by ေဒါက္တာလွၾကည္
“စိန္” ဆိုတဲ့ စကားလံုးကို အမာဆံုးအဖိုးတန္ ေက်ာက္မ်က္ (diamond) အေနႏွင့္ လူသိမ်ားပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕အသက္ကို ေသေစႏိုင္တဲ့အထိျပင္းတဲ့ “စိန္” ဆိုတဲ့ အဆိပ္တစ္မ်ိဳးလည္း ရွိပါတယ္။ မိမိတို႔ ငယ္စဥ္က ၾကည့္ဖူးခဲ့တဲ့ ဇာတ္လမ္းေတြ၊ ဖတ္ဖူးခဲ့တဲ့ ဝတၳဳေတြထဲမွာ လူတစ္ေယာက္ကိုသတ္ဖို႔ ဝန္မေလးတဲ့ လူဆိုးႀကီးေတြရဲ႕ ရက္စက္ပံုကို တင္စားေျပာဆိုတဲ့အေနနဲ႔ “ေသခ်င္ရင္ စိန္မစားနဲ႔၊ ဘယ္သူ႔ဆီကိုသြား” စသည္ျဖင့္ ေျပာတတ္၊ ေရးတတ္ပါတယ္။ လူဆိုးႀကီးႏွင့္ေတြ႕လွ်င္ စိန္ႏွင့္ သံပရာကို ေရာေသာက္လိုက္သလို ေသသြားမယ္ဆိုတဲ့သေဘာ ေျပာျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ “စိန္နဲ႔ သံပရာ ေသာက္ရင္ ေသတယ္ဆိုလို႔ အေမ့စိန္နားကပ္ႀကီးကို ခိုးၿပီး သံပရာရည္ထဲ ထည့္မေသာက္နဲ႔၊ မေသဘူး။ စိန္ဆိုတာက အာဆင္းနစ္ကိုေျပာတာ” လို႔ မိမိေဆးေက်ာင္းတက္စဥ္က ေဆးဝါးေဗဒဌာနမွ ဆရာမႀကီးတစ္ေယာက္ ေျပာတာကို မွတ္မိေနပါတယ္။ ဆရာမႀကီးက စကားေျပာလွ်င္ တစ္သက္လံုးမေမ့ႏိုင္ေအာင္ အဲဒီလို ေျပာ တတ္ပါတယ္။
ပညာေရးဝန္ႀကီးဌာန ျမန္မာစာအဖြဲ႕ ဦးစီးဌာနက ထုတ္ေဝတဲ့ ျမန္မာ-အဂၤလိပ္ အဘိဓာန္မွာ စိန္ကို Arsenic (pali – စိန) လို႔ ဘာသာျပန္ထားပါတယ္။ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ အဘိဓာန္မွာေတာ့ Arsenic ကို စိန္(အဆိပ္)လို႔ ဘာသာျပန္ထားပါတယ္။ ျမန္မာ အဘိဓာန္မွာလည္း စိန္ကို အဆိပ္ျပင္းေသာသတၲဳၾကြပ္ တစ္မ်ိဳး (ပါ ၊ စိန) လို႔ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အာဆင္းနစ္ကို ျမန္မာေတြက စိန္လို႔ေျပာ ခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီ စိန္ ဆိုတဲ့စကားက ပါဠိဘာသာ “စိန္” က ဆင္းသက္လာတာလို႔ နားလည္ရပါတယ္။ Computer ကို ကြန္ပ်ဴတာ၊ Radio ကို ေရဒီယို၊ Battery ကို ဘက္ထရီ၊ I-Pad ကို အိုင္ပက္ စသည္ျဖင့္ အသံဖလွယ္တဲ့စနစ္ ထြန္းကားတဲ့ ယခုေခတ္မွာေတာ့ Arsenic ကို အာဆင္းနစ္လို႔ပဲ ေျပာေနၾကပါၿပီ။ “စိန္” လို႔ေျပာတာက ျမန္မာ တိုင္းရင္းေဆးေလာကႏွင့္ ေက်းလက္ေဒသေတြမွာပဲ ရွိေတာ့မယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေဆာင္းပါးမွာလည္း “အာဆင္းနစ္” လို႔ပဲ ေရးပါမယ္။
အာဆင္းနစ္ႏွင့္ ထိေတြ႕ရျခင္း (Exposure to Arsenic)
အာဆင္းနစ္ႏွင့္ ထိေတြ႕တယ္ဆိုတာ အာဆင္းနစ္ ဓာတ္ေပါင္းပါတဲ့ အစားအေသာက္တစ္ခုခုကို စားမ်ိဳမိျခင္း၊ အာဆင္းနစ္ပါတဲ့ေရ၊ ဒါမွမဟုတ္ အရည္တစ္ခုခုကို ေသာက္မိျခင္း၊ အာဆင္းနစ္ပါတဲ့ အေငြ႕တစ္ခုခုကို ႐ွဴမိျခင္း၊ အာဆင္းနစ္ကို အေရျပားႏွင့္ ထိေတြ႕ (contact ျဖစ္) ျခင္းစသည္ျဖင့္ လူႏွင့္ အာဆင္းနစ္တို႔ တစ္နည္းနည္းႏွင့္ ထိစပ္ပတ္သက္မိျခင္း (exposure) ကို ေျပာျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ စက္႐ံု၊ အလုပ္႐ံုမ်ားမွ ထြက္တဲ့ ဥပဒ္ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အညစ္အေၾကး (toxic waste) ေတြ စြန္႔ပစ္တဲ့ေနရာေတြမွာ ေနထိုင္ၾကသူ၊ အလုပ္လုပ္ၾကသူေတြက အာဆင္းနစ္ႏွင့္ ထိေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ သြပ္ႏွင့္ ေၾကးနီ တူးေဖာ္တဲ့လုပ္ငန္းမွာ၊ အရည္က်ိဳလုပ္ငန္းမွာ လုပ္ေနသူေတြမွာလည္း အာဆင္းနစ္ႏွင့္ထိေတြ႕ရႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ရွိပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ႐ိုးရာဘယေဆးေတြမွာလည္း အာဆင္းနစ္ပါတတ္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။
ေသာက္ေရထဲက အာဆင္းနစ္
အခ်ိဳ႕ေဒသေတြမွာ အာဆင္းနစ္က ေျမေအာက္မွ တူးေဖာ္ရရွိတဲ့ ေရထဲမွာ သဘာဝအတိုင္း ပါဝင္ေနႏိုင္ပါတယ္။ ေဒသတစ္ခုမွာ ေျမေအာက္ေရဟာ အာဆင္းနစ္ေတြ မ်ားေနလွ်င္ ေဒသခံလူေတြအတြက္ အႏၱရာယ္ရွိပါတယ္။ အဲဒီေျမေအာက္ေရ (ဥပမာ- တြင္းေရ)ကို အျမဲေသာက္ေနသူေတြမွာ ကာလၾကာရွည္ အာဆင္းနစ္ အဆိပ္သင့္မႈ (chronic arsenic poisoning) ျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္။ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႀကီးရဲ႕ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ သတ္မွတ္ခ်က္အရ ေသာက္ေရတစ္လီတာမွာ အာဆင္းနစ္ပါဝင္မႈဟာ အမ်ားဆံုး ဝ.ဝ၁ မီလီဂရမ္ထက္ မပိုသင့္ပါဘူး။ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ေရတစ္လီတာမွာ အာဆင္းနစ္ ပါဝင္မႈဟာ ဝ.ဝ၀ဝ၁၇ မီလီဂရမ္ရွိလွ်င္ပင္ ခႏၶာကိုယ္မွာ အာဆင္းနစ္ေတြ စုမိေနတဲ့ အေျခအေန(arsenicosis) ျဖစ္လာႏိုင္တယ္လို႔ ေျပာလာၾကပါတယ္။
အာဆင္းနစ္ ဓာတ္ေပါင္းေတြကို ေအာ္ဂဲနစ္ (organic) ဓာတ္ေပါင္းမ်ားႏွင့္ ေအာ္ဂဲနစ္ မဟုတ္တဲ့ (inorganic) ဓာတ္ေပါင္းမ်ားဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ ေအာ္ဂဲနစ္ဓာတ္ေပါင္းေတြက ေအာ္ဂဲနစ္မဟုတ္တဲ့ ဓာတ္ေပါင္းေတြေလာက္ အဆိပ္မျပင္းပါဘူး။ (ဒီေနရာမွာ ခဲဆိပ္ႏွင့္ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္ပါတယ္။ ခဲဆိပ္မွာ ေအာ္ဂဲနစ္ ဓာတ္ ေပါင္းေတြက ေအာ္ဂဲနစ္မဟုတ္တဲ့ ဓာတ္ေပါင္းေတြထက္ ပိုၿပီးအဆိပ္ျပင္းပါတယ္။)
ပင္လယ္စာ (seafood) ေတြမွာ အဆိပ္ေပ်ာ့တဲ့ ေအာ္ဂဲနစ္ အာဆင္းနစ္ဓာတ္ေပါင္း (arsenobetaine) ပါဝင္ေနတတ္ပါတယ္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္အတြင္း သစ္သီးမ်ားႏွင့္ ဆန္မွာ ေတြ႕ရတယ္လို႔ စားသံုးသူ အစီရင္ခံစာ (Consumer Reports) ေတြမွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ အာဆင္းနစ္ေတြက ေအာ္ဂဲနစ္မဟုတ္တဲ့ ဓာတ္ေပါင္းေတြျဖစ္ပါတယ္။ အာဆင္းနစ္ပါတဲ့ (သီးႏွံဖ်က္) ပိုးသတ္ေဆးေတြဟာ အဆိပ္အာနိသင္ျပင္းလြန္းတဲ့အတြက္ လူကို အႏၱရာယ္ ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုပိုးသတ္ေဆးေတြကို အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ အသံုးမျပဳေတာ့ေပမယ့္ အာရွႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕မွာ သံုးေနဆဲလို႔ သိရပါတယ္။
အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္ျခင္း
အာဆင္းနစ္က အဆိပ္သင့္ေစႏိုင္ေၾကာင္းကို ဘီစီ ၂၁၀ဝ ျပည့္ႏွစ္ (လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀ဝ၀) ကတည္းက လူေတြ သတိထားမိၾကပါတယ္။ လူ႔ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ဇီဝကမၼလုပ္ငန္း (Physiologic functions) ေတြ လုပ္ေဆာင္ရာမွာ ကူညီေပးေနတဲ့ အင္ဇိုင္း (enzyme) ၂၀ဝ ေက်ာ္ကို အာဆင္းနစ္ဓာတ္ေပါင္းေတြက ေႏွာင့္ယွက္ပါတယ္။
႐ုတ္တရက္ အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္ျခင္း
လူ႔ရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ အာဆင္းနစ္ဓာတ္ေတြမ်ားလာလွ်င္ ေရာဂါေဝဒနာအမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အခ်ိန္တိုအတြင္း အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္ျခင္း (acute arsenic poisoning) ေၾကာင့္ ေအာ့အန္ျခင္း၊ ဗိုက္နာျခင္းႏွင့္ ဦးေႏွာက္လုပ္ငန္းထိခိုက္ျခင္း (encephalopathy)၊ ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ ဝမ္းသြားတဲ့အခါ ေသြးပါျခင္း၊ ေသြးအန္ျခင္း၊ ဆီး၌ ေသြးပါျခင္း၊ ၾကြက္သားမ်ားနာျခင္း၊ ဆံပင္ကြ်တ္ျခင္း၊ ရင္ဝ၌ ေအာင့္ (အစာအိမ္နာ) ျခင္း၊ တက္ျခင္းတို႔က ႐ုတ္တရက္ အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္ျခင္းရဲ႕ လကၡဏာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆုတ္၊ အေရျပား၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အသည္း စသည့္ အဂၤါေတြ ထိခိုက္ေလ့ရွိပါတယ္။ အာဆင္းနစ္ အဆိပ္သင့္ျခင္းက သတိလစ္ေမ့ေျမာၿပီး အသက္ေသဆံုးတဲ့အထိ ျပင္းထန္ႏိုင္ပါတယ္။ အာဆင္းနစ္ ၇၀ မီလီဂရမ္မွ ၂၀ဝ မီလီဂရမ္က လူတစ္ေယာက္ကို ႐ုတ္တရက္ ေသဆံုးသြားေစႏိုင္ပါတယ္။
ကာလၾကာရွည္ တျဖည္းျဖည္း အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္ျခင္း
အာဆင္းနစ္ဓာတ္ေပါင္းေတြ ရွိသင့္တာထက္ ပိုၿပီး မ်ားစြာပါဝင္ေနတဲ့ ေရကို ေသာက္သံုးေနရသူ လူဦးေရဟာ ကမၻာတစ္ဝန္းမွာ သန္း ၂၀ဝ ေက်ာ္ေလာက္ရွိတယ္လို႔ ခန္႔မွန္းရပါတယ္။ အမ်ားဆံုးက ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏွင့္ အေနာက္ဘဂၤလား (West Bengal) ေဒသတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ လူခ်မ္းသာေတြထက္ ဆင္းရဲသားေတြက အာဆင္းနစ္ အဆိပ္သင့္အႏၱရာယ္ ၾကံဳေတြ႕ႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္း ပိုမ်ားပါတယ္။ သတၲဳတူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္း၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းသံုး ပစၥည္းေတြေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရေတြထဲ အာဆင္းနစ္ေတြ ဝင္သြားတာလည္း ရွိပါတယ္။ အာဆင္းနစ္က ေျမႀကီးထဲမွာ၊ အေပၚယံ ေျမဆီလႊာမွာသာမက ေလထုထဲမွာလည္း ရွိေနႏိုင္ပါတယ္။
ေသာက္ေရတစ္လီတာမွာ အာဆင္းနစ္ဓာတ္ေပါင္း ၁၀-၁၅ မိုက္ခ႐ိုဂရမ္ (၁၀-၅၀ µg/L) ထက္ နည္းသင့္ပါတယ္။ ေရတစ္လီတာက ဘယ္ေလာက္မ်ားတယ္ဆိုတာ ေသာက္ေရသန္႔ေသာက္ေနသူေတြ သိၾကပါတယ္။ အာဆင္းနစ္ ၁ မိုက္ခ႐ိုဂရမ္က ၁ ဂရမ္ (ျမန္မာ အေလးခ်ိန္ ၁ ပဲသားခန္႔) ရဲ႕ အပံု တစ္သန္းပံုတစ္ပံုႏွင့္ ညီမွ်ပါတယ္။ အေလးခ်ိန္အားျဖင့္ ေရအဆ သန္း ၁၀ဝ၀ မွာ အာဆင္းနစ္ ၁၀ ဆ- ၁၅ ဆေလာက္ ရွိတယ္လို႔ ေျပာလွ်င္လည္း မွန္ပါတယ္။
ကာလၾကာရွည္ တျဖည္းျဖည္း အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္ျခင္း (chronic arsenic poisoning) ေၾကာင့္ အေရျပားထူလာျခင္း၊ အေရျပားအေရာင္ ညစ္မည္းလာျခင္း၊ ဗိုက္နာျခင္း၊ ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ ထံုနာက်ဥ္နာ၊ ႏွလံုး ေရာဂါႏွင့္ ကင္ဆာေရာဂါမ်ား ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။
အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္ျခင္းက မသိမသာ တျဖည္း ျဖည္း ျဖစ္လာတာ မ်ားပါတယ္။ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ စိတ္မၾကည္ဘဲ ႐ႈပ္ေထြးေနျခင္း (confusion)၊ အျပင္းအထန္ ဝမ္းေလွ်ာဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ အိပ္ငိုက္ျခင္းတို႔ႏွင့္ စတတ္ပါတယ္။ ၾကာလာတဲ့အခါ တက္ျခင္း (convulsions)၊ လက္သည္း၌ အျဖဴလိုင္း (eukonychia striata) မ်ား ေပၚလာျခင္းတို႔ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီလိုင္းေတြကို Mees’s lines, Aldrich-Mees’s lines စသည္ျဖင့္ လည္း ေခၚပါတယ္။
အာဆင္းနစ္ႏွင့္ ကင္ဆာ
အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္ျခင္းက အေရျပားကင္ဆာ၊ အဆုတ္ကင္ဆာ၊ အသည္းကင္ဆာ၊ ေက်ာက္ကပ္ ကင္ဆာႏွင့္ အျခားကင္ဆာအမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ ျဖစ္ပြားျခင္းႏွင့္ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ အေရျပားက နဂိုထက္ အေရာင္ပိုၿပီး ညိဳမည္းေနတာကိုလည္း ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ကင္ဆာမျဖစ္မီ အေရျပားမွာ ေရာဂါေပါင္းစံု ျဖစ္ႏိုင္ပါေသးတယ္။
အာဆင္းနစ္ပါတဲ့ ေသာက္ေရကို တစ္သက္လံုး ေသာက္ေနရသူေတြအေနနဲ႔ ကင္ဆာျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ အလားအလာက ေသာက္ေရမွာပါေနတဲ့ အာဆင္းနစ္ ပမာဏ အနည္းအမ်ားႏွင့္ တိုက္႐ိုက္အခ်ိဳးက်ေနတယ္ ဆိုတာ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္က တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ သုေတသနမွာ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ တိုက္႐ိုက္အခ်ိဳးက်တယ္ ဆိုတာက ခႏၶာကိုယ္မွာ အာဆင္းနစ္မ်ားေလ၊ ကင္ဆာ ျဖစ္လာႏိုင္ေျခမ်ားေလလို႔ ေျပာတာပါ။ ေရတစ္လီတာမွာ အာဆင္းနစ္ ဝ.ဝ၀၁၇ မီလီဂရမ္ပါတဲ့ ေသာက္ေရကို ေသာက္ေနရတဲ့ ေဒသမွာ လူ ၁၀ဝ၀ဝ မွာ တစ္ေယာက္ ကင္ဆာျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ေရတစ္လီတာမွာ အာဆင္းနစ္ ဝ.ဝ၀ဝ၁၇ မီလီဂရမ္သာပါတဲ့ ေသာက္ေရကို ေသာက္ ေနရတဲ့ေဒသမွာေတာ့ လူတစ္သိန္းမွာမွ တစ္ေယာက္သာ ကင္ဆာျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ေရတစ္လီတာမွာ အာဆင္းနစ္ ဝ.ဝ၀ဝ၀၁၇ မီလီဂရမ္သာပါတဲ့ ေသာက္ေရကို ေသာက္ေနရတဲ့ ေဒသမွာေတာ့ လူတစ္သန္းမွာမွ တစ္ေယာက္သာ ကင္ဆာျဖစ္လာတာကို ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီႏႈန္းအတိုင္းဆိုလွ်င္ ေရတစ္လီတာမွာ အာဆင္းနစ္ ဝ.ဝ၁ မီလီဂရမ္သာပါတဲ့ ေသာက္ေရကို ေသာက္ေနရသူေတြဟာ ၁၀ဝ၀ဝ မွာ ၆ ေယာက္ေလာက္သာ ကင္ဆာ ေရာဂါျဖစ္လာႏိုင္တယ္လို႔ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႀကီးမွ ပညာရွင္ေတြက တြက္ဆၾကပါတယ္။ ဒီပါဝင္မႈႏႈန္းဟာ လက္ခံႏိုင္တဲ့ (အလုပ္လည္းျဖစ္ႏိုင္၊ အႏၱရာယ္လည္း နည္းတဲ့) ႏႈန္းလို႔ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနစဥ္ အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္ျခင္း
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနစဥ္ကာလမွာ အာဆင္းနစ္ အဆိပ္သင့္တာက အလြန္စိုးရိမ္စရာ ေကာင္းပါတယ္။ အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္ေနတဲ့ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္မွာ အထက္က ေျပာခဲ့တဲ့အတိုင္း ဗိုက္နာျခင္း၊ ေအာ့အန္ျခင္း၊ ဝမ္းေလွ်ာဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ အေရျပားမ်ား ညိဳမည္းလာျခင္း၊ ကင္ဆာျဖစ္ျခင္းႏွင့္ အျခားေရာဂါေဝဒနာတို႔ကို ခံစားရႏိုင္ပါတယ္။ မိခင္က ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ထားစဥ္မွာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ တက္သင့္သေလာက္ အျပည့္အဝ မတက္ပါဘူး။
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္သာမက သူလြယ္ထားတဲ့ သေႏၶသားကလည္း အာဆင္းနစ္ အဆိပ္ဒဏ္ကို ခံရႏိုင္ပါတယ္။ ေမြးလာတဲ့အခ်ိန္မွာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ မျပည့္ျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္အရြယ္အစား ေသးငယ္ျခင္း၊ ေရာဂါထူေျပာျခင္းတို႔ကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ မိခင္မွာ အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္ေနတဲ့ကာလ ၾကာေလ၊ မိခင္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္မွာ ရွိေနတဲ့ အာဆင္းနစ္ဓာတ္ ပမာဏမ်ားေလ၊ ေမြးလာတဲ့ကေလးက အသက္တစ္ႏွစ္မျပည့္မီ ေသဆံုးတဲ့ႏႈန္း (Infant Mortality Rate-IMR) ျမင့္ေလဆိုတာ သုေတသနေတြမွာ ေတြ႕ရွိထားပါတယ္။ ရင္ေသြးမွာ အဲဒီလိုျဖစ္ရတာေတြဟာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ ကိုယ္ အေလးခ်ိန္ တက္သင့္သေလာက္ မတက္တာနဲ႔ ဆက္စပ္မႈရွိပါတယ္။
အျခားေရာဂါမ်ား
အာဆင္းနစ္ အဆိပ္သင့္ျခင္းက ေသြးတိုး၊ ႏွလံုးႏွင့္ ေသြးေၾကာေရာဂါမ်ားျဖစ္ျခင္း၊ ကင္ဆာေရာဂါ၊ ေလျဖတ္ ေလငန္းေရာဂါ၊ နာတာရွည္ အဆုတ္ေလျြပန္ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ျခင္း၊ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါျဖစ္ျခင္းတို႔ႏွင့္လည္း ဆက္ႏႊယ္ေနပါတယ္။ ကာလၾကာရွည္ အာဆင္းနစ္ အဆိပ္သင့္ျခင္းဟာ ဗီတာမင္ေအ ခ်ိဳ႕တဲ့မႈႏွင့္လည္း ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ဗီတာမင္ေအ ခ်ိဳ႕တဲ့မႈေၾကာင့္ ၾကက္မ်က္သင့္ေရာဂါ၊ မ်က္စိေျခာက္ေရာဂါ၊ မ်က္စိ၌ ၾကက္ဆူးထြက္ျခင္းႏွင့္ အျပင္တိမ္ျဖစ္ျခင္းတို႔ကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။
အာဆင္းနစ္ အဆိပ္သင့္မႈကာကြယ္ေရး
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္က စၿပီး ဥပဒ္ကင္းေသာ ေသာက္ေရ အက္ဥပေဒ (Safe Drinking Water Act-SDWA) အရ ေသာက္ေရမွာ အာဆင္းနစ္ ပါဝင္မႈကို ဝ.ဝ၅ 0.05 mg/L (ေရ တစ္လီတာမွာ အာဆင္းနစ္ ဝ.ဝ၅ မီလီဂရမ္ ထက္မပိုရဘူးလို႔ ပတ္ဝန္းက်င္ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းေရး ေအဂ်င္စီ (Environmental Protection Agency) က သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါကို ေနာက္တစ္နည္းအေနနဲ႔ ဝ.ဝ၅ ပီပီအမ္ (0.05 ppm-parts per million) လို႔လည္း ေျပာပါတယ္။ ဝ.ဝ၅ ပီပီအမ္ (ppm) ဆိုတာ ေရ ဂရမ္တစ္သန္း (တစ္နည္းအားျဖင့္ ၁၀ဝ၀ လီတာ) မွာ အာဆင္းနစ္ ဝ.ဝ၅ ဂရမ္ပါတာကို ေျပာျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ ဥပဒ္ကင္းေသာ ေသာက္ေရ အက္ဥပေဒ (Safe Drinking Water Act-SDWA) ကို ျပ႒ာန္းၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာအတြင္း ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ သုေတသနေတြအရ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ အာဆင္းနစ္အဆိပ္ဓာတ္ေပါင္းေတြ မ်ားေလ အေရျပားကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အလားအလာ ပိုမ်ားေလဆိုတာ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ အေရျပားကင္ဆာျဖစ္ပြားျခင္း၊ ေသဆံုးျခင္းတို႔မွ ကာကြယ္ေရး၊ အျခား ေရာဂါမ်ား ကာကြယ္ေရး ရည္မွန္းခ်က္ေတြခ်မွတ္ၿပီး ေသာက္ေရမွာ အာဆင္းနစ္ပါဝင္မႈ သတ္မွတ္ ခ်က္ကို ေျပာင္းလဲ(ထပ္မံေလွ်ာ့ခ်)ခဲ့ပါတယ္။ ေျပာင္းလဲျခင္း အားျဖင့္ ခံစားရႏိုင္တဲ့ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ၊ ေငြကုန္ေၾကးက် တြက္ေျခကိုက္မႈ၊ နည္းပညာ ရွိမရွိ၊ အမွန္တကယ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည့္ အေျခအေနရွိမရွိ စသည္ျဖင့္ အဘက္ဘက္မွ စဥ္းစားၿပီး ၂၀ဝ၁ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ေသာက္ေရ တစ္လီတာမွာ အမ်ားဆံုးရွိသင့္တဲ့ အာဆင္းနစ္ပမာဏကို ဝ.ဝ၁ မီလီဂရမ္ကို ေလွ်ာ့ခ်ခဲ့ပါတယ္။
အျခားႏိုင္ငံေတြမွာလည္း မိမိတို႔အေျခအေနအရ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြ၊ လမ္းညႊန္ခ်က္ (guidelines) ေတြရွိပါတယ္။ အေျခအေနအရဆိုရာမွာ အဲဒီေဒသမွာ ေနထိုင္သူေတြ အာဆင္းနစ္အဆိပ္ႏွင့္ ထိေတြ႕ႏိုင္ေျခကို အဆံုးအျဖတ္ေပးႏိုင္တဲ့ ေဒသရဲ႕ ပထဝီအေနအထား၊ လူေတြရဲ႕ လူမႈစီးပြားေရးအေျခအေန၊ အစားအစာစားသံုးမႈ ႏွင့္ ေသာက္ေရရရွိမႈဓေလ့ စသည္တို႔ ပါဝင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဲဒီသတ္မွတ္ခ်က္က ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံႏွင့္ တစ္ႏိုင္ငံ မတူဘဲ ကြဲျပားျခားနားတာေတြ ရွိပါတယ္။ အိႏၵိယႏွင့္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္မွာ ေဒသတစ္ခုက လူေတြဟာ ေသာက္ေရရႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းတစ္ခုပဲရွိတယ္။ အျခားနည္းလမ္းမရွိဘူးဆိုလွ်င္ အဲဒီေသာက္ေရ တစ္လီတာမွာ အမ်ားဆံုးပါရမယ့္ အာဆင္းနစ္ ပမာဏ သတ္မွတ္ခ်က္က ဝ.ဝ၅ မီလီဂရမ္ (0.05 mg/L) ျဖစ္ပါတယ္။
အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္မႈကာကြယ္ကုသေရး
အာဆင္းနစ္ဓာတ္ေပါင္းေတြ ရွိသင့္တာထက္ ပိုၿပီး မ်ားစြာပါဝင္ေနတဲ့ ေရကို ေသာက္သံုးေနရသူ လူဦးေရဟာ ကမၻာတစ္ဝန္းမွာ သန္း ၂၀ဝ ေက်ာ္ေလာက္ရွိပါတယ္။
အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္မႈကာကြယ္ေရးမွာ အဓိကက်တာက အႏၱရာယ္ေပးႏိုင္ေလာက္ေအာင္ အာဆင္းနစ္(မ်ားစြာ)မပါတဲ့ ေသာက္ေရကို ေသာက္သံုးျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ မိုးေရကို ေသာက္သံုးျခင္း၊ အာဆင္းနစ္ကို ေရမွဖယ္ထုတ္ပစ္ႏိုင္တဲ့ အထူးေရစစ္ ဆန္ခါ (Special filter) တို႔ကို အသံုးျပဳျခင္းအားျဖင့္လည္း အာဆင္းနစ္ အဆိပ္သင့္ျခင္းမွ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။
လူ႔ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ရွိေနတဲ့ အာဆင္းနစ္ပမာဏကို သိႏိုင္ဖို႔ ေသြးစစ္ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ ဆီးစစ္ၾကည့္ႏိုင္ ပါတယ္။ အျခား အဆိပ္ေတြထက္ ထူးျခားတာက လူတစ္ေယာက္မွာ အာဆင္းနစ္အဆိပ္ရွိမရွိသိႏိုင္ဖို႔ ဆံပင္ကိုလည္း စစ္ေဆးၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။
ကာလတာရွည္စြာ အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္မႈကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ကုသႏိုင္တာကေတာ့ ဒီနည္းပဲလို႔ ေထာက္ခံေျပာဆိုႏိုင္တဲ့ သီးသန္႔ကုထံုး (Specific treatment) မရွိေသးပါဘူး။ ႐ုတ္တရက္ အာဆင္းနစ္ အဆိပ္သင့္ လူနာကို ကုသရာမွာ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္မႈမရွိေအာင္ ျပဳျပင္ေပးဖို႔ အေရးႀကီး ပါတယ္။ အဆိပ္ေျဖေဆးအေနနဲ႔ Dimercaptosuccinic Acid (DMSA) ျဖစ္ေစ၊ Simercaptopropane Sulfonate (DMPS) ျဖစ္ေစ အသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။ Dimercaprol (BAL) ကိုေတာ့ အသံုးမျပဳသင့္ပါဘူး။ ေသြးကို ေက်ာက္ကပ္တုစက္ႏွင့္ ေဆးတဲ့ Hemodialysis နည္းကိုလည္း အသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။
No comments:
Post a Comment