ကူးစက္ျမန္ ဦးေႏွာက္အေျမႇးေရာင္ေရာဂါ

 ကူးစက္ျမန္ ဦးေႏွာက္အေျမႇးေရာင္ေရာဂါ အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ

ကူးစက္ျမန္ ဦးေႏွာက္အေျမႇးေရာင္ ေရာဂါဟာ Neisseia Meningitis ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ တာပါ။

ေရာဂါပ်ဳိးရက္ ႏွစ္ရက္ မွ ၁၁ ရက္အထိ ပ်မ္းမွ် သံုးရက္မွ ေလးရက္ အထိ ၾကာျမင့္တယ္။

ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ပံုအရ ေရာဂါရွိသူေခ်ာင္းဆိုး ျခင္း၊ ႏွာေခ်ျခင္းကေန တိုက္႐ိုက္ကူးစက္ႏိုင္တယ္။ ေရာဂါရွိသူရဲ႕ခြၽဲ၊သလိပ္၊ ခႏၶာကိုယ္ ကထြက္ တဲ့ အရည္၊ အသံုးအေဆာင္ပစၥည္း ေတြကို ထိေတြ႕မိရင္လည္း ကူးစက္ႏုိင္ပါ တယ္။

ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့  အဖ်ား ႀကီးျခင္း၊ ျပင္းထန္စြာေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ဇက္ ေတာင့္ျခင္း၊ ၾကြက္သားနာက်င္ျခင္း၊ အေရျပား မွာ ေသြးျခည္ဥမ်ားထြက္ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ မွိန္းျခင္း၊ သတိ လစ္ျခင္း၊တက္ျခင္းနဲ႔ေသြးလန္႔ ျခင္းတို႔ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ငယ္ထိပ္မပိတ္ ေသးတဲ့ တစ္ႏွစ္ ေအာက္ကေလးေတြမွာငယ္ ထိပ္ေဖာင္းျခင္းနဲ႔တင္းျခင္းတို႔   ျဖစ္ေစႏုိင္ တယ္။

ကူးစက္ျမန္ ဦးေႏွာက္အေျမႇးေရာင္ေရာဂါ  ျပန္႔ပြားမႈနဲ႔ အသက္ဆံုး႐ႈံးမႈကို ကာကြယ္ႏုိင္ ဖုိ႔ ေရာဂါရွိၿပီဆိုတာ သိတာနဲ႔တစ္ၿပိဳင္ နက္နီးစပ္ ရာက်န္းမာေရး ဌာနမွာ ေဆးကုသမႈ ခံယူဖို႔လို အပ္ တယ္။

ထိေရာက္ေသခ်ာတဲ့ ကုသမႈျဖစ္ဖို႔  ကြၽမ္းက်င္တဲ့ဆရာဝန္နဲ႔  တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးျပသဖို႔ လိုအပ္ တယ္။

ႀကိဳတင္ ကာကြယ္ျခင္းကေတာ့ တစ္ကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းမႈကို ဂ႐ုျပဳေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးရင္ လက္ကိုင္ပဝါနဲ႔ဖံုးအုပ္ျခင္း၊ တံေတြး၊ သလိပ္ကို    စည္းကမ္းမဲ့ေထြးျခင္းကေန ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

ေရာဂါျဖစ္ပြားသူ  ဒါမွမဟုတ္  ေရာဂါ ရွိတယ္လို႔   သံသယရွိသူေတြနဲ႔ဆံုတဲ့အခါ ေရာဂါကူး စက္ျခင္းမရွိေစဖို႔ႏွာေခါင္းနဲ႔ပါးစပ္ ဖံုးအုပ္ထား တဲ့  မ်က္ႏွာ ဖံုးအကာအကြယ္နဲ႔ တျခားအ ကာအ ကြယ္ပစၥည္းေတြသံုးရမယ္။

ပြဲလမ္းသဘင္၊ လူစည္ကားတဲ့ေနရာနဲ႔ ဖုန္ထူ ထပ္တဲ့ေနရာေတြကို သြားလာျခင္းမွ ေရွာင္ ၾကဥ္ ရမယ္။

ကူးစက္ျမန္ဦးေႏွာက္အေျမႇးေရာင္ ေရာဂါ ျပဳစုကုသသူနဲ႔ လူနာေစာင့္ေတြအေန နဲ႔  ေဆးႀကိဳ တင္ေသာက္ထားဖို႔လိုပါမယ္။

စီဖရန္ ၅ဝဝ မီလီဂရမ္ႏွစ္လံုး ႏွစ္ႀကိမ္ ေသာက္သံုးဖို႔လိုၿပီး လူနာျပဳစုခ်ိန္ ႏွာေခါင္း စည္း၊ ပါးစပ္စည္း၊ လက္အိတ္ နဲ႔ ေျခအိတ္ ဝတ္ဆင္ ထားဖို႔ လိုပါတယ္။

စနစ္တက် ေဆးေၾကာ သန္႔ရွင္းၿပီးမွသာ အျပင္ထြက္သင့္ၿပီးလူနာရဲ႕စားၾကြင္းစားက်န္ေတြကို စနစ္တက် စြန္႔ပစ္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။လူနာကို သီးျခားခြဲ ထားၿပီး စနစ္တက် ေဆးကု သမႈခံ ယူဖုိ႔လိုပါတယ္။

ေဆးကုသမႈေႏွာင့္ေႏွးရင္ ေသြးဆိပ္တက္ၿပီး ေသဆံုးႏုိင္ပါတယ္။ အစုလိုက္ ျဖစ္ပြား တတ္လုိ႔ ေသခ်ာဂ႐ုစိုက္ဖို႔လိုပါတယ္။    ။

 ေဒါက္တာလြင္သန္႔ (ေဆး-၂)

Neisseria meningitides ဦးေႏွာက္အေျမွးေရာင္ ကူးစက္ေရာဂါ 

ခုတေလာ သတင္းေတြလည္းထြက္တယ္။ က်န္းမာေရးဦးစီးဌာနကလည္း သတိေပးခ်က္ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ ကူးစက္ျမန္ ျပင္းထန္ ဦးေႏွာက္အေျမွးေရာင္ေရာဂါ။ အဲဒီေရာဂါကို Meningococcal disease လို႔လည္းေခၚပါတယ္။ ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ ဗက္တီးရီးယားနာမည္နဲ႔တြဲျပီး Neisseria meningitidis လို႔လည္းေခၚပါတယ္။ ပိုးအမ်ိဳးအစားခြဲေတြ ရွိတယ္။ A, B, C, W နဲ႔ Y ျဖစ္တယ္။

ေရာဂါရွိေနသူနဲ႔ ထိေတြ႔မႈကေန ကူးစက္ေစႏိုင္တယ္။ အတူေနတာနဲ႔ ဖက္ရမ္းနမ္းတာလည္းပါတယ္။ တံေတြး၊ သြားရည္ကေန ကူးစက္တယ္။ ေရာဂါျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ပိုးဟာ လူေတြရဲ႕ႏွာေခါင္းနဲ႔ အာေခါင္ေနာက္နားမွာ ၁-၁ဝ% ေလာက္မွာရွိေနတယ္။ အဲလိုလူေတြက ေရာဂါမျဖစ္ေပမယ့္ ေရာဂါသယ္ေဆာင္ေပးေနသူေတြျဖစ္ၾကတယ္။ တုပ္ေကြးေလာက္ေတာ့ ကူးစက္တာမမ်ားပါ။

ေရာဂါကူးစက္လာရင္ ဖ်ားမယ္။ ေခါင္းကိုက္မယ္။ လည္ပင္းတင္းေတာင့္ေနမယ္။ ပ်ိဳ႕အန္ႏိုင္တယ္။ အလင္းေရာင္ မၾကည့္ခ်င္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ စိတ္မၾကည္လင္ပဲ ေရာေထြးေနမယ္။ အာရံုေၾကာတုန္႔ျပန္မႈ အားနည္းေနမယ္။ ကေလးက ငိုမယ္။ စိတ္တိုေနမယ္။ ပိုးကေသြးထဲေရာက္ႏိုင္တယ္။ အဲတာဆိုရင္ ေမာပန္းမယ္။ အန္မယ္။ ေျခလက္ေတြ ေအးစက္ေနမယ္။ ကိုက္ခဲနာေနမယ္။ အသက္ရွဴျမန္မယ္။ ဝမ္းေလွ်ာမယ္။ အေရျပားမွာ အနီျဖစ္ျဖစ္ ခပ္ျပာျပာျဖစ္ျဖစ္ အစက္ အကြက္ေပၚမယ္။ ေသဆံုးတဲ့အထိဆိုးႏိုင္တယ္။ ေသတာလည္းျမန္တယ္။

Meningitis vaccine ကာကြယ္ေဆးရွိတယ္။ လိုအပ္ရင္ ၅ ႏွစ္မွာတခါထပ္ထိုးရတယ္။ (မက္ကာ) သြားသူေတြဆိုရင္ ၃ ႏွစ္တခါထပ္ထိုးသင့္တယ္။ ကေလးေတြ (၉ လသား) ကို MenHibRix® ကာကြယ္ေဆးထိုးေပးမယ္။ ေဆးထိုးျပီးေနာက္ ၇-၁ဝ ရက္ေလာက္ေနမွသာ ကာကြယ္မႈေကာင္းမယ္။

ကာကြယ္ေဆး ၃ မ်ိဳးရွိတယ္။
MPSV4 ကာကြယ္ေဆးကို အသက္ ၂ ႏွစ္ကေန ၅၅ ႏွစ္အထိထိုးေစတယ္။ အသက္ၾကီးသူေတြ (၅၅ ႏွစ္အထက္) Meningococcal conjugate vaccine (MCV4) ေဆးကပိုသင့္တယ္။ ပိုး ၄ မ်ိဳးကေန ကာကြယ္ေပးမယ္။ ကေလး ၁၁ ႏွစ္ကေန ၁၈ ႏွစ္အထိကိုထိုးတယ္။ ေနာက္ ၅ ႏွစ္ေနတခါထပ္ထိုးတယ္။ HIV ရွိေနရင္ ေနာက္ ၂ လေနေတာ့ တလံုး ထပ္ထိုးတယ္။

၂ဝ၁၂ ကစျပီး FDA ကေနအသိအမွတ္ျပဳတဲ့ ၂ မ်ိဳးတြဲကာကြယ္ေဆးရွိတယ္။ Menhibrix ကာကြယ္ေဆးဟာ serogroups C နဲ႔ Y တို႔ကေနျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ Neisseria meningitides ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ေရာဂါ နဲ႔ Haemophilus influenzae type b (Hib) (ဟီမိုးဖီးလပ္စ္) တုပ္ေကြးေရာဂါေတြကို ကာကြယ္မယ္။ ကေလးေတြ အသက္ ၆ ပါတ္ကေန ၁၈ လအထိကို ထိုးေပးတယ္။ ၂ဝ၁၄ မွာစသံုးတဲ့ Trumenba ကာကြယ္ေဆးကေန serogroup B ကိုကာကြယ္တယ္။ အသက္ ၁ဝ ႏွစ္ကေန ၂၅ ႏွစ္အထိထိုးတယ္။ ကာကြယ္ေဆးဟာ ၈၅% ကေန ၁ဝဝ% အထိ ၂ ႏွစ္အနည္းဆံုး ကာကြယ္မယ္။

ကုသမႈ
ေဆးရံုတင္ရမယ္။ ခ်က္ခ်င္းပိုးေသေဆးေပးမယ္။ ထိုးေဆးတလံုးတည္းထိုးေပးမယ္။ cefotaxime နဲ႔ ceftriaxone ျဖစ္တယ္။ ခါးရိုးထဲကအရည္ CSF ကိုစစ္ေဆးလို႔ေတြ႔ရင္ ေဆးပိုလိုမယ္။

လက္ကိုမၾကာမၾကာေဆးေၾကာပါ။ Hand sanitizer (60% alcohol) လက္ေဆးရည္သံုးတာေကာင္းတယ္။ မ်က္စိ၊ ႏွာေခါင္း၊ ပါးစက္ကိုလက္နဲ႔မထိေလ ေကာင္းေလျဖစ္တယ္။ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ႏွာေခ်ရင္ တစ္ရွဴးသံုးပါ။ ေနမေကာင္းတဲ့သူနား မသြားပါနဲ႔။ ေရပိုေသာက္ပါ။ နားေနပါ။ လူစုလူေဝးရွိရာ မသြားပါနဲ႔။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၄-၃-၂ဝ၁၆

Credit: ေဒါက္တာတင့္ေတြ Blog