ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ

ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါသည္ လူကိုခြန္အားေလွ်ာ့နည္းေစေသာ ျခင္မွတဆင့္ကူးစက္ေသာ သံေကာင္ (Worm Wuchereria ) ကပ္ပါးပိုးတစ္မ်ိဳးေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။

.ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါသည္ ဆင္ေျခေထာက္ပံုသ႑ာန္ရွိသျဖင့္ ဆင္ေျခေထာက္(Elephantiasis ) အမည္တြင္ပါသည္။ ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါသည္ လူမွ လူသို႕ တိုက္ရိုက္ကူးစက္မႈမရွိပါ။ ျခင္းမွတဆင့္ ကူးစက္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဆင္ေျခေထာက္ပိုးရွိေသာ ျခင္တစ္ေကာက္ကိုက္ေသာအခါ (ေသြးစုပ္ေသာအခါ) ၄င္းဆင္ေျခေထာက္ ပိုးသည္ လူ၏အေရးျပားေပၚသို႕ခ်ထားခဲ့ပါသည္။ ၄င္းဆင္ေျခေထာက္ပိုးသည္ အလြန္ေသးငယ္သျဖင့္ ရိုးရိုးမ်က္စိႏွင့္မျမင္ႏုိင္ပါ။ ၄င္းဆင္ေျခေထာက္ပိုးသည္ ျခင္ကိုက္ ရာမွတဆင့္ လူ၏အေရးျပားေပါက္မွတဆင့္ လူ၏သံငံရည္စုေ၀းရာေနရာသို႕ေရာက္ရွိသြားခဲ့သည္။

.ကေလးဘ၀တြင္ကူးစက္ခံထားရပါက လူ၏အသက္တာေနာက္ဆံုးပိုင္းတြင္ ၄င္းေရာဂါလကၡဏာ၏ နာက်င္မႈႏွင့္ပံုသ႑ာန္ပ်က္စီးျခင္းမ်ားေပၚေပါက္လာျပီး ခံစားရပါ သည္။ ၄င္းေရာဂါ၏ျပင္းထန္ေသာ လကၡဏာမွာ ခဏတျဖဳတ္ အင္အားခ်ီနဲ႕ျပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္ အျမဲတေစအင္အားခ်ီနဲ႕သြားျခင္းျဖစ္ပါ သည္။ ႏိုင္ငံေပါင္း (၈၁)ႏုိင္ငံမွ သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာလူမ်ားတြင္ ၄င္းအႏာၱရာယ္ႏွင့္ရင္ဆိုင္ေနရပါ သည္။ လက္တေလာအေျခအေနတြင္ လူေပါင္း (၁၂၀)သန္း သည္ ၄င္းေရာဂါဆိုးၾကီးကို ခံစားေနရျပီး သန္း(၄၀)ေသာလူမ်ားမွာ ၄င္းေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္ေသာကိုယ္အဂၤါခ်ိဳ႕ယြင္းမႈမ်ားေၾကာင့္ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္

ေတာ့ပါ။ ခန္႕မွန္းေျခ (၆၅%)ေသာလူမ်ားမွာ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွျဖစ္သည္။

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
.စုစုေပါင္းေရာဂါလကၡဏာအဆင့္ (၇)ဆင့္ရွိျပီး၊ ပထမအဆင့္တြင္ အနည္းငယ္ေရာင္ရမ္းျခင္း မွ ေနာက္ဆံုးအဆင့္ (၇)တြင္ မလုပ္ႏိုင္မကိုင္ႏိုင္ျခင္း အထိျဖစ္ ပါသည္။ ေရာင္ရမ္းျခင္းသည္ လူ၏ခႏာၱကိုယ္တစ္ခုလံုးတြင္ျဖစ္ႏိုင္ျပီး ၄င္းသည္ပထမအဆင့္လကၡဏာျဖစ္သည္။ ေျခေထာက္ မ်ားအလြန္ေရာင္ရမ္းျပီး အဖုအပိန္႕ၾကီးမ်ားျဖစ္ေပၚလာျခင္းသည္ ေနာက္ဆံုးအဆင့္ျဖစ္ပါသည္။ ၄င္းအဆင့္ကို ဆင္ေျခေထာက္အဆင့္ (Elephantiasis) ဟုေခၚပါသည္။ အဆင့္(၆)တြင္ အဖုအထစ္ႏွင့္ ေရညွိကဲ့သို႕ေသာ အနာအဆာျဖစ္လာျပီး သစ္ပင္ ပင္စည္ကဲ့သို႕ေသာပံုသ႑ာန္
ျဖစ္ေပၚလွ်က္ရွိပါသည္။ အဆင့္(၇)ေရာက္ေသာအခါ လူနာသည္ သူ႕ကိုယ္သူျပဳစုႏိုင္စြမ္းမရွိေတာ့ပါ။

ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါကာကြယ္ေရး
.ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါသည္ လူ၏ေသြးအတြင္း၄င္းေရာဂါကိုျဖစ္ေစေသာကပ္ပါးပိုးကို ေဆး(၂)မ်ိဳးအားျဖင့္ ကာကြယ္ကုသ၍ရပါသည္။ ေဆးမ်ားမွာ(diethylcarbamazine DEZ ႏွင့္ ivermectin) တို႕ျဖစ္ပါ သည္။ ေဆးတစ္ၾကိမ္ေသာက္ရံုႏွင့္ လူ၏ေသြးထဲရွိ ကပ္ပါးပိုးမ်ားကို တစ္ႏွစ္တာေလာက္ ရွင္းေပးထားႏိုင္ ပါသည္။
.ဤနည္းအားျဖင့္ ေရာဂါရွိေသာလူမွတဆင့္ ေရာဂါမကူးစက္ႏိုင္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ သို႕ေသာ္ေရာဂါရရွိထား
ေသာလူသည္ေရာဂါရွင္းရွင္းမေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ေသးပါ။ ကုသရာတြင္ တစ္ႏွစ္တစ္ခါ (သို႕)(၅)ႏွစ္မွ (၁၀)ႏွစ္ အတြင္း လူ၌ရွိေသာ သက္ၾကီးသံေကာင္မ်ားအားလံုးေသသည့္အထိကုသရပါမည္။

ေနာက္တစ္နည္းမွာ ၄င္းပတ္၀န္းက်င္တြင္ ေနထိုင္ေသာမိသားစုမ်ား ကူးစက္မႈမွကာကြယ္ရန္ ေန႕စဥ္ ရိုးရိုးဆားအစား (DEZ) ဆားတစ္မ်ိဳးကို စားသံုးျခင္းအားျဖင့္ ေန႕စဥ္ (DEZ) အနည္းငယ္ရရွိျပီးေသြးထဲရွိ သံေကာင္မ်ားကိုရွင္းထုတ္ ကာကြယ္ႏုိင္ပါသည္။

ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါသည္ ေသြးေၾကာတြင္ေနေသာ သန္ေကာင္အမ်ိဳးအစားကပ္ပါးပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ပြားသည္။ ျခင္ကိုက္ျခင္းျဖင့္ ကူးစက္ပါသည္။ ဆင္ေျခေထာက္ ေရာဂါပိုးကိုသယ္ေဆာင္သည့္ ျခင္သည္ ေရပုပ္ေရသိုး၊ ေျမာင္းမ်ား၊ မလံုျခံဳေသာ အိမ္သာက်င္းမ်ားတြင္ ေပါက္ပြားေလ့ရွိပါသည္။ ညအခါတြင္ ကိုက္ေလ့ရွိပါသည္။

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား

တခ်ိဳ႕လူေတြမွာ ေရာဂါပိုးရွိေနေပမယ့္ ေရာဂါလကၡဏာ လံုး၀မျပဘဲ ငုပ္ေနတတ္ပါတယ္။

ေရာဂါႏုစဥ္ကာလ - လကၡဏာျပသည္မ်ားမွာ

ခ်မ္းတုံဖ်ားျခင္း၊ ယားယံ၍ အင္ျပင္ထြက္ျခင္း၊ အက်ိတ္မ်ားေယာင္ျခင္း၊ ေ၀ွးေစ့မ်ားေယာင္၍ ေအာင့္ျခင္း၊ နာျခင္း၊ ေျခ/လက္ တစ္ဖက္/ႏွစ္ဖက္ နီရဲ၊ ပူေလာင္၊ ေယာင္ရမ္း၍ နာျခင္း(မွင္ထျခင္း၊ပင့္ကူရွပ္ျခင္း)၊ ကပ္ပယ္အိတ္ (မုတၱ)ၾကီးျခင္း၊ ဆန္ေဆးေရကဲ့သို႕ အျဖဴေရာင္ ဆီးပ်စ္ပ်စ္သြားျခင္း၊ ဆီးထဲေသြးပါျခင္း၊ ပန္းနာရင္က်ပ္ကဲ့သို႕ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ရင္က်ပ္ျခင္း။

ေရာဂါသက္ရင့္လာသည့္အခါ -

ေျခ၊လက္၊ရင္သား စသည့္ ကိုယ္အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ား တစ္ဖက္ထဲ/ႏွစ္ဖက္လံုးၾကီးလာျခင္းႏွင့္

ေနာက္ဆံုးတြင္

ေျခေထာက္၊လက္မ်ားၾကီးရာမွ အေရျပားတြန္႕ေခါက္ျပီး ဆင္ေျခေထာက္အသြင္ျဖစ္လာႏိုင္ပါသည္။

လူအားလံုးေဆးေကၽြးျခင္းဆိုသည္မွာ

ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါမွ ကင္းေ၀းေစရန္ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႕မႈရွိတဲ့ေဒသေတြမွာ ေနထိုင္သူအားလံုးကို တစ္ႏွစ္လွ်င္ တစ္ၾကိမ္ (၅)ႏွစ္ ဆက္တိုက္ေဆးတိုက္ေကၽြးျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ဘယ္သူေတြကို ေဆးတိုက္ေကၽြးရမလဲ

အသက္ (၂)ႏွစ္ေအာက္ကေလး၊ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္ႏွင့္ ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္ အိပ္ရာထဲလဲေနသူႏွင့္ အျခားေဆးစြဲေသာက္ေနရသူမ်ားကလြဲလို႕ က်န္လူအားလံုးကိုေဆးတိုက္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဘာေဆးေတြ ေသာက္ရမလဲ

ဒီအီးစီႏွင့္ အယ္ဘန္ဒါဇိုးဆိုေသာ ေဆးႏွစ္မ်ိဳးကိုေပါင္းျပီး တစ္ၾကိမ္တည္း တိုက္ပါတယ္။

ဘယ္အခ်ိန္မွာ ေဆးေသာက္ရမလဲ

မိမိထံ ေဆးလာတိုက္တဲ့အဖြဲ႕ ေရွ႕ေမွာက္မွာေဆးေသာက္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီေဆးေသာက္ရင္ ဘာအက်ိဳးေက်းဇူးေတြရမလဲ

ဆင္ေျခေထာက္ပိုးရွိသူမ်ား၊ ေရာဂါငုပ္ေနသူမ်ားအတြက္ ေရာဂါကုသျပီးရာ ေရာက္ပါတယ္။ ေရာဂါပိုးမရွိဘဲ ေသာက္သူမ်ားအတြက္ ေဆးအာနိသင္ေၾကာင့္ ေရာဂါကာကြယ္ျပီးသား ျဖစ္သြားပါမယ္။

ေနာင္သားစဥ္ေျမးဆက္ ဒီလိုေရာဂါ ကူးစက္မႈမရွိႏိုင္ေတာ့ပါ။

ေဆးေသာက္ျပီး ဘာေတြျဖစ္တတ္သလဲ

၄င္းေဆးမ်ားတြင္ ဆိုး၀ါးေသာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား မရွိပါ။

ေဆးကို အစာတစ္ခုခု စားျပီးမွ ေသာက္ရင္ပိုေကာင္းပါတယ္။ ေဆးေသာက္ျပီး အိပ္စက္အနားယူလိုက္မယ္ ဆိုရင္ ဘာေ၀ဒနာမွ မခံစားရပါဘူး။ ေဆးေသာက္ျပီး လႈပ္ရွားမႈမ်ားရင္ေတာ့ အနည္းငယ္ မူးေ၀ေအာ့အန္ တတ္ပါတယ္။

ေရာဂါပိုးရွိသူမ်ားတြင္ ေဆးအာနိသင္ေၾကာင့္ ဖ်ားျခင္း၊ ကိုက္ခဲျခင္းမ်ား ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

ေဆးေသာက္ျပီး တစ္စံုတစ္ရာ ခံစားရပါက ေဆးတိုက္အဖြဲ႕ႏွင့္ ဆက္သြယ္ အကူအညီရယူႏိုင္ပါတယ္။

ေဆးေသာက္ရာတြင္ လိုက္နာရမည့္အခ်က္မ်ား -

၅ ႏွစ္ေအာက္ ကေလးမ်ားႏွင့္ ေဆးမ်ိဳခ်ရန္ ခက္ခဲသူမ်ားကို ေဆးျပားမ်ား ၾကိတ္တိုက္ရန္။

ကေလးမ်ားကို အတင္းအၾကပ္ ခ်ဳပ္ကိုင္ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းပိတ္တိုက္ျခင္း မျပဳရ။

စာၾကြင္း ။                      ။ က်န္းမာေရး၀န္ၾကီးဌာနမွ က်န္းမာေရးဆရာ/ဆရာမမ်ား၊ သူနာျပဳ ဆရာ/ဆရာမမ်ားက ရပ္ကြက္မ်ားအတြင္း စာရင္းဇယားႏွင့္တကြ ရပ္ကြက္လူၾကီးအကူအညီနဲ႕စီမံကိန္းခ်လိုက္လံတိုက္ေကၽြးတတ္ ၾကပါတယ္။ သူတို႕ေပးေ၀ေသာ လက္ကမ္းစာေစာင္ထဲမွ စာသားအခ်ိဳ႕အား သူငယ္ခ်င္းတို႕ သိစိမ့္ေသာငွာ လက္ကမ္းျခင္းျဖစ္၍ အေၾကာင္းအရာစံုလင္ျခင္းမရွိႏိုင္ပါ။