလည္းမ်ားလာတဲ့အျပင္ စက္မႈဇုန္အသစ္ေတြလည္းတိုးခ်ဲ႕လုပ္ေဆာင္ေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္.. အဲ့ဒီစက္႐ံုေတြကေန မီးခိုးေတြမထုတ္ေအာင္ ဘယ္လိုမ်ားလုပ္သင့္တယ္ဆိုတာ ဆရာ့ရဲ႕အျမင္ေလးကိုလည္း သိပါရေစ..

Dr. KML: ကြ်န္ေတာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာ စက္႐ံုႀကီးေတြတိုးလာတာေကာင္းပါတယ္.. လူေတြ အလုပ္အကိုင္ ရမယ္၊ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈတိုးတက္ၿပီး ဝင္ေငြေတြတိုးတက္ လာလို႔ ႀကိဳဆိုရ ပါမယ္..ဒါေပမယ့္ ပတ္ဝန္းက်င္ကို ထိခိုက္ညစ္ညမ္းေစတဲ့ စက္႐ံုေတြမျဖစ္ဖို႔ေတာ့ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္.. ကင္ဆာေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ေျပာရရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာကမၻာမွာ ကင္ဆာအျဖစ္မ်ားဆံုး ဒုတိယႏိုင္ငံဆိုၿပီး ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕က ေျပာပါတယ္..ကင္ဆာျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္မ်ားစြာ႐ွိတဲ့အနက္ ေလထုညစ္ညမ္းမႈကေတာ့ နံပါတ္ (၁) ပါလို႔ဆိုပါတယ္.. ဒီလိုျဖစ္လာတဲ့ကင္ဆာေတြအတြက္ ေဆး႐ံုႀကီးေတြတိုးခ်ဲ႕၊ ကင္ဆာကုသေဆးေတြကိုသံုး၊ ကင္ဆာ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ကုသတာေတြကိုသံုးၿပီး ကုေန႐ံုနဲ႔မၿပီးေသးပါဘူး.. မူရင္းေရာဂါျဖစ္ပြားေစတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကို ႐ွင္းလင္းဖယ္ထုတ္ႏိုင္မွသာ ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းက ေလ်ာ့က်လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္..ဒါ့ေၾကာင့္ သန္႔႐ွင္းေကာင္းမြန္တဲ့ ေလကို ရ႐ွိဖို႔အေရးႀကီးပါတယ္.. ဒါေၾကာင့္ စက္႐ံုလုပ္ငန္း႐ွင္မ်ားအေနနဲ႔ မိမိစက္႐ံုကေန ပတ္ဝန္းက်င္ထဲကို မီးခိုးေတြမထုတ္လႊင့့္္ဖို႔ စီမံေဆာင္႐ြက္ၾကရပါတယ္..အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြအေနနဲ႔လည္း စက္႐ံုအလုပ္႐ံုေတြကို ပတ္ဝန္းက်င္ ေလထုညစ္ညမ္းတဲ့အထိ မီးခိုးေတြထြက္ေနတာမ်ိဳးကို အၿမဲေစာင့္ၾကည့္ၿပီး ထြက္တယ္ဆိုတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းအေရးယူ ေဆာင္႐ြက္ရပါမယ္.. ခ်က္ခ်င္းစက္႐ံုကို ေခတၲပိတ္ခိုင္းၿပီး မီးခိုးမထြက္ေအာင္ အျမန္ဆံုးျပဳျပင္ႏိုင္ရပါမယ္.. မီးခိုးမထြက္ဘူးဆိုမွ ျပန္လည္ဖြင့္လွစ္ လုပ္ကိုင္ခြင့္ေပးရပါမယ္.. ဒီလိုမ်ိဳးမလုပ္ရင္ေတာ့ စက္႐ံုကထြက္တဲ့မီးခိုးေတြကို ပတ္ဝန္းက်င္မွာ႐ွိတဲ့ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြ ႐ွဴမိရင္ အထဲကႏုနယ္တဲ့ သေႏၶသားကိုထိခိုက္ေစပါမယ္.. ကေလးေတြ႐ွဴမိရင္ ကင္ဆာေရာဂါ အပါအဝင္ အျခားေရာဂါမ်ိဳးစံုကို ရႏိုင္လို႔ပဲျဖစ္ပါတယ္..

✔️ MWD: ေလထုညစ္ညမ္းတယ္ဆိုတာ ဘယ္လိုမ်ိဳးပစၥည္းေတြနဲ႔ ညစ္ညမ္းေနတယ္ဆိုတာလဲ သိပါရေစ..

Dr. KML: အဓိကအုပ္စု (၂) ခု႐ွိပါတယ္.. ပထမအုပ္စုကေတာ့ အႏၱရာယ္႐ွိေသာဓါတ္ေငြ႕မ်ားပါဝင္မႈ (gas pollutant) နဲ႔ အမႈန္မ်ား ညစ္ညမ္းမႈ (Particulate matter pollutant) ဆိုၿပီး ျဖစ္ပါတယ္.. Gas pollutants အေနနဲ႔အဓိက Gas သံုးမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္.. SO2 ရယ္၊ Nitrogen compound (NO, NO2 )နဲ႔ Carbon compound (CO, CO2) ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္..SO2 ကေတာ့ အေရာင္မ႐ွိ ေပမယ့္ အနံ႔ျပင္းတဲ့ဓါတ္ေငြ႕ျဖစ္ပါတယ္.. စက္မႈလုပ္ငန္းသံုးအေနနဲ႔ H2SO4 ျပဳလုပ္ရာမွာျဖစ္ျဖစ္၊ စကၠဴစက္ေတြမွာ အေရာင္ခြ်တ္ျခင္း (Bleaching paper)လုပ္ရာမွာျဖစ္ျဖစ္ အသံုးတည့္တဲ့ Chemical ျဖစ္ပါတယ္.. နည္းရင္ ျပႆနာ မဟုတ္ေပမယ့္ မ်ားရင္က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစတဲ့ ဓာတ္ေငြ႕ျဖစ္ပါတယ္.. ေရနဲ႔ေပါင္းရင္ H2SO4 အျဖစ္ေျပာင္းၿပီး Acid Rain အျဖစ္ ျပန္က် လာပါတယ္.. Nitrogen compound ကေတာ့(၂)ခု ႐ွိပါတယ္.. Nitric oxide(NO) နဲ႕ Nitrogen dioxide (NO2) တို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္.. ကြ်န္ေတာ္တို႔ ခႏၶာကိုယ္ထဲ မွာလဲ NO ႐ွိေနၿပီး ေသြးလွည့္ပတ္ မႈနဲ႔ Nerve signaling အတြက္ အသံုးျပဳတာမို႔ နည္းရင္သိပ္ျပႆနာမဟုတ္ပါ.. ဒါေပမယ့္ ေလထုထဲမွာ ေရာက္တဲ့အခါ ေလထဲမွာ႐ွိတဲ့ Exhaust fume နဲ႔ ေပါင္းရင္ NO2 ကို ရပါတယ္..ၿမိဳ႕ေတြမွာ smog အျဖစ္ျမင္ေနရတာဟာ NO2 ေတြျဖစ္ပါတယ္.. ေရနဲ႔ဓာတ္ျပဳရင္ Nitric acid အျဖစ္ကိုေျပာင္းၿပီး Acid Rain ျဖစ္ေစပါတယ္..Carbon compound အေနနဲ႔လဲ Carbon monoxide (CO) နဲ႔ Carbon dioxide (CO2) ဆိုၿပီး ႐ွိပါတယ္.. CO ကေတာ့ ပိုဆိုးတာေပါ့ေလ.. ေမာ္ေတာ္ကား Exhaust မွာ အမ်ားဆံုး ပါ႐ွိပါတယ္.. ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ဝင္ရင္ ေသြးနီဥမ်ား ပါတဲ့ Hemoglobin နဲ႔ ေပါင္းၿပီးရင္ ခ်က္ခ်င္းေသဆံုးႏိုင္ပါတယ္.. CO2 ကေတာ့ မီး႐ွိဳ႕ရင္ ထြက္လာတဲ့ဓာတ္ေငြ႕ျဖစ္ၿပီး ကမၻာႀကီးကို ပူေႏြးေစတဲ့ ဖန္လံု အာနိသင္ကိုေပးပါတယ္.. သူ႕ေၾကာင့္မို႔ Global warming ေတြျဖစ္ၿပီး ေလမုန္တိုင္းေတြတိုက္၊ ေရခဲေတြေပ်ာ္၊ ေရေတြႀကီး ေျမငလ်င္လႈပ္တာေတြ အထိ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္..

✔️ MWD: ခုနကဆရာေျပာသြားတဲ့အထဲမွာ Acid Rain ဆိုၿပီး ေျပာသြားပါတယ္..အဲဒါကေရာဘာပါလဲဆရာ..

Dr. KML: သာမန္မိုး႐ြာတဲ့အခါမွာ pH ကိုတိုင္းၾကည့္ရင္ ၆ ေလာက္႐ွိပါတယ္.. Neutral pH က 7 ျဖစ္ေတာ့ ပံုမွန္မိုးေရဟာ acid ဓါတ္ အနည္းငယ္ ႐ွိပါတယ္.. Air pollution ျဖစ္လို႔႐ွိရင္ ေလထုထဲမွာ ံ H2SO4 နဲ႔ H2NO3 ေတြ မ်ားလာတဲ့အတြက္ pH တန္ဖိုးအားျဖင့္ 5 ရဲ႕ေအာက္ကိုေရာက္သြားတာကို Acid Rain လို႕ေခၚပါတယ္.. Aicd Rain ဆိုတဲ့အတိုင္း မိုး႐ြာၿပီးရင္အရာဝတၲဳအားလံုးဟာ အက္စစ္နဲ႔ျဖန္းလိုက္သလို တိုက္စားခံရပါတယ္..သံေတြဆိုရင္လဲ စားသြားမယ္..ကတၲရာလမ္းေတြ ကြဲကုန္မယ္..ပိုဆိုးတာက သစ္ပင္ေတြေသဆံုးကုန္တာပါပဲ.. သစ္ပင္ေတြ ေသတဲ့ေနရာမွာ႐ွိတဲ့ေျမႀကီးဟာ acid ျဖစ္ေနေတာ့ ဘာပင္မွဆက္စိုက္လို႔မရေတာ့ပဲ စားနပ္ရိကၡာ႐ွားပါးမႈနဲ႔ ႀကံဳေတြ႕ရႏိုင္ပါတယ္..ေနာက္ကေလးေတြ မိုး႐ြာထဲမွာေရခ်ိဳးတာ တကယ္လို႔မ်ား Acid Rain နဲ႔ေတြ႕ရင္ အေရျပားေတြေရာင္ရမ္းတာ၊ ကြာက်တာ၊ အနာေတြေပါက္တာေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္.. မ်က္စိေတြ ထိခိုက္ၿပီးအျမင္အာ႐ံုေတြ ခ်ိဳ႕ယြင္းလာ တတ္ပါတယ္. pH တန္ဖိုးကို 1 ကေန 14 အထိသတ္မွတ္ထားပါတယ္.. pH 7 ဆိုရင္ ေရဆိုတာလူတိုင္း သိပါတယ္.. pH 7 ထက္နည္းရင္ acid လို႔ ေခၚၿပီး မ်ားသြားရင္ Alkali (base) လို႔ေခၚပါတယ္.. acid ထဲမွာ ေမာ္ေတာ္ကား battery acid ဟာ အျပင္းဆံုးျဖစ္ၿပီး pH 1 ျဖစ္ပါတယ္.. Alkali ထဲမွာ coustic soda ဟာ အျပင္းဆံုးျဖစ္ၿပီး pH 14 ႐ွိပါတယ္..

✔️ MWD: ေလထုညစ္ညမ္းမႈ႐ွိတယ္/မ႐ွိဘူးဆိုတာ ဘယ္လိုမ်ား သိႏိုင္ပါမလဲဆရာ..

Dr. KML: ေလထုညစ္ညမ္းမႈကို တိုင္းတာရာမွာ အဓိက (၂) ေနရာမွာ တိုင္းတာပါတယ္.. ပထမတစ္ခုကထြက္တဲ့ Exhaust ကို တိုင္းတာပါ..ဥပမာ ေမာ္ေတာ္ကား source ကေနထြက္တာကို တိုင္းတာျခင္းျဖစ္ပါတယ္..သတ္မွတ္ခ်က္ထက္ပိုေနရင္ ဒီကားကိုလမ္းေပၚမွာ ေမာင္းခြင့္မျပဳပါဘူး..ေမာင္းရင္ လူေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္မွာျဖစ္ပါတယ္..အလားတူ စက္႐ံုအလုပ္႐ံုေတြကေနထြက္တဲ့ မီးခိုးေတြကိုလဲ တိုင္းတာၿပီး ခြင့္ျပဳသင့္မွခြင့္ျပဳပါတယ္.. ဒုတိယကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႔တစ္ေတြ ႐ွဴေနတဲ့ေလကို တိုင္းတာျခင္းျဖစ္ပါတယ္.. ဒီလိုတိုင္းတာ ရာမွာ Ringelmann Chart ကို အသံုးျပဳၿပီး တိုင္းတာ ပါတယ္..ျပင္သစ္လူမ်ိဳးပါေမာကၡ Maximilien Ringelmann ၁၈၈၈ ခုႏွစ္မွာ စတင္တီထြင္ အသံုးျပဳခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္.. သူ႕မွာ Grade 0 ကေန 5 အထိ ေပးထားပါတယ္.. Grade 0 က Total white (Free from Pollutant) ျဖစ္ပါတယ္.. သူကေလထုညစ္ညမ္းမႈ အနည္းဆံုးျဖစ္ၿပီး Grade 5 က အမ်ားဆံုးျဖစ္ပါတယ္..

✔️ MWD: Air Pollution ဟာ ၿမိဳ႕ျပနဲ႔ေက်းလက္ဘယ္ဟာက ပိုဆိုးပါသလဲ..

Dr. KML: ဒါကေတာ့႐ွင္းပါတယ္..ၿမိဳ႕ႀကီးေလပိုဆိုးေလလို႔ သာမန္အားျဖင့္ ေျပာလို႕ရပါတယ္..ကမၻာ့ေလထု ညစ္ညမ္းမႈအမ်ားဆံုးေနရာေတြလို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့ Mexico City, Los Angeles, Shanghai, Beijing, Manila, Bangkok စတာေတြဟာ လူေနထူထပ္တဲ့ၿမိဳ႕ႀကီး ေတြျဖစ္ပါတယ္..ၿမိဳ႕ႀကီးေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ ေမာ္ေတာ္ကားေတြ၊ ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္ေတြ၊ စက္႐ံုေတြ၊ Fuel အသံုးျပဳမႈေတြဟာ ပိုမ်ားပါတယ္..ဒါေၾကာင့္ ဒီၿမိဳ႕မွာေနသူေတြဟာ သန္႕႐ွင္းလတ္ဆတ္တဲ့ေလကို႐ွဴရဖို႕ မလြယ္ကူပါဘူး. .ေက်းလက္ပိုင္းကိုေရာက္ေလေလ သန္႕႐ွင္းလတ္ဆတ္တဲ့ေလကို ရေလေလ ျဖစ္ပါတယ္..ဒါေပမယ့္ ေလထုဆိုတာ ေဘာင္ခတ္ထားလို႕ရတာမဟုတ္ေတာ့ တစ္ေနရာမွာ Pollution ျဖစ္ရင္က်န္တဲ့ေနရာကိုလဲ ပ်ံ႕ႏွံ႔တဲ့သေဘာေတာ့ ႐ွိပါတယ္..ဒါေၾကာင့္ ေလထုညစ္ညမ္းမႈကို တိုက္ဖ်က္ရာမွာ ၿမိဳ႕ျပေရာ ေက်းလက္ေနသူမ်ားပါ အားလံုးမွာတာဝန္႐ွိပါတယ္..

✔️ MWD: ၿမိဳ႕ျပမွာေနသူေတြအေနနဲ႔ အိမ္ထဲမွာေနတဲ့သူေတြနဲ႔ အျပင္မွာထြက္တဲ့သူဆိုရင္ အျပင္ထြက္လုပ္ကိုင္ရတဲ့သူက ပိုဆိုးမွာေပါ့ေနာ္..

Dr. KML: ဒါကေတာ့ ပံုေသေျပာလို႕မရပါ.. Air pollution မွာ အေဆာက္အဦတြင္း ေလထုညစ္ညမ္းမႈ (Indoor Air pollution) နဲ႔ အေဆာက္အဦး ျပင္ပေလထုညစ္ညမ္းမႈ (Outdoor Air Pollution) ဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳး႐ွိရာမွာ တစ္ခါတစ္ရံမွာ အေဆာက္အဦတြင္း ေလထု ညစ္ညမ္းမႈ ကအမ်ားႀကီး ပိုဆိုးေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္..ဥပမာအားျဖင့္ မီးဖိုေခ်ာင္မွာ ထင္းနဲ႔ခ်က္ရင္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တစ္ဝက္တစ္ပ်က္ ေလာင္ၾကြမ္းေနတဲ့ေလာင္စာ ကို အသံုးျပဳရင္ပဲျဖစ္ျဖစ္ အႏၱရာယ္ေပးတဲ့ဓာတ္ေငြ႕ေတြ ထြက္ပါတယ္..အခ်ိဳ႕ cleaning agent ေတြကေန ထြက္လာတဲ့ Ammonia ဓာတ္ေငြ႕ဟာလဲ ဆိုးပါတယ္..ဆပ္ျပာမႈန္႔ ေတြသံုးတဲ့အခါမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ အေဆာက္အဦအတြင္း ေရကူးကန္ေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ မျပဳလုပ္ရင္ဘဲ ျဖစ္ျဖစ္ Chlorine ဓာတ္ေငြ႕ထြက္ပါတယ္.. ဒါ့ထက္ပိုဆိုးတာက အိမ္ထဲမွာ ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ့သူတစ္ေယာက္႐ွိရင္ တစ္အိမ္သားလံုး ဒုကၡေရာက္ႏိုင္ပါတယ္..ေဆးလိပ္ မီးခိုးမွာ ဓာတ္ေပါင္း ၄၀ဝ၀ ေက်ာ္ ပါဝင္ၿပီး အဲ့ဒီထဲမွာ ၄၃ မ်ိဳးဟာ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္ေၾကာင္းေတြ႕႐ွိထားၿပီး ျဖစ္ပါတယ္.. ေနာက္ျခင္ေဆးေခြ တို႔ အေမႊးတိုင္ ထြန္းတာတို႔ကလည္း အေဆာက္အဦအတြင္း ေလထုညစ္ညမ္းမႈကိုျဖစ္ေစပါတယ္..

✔️ MWD: ဒီလိုမ်ိဳးညစ္ညမ္းတဲ့ေလကို႐ွဴမိရင္ က်န္းမာေရးအေပၚမွာ ဘယ္လိုမ်ားထိခိုက္ႏိုင္ပါသလဲဆရာ..

Dr. KML: ထိခိုက္ႏိုင္တာကေတာ့ အမ်ားႀကီးပဲ..အေရးႀကီးတာကိုေျပာရရင္

၁။ ခႏၶာကိုယ္တစ္ခုလံုးရဲ႕ဘယ္ေနရာမွာမဆို ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္..ထိေတြ႕မႈမ်ား ေလေလ ပိုျဖစ္ဖို႔မ်ားေလျဖစ္ပါတယ္.. gene mutation ေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္လို႔ပဲျဖစ္ပါတယ္.. ယေန႔ကမၻာ့ႏိုင္ငံအသီးသီးမွာ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားတဲ့ႏႈန္း ျမင့္မားလာေနတာဟာ ေလထု ညစ္ညမ္းမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားရျခင္း ဟာလဲ အဓိကက်ပါတယ္..အဆုတ္ကင္ဆာ၊ ရင္သားကင္ဆာေတြကို အဓိကျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္..
၂။ အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာေရာဂါေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္..ပန္းနာရင္ၾကပ္ေရာဂါ (ေခ်ာင္းဆိုးရင္ၾကပ္၊ အသက္႐ွဴၾကပ္ျခင္း)၊ အဆုတ္အေအးမိ၊ တီဘီ ေရာဂါျဖစ္လြယ္ႏိုင္ပါတယ္..
၃။ မ်က္စိအျမင္အာ႐ံုထိခိုက္ျခင္း၊ မ်က္စိနာျခင္းမွအစ မ်က္စိေရာဂါအမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္..
၄။ ခႏၶာကိုယ္ခုခံအားစနစ္က်ေစႏိုင္ပါတယ္..ေရာဂါပိုး (infection) ေတြ ဝင္ႏိုင္ပါတယ္.. ေရာဂါေတြ မၾကာခဏျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္..

✔️ MWD: ဆရာ့အေနနဲ႔ ျမဝတီ႐ုပ္ျမင္သံၾကားပရိသတ္မ်ားကို ဘာမ်ား ေျပာခ်င္ပါသလဲ ဆရာ..

Dr. KML:
(၁) Air Pollution ကိုေလ်ာ့နည္းေအာင္ ျပဳလုပ္ရာမွာ လူတိုင္းမွာ တာဝန္႐ွိပါတယ္.. Pollution ကို ဖန္တီးတဲ့ေနရာမွာ မပါဝင္ဖို႔ ဂ႐ုစိုက္ သင့္ပါတယ္..ေတာမီး႐ွိဳ႕တာ၊ ထင္းမီး႐ွိဳ႕တာကအစ အမိႈက္မီး႐ွိဳ႕တာအဆံုး မလုပ္မိဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္..အမိႈက္ေတြကို စနစ္တက် စြန္႔ပစ္ဖို႔လဲ လိုပါတယ္..

(၂) စက္႐ံုေတြအေနနဲ႔ မီးခိုးမထြက္ေအာင္ ဂ႐ုျပဳလုပ္ကိုင္ဖို႔လိုပါတယ္..မိမိရဲ႕အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ေဘးပတ္ဝန္းက်င္မွာေနထိုင္သူေတြကို ကင္ဆာေရာဂါ အပါအဝင္ က်န္းမာေရးထိခိုက္ေစျခင္း မလုပ္ၾကဖို႔ တိုက္တြန္းလိုပါတယ္..စစ္ေဆးဖို႔တာဝန္႐ွိသူေတြအေနနဲ႔လည္း ျပည္သူလူထု က်န္းမာေရးကို ေ႐ွး႐ႈၿပီး ထိထိေရာက္ေရာက္ ေဆာင္႐ြက္ၾကဖို႔ တိုက္တြန္းလိုပါတယ္..

(၃) စက္႐ံု၊ အလုပ္႐ံု၊ ေက်ာက္မီးေသြးတြင္းတူးလုပ္သား၊ ေရနံဓာတုစက္႐ံု၊ စကၠဴစက္၊ ခ်ည္စက္၊ ဘိလပ္ေျမစက္႐ံုေတြမွာ ဖုန္ေတြ၊ မီးခိုးေတြထြက္တဲ့ ေနရာမွာလုပ္တဲ့ လုပ္သားေတြအေနနဲ႔ Protection အေနနဲ႕ Mask ေတြတပ္ဖို႔.. Air Pollution ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ေရာဂါေတြကို ေ႐ွာင္လႊဲႏိုင္ဖို႔ ၿမိဳ႕ထဲ မီးခိုးမ်ားတဲ့ေနရာေတြကို Mask တပ္ဖို႔ .. Mask တပ္တာဟာ ႐ွက္စရာမဟုတ္ပါဘူး..

(၄) ေမာ္ေတာ္ကား၊ ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္ မီးခိုးထြက္ရင္ အျမန္ဆံုးျပဳျပင္ေမာင္းႏွင္ၾကဖို႔နဲ႔ ယာဥ္စည္းကမ္းထိန္းသိမ္းသူမ်ားကလည္း အခ်ိဳ႕အဆိုပါ ယာဥ္ေတြကို လမ္းေပၚမွာ ေမာင္းခြင့္မေပးဖို႔ ႀကီးၾကပ္ေပးရပါမယ္.. (၅) ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ့သူေတြဟာ အိမ္ထဲမွာေသာက္ရင္ အိမ္သားေတြကို က်န္းမာေရး ထိခိုက္ႏိုင္တာေတြကို ေ႐ွာင္ၾကဥ္ဖို႔ အေမႊးတိုင္၊ ျခင္ေဆးေခြေတြ မသံုးဖို႔ ေျပာၾကားလိုပါတယ္..

# MWD Health Talk Program
#ေဒါက္တာခင္ေမာင္လြင္ (FAME Pharmaceuticals)