ဧရာဝတီကို ကာကြယ္ၾကစို႔

Yellow River

(၁) ကြယ္လြန္သြားေသာ ျမစ္ႀကီးမ်ား

ျမစ္ႀကီးတစင္းရဲ႕ အဓိက ရွင္သန္မႈက ခရီးမိုင္ေပါင္းမ်ားစြာ၊ ေတာင္တန္းေတြ၊ ေတာအုပ္ေတြ၊ ႐ိႈေျမာင္ေတြ၊ လြင္ျပင္ေတြ၊ ၿမိဳ႕ရြာေတြ၊ အေကြ႔အေကာက္ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္းၿပီး ပင္လယ္ (သို႔မဟုတ္) သမုဒၵရာ ထံ ေပါင္းစပ္ ခိုလႈံရျခင္းပါ။

ပင္လယ္ထံ ေရာက္ေအာင္မစီးဆင္းႏိုင္ေတာ့တဲ့ ျမစ္ႀကီးေတြကို ေသဆုံးတယ္လို႔ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ျမစ္ႀကီးေသဆုံးသလို ျမစ္ကိုအမွီျပဳရွင္သန္ၾကတဲ့ ျပည္သူမ်ားရဲ႕ ဘဝရပ္တည္မႈေတြလဲ အႀကီးအက်ယ္ ပ်က္ဆီးၾကရ တာပါ။ သဘာဝတရားေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ လူတို႔ရဲ႕ ဖန္တီးမႈေၾကာင့္ျဖစ္ေစ လူ႔သမိုင္းတေလွ်ာက္မွာ ေသဆုံးခဲ့ရတဲ့ ျမစ္ႀကီး ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိခဲ့ပါတယ္။ လူ႔ပေယာဂေၾကာင့္ ေသဆုံးခဲ့ရတဲ့ ထင္ရွားတဲ့ ျမစ္ႀကီးတစင္းကေတာ့ တ႐ုတ္ျပည္က ျမစ္ ဝါျမစ္ႀကီး (Yellow River) ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

တ႐ုတ္ျပည္ရဲ႕ အဓိကျမစ္ႀကီး သုံးစင္း (ယန္ဇီ၊ မဲေခါင္ နဲ႔ ျမစ္ဝါ) ထဲက ျမစ္ဝါျမစ္ႀကီးကို တ႐ုတ္ျပည္ရဲ႕ မိခင္ျမစ္ႀကီးလို႔ သတ္မွက္တင္စားၾကပါတယ္။ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ ေက်ာ္သက္တမ္းရွိခဲ့ၿပီး တ႐ုတ္ျပည္ေျမာက္ပိုင္း တိဘက္ေဒသက ေရခဲ ေတာင္မ်ားဆီက အစျပဳ၊ တ႐ုတ္ျပည္ႀကီး တခုလုံးကို မိုင္ေပါင္း ၃၄၀၀ ေက်ာ္ျဖတ္သန္းၿပီး ဘိုဟိုင္းပင္လယ္ (The Bo Hai Sea) ထံ စီးဝင္ခဲ့တာပါ။

The Bo Hai Sea

တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသားေတြအတြက္ ဒီျမစ္ႀကီးဟာ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံက ႏိုင္းျမစ္ႀကီးလိုပါပဲ၊ ယဥ္ေက်းမႈ တို႔ ေမြးဖြားရွင္သန္ရာ၊ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္ခ်ီတည္တံ့ခဲ့တဲ့ ေအာင္ျမင္မႈမ်ားရဲ႕ အထိမ္းအမွတ္၊ ေၾကာက္ရြံ႕ၿပီး ခန္႔ျငားရတဲ့ သဘာဝအင္အားစုႀကီး၊ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အခုေတာ့ အဲဒီ ျမစ္ဝါျမစ္ႀကီးဟာ ေသဆုံးေနပါၿပီ၊ လူေတြဖန္တီးတဲ့ အညစ္အ ေၾကးေတြ စြန္းထင္း၊ အမိႈက္သ႐ိုက္ေတြျပည့္ႏွက္၊ ေျမာက္မ်ားလွစြာေသာ ဆည္ႀကီးမ်ား၊ ေရကာတာႀကီးမ်ားရဲ႕ လည္မ်ဳိ ညႇစ္ အႏိုင္က်င့္ခံရမႈေတြနဲ႔ သူ႔ေရဟာ အရင္လိုမသန္႔ရွင္းေတာ့၊ သူ႔ေရစီးဟာအရင္လို မတည္ညိမ္ေတာ့၊ သူ႔ေရပမာဏ ဟာ အရင္လိုမမ်ားျပားေတာ့၊ သူ႔ရဲ႕ ခရီးဟာလဲ ပင္လယ္ဆီ မေရာက္ႏိုင္ေတာ့။

Yellow river

ဒီေန႔မွာေတာ့ ေသဆုံးေနတဲ့ ျမစ္ဝါျမစ္ ႀကီးဟာ တ႐ုတ္ျပည္ရဲ႕ သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ဂ႐ုမစိုက္မႈကို အထင္အရွားျပသတဲ့့ အမွတ္အသားတခု အျဖစ္နဲ႔သာ ရပ္တည္ေနရပါၿပီ၊ တ႐ုတ္ျပည္သူမ်ားနဲ႔ ကမာၻတဝွမ္းက တာဝန္သိအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ အစိုးရမ်ားက အျပင္းအ ထန္ ေထာက္ျပေဝဘန္ၾကလို႔ အလန္႔တၾကားႏိုးထလာတဲ့ တ႐ုတ္အစိုးရက ျမစ္ဝါျမစ္ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး စီမံကိန္း ေတြ စတင္ေဆာင္ရြက္ေနေပမည့္ အလြန္ကိုပဲ ေနာက္က်ခဲ့ပါၿပီ။

က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးလဲ ျမစ္ဝါျမစ္ႀကီးလို ပင္လယ္ဆီမေရာက္ႏိုင္ေတာ့တဲ့ ဘဝမ်ဳိး ၾကဳံရေလာက္ေအာင္ကိုပဲ အႏိုင္က်င့္ခံေနရပါၿပီ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္က ေမခ၊ မလိခ ျမစ္ဆုံေဒသမွာ တ႐ုတ္အစိုးရပိုင္ ကုမၸဏီမ်ားက ေဆာက္လုပ္ ေနတဲ့ ျမစ္ဆံုဆည္စီမံကိန္းႀကီး ၿပီးသြားခဲ့ရင္ ယူနန္ျပည္နယ္ႀကီး လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားေတြ အလံုအေလာက္ရၿပီး စီးပြား ေရး ပိုမိုတိုးတက္၊ ျမန္မာစစ္ဗိုလ္ေတြနဲ႔ အလိုေတာ္ရိစီးပြားေရးသမားေတြ အက်ဳိးအျမတ္ျဖစ္ထြန္းၿပီး ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး ကေတာ့ ကြယ္လြန္သြားတဲ့ ျမစ္မ်ားစာရင္းထဲ ေနာက္တိုးဝင္ေရာက္၊ ျမန္မာျပည္သူေတြကေတာ့ လက္ရွိဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာနိမ့္က်ၿပီး ကုန္းေကာက္စရာမရွိေလာက္ေအာင္ကို ဆင္းရဲၾက၊ ပ်က္ဆီးၾကရမွာပါ။ ဧရာဝတီကို ျမစ္ဝါျမစ္လို ဘဝမ်ဳိးမေရာက္ေအာင္ က်ေနာ္တို႔ အခ်ိန္မီ ကာကြယ္ၾကဖို႔ အေရးတႀကီး လိုအပ္ေနပါၿပီ၊

(၂) ဆည္၊ ေရကာတာ၊ ေရေလွာင္တမံ

စကားလုံး သုံးလုံးကြဲေနေပမည့္ အဓိပၸာယ္ကအတူတူပါပဲ၊ ျမစ္ကိုျဖတ္ၿပီး ျမစ္ေရစီးကို ဟန္႔တားဖို႔ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ နံရံႀကီးတခုပါ။ အဲဒီနံရံႀကီးနဲ႔ ျမစ္ေရစီးကိုတားၿပီး အဲဒီျမစ္ေရေတြကို စုေဆာင္းဖို႔ေရေလွာင္ကန္ (Reservoir) ေခၚတဲ့ လူလုပ္ေရကန္ႀကီး (Artificial Lake) တခုကို ဆက္စပ္တည္ေဆာက္ရပါတယ္။ အဲဒီလို ျမစ္ေရစီးကို ဆည္ (သို႔) ေရကာ တာ (Dam) နဲ႔ ဟန္႔တား၊ ျမစ္ထဲကေရေတြကို ေရေလွာင္ကန္ (Reservoir) ထဲမွာ စုေဆာင္းၿပီး ေရေလွာင္ကန္နံေဘး မွာကပ္လွ်က္တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္လုပ္ေရး တာဘိုင္ (Turbine) ႀကီးမ်ားနဲ႔ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ထုတ္လုပ္ၿပီး သြယ္တန္းထားတဲ့ မဟာဓာတ္အားလိုင္းမ်ားနဲ႔ အလိုရွိတဲ့ေနရာကို ပို႔ေဆာင္ပါတယ္။ ဒီျမစ္ဆံုဆည္ကရ မည့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား အားလုံးနီးပါးကို တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ၊ ယူနန္ျပည္နယ္ကို တင္ပို႔မွာပါ။ ေရကာတာမွာ ေရတံခါးႀကီးမ်ားရွိ ပါတယ္။ တာဘိုင္မ်ားထဲ ေရေတြ ျဖတ္သန္းၿပီး လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္ၿပီးတဲ့အခါ အဲဒီ ေရတံခါးႀကီးမ်ားကတဆင့္ ျမစ္ ထဲကို မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ေရေတြ ျပန္ထုတ္ေပးမွာပါ။ ဒီေတာ့ ျမစ္အထက္က က်လာတဲ့ ေရကို ေရကာတာႀကီးနဲ႔ ပိတ္ဆို႔ ဟန္႔တား၊ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးထဲမွာ လိုအပ္တဲ့ ပမာဏရတဲ့အထိ စုေဆာင္း၊ လိုအပ္တဲ့ပမာဏရေတာ့မွ အဲဒီေရေတြကို လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္မည့္ တာဘိုင္ႀကီးေတြကို ျဖတ္သန္း၊ ၿပီးေတာ့မွ မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ေရေတြကို ေရတံခါးႀကီးမ်ား ကတဆင့္ ျမစ္ရဲ႕ ေအာက္ပိုင္းဆီကို ျပန္လည္ ထုတ္လႊတ္ေပးမွာပါ။ ဒါဟာျဖင့္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္မည့္ ဆည္ စီမံကိန္းတခုရဲ႕ ေယဘုယ်လုပ္ငန္းစဥ္ပါ။

maka-malika

ဒီေတာ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား မ်ားမ်ားထုတ္ခ်င္တာနဲ႔အမွ်၊ စုေဆာင္းရမဲ့ ေရပမာဏက ပိုၿပီးမ်ား ျပား၊ ေရကာတာႀကီးက ပိုၿပီး ျမင့္မား၊ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးရဲ႕အက်ယ္အဝန္းကပိုၿပီး ႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔၊ အဲဒီေရကာတာႀကီး ေဆာက္လုပ္ဖို႔အတြက္ ဆည္ေဆာက္လုပ္မည့္ ေနရာက ဖယ္ရွားေပးရမည့္ လူထုရဲ႕ ေပးဆပ္ရမႈက ပိုၿပီးမ်ားျပားၿပီး ျမစ္ေအာက္ပိုင္းက လူထုရဲ႕ ခံစားနာက်င္ရမႈ၊ ဆုံး႐ႈံးမႈေတြကလဲ ပိုၿပီး ႀကီးမားနက္႐ိႈင္းပါလိမ့္မယ္။ အခု ျမစ္ဆံုဆည္ ကိစၥကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေရ အားလွ်ပ္စစ္ ကီလိုဝတ္ ၃ သန္း ၆ သိန္း ကေန ၆ သန္း (3.6 million kw-6 million kw) ႏွစ္စဥ္ ထုတ္လုပ္ဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္ ထားတာမို႔ ဆည္ႀကီးရဲ႕ အလ်ားနဲ႔ အျမင့္က အင္မတန္ ႀကီးမားပါတယ္။ အလ်ား ေပ ၅၀၀၊ အျမင့္ ေပ ၅၀၀ ဆိုတာ အ ထပ္ ၄၉ ထပ္ အေဆာက္အအံုတခုေလာက္ ျမင့္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးရဲ႕ ဧရိယာအက်ယ္အဝန္းကလဲ ၂၉၅ ဒႆမ ၈ စတုရန္းမိုင္ ဆိုေတာ့ ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၂၃၁ ဒႆမ ၂ ရွိတဲ့ မဟာရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္ထက္လဲႀကီး၊ ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၂၆၈ ရွိတဲ့ စကၤာပူၿမိဳ႕ႀကီးထက္လဲ ႀကီးၿပီး၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၃၀၁ ရွိတဲ့ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးေလာက္ကို က်ယ္ဝန္းလွပါတယ္။

ဒီေလာက္ႀကီးမားတဲ့ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးကို ေဆာက္ဖို႔ ျမစ္ဆုံေဒသတဝိုက္က ေက်းရြာေပါင္း ၄၇ ရြာ ေရႊ႕ေျပာင္းေပးရမွာျဖစ္ၿပီး ကခ်င္လူမ်ဳိး ၂၀၀၀၀ ေက်ာ္ သူတို႔ရဲ႕ ဇာတိေျမ၊ သူတို႔ရဲ႕ ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္က အေမြအႏွစ္ေတြကို ဆုံး႐ႈံးၾကရမွာပါ။ ပိုၿပီးႀကီးမားတဲ့ ဆုံး႐ႈံးမႈကေတာ့ ေရေအာက္ေရာက္ သြားေတာ့မည့္ အျမဲစိမ္းသစ္ေတာႀကီးေတြ၊ ေတာင္တန္းေတြ ၊လြင္ျပင္ေတြနဲ႔ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား အမြန္အျမတ္ တန္ဘိုး ထားၾကတဲ့ ဖခင္နဂါးႀကီးနဲ႔ သား နဂါးႏွစ္ေကာင္ ေမြးဖြားရာ၊ ေပ်ာ္ျမဴးရာ ျမစ္ဆံုေဒသကို ဆုံး႐ႈံးရမွာပါ။ ဒီဆုံး႐ႈံးမႈေတြကို ဘယ္လို ေလ်ာ္ေၾကးနဲ႔မွ အစားထိုးလို႔မရႏိုင္ပါ။

(၃) ျမစ္ေအာက္ပိုင္းမွ ဆုံး႐ႈံးမႈမ်ား

ပိုၿပီးရွင္းေအာင္ အမွတ္စဥ္ထိုးၿပီး ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။

(က) အလ်ား ေပ ၅၀၀၊ အျမင့္ေပ ၅၀၀ ရွိတဲ့ ေရကာတာႀကီးက ေမခနဲ႔ မလိခ ျမစ္ႀကီး ႏွစ္စင္းက စီးဆင္းလာတဲ့ေရေတြ ကို ပိတ္ဆို႔ဟန္႔တားၿပီး  နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ႀကီး ေလာက္ က်ယ္ျပန္႔ၿပီး ၆၆ ထပ္ အေဆာက္အအံုတခုေလာက္ျမင့္ (ေပ ၉၅၀) တဲ့ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးထဲမွာ အရင္သိမ္းဆည္းထားလိုက္မွာပါ။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးရဲ႕ ပင္မအစဟာ ေမခ နဲ႔ မလိခမဟုတ္ေတာ့ပါ။ ျမစ္ဆုံဆည္ႀကီး ျဖစ္သြားပါၿပီ၊ ျမစ္ဆုံဆည္ႀကီးက ေရလႊတ္ေပးမွသာ ဧရာဝတီ ဆက္လက္စီး ဆင္းႏိုင္မွာပါ။

(ခ) အဲဒီ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးထဲမွာ လိုအပ္တဲ့ ေရပမာဏရဖို႔ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာ စုေဆာင္းရမွာပါ။ အခ်ဳိ႕ ဆည္ႀကီးေတြ မွာ ေရကာတာအျပည့္ ေရစုခ်ိန္ တႏွစ္ကေန တႏွစ္ခြဲ ၾကာပါတယ္။ ေရေလွာင္ကန္ႀကီး ေရစုေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးထဲ ေရစီးမွာ မဟုတ္ပါ။

(ဂ) ေရေလွာင္ကန္ထဲမွာ ေရျပည့္ၿပီးတဲ့ေနာက္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္လုပ္ၿပီး မလိုေတာ့တဲ့ ေရကို ေရတံခါးႀကီးမ်ားက တဆင့္ ဧရာဝတီျမစ္ထဲ ထုတ္လႊတ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဧရာဝတီ ျပန္လည္စီးဆင္းႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမည့္ ေရေတြက ညစ္ ပတ္ၿပီး မသန္႔ရွင္းေတာ့ပါ။

(ဃ) ေရကာတာက ထုတ္လႊတ္တဲ့ ေရက မသန္႔ရွင္းေတာ့လို႔ အဲဒီေရ (Polluted Water) ကို ေသာက္သုံးၾကရမည့္ လူေတြ၊ တိရိစာၦန္ေတြအတြက္ ေရာဂါဘယေတြ ရေစပါတယ္။ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးကိုယ္တိုင္က ျခင္လို ငွက္ဖ်ား စတဲ့ ေရာဂါဘယျဖန္႔ေဝတတ္တဲ့ ပိုးမႊားေတြ စုေဝးပြားမ်ားရာ ေဒသႀကီးျဖစ္လာၿပီး ပါတ္ဝန္းက်င္လူထုရဲ႕ က်န္းမာေရးကို အႀကီးအက်ယ္ ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။

(င) ေမခ နဲ႔ မလိခ ျမစ္မ်ားက စီးဆင္းလာတဲ့ ေရဟာ ႏုံးမ်ား၊ သဲမ်ားကိုပါသယ္ေဆာင္လာခဲ့ၿပီး အဲဒီ ႏုံးေတြ၊ သဲေတြ (Sediment) က ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ျမစ္ညာပိုင္းမွာ ေျမဩဇာအင္မတန္ေကာင္းတဲ့ ႏုံးတင္ေျမႏုေတြ ဖန္ တီးေပးၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ စိုက္ပ်ဳိးေရးလုပ္ငန္းကို အႀကီးအက်ယ္ ေထာက္ပံ့ေနတာတာပါ။ ဆည္ႀကီး ၿပီးသြားရင္ေတာ့ အဲဒီ ႏုံးေတြဟာ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးရဲ႕ ေအာက္ေျခမွာပဲ အနည္ထိုင္က်န္ရစ္ခဲ့ၿပီး ျမစ္ေအာက္ပိုင္းကို ဘယ္လိုမွ ေရာက္ မွာမဟုတ္ေတာ့ပါ။ ႏုံးတင္ေျမႏုပါးရွားသြားမည့္ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚမွာ စိုက္ပ်ဳိးေရးလုပ္ငန္းေတြ ထိခိုက္ပါလိမ့္မယ္။

(စ) ဆည္ႀကီးကပဲ ျမစ္အတြင္း ငါးအပါအဝင္ ေရေနသတၱဝါ မ်ားရဲ႕ ျမစ္ဖ်ားကေန ျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ေရႊ႕ေျပာင္း သြားလာမႈကို ပိတ္ဆို႔ဟန္႔တားလိုက္ပါလိမ့္မယ္။ ငါးမ်ဳိးဆက္တုံးမႈ၊ အေရအတြက္ရွားပါးမႈေတြက ေရလုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္ သူမ်ားကို အႀကီးအက်ယ္ ထိခိုက္ပါလိမ့္မယ္။

(ဆ) ျမစ္ေရပမာဏနဲ႔ ေရစီးကို ဆည္ႀကီးက ထိန္းခ်ဳပ္လိုက္ၿပီမို႔လို႔ ျမစ္အတြင္း သေဘၤာမ်ား၊ ေမာ္ေတာ္မ်ား၊ ေလွမ်ားနဲ႔ ခရီးသြားလာမႈဟာ ပိုၿပီးခက္ခဲလာပါလိမ့္မယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ၿမိဳ႕ေပါင္း၊ ရြာေပါင္းမ်ားစြာ၊ ဆိပ္ကမ္းေပါင္းမ်ားစြာဟာ ဧရာဝတီ ျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ဝဲ၊ယာ တဘက္တခ်က္မွာ တည္ရွိေနၾကၿပီး ခရီးသြားလာေရး နဲ႔ ကုန္စည္စီးဆင္းမႈ အတြက္ ဒီျမစ္ႀကီးကို ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ လူဦးေရ ၆၀%က အားကိုးေနရတာပါ။ ေရနည္းသြားတဲ့ ျမစ္ႀကီးအတြင္း၊ ေရတိမ္ သြားတဲ့ ျမစ္ႀကီးအတြင္း၊ ေရစီးနည္းၿပီး မမွန္တဲ့ ျမစ္ႀကီးအတြင္းမွာ သေဘၤာမ်ား၊ ေမာ္ေတာ္မ်ား၊ ေလွမ်ား မိုးရာသီက လြဲရင္ က်န္တဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ သြားလာႏိုင္မွာ မဟုတ္ေတာ့ပါ။

(စ်) ေရစီးေႏွးၿပီး ေရပမာဏနဲသြားတဲ့ ျမစ္ႀကီးရဲ႕ ကမ္းပါးတဖက္တခ်က္က ျမစ္ေရကိုအမွီျပဳၿပီးေပါက္ေနတဲ့ ဒီေရာက္ ေတာေတြ ပ်က္စီးကုန္ပါလိမ့္မယ္။ ဒီေရာက္ေတာေတြ မရွိေတာ့တဲ့အတြက္ ကမ္းပါးေတြ ၿပိဳက်ၿပီး ဧရာဝတီ ျမစ္နဲ႔ ျမစ္ လက္တက္မ်ားအတြင္းမွာ ေသာင္ထြန္းၿပီး အဲဒီ ေျမပမာဏက ေရပမာဏထက္ ပိုမ်ားလာပါလိမ့္မယ္။ ေရနည္းသြားတဲ့ ျမစ္ႀကီးနဲ႔ ဒီေရာက္ေတာေတြ ပ်က္သုံးမႈက ဧရာဝတီျမစ္္ဝွမ္းေဒသကို ေျခာက္ေသြ႔ဇုံအျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းလိုက္ပါလိမ့္ မယ္။

(ည) တခါတရံ မိုးအျပင္းအထန္ နဲ႔ အဆက္မျပတ္ရြာသြန္းတဲ့ အခါ ဆည္ထဲမွာ ေရပမာဏက ဆည္က ထိန္းထားႏိုင္တာ ထတ္ အဆမတန္ပိုမ်ားလာတတ္ပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာ ေရအင္အားေၾကာင့္ ဆည္ၿပိဳက်မွာကို ေရွာင္တဲ့အေနနဲ႔ ဆည္ ေရတံခါးေတြကို ဖြင့္ၿပီး ေရေတြ ႐ုတ္တရက္ ထုတ္ပစ္တတ္ၾကပါတယ္။ အဲဒီ အေရးေပၚေရထုတ္မႈက ဧရာဝတီျမစ္ထဲကို ေတာင္က်ေခ်ာင္းေရေတြ ဒလေဟာ အရွိန္အဟုန္ႀကီးမားစြာ စီးဆင္းလာသလိုမ်ဳိး ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ျမစ္ထဲမွာလဲ ကမ္းၿပိဳ ထားလို႔ ေသာင္ေတြက ကမ္းပါးထက္ပိုျမင့္ေနတဲ့ အခ်ိန္၊ ကမ္းပါးမွာလဲ ဒီေရာက္ေတာေတြ မရွိေတာ့တဲ့ အခ်ိန္မွာ ဒီ ေရစီးဆင္းမႈက ျမစ္နဲ႔ မလွမ္းမကမ္းက ၿမိဳ႕ရြာမ်ားကို ေရလႊမ္းမိုးတဲ့ အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းက ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ား အားလုံးနီးပါး ဒီ႐ုတ္တရက္ေရလႊမ္းမိုးမႈဒဏ္ကို မၾကာခဏ ခံစားၾကရမွာပါ။

(ဋ) ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေျခာက္ေသြ႔တဲ့အခ်ိန္၊ ေႏြရာသီ (ေဖေဖာ္ဝါရီ လ ကေန ေမ လအတြင္း) ဆည္ထဲမွာလဲ ေရနည္းမွာမို႔ ဆည္က ေရျပန္ထုတ္တာလဲ အလြန္နည္းၿပီး ဧရာဝတီျမစ္အတြင္း ေရစီးဆင္းမႈ မရွိသေလာက္ျဖစ္ေတာ့မွာပါ။ အဲဒီအ ခ်ိန္မွာ ဧရာဝတီျမစ္ စီးဝင္ရမည့္ ဘဂၤလားပင္လယ္ (Andaman Sea) က ေရေတြက  ဧရာဝတီျမစ္ဘက္ကို ျပန္လည္စီး ဝင္ၿပီး ဧရာဝတီျမစ္ဝကြၽန္းေပၚတခုလုံး ဆားငံေရေတြ လႊမ္းသြားပါလိမ့္မယ္။ ေႏြကုန္လို႔ မိုးရာသီ စပါးစိုက္ပ်ဳိးရမည့္ အ ခ်ိန္မွာ ဆားငံေရလႊမ္းၿပီး ပ်က္ဆီးေနတဲ့ လယ္ေျမေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံ လယ္သမားထုႀကီးရဲ႕ အက်ဳိးစီးပြားကို အႀကီးအ က်ယ္ထိခိုက္မွာ ျဖစ္သလို ျမန္မာတႏိုင္ငံလုံး ဆန္စပါးရွားပါးမႈ၊ စားနပ္ရိကၡာမလံုေလာက္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚပါလိမ့္မယ္။

အထက္မွာတင္ျပထားတာေတြနဲ႔ သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ ပ်က္ဆီးမႈ၊ ရာသီဥတုေဖာက္ျပန္မႈ၊ ရွားပါးသစ္ပင္မ်ား၊ ပန္းမ်ား၊ ေရေနသတၱဝါမ်ား၊ ငွက္မ်ဳိးစုမ်ား မ်ဳိးတုန္းေပ်ာက္ကြယ္မႈ၊ ေတြေပါင္းစပ္လိုက္မယ္ဆိုရင္ တ႐ုတ္အစိုးရရဲ႕ ဧရာဝတီျမစ္ ဖ်ားမွာ ျမစ္ဆံုဆည္ တည္ေဆာက္ျခင္းဟာ ျမန္မာျပည္သူ သန္းေပါင္းမ်ားစြာကို စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ က်န္းမာေရး၊ အ သက္ရွင္သန္ေရး၊ စားနပ္ရိကၡာဖူလံုေရး၊ ႏိုင္ငံေရး အဘက္ဘက္က အတိုင္းအဆမရွိပ်က္စီးေစမွာပါ။ သူတို႔ရဲ႕ ႏိုင္ငံမွာ ျမစ္ဝါျမစ္ႀကီး ေသဆုံးသြားတဲ့ သာဓက အထင္အရွားရွိရက္နဲ႔ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံက မိခင္ျမစ္ႀကီးကို သတ္ဖို႔ႀကိဳးစားေနတာ ဟာ တ႐ုတ္အစိုးရက ျမန္မာျပည္သူမ်ားကို တိုက္႐ိုက္ဖိႏွိပ္ေစာ္ကားေနတာလို႔ က်ေနာ္ ယူဆပါတယ္။ တ႐ုတ္အစိုးရနဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး ျမန္မာျပည္သူမ်ားကို လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ေနတဲ့၊ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ မိခင္ျမစ္ႀကီးကို သတ္ျဖတ္ေနတဲ့ ျမန္ မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကိုလဲ အလြန္အံ့ဩမိပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ သူတို႔ေတြလဲ မ်ဳိး႐ိုးစဥ္ဆက္ ဧရာဝတီနဲ႔ ႀကီးျပင္းၿပီး ဧရာဝတီရဲ႕ ေစာင့္ေရွာက္မႈကို ခံယူခဲ့ၾကရသူေတြပါ။ ဧရာဝတီဟာ က်ေနာ္တို႔ အားလုံးရဲ႕ အေမ ျဖစ္သလို႔ သူတို႔ရဲ႕ အေမလဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဧရာဝတီရဲ႕ေက်းဇူးေတြ သူတို႔အေပၚမွာလဲ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။

(၄) ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရး

ဦးသိန္းစိန္ ၾကံ့ဖြံ႔သမၼတျဖစ္လာၿပီးတဲ့ေနာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ေျပာဆိုလာၾကတာကေတာ့ "ဆင္း ရဲႏြမ္းပါးမႈေလွ်ာ့ခ်ေရးနဲ႔ ပေပ်ာက္ေရး" ပါပဲ၊ ဦးသိန္းစိန္ ကဦးေဆာင္ၿပီး ေဆြးေႏြးပြဲေတြ၊ စာတမ္းဖတ္ပြဲေတြ အႀကီးအ က်ယ္ျပဳလုပ္ေနၾကတာပါ။ ဦးသိန္းစိန္ရဲ႕ စီးပြားေရးအၾကံေပးအဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္ ေဒါက္တာဦးျမင့္ကလဲ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ေမ လ ၂၀-၂၁၊ ေနျပည္ေတာ္မွာက်င္းပတဲ့ "ေက်းလက္ေဒသဖြံ႔ၿဖိဳးေရးႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ေရး အလုပ္႐ံု ေဆြးေႏြး ပြဲ" မွာ "ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ ေရွ႕ဆက္ ေဆာင္ရြက္ရန္မ်ား" ဆိုတဲ့ စာတမ္းတေစာင္တင္သြင္း ခဲ့ပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕ စာပိုဒ္ေပါင္း ၉၇ ပုဒ္ရွိတဲ့ စာတမ္းမွာ စာပိုဒ္ အမွတ္ ၅၇ ကေန ၈၇ အထိ စာပိုဒ္ေပါင္း ၃၀ နဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ ရဲ႕ လယ္ယာစိုက္ပ်ဳိးေရး က႑ကို ဦးစားေပး တင္ျပသြားတာေတြ႔ရပါတယ္။

သူ႔ရဲ႕ တင္ျပခ်က္ေတြကေတာ့ လယ္ယာ က႑ကို ျမႇင့္တင္ျခင္းဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈပေပ်ာက္ေရးအတြက္ အဓိကက်ေၾကာင္း အစခ်ီၿပီး ဆန္စပါးစိုက္ပ်ဳိး ထုတ္ လုပ္မႈကို ျပည္တြင္းဖူလုံ႐ုံမက ျပည္ပကို တိုးျမႇင့္တင္ပို႔ေရာင္းခ်ႏိုင္ဖို႔၊ ကမာၻေပၚမွာ အဓိက ဆန္စပါးစိုက္ပ်ဳိး ထုတ္လုပ္ ေရာင္းခ်တဲ့ ႏိုင္ငံအဆင့္ကို အေရာက္လွမ္းဖို႔၊ အဲဒီအတြက္ အစိုးရ ရဲ႕မူဝါဒခ်မွတ္မႈ၊ ဝန္ႀကီးဌာနမ်ားရဲ႕ အေကာင္အ ထည္ေဖာ္မႈ၊ လယ္သမားမ်ားနဲ႔ ပုဂၢလိက ကုမၸဏီမ်ားရဲ႕ အခန္းက႑၊ တိက်မွန္ကန္တဲ့ စာရင္းဇယားမ်ားျပဳစုမႈ၊ လယ္ သမားမ်ားကို အခြင့္အေရးအေကာင္းဆုံးဖန္တီးေပးဖို႔ နဲ႔ ေစ်းကြက္အသစ္ေတြ ရွာေဖြဖို႔၊ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မႈေတြကို ျပင္ ဆင္ဖို႔ စသျဖင့္ အၾကံျပဳထားတာေတြ႔ရပါတယ္။ အျခား စီးပြားေရး အၾကံေပးမ်ားကလဲ စာတမ္းေတြတင္ၾက၊ ေဆြးေႏြး ၾကပါတယ္။ ဒါေပမည့္ သူတို႔ရဲ႕ စာတမ္းေတြက ဦးျမင့္ ရဲ႕စာတမ္းလို လူထုၾကားထဲေရာက္မလာတဲ့အတြက္ ဘာေတြ အၾကံျပဳတယ္ဆိုတာ မသိႏိုင္ပါ။

ဒါေပမည့္လဲ ေဒါက္တာဦးျမင့္ရဲ႕ စာတမ္းမွာ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး ရဲ႕ အေရးႀကီးမႈအေၾကာင္း တလုံးမွမပါတာေတြ႔ရပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ ပေပ်ာက္ေရးအတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ အဓိက စီးပြားေရးျဖစ္တဲ့ လယ္ယာ က႑ကို ျမႇင့္တင္ရမယ္။ ကမာၻ့ ဆန္အထြက္ဆုံး ႏိုင္ငံျဖစ္ေအာင္ ၾကိဳးစားရမယ္။ လယ္သမားေတြ အတြက္အက်ဳိး စီးပြားေတြ ဖန္တီးေပးရမယ္ဆိုတာ မွန္ကန္တဲ့ အၾကံျပဳခ်က္ပါ။ ဒါေပမည့္ အဲဒီ လယ္ယာစိုက္ပ်ဳိးေရးလုပ္ငန္းရဲ႕ အဓိက အားထားရာ၊ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး ကို ဘယ္လို ကာကြယ္သင့္တယ္။ ေစာင့္ေရွာက္သင့္တယ္ ဆိုတာေတြ တလုံးတပါဒမွ ေဆြးေႏြး၊အၾကံေပးတာ မေတြ႔ပါ။ က်ေနာ္က ဆရာ ဦးျမင့္လို စီးပြားေရးပညာရွင္မဟုတ္ေပမည့္ ဧရာဝတီ ကို မကယ္ တင္၊ မကာကြယ္ ၊မထိန္းသိမ္းပဲနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ဖို႔မေျပာနဲ႔၊ ေလ်ာ့က်ေအာင္ေတာင္လုပ္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ဘူးလို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးမ်ား ျမစ္ဝါျမစ္လို ေသဆုံးသြားခဲ့ရင္ က်ေနာ္တို႔ျပည္သူေတြဟာ ကုန္း ေကာက္စရာေတာင္ ရွိမွာမဟုတ္ေတာ့ဘူးလို႔လဲ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ဆရာဦးျမင့္အပါအဝင္ ပညာရွင္မ်ားက ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ ကို ျမစ္ဆုံဆည္တည္ေဆာက္ေရးစီမံကိန္းႀကီးကို ရပ္တန္႔ဖို႔ ရဲရဲတင္းတင္း တာဝန္သိသိ ေျပာသင့္တယ္လို႔ ေတာင္းဆိုခ်င္ပါတယ္။

မၾကာခင္မွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ေရး ေဆြးေႏြးပြဲကို ေနျပည္ေတာ္မွာ ထပ္မံက်င္းပဦးမယ္။ အဲဒီ ေဆြးေႏြးပြဲကို ေဒၚ ေအာင္ဆန္းစုၾကည္ နဲ႔ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားက ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကိုလဲ ဖိတ္ၾကားမယ္လို႔ ၾကားသိရပါတယ္။ ဒီတခါျဖင့္ တာဝန္ရွိသူမ်ားက တာဝန္သိသိနဲ႔ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးကို ကယ္တင္ေရး၊ ကာကြယ္ေရး ရဲရဲရင့္ရင့္ ေဆြးေႏြးၾကလိမ့္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္မိပါရဲ႕။

(၅) တာဝန္သိသူမ်ားက ေျပာေနၾကၿပီ

တာဝန္ရွိသူေတြက မေျပာၾကေသးေပမည့္ တာဝန္သိသူမ်ားကေတာ့ ေျပာေနၾကပါၿပီ၊ ဒီကေန႔ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းက လစဥ္ ထုတ္၊ အပါတ္စဥ္ထုတ္ မဂၢဇင္းေတြ၊ ဂ်ာနယ္ေတြ မွာ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးရဲ႕ တန္ဘိုးႀကီးမားမႈနဲ႔ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး မပ်က္ဆီး ေအာင္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရမည့္ တာဝန္ေတြကို ပညာရွင္ေတြ၊ စာေရးဆရာေတြ၊ ကဗ်ာဆရာေတြ၊ ကာတြန္း ဆရာေတြက အင္တာဗ်ဴးေတြ၊ ေဆာင္းပါးေတြ၊ ဝတၳဳေတြ၊ ကဗ်ာေတြ၊ ကာတြန္းေတြ နဲ႔ တင္ျပေဆြးေႏြးေနၾကပါၿပီ၊ စာ မဘတ္တဲ့ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ မသိၾကရင္ေတာင္မွ စာဘတ္တဲ့ ျပည္သူေတြ သိနားလည္ေနၾကပါၿပီ၊ တခ်ဳိ႕ စာေရး ဆရာေတြက စာေပေဟာေျပာပြဲေတြမွာ လူထုကို ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး ရဲ႕ အတိဒုကၡေတြအေၾကာင္း ရဲရဲတင္းတင္းေဟာ ေျပာေနၾကပါၿပီ၊ အဲဒီ ပုဂိၢဳလ္မ်ားရဲ႕ တာဝန္သိမႈနဲ႔ တာဝန္ယူမႈကို ေက်းဇူးတင္မိၿပီး အဲဒီလို တာဝန္သိသူေတြ မ်ားလာဖို႔၊ လူထုရဲ႕ သိနားလည္မႈကေန အင္အားအျဖစ္ေျပာင္းလဲၿပီး ဧရာဝတီကို ကာကြယ္ႏိုင္ၾကဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္မိပါရဲ႕။

အဲဒီ တာဝန္သိသူေတြရဲ႕ တင္ျပမႈေတြထဲက တခုကို မွ်ေဝခ်င္ပါတယ္။ အဲဒါက ထင္ရွားတဲ့ စာေရးဆရာ၊ ကဗ်ာဆရာ ေမာင္စိန္ဝင္း (ပုတီးကုန္း) ရဲ႕ ေဟာေျပာခ်က္ပါ။ မဂလၤာဒုံၿမိဳ႕နယ္မွာ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ေမလ ၁၅ ရက္ေန႔မွာက်င္းပတဲ့ စာ ေပေဟာေျပာပြဲတခုမွာ ေျပာခဲ့တာလို႔ သိရပါတယ္။ အဲဒီေဟာေျပာပြဲမွာ ဆရာေမာင္စိန္ဝင္း က ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးအ ေၾကာင္း ကဗ်ာႏွစ္ပုဒ္နဲ႔ တင္ျပခဲ့ပါတယ္။

ဆရာေမာင္စိန္ဝင္း က ကခ်င္ျပည္နယ္က ဧရာဝတီျမစ္ဆံုေဒသကို လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၅ႏွစ္ (၁၉၉၆ ထင္ပါတယ္) ေလာက္က ေရာက္ဘူးခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အဲဒီမွာ ျမစ္ဆုံရဲ႕အလွအပကို သူခံစားၾကည္ႏူးၿပီး သူ႔အကိုရဲ႕ တိုက္တြန္းမႈနဲ႔ ကဗ်ာ တပုဒ္ကို တထိုင္ထဲ စပ္မိပါသတဲ့၊ အဲဒီ ကဗ်ာရဲ႕ ေခါင္းစဥ္က "အင္ခိုင္မြန္ ရဲ႕ ေျခရင္းမွာ" တဲ့၊ အင္ခိုင္မြန္ ဆိုတာက ေမခ နဲ႔ မလိခ ဆံုတဲ့ေနရာမွာ မားမားႀကီးတည္ရွိေနတဲ့ ေတာင္တန္းႀကီးရဲ႕ အမည္ပါ။ သူ႔ကဗ်ာ ကို ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းက ဒီလို ရြတ္ျပပါတယ္။

"အင္ခိုင္မြန္ ရဲ႕ ေျခရင္းမွာ"

ေမခ နဲ႔ မလိခ
ဆုံမိၾက ဒီမွာ။

သံေယာဇဥ္ ျမစ္ဆံုျဖစ္
ခ်စ္ၾကေသာအခါ၊

သမုဒယ ျမစ္ႏွစ္စင္းရဲ႕
ခ်စ္ျခင္းဖြဲ႕အလကၤာ
ဧရာဝတီ ရယ္လို႔ျဖစ္၊

ကမာၻတည္သေရြ႕
ျမန္မာျပည္ေဟ့ ရယ္လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ၿပီး
စီးေနမည့္ ျမစ္။

ကဗ်ာဆရာက ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးကို "ကမာၻတည္သေရြ႕ ျမန္မာျပည္ေဟ့ရယ္လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ၿပီး စီးေနမည့္ျမစ္" လို႔ ရဲရဲဝင့္ ဝင့္ တင္စားခဲ့ပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၅ ႏွစ္ကပါ။ ကဗ်ာဆရာက ဆက္ေျပာျပပါတယ္။ ရသစာေပ တခုရဲ႕ တန္ဘိုးကို အ ခ်ိန္ကာလ နဲ႔ ေဒသ ေပၚမွာယွဥ္ၿပီး အခ်ိန္တိုင္းမွာ၊ ေဒသတိုင္းမွာ မွန္မွ ေကာင္းတယ္လို႔ ဆုံးျဖတ္ရတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္က ေရးထားတဲ့ စာတပုဒ္၊ ကဗ်ာတပုဒ္ဟာ ဒီေန႔ေခတ္နဲ႔ မကိုက္ညီေတာ့ဘူးဆိုရင္ အဲဒီ စာဟာ ေကာင္း တယ္လို႔ မေခၚႏိုင္ဘူးတဲ့၊ အဲဒီလို ေျပာၿပီး ကဗ်ာဆရာက ဝမ္းနည္းေၾကကြဲစြာ ညီးတြားပါတယ္။ "က်ေနာ့္ ကဗ်ာဟာ မေကာင္းေတာ့ပါဘူး" တဲ့။ မႏွစ္က (၂၀၁၀ ခုႏွစ္) ျမစ္ဆုံကို သူ တေခါက္ထပ္ေရာက္ပါသတဲ့။ အဲဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ သူ႔ရဲ႕ "ကမာၻတည္သေရြ႕ ျမန္မာျပည္ေဟ့ရယ္လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ၿပီး စီးေနမည့္ျမစ္" ႀကီးဟာ ေနာက္တႏွစ္ေတာင္မွ ခံပါဦးမလားလို႔ သူ သံသယျဖစ္မိရပါတယ္…    တဲ့၊

ကဗ်ာဆရာက ဆက္ေျပာပါတယ္။ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးဟာ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာပါ တဲ့၊ ၿပီးေတာ့ ေမးခြန္းထုတ္ပါတယ္။ အဲဒီ အသက္ေသြးေၾကာႀကီး မရွိေတာ့ရင္ က်ေနာ္တို႔ ရွိႏိုင္ပါဦးမလား၊ ျမန္မာျပည္ႀကီး ဆက္လက္ရွင္သန္ႏိုင္ပါဦးမလား၊ အဲဒီ နာက်င္ေၾကကြဲစိတ္နဲ႔ ကဗ်ာဆရာက ေနာက္ထပ္ကဗ်ာတပုဒ္ ကို ေရးၿပီး ရြတ္ဖတ္ျပပါတယ္။ ကဗ်ာရဲ႕ ေခါင္းစဥ္က "ျမစ္ေကာ" တဲ့။

"ျမစ္ေကာ"

ျမစ္မေကာေအာင္လို႔
သစ္ေတာတို႔ စိမ္းလမ္းရေပမည္၊

ေရေဝေတာေတြ ဆိုင္းစို႔စို႔
မိႈင္းညိဳ႕ညိဳ႕မႈံရီ၊

ခ်င္းတြင္း နဲ႔ ဧရာဝတီ
ေရျပာၾကည္သမွ် ျမန္မာ့ေသြးေဟ့၊

တေတာလုံးေျပာင္၊ တေတာင္လုံးလင္း
ျမစ္က်ဥ္းမွာ ေသာင္ေတြေပၚေတာ့
ေနာင္အရွည္မေမွ်ာ္ ျမန္မာေပ်ာက္ေအာင္လို႔
ကိုယ့္ေသြးကို ကိုယ္ျပန္ေသာက္ၿပီလား
စိုးေၾကာက္ဖြယ္အပ်က္သေဘာနဲ႔
ျမစ္ေကာမည့္ ေန႔။။။

က်ေနာ္တို႔ တိုင္းျပည္ရဲ႕ သစ္ေတာႀကီးေတြ၊ အဘိုးတန္သတၱဳေတြ၊ ေက်ာက္မ်က္ရတနာေတြ၊ သဘာဝအရင္းအျမစ္ေတြ ကို ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက သူတို႔ရဲ႕ အရွင္သခင္ တ႐ုတ္အစိုးရထံ ပ႑ာဆက္သ လာဘ္ထိုးပသေနခဲ့တာ ကုန္ သေလာက္ရွိေနပါၿပီ၊ အခုထပ္ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးနဲ႔ အျခားျမစ္ႀကီးေတြကိုပါ ျမန္မာ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက တ႐ုတ္အစိုးရထံ လက္ၫႇဳိးထိုး ေရာင္းစားလိုက္ပါၿပီ၊ ဒါကို ကဗ်ာဆရာ ေမာင္စိန္ဝင္း က "ကိုယ့္ ေသြးကို ကိုယ္ျပန္ေသာက္ၿပီလား" လို႔ နာနာက်င္က်င္ ညီးတြားရင္း ျမစ္ႀကီးေတြ ေကာေအာင္လုပ္တာဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပ်က္သုံးေအာင္လုပ္တာပဲလို႔ ရဲရဲရင့္ရင့္ စြပ္စြဲလိုက္တာပါ။ ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းလို ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးဘက္က အမွန္တရား ကို ရဲရဲဝံ့ဝံ့ေျပာရဲသူေတြ ပို၍ပို၍မ်ားလာပါေစ၊ ဒီစကားေတြကို သက္ဆိုင္သူ အာဏာရွင္မ်ားလဲ ျပတ္ျပတ္သားသား ၾကားၾကၿပီး အမွားျပင္ႏိုင္ၾကပါေစ။

(၆) ျမစ္ႀကီးနား၊ ငလ်င္နဲ႔ စကၠန္႔ ၂၀

က်ေနာ္႕ရဲ႕ ဇူလိုင္လ ၈ရက္ေန႔စြဲနဲ႔ ျဖန္႔ခ်ိခဲ့တဲ့ "ဧရာဝတီကို ကယ္တင္ၾကစို႔" စာတမ္းမွာ "ျမစ္ဆံုဆည္ဟာ စစ္ကိုင္း ငလ်င္ျပတ္ေရြ႕ေၾကာႀကီးနဲ႔ နီးလို႔ ငလ်င္မ်ားလႈပ္ခဲ့ရင္ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕ႀကီးတၿမိဳ႕လုံး စကၠန္႔၂၀ အတြင္းမွာ ေရေအာက္နစ္ ျမဳတ္သြားႏိုင္တယ္" လို႔ ပညာရွင္မ်ားရဲ႕ သတိေပးခ်က္ကို တင္ျပခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာ စကၠန္႔၂၀ ဆိုတာျဖင့္ မျဖစ္ႏိုင္၊ လြန္ လြန္းၿပီလို႔ ေဝဘန္ေဆြးေႏြးၾကတာေတြကို စာေရးဆရာတေယာက္ရဲ႕ Face Book စာမ်က္ႏွာမွာေတြ႔ရပါတယ္။ "ဒီလို ဆိုရင္ ေရဟာ တနာရီကို မိုင္ ၅၄၀၀ ေလာက္ႏႈံးနဲ႔ စီးဆင္းရမွာမို႔ မ်ားၿပီထင္တယ္" လို႔ စာေရးဆရာက ဆိုပါတယ္။ တ ေယာက္ကက်ေတာ့ "မိနစ္ ၂၀ ကိုေျပာတာထင္တယ္။ နဲနဲပိုေရးမိသြားတာမ်ားလား" လို႔ ေျဖပါတယ္။ တေယာက္က က်ေတာ့ "အသံရဲ႕ျမန္ႏႈံးကမွ တနာရီကို ၇၆၈ မိုင္မို႔ ေရရဲ႕အျမန္က အသံထက္ ၇ ဆေက်ာ္ျမန္ေနၿပီ" လို႔ ေထာက္ျပျပန္ ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ "အမွားႀကီးတခုကို လက္ဆင့္ကမ္း ျဖန္႔ေဝလိုက္မိပါၿပီ" ဆိုၿပီး ေနာင္တရေနၾကျပန္ပါတယ္။ က်ေနာ္ကေတာ့ အံ့ဩမိပါတယ္။  စကၠန္႔၂၀၊ မိနစ္ ၂၀၊ ၂ နာရီ၊ နာရီ ၂၀ ဆိုတာက အဓိက မဟုတ္ပါ။ ငလ်င္ဒဏ္ ေၾကာင့္ ဆည္ႀကီးၿပိဳက်ၿပီး ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕ႀကီး ေရေအာက္ေရာက္ႏိုင္တယ္ဆိုတာကို သတိေပးျခင္းက အဓိကပါ။ စကၠန္႔ ၂၀ ဆိုတာကို သံသယျဖစ္လို႔ က်ေနာ့္ စာတမ္းတခုလုံးကို လက္မခံဘူး၊ မယံုဘူးဆိုရင္လဲ ရွိပါေစ၊ သစ္ပင္ တပင္ခ်င္းကို ေစ့ေစ့စပ္စပ္လိုက္ၾကည့္ၿပီး သစ္ေတာအုပ္ႀကီး တခုလုံးကို မျမင္သလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ စကၠန္႔ ၂၀ ဆိုတာကို သံသယျဖစ္ ေဆြးေႏြးေနမည့္အစား ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕ႀကီး ေရေအာက္မေရာက္ေအာင္ ဘယ္လို အခ်ိန္မီ ကာကြယ္ၾကမလဲ ဆိုတာကို အေလးအနက္ေဆြးေႏြးၾက၊ တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္ၾကရင္ ဘယ္ေလာက္ ေကာင္းလိုက္မလဲ။

ဆည္ႀကီးၿပိဳက်ဖို႔က ငလ်င္ေၾကာနဲ႔ နီးတာအျပင္ အျခားအေၾကာင္းရင္း ႏွစ္ရပ္ရွိပါေသးတယ္။ မိုးအႀကီးအက်ယ္အဆက္ မျပတ္ ရြာၿပီး ျမစ္ေရႀကီးတဲ့အခါမွာလဲ ဆည္ထဲမွာထိန္းထားႏိုင္တဲ့ ေရပမာဏကို အလြန္အကြၽံေက်ာ္လြန္ၿပီး ေရဖိအား ဒဏ္မခံႏိုင္ပဲ ဆည္က်ဳိးတတ္ပါတယ္။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ေမလမွာ မိုးအႀကီးအက်ယ္ရြာသြန္းလို႔ ျမစ္ႀကီးနားရဲ႕ ေျမာက္ဘက္ ၁၀မိုင္ ေလာက္အကြာမွာရွိတဲ့ က်ိန္ခရန္ (Ching Hkrang) ဆည္ ၿပိဳအက္ၿပီး က်ိန္ခရန္ရြာ ေရလႊမ္းမိုးခံရၿပီး လူ ၅ ဦး ေသဆုံးခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီကာလမတိုင္ခင္ကလဲ ဝါေရွာင္ဆည္ႀကီး ၿပိဳပ်က္ခဲ့ၿပီးပါၿပီ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ အဲဒီလို မိုးသည္း ထန္စြာရြာသြန္းၿပီး ေမခ၊ မလိချမစ္ေရႀကီးၿပီး ေရလႊမ္းမိုးမႈကို ၁၉၅၀၊ ၁၉၆၀၊ ၁၉၇၉၊ ၁၉၈၀၊ ၁၉၉၇၊ ၂၀၀၄၊ ခုႏွစ္မ်ားမွာ ေတြ႔ၾကဳံခဲ့ရၿပီးပါၿပီ၊ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္ေရလႊမ္းမိုးမႈမွာ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕ တၿမိဳ႕လုံးနီးပါး ေရျမဳတ္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္တေၾကာင္းက ေတာ့ တ႐ုတ္ဆည္မ်ားရဲ႕ အရည္အေသြးညံ့ျဖင္းမႈေၾကာင့္ပါ။ တ႐ုတ္ျပည္မွာ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ ဩဂုတ္လမွာ ရွင္မန္တန္ (Shimantan) နဲ႔ ဘန္ေက်ာင္ (Banqiao) ဆည္ႀကီးေတြ ၿပိဳလဲေတာ့ အေဆာက္အအံု ၆ သန္းေက်ာ္ ပ်က္ဆီး၊ လူ ၁၁ သန္းေက်ာ္ အိုးအိမ္မဲ့ ျဖစ္ၿပီး လူ ႏွစ္သိန္း ၄ ေသာင္းေက်ာ္ ေသဆုံးခဲ့ရပါတယ္။

ဒီေတာ့ ျမစ္ဆံုဆည္ႀကီးၿပိဳက်ဖို႔က မိုးႀကီးၿပီး ျမစ္ေရလႊမ္းလို႔၊ ဆည္ရဲ႕အရည္အေသြးညံ့ျဖင္းလို႔နဲ႔ ငလ်င္လႈပ္လို႔ စတဲ့ အ ေၾကာင္းသုံးပါးထဲက တေၾကာင္းေၾကာင္းျဖစ္ေစ၊ ႏွစ္ေၾကာင္းစံုလို႔ျဖစ္ေစ၊ သုံးေၾကာင္းစလုံးေပါင္းစံုလို႔ျဖစ္ေစ၊ ျဖစ္လာႏိုင္ တဲ့ ကိစၥပါ။ က်ိန္ခရန္ဆည္၊ ဝါေရွာင္ဆည္မ်ားထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ ႀကီးမားလွတဲ့ ဆည္ႀကီးမို႔ ဒီဆည္ႀကီး က်ဳိးပ်က္ခဲ့ ရင္ျဖင့္ (စကၠန္႔၂၀ မွာျဖစ္ေစ၊ မိနစ္ ၂၀ မွာျဖစ္ေစ၊ ၂ နာရီမွာ ျဖစ္ေစ) ဆည္ႀကီးေအာက္ေျခမလွမ္းမကမ္းက ျမစ္ႀကီးနား ၿမိဳ႕ႀကီး ေရေအာက္ေရာက္သြား႐ံုမက ေရထဲေမ်ာပါပ်က္စီးသြားမွာပါ။

DISSENT ဆိုတဲ့ စာေစာင္ ရဲ႕ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ေဆာင္းကူး/ေဆာင္းရာသီ ထုတ္ (AUTUMN/WINTER 2011) မွာ Melody Kemp ေရး   တဲ့ KACHIN CAPERS ဆိုတဲ့ ေဆာင္းပါးမွာ၊ စာမ်က္ႏွာ ၃၂ မွာ ေဟာဒီလို ေရးထားပါတယ္။ "တကယ္လို႔ မ်ား ကမာၻေျမႀကီးက ေရြ႕လ်ားၿပီး (ျမစ္ဆံု) ဆည္ၿပိဳလဲခဲ့ရင္ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းမွာတည္ရွိတဲ့ လူ တသိန္းခြဲေက်ာ္ေနထိုင္တဲ့ ကခ်င္ျပည္နယ္ရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးဟာ စကၠန္႔ ၂၀ အတြင္းမွာ ေပ်ာက္ဆုံး သြားလိမ့္ မယ္" (If the earth moves and the dam collapses, the downstream capital of Kachin State, a city of over 150,000, would disappear in 20 seconds.)၊ Melody Kemp က ဩစေၾတလ် လူမ်ဳိးစာေရးဆရာမ တေယာက္ျဖစ္ၿပီး အာရွတိုက္မွာ အႏွစ္ ၂၀ ေက်ာ္ ေနထိုင္ေနသူ ျဖစ္ပါတယ္။ သူမဟာ အင္မတန္ ဩဇာႀကီးမားတဲ့ အေမရိကန္ ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ သတင္းအဖြဲ႔အစည္း (U.S. Society for Environmental Journalism) ရဲ႕ အဖြဲ႔ဝင္တေယာက္လဲ ျဖစ္ပါတယ္။

(၇) အမ်ဳိးသားေရးလႈပ္ရွားမႈ

ဧရာဝတီကိုကယ္တင္ေရး၊ ျမစ္ဆံုဆည္တည္ေဆာက္ေရးကို ကန္႔ကြက္ဟန္႔တားေရးဟာ အမ်ဳိးသားေရးလႈပ္ရွားမႈႀကီးျဖစ္တယ္လို႔ က်ေနာ္ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔အားလုံး ညီညာဖ်ဖ် လႈပ္ရွားၾကမယ္ဆိုရင္ ဒီအမ်ဳိးသားေရးလႈပ္ရွားမႈႀကီးကေန ဧရာဝတီ ကို ကယ္တင္ႏိုင္႐ုံ၊ ကာကြယ္ႏိုင္႐ံုမွ်မက က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ ေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရး၊ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးေအာင္ပြဲမ်ားပါ ရရွိႏိုင္မယ္လို႔လဲ က်ေနာ္ ေလးေလးနက္နက္ယံုၾကည္ပါတယ္။ ဒီလႈပ္ရွားမႈႀကီးကေန ႏိုင္ငံတကာမွာ တ႐ုတ္အစိုးရက ျမန္မာႏိုင္ငံကို ကိုလိုနီျပဳ ေနမႈ၊ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ႕ အက်ဳိးစီးပြားကို တိုက္႐ိုက္ဖ်က္ဆီးေနမႈေတြကို လူသိရွင္ၾကား ကန္႔ကြက္႐ႈံ႕ခ်ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ႕ မေက်နပ္မႈ၊ ႏိုင္ငံတကာမိသားစုႀကီးရဲ႕ ေဝဘန္ ႐ႈံ႕ခ်မႈေတြေအာက္မွာ တ႐ုတ္အစိုးရဟာ သူ႔ရဲ႕ ျမန္မာျပည္သူမ်ားအေပၚ အႏိုင္အထက္ျပဳက်င့္မႈကို ရပ္တန္႔လာႏိုင္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့လဲ ျပည္တြင္းမွာ ျပည္သူေတြက၊ ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းလို တာဝန္သိသူေတြက ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို "ကိုယ့္ေသြးကို ကိုယ္ျပန္မေသာက္ၾကဖို႔"၊ "အမိႏိုင္ငံရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာကို ေရာင္းမစားဖို႔"၊ ပိုၿပီး ရဲရဲရင့္ရင့္၊ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ေတာင္းဆိုဖိအားေပး ႏိုင္ၾကမယ္ဆိုရင္ ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြလဲ သူတို႔ရဲ႕ တ႐ုတ္အစိုးရအေပၚ အလြန္အကြၽံမွီခိုေနရမႈေတြကို ျပန္လည္ စဥ္းစားသုံးသတ္ၿပီး ရွက္တတ္လာႏိုင္ပါတယ္။

ဒီ ျမစ္ဆံုေရကာတာႀကီးကို ဆက္ေဆာက္ေနသေရြ႕ ကခ်င္ျပည္သူမ်ား၊ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ႕ ကန္႔ကြက္႐ႈံ႕ခ်မႈကို သူတို႔ ဆက္လက္ ရင္ဆိုင္ေနရမွာျဖစ္သလို ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္မေတာ္နဲ႔ ျဖစ္ေနတဲ့ စစ္ပြဲေတြကိုလဲ ရပ္တန္႔ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါ။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ဧရာဝတီ ကာကြယ္ေရး အမ်ဳိးသားလႈပ္ရွားမႈႀကီးက ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို တ႐ုတ္ သစၥာခံၿပီး တ႐ုတ္လိုသမွ် ေပးေနရတာထက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားအခ်င္းခ်င္း မေက်လည္မႈေတြကို ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ေဆြးေႏြးညႇိ ႏိႈင္း ေျဖရွင္းၾကရင္ တ႐ုတ္အပါအဝင္ ဘယ္ ႏိုင္ငံျခားအစိုးရကိုမွ ေၾကာက္မေနရဘဲ ဂုဏ္သိကၡာရွိရွိ၊ "ကမာၻတည္သေရြ႕၊ ျမန္မာျပည္ ေဟ့ရယ္လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ၿပီး" ရပ္တည္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ေၾကာင္း သိျမင္လာေစႏိုင္မွာျဖစ္ေၾကာင္းပါ။

(ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းရဲ႕ ေဟာေျပာခ်က္ အျပည့္အစံုကို ဒီေနရာမွာ http://www.4shared.com/audio/JhKO0JbZ/MgSeinWin_20110515_ThuTaRaThaS.html  နားေထာင္ႏိုင္ပါတယ္။)