Bone tuberculosis (အရိုး တီဘီ)

၁။ ဆရာခင္ဗ် တခုေလာက္သိခ်င္ပါတယ္ဗ်ာ။ အရိုး tv ေရဂါက အေၾကာေျဖ နိပ္လို႔ရပါလားဗ်ာ။

TB ျဖစ္။ TV မဟုတ္။ ႏွိပ္နည္းကို ဆရာဝန္ေတြ မသံုး။ ျဖစ္တဲ့သူ ေယာက္်ားလို႔ထင္ရ။ အသက္ မသိ။ ေဆးစစ္ခ်က္ မသိ။ ဘာေတြခံစာေနရ မသိ။

၂။ အသက္ ၃၁ ႏွစ္အရြယ္တေယာက္က အဂၤလိပ္လိုေရးေမးတယ္။ တီဘီဆရာဝန္နဲ႔ အရိုးအထူးကုဆရာဝန္ေတြ ျပေနရတဲ့ေရာဂါ။ တီဘီေဆး ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈေၾကာင့္ ေဆးပတ္လည္ေအာင္မေသာက္ခဲ့တာ၊ အခုေဆးယဥ္တီဘီ ျဖစ္ေနသလားစိုးရိမ္တာ စသျဖင့္ေရးပါတယ္။

အ႐ိုးတီဘီ လကၡဏာက ဘာေတြျဖစ္တတ္လဲဆိုတာ ေျပာျပေပးပါ။  ကၽြန္ေတာ့္ ညီတစ္ေယာက္ မႏွစ္က (2012) cat 2 ၿပီးခဲ့တာ အခု ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်၊ ေန႔ခင္း ညေန/ည တေငြ႔ေငြ႔အပူခ်ိန္တက္ (ရက္ဆက္မဟုတ္)၊ နည္းနည္း ျပင္းျပင္း ထန္ထန္လႈပ္ရွားမႈလုပ္ရင္ ေခ်ာင္းဆိုးတယ္၊ နည္းနည္းေမာ၊ ခါးနာ (တခါတရံ)၊ ေဆးခန္းျပေတာ့ x-ray မွာလည္း နဂို spots ထက္ increase ျဖစ္ေနတယ္တဲ့ဆရာ။ genexpert နဲ႔ သလိပ္စစ္ၿပီး အေျဖသိရမွ ေဆးယဥ္ပါး ဟုတ္မဟုတ္ သိရမယ္တဲ့။ အခက္ခဲဆံုးျဖစ္ေနတာက သူဘယ္လိုႀကိဳးစားၿပီး ထုတ္ထုတ္သလိပ္မထြက္ဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ သလိပ္အေျဖရမွ ေဆးယဥ္ပါး ဟုတ္မဟုတ္သိရၿပီး ေဆးကုရမယ္ဆိုရင္ အကယ္၍ သူသလိပ္လံုးဝမထြက္ခဲ့လို႔ genexpert နဲ႔ စစ္ေဆးလို႔မရလို႔ က်ိန္းေသတဲ့ အေျဖတစ္ခုမရခဲ့ရင္ ဘယ္လိုမွ ေဆးကုသခြင့္ မရေတာ့ဘူးလားဆိုတာ ေက်းဇူးျပဳၿပီး ေျပာျပေပးပါဆရာ။

ဆရာဝန္ကေတာ့ သူ႔ကို ေဆးကိုဝယ္ေသာက္ႏိုင္ရင္ ဝယ္ေသာက္ခိုင္းပါတယ္။ ေဆးဖိုးက ပွ်မ္းမွ် တစ္ေန႔ (၉ဝဝဝ က်ပ္) ဝန္းက်င္ (၂) ႏွစ္ေလာက္ ေသာက္ရမယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ (၃ဝဝဝ) က်ပ္ဝန္းက်င္ရွိတဲ့ ေဆးတစ္မ်ဳိးကို ေဆးခန္းက ဆရာဝန္က လွဴမယ္လို႔ေျပာပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ သာမာန္လူတန္းစားအေနနဲ႔ ဝယ္ေသာက္ဖို႔ဆိုတာ ႏွစ္နဲ႔ခ်ီေနတာ ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ ဘယ္လိုမွမတတ္ႏိုင္တဲ့ အတိုင္းအတာတစ္ခုျဖစ္ေနလို႔ပါ။ သလိပ္ထြက္ၿပီး genexpert နဲ႔စစ္ရလို႔ ယဥ္ပါးပိုးရွိတဲ့ ေဆးစစ္ခ်က္အေျဖရမွသာ လြဲစာနဲ႔အတူ ေဒသႏၲရက်န္းမာေရးကေနၿပီး အခမဲ့ေဆးထုတ္ယူလို႔ရမယ္ ေျပာလို႔ပါ။ အခုသူက ဝယ္ေသာက္လို႔လည္း မတတ္ႏိုင္၊ အခမဲ့ထုတ္ဖို႔က်ေတာ့လည္း genexpert နဲ႔စစ္ဖို႔ သလိပ္က မထြက္လို႔ ေဆးစစ္ခ်က္အေျဖမရလို႔ (လြဲစာ) ကမရ အဲဒီ့လိုျဖစ္ေနလို႔ပါ။ ေတာ္ေတာ္ စိတ္ဓါတ္က်ေနပါတယ္။ စိတ္ေရာ လူေရာ ခ်ဳံးေနပါတယ္။ သူမွာ  မိန္းမနဲ႔ ကေလးငယ္ေလးကလည္းရွိတယ္။ သူ႔မွာ ဘာလုပ္ရမွန္းမသိဘဲ ဒီအတိုင္းႀကီးကို ငုတ္တုတ္ထိုင္ၿပီး ေရာဂါပိုဆိုးလာမဲ့အထိ ေစာင့္ေနရသလိုျဖစ္ေနလို႔ပါ။ သူကေတာ့ အရမ္းကို ကုသမႈခံယူခ်င္ေနပါတယ္။

အရိုးတီဘီကို Pott disease လို႔လဲ ေခၚၾကတယ္။
• X-rays ဓါတ္မွန္နဲ႔ ေရာဂါနာမည္တပ္ရမယ္။ ဓါတ္မွန္ထဲမွာ အရိုးမဟုတ္တဲ့ တစ္ရွဴးေတြ ေရာင္ေနမယ္။ အဆစ္က်ဥ္းေနမယ္။ အရိုးထဲမွာ အိတ္ေလးေတြလိုေတြ႔မယ္။ ခါးရိုးဆိုရင္ အရိုးအထက္ေအာက္ အတိုင္းတား နည္းေနမယ္။
• Bone scans စကင္လဲလုပ္ႏိုင္တယ္။ တခါတေလ အဆစ္ထဲကအရည္ကို စုပ္ထုတ္ျပီး စစ္တာလဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။ Biopsy လဲလိုရင္လုပ္မယ္။ ေသြးစစ္ရင္ ESR ျမင့္ေနမယ္။ အရိုးတီဘီက သူမ်ားကို မကူးေစပါ။
• တီဘီေဆးေတြနဲ႔ဘဲကုသရတယ္။ ေစ်းလဲ မၾကီးပါ။ ဘယ္ေလာက္ၾကာမယ္ဆိုတာ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ မတူပါ။ ၆ လကေန ၁ ႏွစ္အထိၾကာႏိုင္တယ္။
• Isoniazid, Rifampin နဲ႔ Ethambutolေဆး ၃ မ်ိဳးကို ေပးေလ့ရွိတယ္။ ၆ လကေန ၉ လ အမ်ားဆံုးေပးတယ္။ ေဆးကိုေတာ့ မွန္မွန္ေသာက္ရမယ္။
• အနာသက္သာေဆးေတြနဲ႔  အေရာင္က်ေဆးေတြလဲ ေပးမယ္။ ဗီတာမင္လဲ ေပးမယ္။ နာတဲ့ေနရာကို အပူကပ္တာ၊ အေအးကပ္တာလုပ္ႏိုင္တယ္။ အစာဟာရ ျပည့္ဝ-မမွ်တေအာင္ စားသံုးရမယ္။
• ခါးရိုးမွာ ျပည္တည္လို႔ ခြဲထုတ္ရတာလဲ ရွိတတ္တယ္။
• Disseminated bone tuberculosis အရိုးေတြတခုမက တီဘီျဖစ္တာရွားတယ္။ ၅% သာရွိတယ္။ HIV ပိုးပါ ရွိေနရင္ေတာ့ အကုရခက္တယ္။

စစ္ေဆးမႈေတြကေန INH နဲ႔ RMP ေဆးေတြကို ယဥ္ေနတာေသခ်ာရင္၊ ေအာက္ကေဆးေတြကို အစဥ္အလိုက္ ေရြးျပီး ၅ မ်ိဳးတြဲေပးတယ္။
1. Aminoglycoside (Amikacin, Kanamycin) ဒါမွမဟုတ္ Polypeptide (Capreomycin)
2. Pyrazinamide
3. Ethambutol
4. Fluoroquinolone (Moxifloxacin)
5. Rifabutin
6. Cycloserine
7. Thioamide (Prothionamide or Ethionamide)
8. PAS
9. Macrolide (Clarithromycin)
10. Linezolid
11. INH high-dose
12. Interferon-γ
13. Thioridazine
14. Ampicillin

TB writing links တီဘီေရာဂါစာမ်ား
1. BCG vaccine တီဘီ ကာကြယ္ေဆး http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/01/bcg-vaccine.html 

2. Bone tuberculosis အရိုး တီဘီ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/10/bone-tuberculosis.html 

3. Infertility and TB တီဘီ ေဆးနဲ႔ ကေလးမရႏိုင္ေသးျခင္း http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/infertility-and-tb-1.html

4. Intestinal Tuberculosis အူ (တီဘီ) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/01/intestinal-tuberculosis.html 

5. MDR TB Q and A ေဆးယဥ္တဲ့တီဘီ အေမး-အေျဖ http://doctortintswe.blogspot.com/2015/05/mdr-tb-q-and.html

6. MDR-TB ေဆးယဥ္တဲ့ တီဘီ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/11/mdr-tb.html 

7. Primary Complex ကေလးတီဘီ http://doctortintswe.blogspot.com/2016/04/primary-complex.html

8. TB (Tuberculosis) တီဘီ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2008/10/tuberculosis-tb.html 

9. TB Medicines Side Effects (တီဘီ) ေဆးေတြ နဲ႔ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/04/side-effects-of-tb-medicines.html

10. TB No more in Medical Curriculum ဆရာဝန္ေတြကို တီဘီ သင္မေပးၾကေတာ့တာ စိုးရိမ္စရာ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2009/10/tb-no-more-in-medical-curriculum.html

11. TB Q and A (တီဘီ) အေမး-အေျဖ (၁) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/09/tb-q-and.html

12. TB Q and A (တီဘီ) အေမးအေျဖ (၂) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/01/tb-questions.html 

13. TB အသစ္လား အေဟာင္းလား http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/05/tb.html 

14. Tuberculin test (တီဘီ) အတြက္ (ၾကဴဘာကူလင္ တက္စ္)http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/10/tuberculin-test.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၉-၈-၂ဝ၁၇

Credit: Dr.တင့္ေဆြရဲ႕ Page