Inhalant abuse လမ္းေဘး ေဆးရွဴ

၁။ ဆရာ မဂၤလာပါ႐ွင့္။ လက္သည္းေပၚအလွဆင္တဲ့ေဆးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ post ေလးဖတ္မိလို႔ ေမးခြန္းေလးေတြ ဆရာ့ကိုေမးခ်င္လို႔ပါ႐ွင့္။ ကြၽန္မတို႔အိမ္နားက ကေလးတေယာက္က correction pen လက္သည္းဆိုးေဆး ဓာတ္ဆီနံ႔ေတြကို အရမ္းႀကိဳက္တယ္႐ွင့္။ အဲ့ဒီအနံ႔ေတြ႐ွဴမိၿပီးရင္လည္းစားခ်င္စိတ္ေပၚလာတယ္ေျပာဖူးတယ္။ ခုေနာက္ပိုင္း တကယ္လည္း ခိုးခိုးစားေနတာကို ေတြ႔ရလို႔ပါ႐ွင့္။ အဲလိုျဖစ္တာေတြကေရာဂါတခုလား ဆိုးက်ိဳးေတြလည္းသိခ်င္လို႔ပါ႐ွင့္။ ေက်းဇူးျပဳ၍ေျဖေပးပါေနာ္ဆရာ။ အမွားပါရင္လည္း ခြင့္လႊတ္ေပးပါ႐ွင့္။

၂။ ဟသၤာတ ဘူတာနားက ေကာ္႐ွဴေတာင္းရမ္းကာ ေလလြင့္ေနေသာကေလးမ်ား၏ အနာဂတ္ကို ေျမလွန္ခဲ့ပါၿပီ။ ေန႔လည္က ကြၽန္မေျပာထားတာတေယာက္ပါ။ ဒါေပမဲ့ ကြၽန္မသြားေခၚတဲ့အခါ ဘူတာမွာ မ႐ွိပါဘူး။

၃။ ၁၉-၈-၂ဝ၁၁ ကလည္း မက္ေဆ့တခုရပါတယ္။ က်ေနာ္ေရးေနတဲ့ ေကာ္ဗူးရွဴတဲ့ လမ္းေပၚက ကေလးငယ္ေတြ သတင္းေဆာင္းပါးနဲ႔ ပါတ္သက္ျပီးေျဖေပးပါ။ ၁။ ရန္ကုန္ျမိဳမွာ အိမ္မရွိ လမ္းေပၚမွာေနတဲ့ကေလးေတြ လမ္းေဘးေနျပိး (ေကာ္ဗူး) ဆိုတဲ့ မူယစ္ေဆးတမ်ိဳး သံုးစြဲေနၾကတယ္။ သံုစြဲေတာ့ က်န္းမာေရးနဲ႔ပါသက္ျပီး သူတိုဘာေတြ ျဖစ္လာနိုင္သလဲ။ ၂။ ဒီကေလးေတြရဲ႕ ဘဝအတြက္ လမ္းမွန္ ျပန္ေရာက္လာေအာင္ ဘယ္သူမွာ တာဝန္ရွိျပီး ေဆာင္ရြက္ေပးသင့္ပါတလဲ။ ၃။ ဒီလိုမ်ိုးျဖစ္ေနတာမ်ိဳးက India နိင္ငံမွာလည္း အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ India အစိုးရနဲ႔ ျမန္မာအစိုးရ လုပ္ေဆာင္ေပးမႈမွာ ဘာေတြကြာျခားျပီး တာဝန္ယူမူ ရွိ-မရွိ ဆရာအျမင္။

Inhalant abuse တလြဲသံုးလို႔ ေဆးစြဲေစတဲ့ ရွဴစရာေတြက အမ်ိဳးအစား အမ်ားၾကီးရွိတယ္။ Tobacco (ေဆး) ေဆးလိပ္၊ Marijuana ေဆးေျခာက္ နဲ႔ Crack (ကုိကိန္း) ေတြလို မီးရွိဳ႕ျပီးရွဴတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး။ ေဆးကုရာမွာသံုးတဲ့ Nitrous oxide ေမ့ေဆးလိုက တမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ အခုေျပာတဲ့ အမ်ိဳးအစားေတြကေန Intoxicating အဆပ္သင့္ျခင္း ျဖစ္တာကို Huffing လို႔ ေခၚတယ္။ အၾကမ္းခြဲေျပာရရင္ ေဆးသံုးနဲ႔ ေဆးသံုးမဟုတ္တဲ့ လူသံုး ပစၥည္းကို တမင္တကာ ရွဴၾကတာေတြ ျဖစ္တယ္။

၁။ Aliphatic hydrocarbons ဆိုတဲ့ Petroleum products ဓါတ္ဆီ-ေရနံဆီလို ပစၥည္းေတြမွာ Propane, Butane ဓါတ္ေတြ ပါတယ္။

၂။ Aromatic hydrocarbons ေတြထဲမွာ Toluene နဲ႔ Xylene ဓါတ္ေတြ ပါတယ္။

၃။ Ketones acetone ဆိုတာ လက္သည္းနီ-ဖ်က္ေဆးေတြမွာ ပါတယ္။

၄။ Haloalkanes ဆိုတာထဲမွာ Hydrofluorocarbons, Chlorofluorocarbon နဲ႔ Trichloroethylene ဓါတ္ေတြ ပါတယ္။

၅။ Nitrites ဆိုတာက Alkyl nitrites, Nitrous oxide ဓါတ္ေတြ ျဖစ္တယ္။

• Gasoline နဲ႔ Paint thinner သုတ္ေဆးေတြ ၾကေတာ့ ဒီအတိုင္းရွဴတယ္။

• တခ်ိဳ႕က အေငြ႔ကို ရွဴဘို႔ Plastic bags ပလပ္စတအိတ္ကို သံုးတယ္။

• Whipped cream aerosol cans ဗူး၊ Aerosol hairspray (စပေရး)၊ Non-stick frying spray ေၾကာ္ခ်က္တဲ့ အခါ မကပ္ေစတဲ့ (စပေရး) ေတြကရတဲ့ Nitrous oxide gases ဓါတ္ေငြ႔ကို Plastic bags ပလပ္စတအိတ္မွာ ျဖန္းျပီး ရွဴၾကတယ္။

• Propane နဲ႔ Butane gases အေငြ႔ေတြကို Canister ထည့္တဲ့ဗူးကေန တိုက္ရိုက္ရွဴတယ္။

ဒီလိုဟာေတြကို ရွဴလိုက္တာနဲ႔ အဆုပ္မွာရွိတဲ့ ေသြးေၾကာမွ်ဥ္ေလးေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာျပင္ေတြကေန စုပ္ယူျပီး၊ ေသြးထဲ ေရာက္လာမယ္။ ေသြးျပန္ေၾကာထဲ ေဆးထိုးသေလာက္ကို သက္ေရာက္တာ ျမန္တယ္။

ဒါေတြ ရွဴလိုက္ရင္
• Alcohol-like intoxication အရက္ဆိပ္သင့္သလို ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

• Intense euphoria အေကာင္းေတြခ်ည္း ျမင္-ထင္ေနတာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

• Vivid hallucinations မဟုတ္တာေတြ ျမင္-ၾကား ေနတာမ်ိဳးလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

အမ်ိဳး-အစားနဲ႔ အနည္း-အမ်ားေပၚမွာ မူတည္တယ္။ Rubber cement ေကာ္ဗူးလို Paint thinner (သင္နာ) လိုဟာ နဲနဲသာ ရွဴရင္ Alcohol inebriation အရက္ေသာက္ထားသူလို ျဖစ္လာေစမယ္။ မ်ားသြားရင္ Distortion in perceptions of time and space ဘယ္အခ်ိန္ရွိျပီ၊ ဘယ္ေနရာ ေရာက္ေနတယ္ ဆိုတာ မသိေတာ့ဘူး။ Hallucinations တကယ္ မရွိတာေတြ ရွိတယ္-ၾကားတယ္ ထင္လာ-ျမင္လာမယ္။ Emotional disturbances စိတ္လႈတ္ရွားမႈေတြက သူရူးလို ျဖစ္လာတယ္။

၁။ Methylene chloride အေငြ႕ကေန Carbon monoxide poisoning (ကာဗြန္မိုေနာ့ဆိုက္) အဆိပ္သင့္ႏိုင္တယ္။

၂။ Gasoline ဓါတ္ဆီကေန Lead poisoning ခဲဆိပ္သင့္ႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ခဲမပါတဲ့ ဓါတ္ဆီကို တီထြင္လာရတာ ျဖစ္တယ္။

၃။ Carbon tetrachloride ကေန Liver damage အသဲကို ထိခိုက္ႏိုင္တယ္။

၄။ Butane နဲ႔ Propane ကေန မီးေလာင္ႏိုင္တယ္။

၅။ Benzene ကေန Bone marrow depression ရိုးတြင္းျခင္ဆီ အားနည္းေစတယ္။

၆။ Toluene ကေန Myelin ဆိုတဲ့ အာရံုေၾကာေနရာကို ထိခိုက္ႏိုင္တယ္။

၇။ Butane gas (ျဗဴတိန္း) ဓါတ္ေငြ႔ရွဴရာကေန Drowsiness မူးေဝမယ္၊ Narcosis ဆဲလ္ေတြေသမယ္၊ Asphyxia အသက္ရွဴမဝျဖစ္မယ္၊ Cardiac arrhythmia ႏွလံုးခုန္မမွန္ျဖစ္မယ္၊ Frostbite ေရခဲေလာင္တာမ်ိဳး ျဖစ္မယ္။

ခဏျဖစ္တာေတြလဲ ရွိတယ္။ Headache ေခါင္းကိုက္မယ္။ Nausea and vomiting ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္ျဖစ္မယ္။ Slurred speech လွ်ာေလး-အာေလး ျဖစ္လာမယ္။ Loss of motor coordination ၾကြက္သား လႈတ္ရွားမႈေတြမွာ အျပန္အလွန္ ထိန္းတာမ်ိဳးေတြ မေကာင္းျဖစ္လာတယ္။ ေအာက္စီဂ်င္ထက္ ေလးတဲ့ ဘယ္ဓါတ္ေငြ႔မ်ိဳးမဆို ရွဴရင္ အဆုပ္ထဲမွာ ေအာက္စီဂ်င္ကို ေနရာဝင္ယူလို႔ Hypoxia ေလမဝတာ ျဖစ္မယ္။ Wheezing ရင္ၾကပ္လာမယ္။ အေငြ႔ရွူသူေတြရဲ႕ ႏွာေခါင္းကို ၾကည့္ရင္ သိသာတယ္။ Glue sniffer's rash ႏွာေခါင္းနဲ႔ ပါးစပ္မွာ နီရဲရဲ ျဖစ္ေနေတာ့တယ္။

စိတ္ကို တမ်ိဳး ေျပာင္းေစတဲ့ စည္းစိမ္ခံခ်င္လို႔ သံုးတဲ့ Recreational drug ေဆးဝါးတိုင္းဟာ အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ အမူအက်င့္ေတြကေန ဒဏ္ရာေတြ၊ ထိခိုက္မႈေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ ဥပမာ ယာဥ္တိုက္မႈ ျဖစ္တာ၊ ခိုက္ရန္ျဖစ္တာ။ မီးေလာင္တာ။ Computer-cleaning dusters ကြန္ျပဴတာ သန္႔ေပးတဲ့ အရာေတြကို ရွဴမိရင္ သိပ္အႏၲရာယ္ေပးႏိုင္တယ္။

Pneumonia ႏူမိုးနီးယား၊ Cardiac failure or arrest ႏွလံုး ရပ္သြားတာ၊ Aspiration of vomit အန္ဖတ္ ဆို႔တာေတြလဲ ျဖစ္ၾကတယ္။ အၾကာၾကီးရွဴေနသူေတြ Brain damage ဦးေႏွာက္ကို ထိခိုက္လာတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ အမ်ိဳးသမီးေတြ ရွဴရင္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ နည္းတဲ့ကေလး ေမြးလာတတ္တယ္။ အဂၤါခ်ိဳ႕ယြင္းတဲ့ ကေလး ေမြးတယ္ဆိုတာလဲ အေထာက္အထား ရွိပါတယ္။

ေဆာင္းပါးေရးသူ ေထာက္ျပတာ မွန္တယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ လူငယ္ေတြနဲ႔ ကေလးေတြက သံုးၾကတယ္။ လမ္းေပၚက ကေလးေတြ မ်ားတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ Deodorant sprays ေခြ်းနံ႔ေပ်ာက္ေဆး၊ Hair spray ဆံပင္-ပန္းေဆး၊ Air fresheners အနံ႔ေကာင္းေအာင္ ျဖန္းေဆးဆိုတာေတြက ေစ်းမၾကီးဘဲ အလြယ္ရလို႔ ဆင္းရဲသားေတြက သံုးႏိုင္ၾကတယ္။

၂ဝဝဝ ခုႏွစ္အတြင္း ျဗိတိန္မွာ Solvent-related deaths ေဖ်ာ္စရာပစၥည္းနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး ေသရတာေတြ အားလံုးထဲမွာ Butane ေၾကာင့္ ေသရတာက ၅၂% ရွိခဲ့တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ရုတ္တရက္ ေသဆံုးရလို႔ Sudden sniffing death လို႔ နာမယ္ တပ္ထားတယ္။ ၁၉၈၈-၉၈ (တက္ကဆပ္စ္) မွာ ၁၄၄ ေယာက္ေသခဲ့တယ္။ ၁၉၈၇-၁၉၉၆ အတြင္း (ဗာဂ်ီးနီးယား) မွာ ၃၉ ေယာက္ ရွိခဲ့တယ္။ အေငြ႔ရွူရာကေန Statistics on deaths ေသဆံုးမႈ စာရင္းဇယားလုပ္ဘို႔ ခက္တယ္။ ရွိျပန္ရင္လဲ တကယ္ ျဖစ္ေနတာထက္ နည္းေနမယ္။ ျမန္မာျပည္မွာေတာ့ Referendum စာရင္းကိုေတာ့ “အတိအက်” လုပ္တဲ့အက်င့္ ရွိတယ္။ မုန္တိုင္းတိုက္လို႔ ၾကက္ဥကြဲတာလဲ သိပ္တိက်ခဲ့တယ္။ က်န္းမာေရးက သိပ္အေရးမၾကီးေတာ့ ခပ္ေပါ့ေပါ့ဘဲ။

Glue and gasoline sniffing ေကာ္ဗူးနဲ႔ ဓါတ္ဆီရွဴသူေတြ အာရွနဲ႔ အာဖရိကမွာ မ်ားလွတယ္။ Dendrite brand ဆိုတာ အသံုးအမ်ားဆံုး ျဖစ္တယ္။ Contact adhesives ကပ္ရတဲ့ ပလာစတာ၊ Rubber cements ေကာ္ဗူး၊ Paint thinners သုတ္ေဆး၊ Iodex အေၾကာနာလို႔ လိမ္းရတဲ့ေဆး Erase-X ေခၚတဲ့ Correction fluid ဖ်က္ေဆးထဲမွာ Toluene ပါတယ္။

ဘယ္သူ႔မွာ တာဝန္ရွိသလဲ။ ထိပ္ဆံုးမွာေတာ့ အစိုးရလုပ္ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြ။ ေပၚလစီ နဲ႔ ကိုင္တြယ္ပံုေတြ ဆိုတာက လိုအပ္ခ်က္ ျဖစ္တယ္။ ဘာလို႔ ရွဴၾကသလဲ။ ပညာေရးအသိနဲ႔ စာရိတၲအရွိ နည္းၾကလို႔ဘဲ။ ဒါေတြ နည္းၾကတာက စီးပြါးေရးနဲ႔ ႏိုင္ငံေရး အေျခခံကေန ဆက္တာတာ ျဖစ္တယ္။ ခုတေလာ ေျပာေျပာ ေနၾကတဲ့ စတုတၳ-မ႑ိဳင္ကလဲ တာဝန္ေက်ရမယ္။ တာဝန္ေတာ့ ေက်ခ်င္ပါရဲ႕ သူ႔အထက္က သူ႔ထက္ၾကီးတဲ့ မ႑ိဳင္ၾကီးေတြက ခြင့္မရရင္ မတတ္ႏိုင္ျပန္ဘူး။ လူမႈအသိုင္းအဝိုင္းမွာလဲ တာဝန္ရွိတယ္။ လူမႈေရး အက်ိဳးျပဳ လုပ္ေနသူေတြဟာ မ႑ိဳင္နံပါတ္ ဘယ္ေလာက္ ခ်ိတ္သလဲ မသိပါ။

အိႏၵိယႏိုင္ငံကလဲ ဆင္းရဲသားမ်ားလို႔ ဒီျပႆနာေတြက လမ္းေဘးမွာရွိတယ္။ ကိုင္တြယ္တာကေတာ့ လြတ္လပ္မႈ အေတာ္ရွိျပီး၊ ဘက္ေဒါင့္စံုကေန လုပ္ေနႏိုင္ၾကတယ္။ ကိုယ့္ႏိုင္ငံနဲ႔ကြာတာ ေျပာရရင္ မ႑ိဳင္မွန္သမွ် တခုမွ မတူၾကပါ။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂ဝ-၈-၂ဝ၁၁
၇-၃-၂ဝ၁၆
၁၇-၁၂-၂ဝ၁၇

Credit: Dr. တင့္ေဆြရဲ႕ Page