ႏိုင္ငံတကာ ႏိုင္ငံသားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္

(International Covenant of Civil and Political Rights)

ဤစာခ်ဳပ္ကို ၁၉၆၆ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ (၁၆) ရက္ေန႔တြင္ ကုလသမဂၢအေထြေထြ ညီလာခံက အတည္ျပဳျပဌာန္းခဲ့ၿပီး ၁၉၇၆ ခုႏွစ္ မတ္လ (၂၃) ရက္ေန႔တြင္ စတင္အသက္၀င္လာခဲ့သည္။ စာခ်ဳပ္တြင္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္း၏ ပထမပိုင္းတြင္ပါ၀င္သည့္ ႏိုင္ငံသားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးမ်ားကို စာခ်ဳပ္အသြင္ျဖင့္ ျပဌာန္းထားျခင္းျဖစ္သည္။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္အထိ အဖဲြ႔၀င္အျဖစ္အတည္ျပဳလက္မွတ္ေရးထိုးထားေသာ ႏိုင္ငံ (၁၆၉) ႏိုင္ငံရွိၿပီး ပဏာမ လက္မွတ္ေရးထိုးထားသည့္နိုင္ငံ (၆) ႏိုင္ငံရွိသည္။ လံုး၀ လက္မွတ္မထိုးရေသးေသာႏိုင္ငံ (၂၂) ႏိုင္ငံ က်န္ရွိေနဆဲျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္အထိ ဤစာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ထိုးျခင္းမရွိေသးပါ။

ႏိုင္ငံတကာ ႏိုင္ငံသားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္တြင္ အပိုင္း (၆) ပိုင္းႏွင့္ စုစုေပါင္းအပိုဒ္ (၅၃) ပိုဒ္ ပါရွိပါသည္။ စာခ်ဳပ္၏ အစပိုင္းျဖစ္ေသာ အပိုဒ္ (၁) တြင္ လြတ္လပ္စြာ ကုိယ္ပိုင္ဆံုးျဖတ္ခြင့္ကို ေဖာ္ျပထားသည္။ အပိုဒ္ (၂) မွ (၅) အထိတြင္ မူ၀ါဒမ်ားကို ေဖာ္ျပထားၿပီး အပိုဒ္ (၆) မွ (၂၇) အထိသည္ အခြင့္အေရးမ်ားျဖစ္ပါသည္။ အပိုဒ္ (၂၈) မွ (၅၃) တို႔တြင္ စာခ်ဳပ္ေကာ္မတီ၏ လုပ္ပိုင္ခြင့္ႏွင့္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားကို ေဖာ္ျပထားပါသည္။

စာခ်ဳပ္ပါအပိုဒ္မ်ား
စာခ်ဳပ္၏ အပိုဒ္ (၁) မွ (၂၇) အထိေဖာ္ျပထားေသာ အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ အပိုဒ္မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။
အပိုဒ္ (၁) လူတိုင္း ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၂) ႏိုင္ငံနယ္နမိတ္အတြင္းရွိ လူသားအားလံုး၏ ရပိုင္ခြင့္မ်ားကို မခဲြျခားဘဲ ေလးစားရန္
အပိုဒ္ (၃) က်ား၊မ ခဲြျခားျခင္းမရွိလဲ အခြင့္အေရးမ်ားကို တန္းတူခံစားပိုင္ခြင့္
အပိုဒ္ (၄) စာခ်ဳပ္ပါ အခြင့္အေရးတခ်ိဳ႔ကို အေရးေပၚအေျခအေနမ်ိဳးတြင္  ျခြင္းခ်က္ထား ကန္႔သတ္ႏိုင္ျခင္း
အပိုဒ္ (၅) အျခားသူ၏အခြင့္အေရးကို ထိခိုက္ေအာင္ ဤစာခ်ဳပ္ကို အသံုးမခ်ရ
အပုိဒ္ (၆) လူတိုင္း အသက္ရွင္ခြင့္ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၇) မည္သူ႔ကိုမွ ညႇဥ္းပမ္းႏွိပ္စက္မႈျခင္းမရွိေစရ။
အပိုဒ္ (၈) မည္သူ႔ကိုမွ ကၽြန္အျဖစ္ေစခိုင္းျခင္းမျပဳရ၊
အပုိဒ္ (၉) မည္သူ႔ကိုမွ မတရားဖမ္းဆီးျခင္းမျပဳရ၊
အပုိဒ္ (၁၀) လြတ္လပ္ခြင့္တားျမစ္ခံထားရသူမ်ား ေလးစားစြာ ဆက္ဆံရန္
အပုိဒ္ (၁၁) ကတိက၀က္ပ်က္ျခင္းေၾကာင့္ ဖမ္းဆီးျခင္းမျပဳရ။
အပုိဒ္ (၁၂)  ႏိုင္ငံအတြင္းလြတ္လပ္စြာ သြားလာ အေျခခ်ပိုင္ခြင့္
အပုိဒ္ (၁၃) ႏိုင္ငံျခားသားအား ဥပေဒႏွင့္အညီသာ ျပည္ႏွင္ခြင့္ ေပးပိုင္ျခင္း
အပုိဒ္ (၁၄) လူတိုင္း လူအမ်ားၾကားနာေသာ တရားရံုးတြင္သာ စီရင္ပိုင္ခြင့္
အပိုဒ္ (၁၅) ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ဥပေဒျဖင့္ အေရးယူျခင္း မျပဳရ
အပိုဒ္ (၁၆) ဥပေဒေရွ႔လူသားကဲသိ့ု႔ ဆက္ဆံခံပိုင္ခြင့္၊
အပိုဒ္ (၁၇) မေကာင္းေသာရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ အိမ္အတြင္း၀င္ျခင္း၊ စာမ်ားေဖာက္ျခင္းမျပဳရ၊
အပို္ဒ္(၁၈) လူတိုင္း လြတ္လပ္စြာ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္ခြင့္၊
အပိုဒ္ (၁၉) လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္၊
အပိုဒ္ (၂၀) စစ္ေရး၊ ဘာ စစ္ေရး၊ ဘာသာေရးအမုန္းပြားေအာင္ ၀ါဒျဖန္႔ျခင္းကို တားျမစ္ရန္
အပိုဒ္ (၂၁) လူတိုင္း ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ စုေ၀းပိုင္ခြင့္
အပိုဒ္ (၂၂) အလုပ္သမားသမဂၢမ်ားအပါအ၀င္ အသင္းအဖဲြ႔မ်ားကို လြတ္လပ္စြာ ဖဲြ႔စည္းခြင့္
အပိုဒ္ (၂၃) အရြယ္ေရာက္ၿပီးေသာ က်ားမတိုင္း ႏွစ္ဦးဆႏၵျဖင့္ လက္ထပ္ခြင့္၊
အပိုဒ္ (၂၄) မည္သည့္ကေလးသူငယ္ကိုမွ ခဲြျခားျခင္းမျပဳရ
အပိုဒ္ (၂၅) ႏိုင္ငံသားတိုင္း မိမိအစိုးရကို ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ပိုင္္ခြင့္
အပိုဒ္ (၂၆) လူတိုင္း ဥပေဒ၏ ေစာင့္ေရွာက္မႈကုိ တန္းတူခံယူပိုင္ခြင့္
အပိုဒ္ (၂ရ) လူနည္းစုမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈကို ကာကြယ္ေပးျခင္း
အပိုဒ္ (၂၈) မွ (၅၃) ေကာ္မတီ၏ လုပ္ပိုင္ခြင့္ႏွင့္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းတို႔ျဖစ္သည္။

စာခ်ဳပ္၏ ေနာက္ဆက္တဲြစာခ်ဳပ္မ်ား
စာခ်ဳပ္တြင္ ေနာက္ဆက္တဲြစာခ်ဳပ္ႏွစ္ခုရွိပါသည္။ ပထမစာခ်ဳပ္မွာ စာခ်ဳပ္ပါအခြင့္အေရးမ်ားကို ခ်ိဳးေဖာက္ခံရပါက တဦးခ်င္းတိုင္ၾကားႏိုင္မႈႏွင့္ သက္ဆိုင္ၿပီး ဒုတိယစာခ်ဳပ္မွာ စာခ်ဳပ္အဖဲြ႔၀င္ႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ ေသဒဏ္ေပးအျပစ္စီရင္မႈကို ဖ်က္သိမ္းရန္ျဖစ္ပါသည္။

ပထမေနာက္ဆက္တဲြစာခ်ဳပ္ကို ၁၉၆၆ ခုႏွစ္ဒီဇင္ဘာလ (၁၆) ရက္ေန႔တြင္ ျပဌာန္းခဲ့ၿပီး ၁၉၇၆ ခုႏွစ္ မတ္လ (၂၃) ၇က္ေန႔တြင္ အသက္၀င္လာခဲ့ပါသည္။ ယခုအခ်ိန္အထိ အတည္ျပဳ လက္မွတ္ထိုးထားသည့္ႏိုင္ငံအေရအတြက္ (၁၁၅) ႏိုင္ငံရွိပါသည္။ ဒုတိယေနာက္ဆက္တဲြစာခ်ဳပ္ျဖစ္ေသာ ေသဒဏ္ေပးမႈဖ်က္သိမ္းေရးစာခ်ဳပ္ကို ၁၉၈၉ ခုႏွစ္တြင္ျပဌာန္းခဲ့ၿပီး ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ (၁၁) ရက္ေန႔တြင္ အသက္၀င္လာပါသည္။ ယခုအခ်ိန္အထိ ႏိုင္ငံေပါင္း (၈၁) ႏိုင္ငံက အတည္ျပဳလက္မွတ္ေရးထိုးထားပါသည္။

စာခ်ဳပ္ေကာ္မတီ
လက္မွတ္ေရးထိုးထားသည့္ စာခ်ဳပ္အဖဲြ႔၀င္ႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ စာခ်ဳပ္ပါအခြင့္အေရးမ်ားကို အမွန္တကယ္ေလးစားလိုက္နာမႈရွိမရွိအား ေစာင့္ၾကပ္ရန္အတြက္ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မတီ (Human Rights Committee) ကို ဖဲြ႔စည္းထားပါသည္။ ႏိုင္ငံတကာမွ လြတ္လပ္ၿပီး လူ႔အခြင့္အေရးကၽြမ္းက်င္သူ (၁၈) ဦးျဖင့္ ဖဲြ႔စည္းထားသည့္ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မတီသည္ စာခ်ဳပ္အဖဲြ႔၀င္ႏိုင္ငံမ်ား၏ ႏိုင္ငံေတာ္အစီရင္ခံစာမ်ားကို ေလ့လာျခင္း၊ အစိုးရမ်ားအေပၚ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားထုတ္ျပန္ျခင္းႏွင့္ စာခ်ဳပ္ပါအပို္ဒ္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ အေသးစိတ္ ရွင္္းလင္းခ်က္ (General Recommendations) မ်ား ထုတ္ျပန္ျခင္းမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ပါသည္။

စာခ်ဳပ္ကို အတည္ျပဳလက္မွတ္ထိုးထားေသာ ႏိုင္ငံ၏ တာ၀န္
စာခ်ဳပ္ကို အတည္ျပဳလက္မွတ္ေရးထိုးသည့္ႏိုင္ငံအေနျဖင့္ လက္မွတ္ေရးထိုးထိုးၿပီးခ်င္း တႏွစ္အတြင္း စာခ်ဳပ္ပါအခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ အစိုးရ၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားကို စာခ်ဳပ္ေကာ္မတီသို႔ တင္သြင္းရပါသည္။ ထို႔ေနာက္ ပံုမွန္အစီရင္ခံစာကို ငါးႏွစ္လွ်င္တႀကိမ္ တင္သြင္းရပါသည္။ အစီရင္ခံစာပါအခ်က္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ ေကာ္မတီ၏ ေမးျမန္းခ်က္မ်ားကို စာျဖင့္ ေျဖၾကားရပါသည္။ ထို႔ေနာက္ ေကာ္မတီေရွ႔ေမွာက္တြင္ လာေရာက္အစိရင္ခံတင္ျပရပါသည္။ အစီရင္ခံစာႏွင့္ပတ္သက္၍ ေကာ္မတီက အၾကံျပဳတင္ျပခ်က္မ်ားကို အစိုးရက ႏိုင္ငံအတြင္း ျပန္လည္အေကာင္အထည္ေဖာ္လုပ္ေဆာင္ၿပီး အလွည့္က်သည့္ႏွစ္တြင္ ျပန္လည္အစီရင္ခံရပါသည္။

အစုိးရမဟုတ္ေသာ အဖဲြ႔အစည္းမ်ား၏ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မႈ
အစိုးရမဟုတ္ေသာအဖြဲ႔အစည္းမ်ားကလဲ ေက္ာမတီထံသို႔ ႏိုင္ငံအလိုက္ အစီရင္ခံစာမ်ား တင္သြင္းႏိုင္သည္။ တရား၀င္တင္သြင္းႏိုင္ျခင္မဟုတ္ေသာ္လဲ ထိုအစီရင္ခံစာမ်ားကို ေကာ္မတီ၀င္မ်ားထံ ေပးပို႔ႏိုင္သည္။ ထိုအစီရင္ခံစာမ်ားတြင္ စာခ်ဳပ္ပါအခြင့္အေရးမ်ားဆိုင္ရာ အေျခအေနမ်ား၊ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေဖာ္ျပေရးထားေလ့ရွိပါသည္။ ထိုအခ်က္မ်ားကို အေျခခံ၍ ေကာ္မတီက အစိုးရအဖဲြ႔ကို ေမးျမန္းေထာက္ျပႏိုင္ပါသည္။

ထို႔ျပင္ အစိုးရမဟုတ္ေသာအဖဲြ႔မ်ားသည္ သက္ဆိုင္ရာအစိုးရႏွင့္ ေကာ္မတီတို႔ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ေတြ႔ဆံုၾကားနာသည့္အစီအစဥ္ကိုလဲ ေလ့လာသူအျဖစ္တက္ေရာက္ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ဝင္ေရာက္ေျပာဆိုခြင့္ရွိမည္ မဟုတ္ပါ။

အေရးႀကီးေသာ ေနာက္ထပ္က႑မွာ အစိုးရမဟုတ္ေသာအဖဲြ႔မ်ားအေနျဖင့္ မိမိႏိုင္ငံအစိုးရသည္ ေကာ္မတီက အၾကံျပဳတင္ျပလိုက္ေသာအခ်က္မ်ားကို မည္ကဲ့သို ႔ေလးစားအေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းကို ေစာင့္ၾကည့္ျခင္း၊ ပူးေပါင္းလက္တဲြလုပ္ေဆာင္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရး(Civil rights)- လူသားတဦးစီ၏လြတ္လပ္ခြင့္၊ လံုၿခံဳခြင့္မ်ားႏွင့္ တရားဥပေဒစီရင္ရာတြင္ အစိုးရက ၀င္ေရာက္စြတ္ဖက္ ျခင္းမျပဳႏိုင္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးထားသည့္အခြင့္အေရးမ်ား

ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးမ်ား (Political rights) - အစိုးရ၏လုပ္ငန္း ကိစၥရပ္မ်ားတြင္ လူသားတဦးခ်င္းစီက ပါ၀င္ပတ္သက္ႏိုင္ေအာင္ ခြင့္ျပဳထားေသာအခြင့္အေရးမ်ား

ICCPR စာခ်ဳပ္ကို အစိုးရလက္မွတ္္ထိုးလွ်င္ ဘာအက်ိဳးေက်းဇူးေတြ ရွိလာမလဲ
လူတိုင္း၏ ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရးမ်ားျဖစ္ေသာ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္၊ အသင္းအဖဲြ႔ဖဲြ႔စည္းခြင့္၊ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ခြင့္၊ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္ခြင့္မ်ားကို အစိုးရက ထင္သလို ပိတ္ပင္၍ ရေတာ့မည္မဟုတ္ပါ။ အစိုးရကိုယ္တိုင္က ထိုခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားကို ခ်ိဳးေဖာက္နိုင္မည္မဟုတ္သလို ထိုအခြင့္အေရးမ်ားကို ေႏွာက္ယွက္ျခင္းကင္းကင္းျဖင့္ က်င့္သံုးခြင့္ရရွိလာမည္။

မတရားဖမ္းဆီးမႈမ်ား၊ ႏွိပ္စက္မႈမ်ား၊ အဓမၼေစခိုင္းမႈမ်ားကို ယခုထက္ပိုမို၍ တားဆီးေပးရေတာ့မည္ျဖစ္သည္။ လိုအပ္သလို ဥပေဒမ်ားျပဌာန္းျခင္း၊ အေရးယူျခင္းမ်ားကို မျဖစ္မေနလုပ္ေဆာင္ရေတာ့မည္ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံသားမ်ားအေနျဖင့္ ေၾကာက္ရြံ႔မႈကင္းကင္းျဖင့္ ကာကြယ္ေပးမႈမ်ား ခံစားႏိုင္လာမည္။

လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားျဖစ္ပြားပါက တိုင္ၾကားႏိုင္သည့္ ယႏၱယားမ်ားကို အစုိးရက တိက်ခိုင္မာစြာ ထူေထာင္ေပးရေတာ့မည္ျဖစ္သည္။ တိုင္ၾကားသည့္ယႏၱယားမ်ားသည္ လြတ္လပ္၊ ခိုင္မာ၊ အားေကာင္းသည့္ဌာနမ်ားျဖစ္လာရန္၊ ထိုဌာနမ်ားတြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္သူမ်ားသည္ ဘက္လိုက္မႈမရွိဘဲ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားျဖစ္လာမည္။

လူ႔အခြင့္အေရးတက္ၾကြလႈပ္ရွားသူႏွင့္ ျပည္သူတို႔အေပၚဖိႏွိပ္သည့္ဥပေဒမ်ားကို မျဖစ္မေနဖ်က္သိမ္းရန္ အစိုးရတြင္တာ၀န္ရွိလာမည္ျဖစ္သည္။ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးမ်ားအေပၚ ထိပါးေႏွာက္ယွက္သည့္ ဥပေဒမ်ားေၾကာင့္ အျပစ္ေပးအေရးယူခံရသည့္အျဖစ္မ်ား ကင္းေ၀းလာႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။

တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈ၊ တရားစီရင္ေရးမ႑ိုင္အားေကာင္းလာမႈရွိမည္္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေငြမ်ားတရားႏိုင္ျဖစ္ေနေသာအျဖစ္အပ်က္မ်ား၊ အကတိလိုက္စားမႈမ်ား ေလ်ာ့ပါးလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္လာႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံသားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးဆိုင္ရာစာခ်ဳပ္တြင္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားအေပၚ ခဲြျခားမႈကို တားဆီးေပးရန္ အစိုးရကို တာ၀န္ေပးအပ္ထားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အသားအေရာင္၊ ကိုးကြယ္သည့္ဘာသာအေပၚအေျခခံ၍ ခဲြျခား၍ မရသလို တိုင္းရင္းသားလူနည္းစုမ်ားအေပၚ တန္းတူေလးစားေပးရေတာ့မည္ျဖစ္သည္။

စာခ်ဳပ္ပါအခြင့္အေရးမ်ားကို အမ်ိဳးသမီးမ်ားလဲ တန္းတူရရွိခံစားခြင့္ရိွေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည့္အတြက္ အစိုးရအေနျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေပၚ ခဲြျခားမႈမ်ား ပေပ်ာက္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးရမည့္ တာ၀န္ရွိေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေပၚ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားကို တားဆီးေပးလာႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။

ကေလးမ်ားကို မခဲြျခားဘဲ ကာကြယ္ေပးရန္ ဤစာခ်ဳပ္တြင္ အေလးအနက္ေဖာ္ျပထားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ကေလးမ်ားအေပၚ ခဲြျခားမႈမရွိဘဲ တန္းတူအခြင့္အေရးမ်ား၊ ဥပေဒအရ ကာကြယ္ေပးမႈမ်ားကို အစိုးရက ေဆာင္ရြက္ေပးရမည္ျဖစ္သည္။ ကေလးတိုင္း ခဲြျခားမႈမရွိဘဲ ကာကြယ္ေပးမႈမ်ား ရရွိလာႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။

မူရင္းတင္ဆက္သူစာမ်က္ႏွာ - ICCPR Myanmar Action Group