ေရာဂါကၽြမ္းမွ ေဆးရတယ္

အျပစ္မဲ့ သေႏၶသား ဆီသို႔ HIV မကူးေစေရး အမ်ဳိးသားမ်ား ေဆးစစ္ျခင္း ေဆာင္ ရြက္မည္

မိခင္မွ သေႏၶသားသို႔ HIV မကူးစက္ေစေရး အတြက္ အမ်ဳိးသားမ်ားကိုပါ ေဆးစစ္ျခင္းမ်ဳိးမ်ား ယခု ႏွစ္စီမံကိန္း မွစ၍ ထည့္သြင္း ေဆာင္ရြက္ သြားေတာ့မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း က်န္းမာေရး ဝန္ႀကီး ဌာနေအာက္ရိွ ခုခံအား က်ဆင္းမႈႏွင့္ ကာလသား ေရာဂါ တုိက္ဖ်က္ေရးမွ တာဝန္ရိွသူ ေဒါက္တာ ဥမၼာေအာင္က ေျပာသည္။ ”အတင္းႀကီး လုပ္ေဆာင္ခုိင္း မွာမ်ဳိးေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ မိခင္ကေန သေႏၶသားဆီ မကူးဖို႔ ေဆာင္ရြက္ တဲ့ ေနရာမွာ အမ်ဳိးသားေတြ ေသြးစစ္ဖို႔ တကယ္ လိုအပ္ ေနပါၿပီ” ဟု ၄င္းက ဆက္လက္ ေျပာသည္။

မိခင္မွ တစ္ဆင့္ သေႏၶသား ထံသို႔ HIV ကူးစက္မႈႏႈန္း ေလွ်ာ့ခ်ေရး အတြက္ ၂ဝဝဝ ျပည့္ႏွစ္ကပင္ ေကာ့ေသာင္းႏွင့္ တာခ်ီလိတ္တုိ႔တြင္ စတင္ ေဆာင္ရြက္ ေနခဲ့ရာမွ ၂ဝ၁၁ ခုႏွစ္တြင္ အမ်ဳိးသား မဟာဗ်ဴဟာ စီမံကိန္း ထဲ၌ လုပ္ငန္းစဥ္ တစ္ရပ္အျဖစ္ ထည့္သြင္းထားသည္ဟု ၄င္းထံမွ သိရသည္။ HIV ပိုးကူးစက္မႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအား ၿမိဳ႕နယ္ေပါင္း ၂ဝဝ ေက်ာ္ႏွင့္ ေဆး႐ုံ ေပါင္း ၃ဝ ေက်ာ္ တုိ႔တြင္ ေဆာင္ရြက္ ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ေသာ္လည္း ျပည္သူမ်ား ပူးေပါင္း ပါဝင္မႈ အေပၚ၌မူ အားရ ေက်နပ္ဖြယ္ မရိွေသးေၾကာင္း ကူးစက္ ေရာဂါ ထိန္းခ်ဳပ္ ကာကြယ္ ေရးဌာနမွ ေဒါက္တာျမင့္ေရႊက ဆိုသည္။

”လက္ရိွ ျပႆနာ ကေတာ့ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တာနဲ႔ HIV ပိုးရိွ၊ မရိွ စစ္ေဆးရမယ္ ဆုိတာကို လံုးဝ မသိၾကတာ မ်ဳိးဆုိတဲ့ ကိစၥပဲ” ဟု ၄င္းက ေျပာသည္။  မိခင္ေလာင္းမ်ား အေနျဖင့္ ေသြးစစ္ရန္ ေဆြးေႏြးမႈ ခံယူသူ ၈ဝ ရာခုိင္ႏႈန္းခန္႔ ရိွေသာ္လည္း ၆ဝ ရာခုိင္ႏႈန္း ခန္႔သာ ေသြးစစ္ၾကၿပီး ေသြးအေျဖကိုမူ ၄င္းတုိ႔ထဲမွ ၅ဝ ရာခိုင္ႏႈန္းသာ လာယူၾကျခင္းေၾကာင့္ ကူးစက္မႈႏႈန္း ေလ်ာ့က်ေရး လုပ္ငန္းစဥ္၌ ကြာဟခ်က္မ်ား မ်ားစြာ ရိွလာ ေနေၾကာင္း ေဒါက္တာ ျမင့္ေရႊက ထပ္ေလာင္း ဆုိသည္။

HIV/AIDS ဆုိင္ရာ အကူအညီ ေပးေနသူ တစ္ဦးက ယေန႔ လူ႕အဖဲြ႕အစည္းတြင္ ေရာဂါပိုး ရိွ၊ မရိွ စစ္ေဆးျခင္းကို အထင္အျမင္ ေသးသည့္ အေပၚ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲဖို႔ အရင္လိုေၾကာင္း လင္ေရာ၊ မယားပါ အတူတကြ စစ္ေဆးဖို႔ လိုျခင္းကို ပညာ ေပးသင့္ေၾကာင္း ေထာက္ျပ ခဲ့သည္။

ျမဝတီ - အျပစ္မဲ့ သေႏၶသား ဆီသို႔ HIV မကူးေစေရး အမ်ဳိးသားမ်ား ေဆးစစ္ျခင္း ေဆာင္ရြက္မည္

ေဆးစစ္ခ မတတ္ႏုိင္၍ ေဆးယဥ္ပါး HIV လူနာမ်ား အခက္ေတြ႕

ေဆးယဥ္ပါးမႈေၾကာင့္ ေဆး၀ါးေျပာင္းလဲ ေသာက္သုံးရေတာ့မည့္ အိတ္ခ်္အုိင္ဗီ ကူးခံရသူမ်ားသည္ ပိုးေကာင္ေရစစ္ေဆးရန္ လိုအပ္ေသာ္လည္း ေဆးစစ္ချမင့္မားမႈေၾကာင့္ လက္လွမ္းမမီဆဲ ျဖစ္ေနေၾကာင္း Myanmar Positive Group (MPG) မွ တာ၀န္ရွိသူ တစ္ဦးက ေျပာသည္။

“ခႏၶာကုိယ္ထဲမွာ အိတ္ခ်္အုိင္ဗီပိုး အေကာင္ေရ တစ္ေသာင္းရွိရင္ Second Line ေျပာင္းေသာက္ရေတာ့မယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲလို ပိုးေကာင္ေရ စစ္ဖို႔အတြက္ ေစ်းႀကီးလြန္းေတာ့ မလုပ္ႏုိင္ၾကဘူး။ ပိုးစစ္ခက တစ္သိန္းေက်ာ္ ရွိတယ္” ဟု MPG မွ ဥကၠ႒ ဦးမ်ဳိးသန္႔ေအာင္က ေျပာသည္။

ေဆး၀ါးေျပာင္းလဲ ေသာက္ရမည့္ သူမ်ားအတြက္ စစ္ေဆးရမည့္ စက္ကိရိယာမ်ားလည္း ရွားပါးမႈ ရွိေနၿပီး ျပည္နယ္ႏွင့္ တုိင္းေဒသႀကီးမ်ားတြင္ ထပ္မံျဖည့္ဆည္းေပးရန္ လုိအပ္ေနေၾကာင္း ဦးမ်ဳိးသန္႔ေအာင္ က ေျပာသည္။

ထို႔အျပင္ First Line မွ Second Line သုိ႔ ေျပာင္းရန္ လိုအပ္၊ မလုိအပ္ကို မိမိဘာသာ မဆုံးျဖတ္ဘဲ ပိုးေကာင္အေရအတြက္ စစ္ေဆးျခင္းကို ဦးစြာလုပ္သင့္ေၾကာင္း ကမၻာက်န္းမာေရးအဖဲြ႕(WHO) မွ တာ၀န္ရွိသူ တစ္ဦးက ေျပာသည္။
ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ အိတ္ခ်္အုိင္ဗီပိုးျဖင့္ အသက္ရွင္ေနထုိင္သူ ႏွစ္သိန္းတစ္ေသာင္းေက်ာ္ရွိၿပီး ARV ေဆးေသာက္သုံးရန္ လုိအပ္ေနသူ တစ္သိန္းတစ္ေသာင္းေက်ာ္ ရွိသည္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ဇြန္လအထိ ေဆး၀ါး ရရွိသူ ေလးေသာင္းေလးေထာင္ေက်ာ္သာ ရွိၿပီး ေဆး၀ါး လိုအပ္ေနသူဦးေရ၏ သုံးပုံတစ္ပုံသာ ေဆးကုသမႈ ေပးႏုိင္ေသးေၾကာင္း သိရသည္။

မၾကာေသးမီက ႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရက ARV က်ပ္သိန္းႏွစ္ေထာင္ေက်ာ္ဖိုး ၀ယ္ယူရန္ ဆုံးျဖတ္ခဲ့သည္။
ထုိ႔အျပင္ HIV Positive တစ္ေယာက္အေနျဖင့္ ARV ေဆး၀ါးကုထုံး ေသာက္သုံးရန္ လိုအပ္၊ မလိုအပ္ကို စစ္ေဆးသည့္ CD4 စက္သည္လည္း ေဒၚလာေသာင္းဂဏန္း အထိရွိၿပီး ျပည္နယ္ႏွင့္ တုိင္းေဒသႀကီးမ်ားတြင္ စစ္ေဆးရန္ ခက္ခဲေၾကာင္း သိရသည္။
Gahta -  ေဆးစစ္ခ မတတ္ႏုိင္၍ ေဆးယဥ္ပါး HIV လူနာမ်ား အခက္ေတြ႕ 

ေရာဂါကၽြမ္းမွ ေဆးရတယ္

ကိုယ့္အားနည္းခ်က္ကို ဘယ္ေတာ့မွ လူျမင္ေအာင္မျပဖို႕ ေလ့က်င့္ထားသူျဖစ္ေပမယ့္ ဘယ္စစ္သားကမွ ဒီကံၾကမၼာကို တင္းမခံႏိုင္ဘူးဆိုတာ ကိုသိန္းေအာင္ နားလည္ပါတယ္။ မ်က္ေတာင္မခပ္စတမ္း တေန ရာကိုုသာ စူးစိုုက္ၾကည့္လို႔ အံကိုတင္းတင္းႀကိတ္ထားၿပီး တဆတ္ဆတ္တုန္ေနတဲ့ သူ႔ေမးေစ့ကုိ ၿငိမ္ေအာင္ ထိန္းေနပါတယ္။ သူ႔အေနအထားက ၿပိဳက်ေနတဲ့ ကုန္းဂမူလိုပါပဲ။ သူ႔ပခံုးေတြက ၿငိမ္သက္ျခင္းမရိွ ယိမ္းယိုင္ ေနၿပီး ေရွ႕ကို ထိုးစိုက္က်ေနတာပါ။ အ႐ိုးေပၚအေရတင္ေနတဲ့  သူ႔ခႏၶြာကိုယ္ကလည္း ေလ်ာ့ရဲရဲ ဂ်င္းအကၤ် ီ ထဲမွာ သိပ္ကို က်ဳံဳလီွလြန္းလွပါတယ္။ နီစြန္းေနတဲ့ သူ႔မ်က္ဝန္းေတြကေနလည္း မ်က္ရည္ေပါက္ႀကီးေတြ တလိွမ့္လွိမ့္ က်လို႔ ရွက္စိတ္နဲ႔ အေ၀းကိုသာ ၾကည့္ေနပါေတာ့တယ္။

လူလာမ်ားတဲ႔ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ဆင္ေျခဖုန္းအရပ္က ေဆးခန္းတခုရဲ႕ အျပင္မွာ သူထိုင္ေနတာပါ။ သူ႔ခႏၶြာကိုယ္ ဟာ HIV၊ တီဘီနဲ႔ ဆီးခ်ိဳေရာဂါေတြကို ႀကိဳးစားၿပီး အံတုေနရမွန္း သူသိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔စိတ္ထဲမွာ ဆုေတာင္းေနတာကေတာ့ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ သူ႔ က်န္းမာေရးအေျခအေန ပိုဆိုးလာေစဖို႔ပါပဲ။

ဆင္းရဲနိမ့္က်တဲ့ တျခားတိုင္းျပည္တျပည္မွာ ရွိေနရင္ေတာင္မွပဲ ကိုသိန္းေအာင္တေယာက္ HIV အတြက္ ကုသမႈ ခံယူႏိုင္ပါလိမ့္ဦးမယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ ကုသဖို႔ ေဆးအလံုအေလာက္ မရိွပါဘူး။ ဒီ ေဆးခန္းကို လာျပၾကတဲ့ လူနာေတြထဲမွာ အေျခအေန အဆိုးဆံုးေတြပဲ အသက္ကယ္ေဆးပိုက္လို႔ အိမ္ျပန္ ႏိုုင္ၾကတာပါ။ က်န္တဲ့ လူနာေတြအဖို႔ေတာ့ သူတို႔ကံၾကမၼာဟာ သူတို႔ရဲ႕ ခႏၶြာကိုယ္ထဲက ေရာဂါ ခုခံႏိုင္တဲ့ ဆဲလ္ အေရအတြက္ ဘယ္ေလာက္က်န္သလဲအပၚ မူတည္ပါလားလို႔ သိသြားၾကတာေပါ့။ အဲ့ဒီ ဆဲလ္ အေရ အတြက္ကို တိုင္းထြာဖို႔အတြက္လည္း  ၃ လ တစ္ႀကိမ္ သူတို႔ ေသြးလာစစ္ၾကရတာပါ။
CD4 ဆဲလ္ အေရအတြက္ ၃၅၀ ေအာက္ ေရာက္သြားရင္ HIV ေဆးကုသမႈ စလုပ္ဖို႔ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ ႀကီး (WHO) က အႀကံျပဳထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ ၁၅၀ ေအာက္ရိွမွ ကုလို႔ရမယ္တဲ့။

HIV ေ၀ဒနာရွင္ေတြအတြက္ Anti-retroviral ကုထံုးဆိုသည္မွာ အရင္က အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာပဲ ရႏိုင္တဲ့ အံ့မခန္းဖြယ္ေဆးစြမ္းတစ္လက္ပါ၊ ဒါေပမယ့္ အခုအခါမွာေတာ့ ကမၻာ့အဆင္းရဲဆံုး ႏိုင္ငံေတြမွာပါ ရႏိုင္တာမို႔  ရွားပါးပစၥည္း မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ ေဆးျပားေတြက အရင္ကထက္ ပိုၿပီး ေစ်းခ်ိဳလာတဲ့အျပင္ အလြယ္တကူ လက္လွမ္းမီႏိုင္တာမို႔ တခ်ိန္က ဆာဟာရ အာဖရိကေဒသထဲမွာ ေထာင္နဲ႔ခ်ီတဲ့ ကေလးေတြကို မိဘမဲ့ ျဖစ္ ေစခဲ့တဲ႔ HIV ေရာဂါပိုးဟာ အခုအခါမွာ လူသတ္ပိုး မဟုုတ္ေတာ့ပါဘူး။

ဒါေပမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ HIV က ေရးႀကီးခြင္က်ယ္ ကိစၥတစ္ခုအျဖစ္ ဆက္ရွိေနပါေသးတယ္။ ျပင္ပနဲ႔ အဆက္သြယ္ျဖတ္လို႔ တကိုယ္တည္း ထင္တိုင္းႀကဲခဲ့တဲ့ အရင္စစ္အစိုးရလက္ထက္မွာ ဆယ္စုႏွစ္နဲ႔ခ်ီၿပီး အေမွာင္ခ်ခံခဲ့ရတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံသား သန္း ၆၀ ဟာ အကူအညီလိုအပ္တဲ့ အျခားႏိုင္ငံေတြက ျပည္သူေတြ လိုမ်ိဳး ႏိုုင္ငံတကာအကူအညီေတြ တန္းတူခံစားခြင့္ မရခဲ့ၾကပါဘူး။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုအပါအဝင္ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြက စီးပြားေရးအရ ဒဏ္ခတ္အေရးယူမႈေတြ ခ်မွတ္ထားတဲ့အထဲ အစိုးရရဲ႕ က်န္းမာေရး ဘက္ဂ်က္ကလည္း မျဖစ္စေလာက္ဆိုေတာ့ ေဆး၀ါးနဲ႔ က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းေတြ ဗလာနတၱိ ျဖစ္ခဲ့ရေတာ့တာေပါ့။ အခုဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ HIV ကုသမႈရဖို႔ အခက္ခဲဆံုး ေနရာေတြထဲမွာ တစ္ခုအပါအ၀င္ျဖစ္ေနတဲ့အျပင္  ဆယ္စုႏွစ္နဲ႔ခ်ီၿပီး လ်စ္လ်ဴ႐ႈခံခဲ့ရတာမို႔ ပ်က္စီးေနတဲ့ က်န္းမာေရးစနစ္ကို ဦးေမာ့လာေစဖို႔ အတြက္ ႏွစ္အပိုင္းအျခားနဲ႔ အခ်ိန္ယူလုပ္ေဆာင္ရလိမ့္မယ္လို႔ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္သူေတြက သတိေပးၾကပါတယ္။
“ျမန္မာျပည္က ဘာနဲ႔တူသလဲဆိုေတာ့ ၁၉၉၀ ေက်ာ္ကာလက အာဖရိကမွာ က်ေနာ္လုပ္ခဲ့တာေတြနဲ႔ တူတယ္။ ၁၅ ႏွစ္ အႏွစ္ ၂၀ရိွေလာက္ ေနာက္က်ေနၿပီ” လို႔ု ျမန္မာႏိုင္ငံထဲမွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အလုပ္လုပ္ ကိုင္တဲ့ ဂၽြန္ေဟာ့ကင္းတကၠသိုလ္က HIV အေရးကၽြမ္းက်င္သူ ေဒါက္တာ ခရစ္ေဘယာ Chris Beyrer က ေျပာပါတယ္။

“AIDS ေရာဂါကို ကုသဖိုု႔ တကယ္ ၾကိဳးစားတယ္ဆိုရင္ေတာင္မွပဲ လိုအပ္တဲ့ အရင္းအျမစ္ေတြမရွိတာမို႔ လူတိုင္းက တျခား အေျခအေနေၾကာင့္လည္း ေသႏုုိင္တာပဲေလလို႔ ေျပာရမလိုျဖစ္ေနတယ္” လို႔လည္း သူက ဆိုပါတယ္။ HIV/AIDS ဆိုင္ရာ ကုလသမဂၢ ပူးတြဲအစီအစဥ္ (Joint United Nations Programme on HIV/AIDS – UNAIDS) ရဲ႕ အဆိုအရ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ HIV ပိုးရွိသူ ခန္႔မွန္းေျခ ၂၄၀၀၀၀ ဦးရွိၿပီး တဝက္ေလာက္က ေဆးကုသမႈမရရွိတဲ့အျပင္ AIDS ေရာဂါေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္ လူ ၁၈၀၀၀ ေလာက္ ေသဆံုးေနရတယ္လို႔ သိရ ပါတယ္။

၂၀၁၁ ခုႏွစ္မွာ ဂလိုဘယ္ဖန္း (Global Fund) က ျမန္မာႏိုင္ငံကို ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မႈ ရပ္လိုက္တဲ့ အခါ အဲ့ဒီျပႆနာက ပိုဆိုးသြားပါတယ္ (ေထာက္ပံ့မႈရပ္လိုက္ရတာဟာ ႏိုင္ငံတကာအလႉေငြေတြ အလံု အေလာက္ မရတဲ့အတြက္လို႔  ဂလိုဘယ္ဖန္း က ဆိုပါတယ္)။ ဂလိုဘယ္ဖန္းက ရမယ့္ အကူအညီကို ေ၀ဒနာရွင္ ၄၆၅၀၀ ဦးအတြက္ HIV ေဆး၀ါးေတြေထာက္ပံ့ေပးဖို႔ ရည္စူးထားခဲ့တာကိုး။

ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံထဲမွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြလုပ္ေနတာမို႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ အျခားႏိုင္ငံေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚ ခ်မွတ္ထားခဲ့တဲ့ ဒဏ္ခတ္အေရးယူမႈေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးခဲ့ပါတယ္။ ဂလိုဘယ္ဖန္း ကလည္း ေဆးဝါးအကူအညီေတြ ပိုၿပီးေလွ်ာက္ထားဖို႔ မၾကာေသးခင္က ျမန္မာအစိုးရကို တိုက္တြန္းခဲ့ပါေသးတယ္။ ေဆးဝါးလိုအပ္ခ်က္ေတြ ျပည့္မွီဖို႔နဲ႔ ၂၀၁၅ အကုန္မွာ HIV ေဆးဝါးလိုအပ္ေနတဲ့ ေ၀ဒနာရွင္ ၇၅ ရာခုိင္ႏႈန္း ေက်ာ္ကို အကူအညီေတြ ေရာက္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ အဲ့ဒီလို တိုက္တြန္းခဲ့တာပါ။

ဂလိုဘယ္ဖန္းအေနနဲ႔လည္း HIV ေ၀ဒနာရွင္ေတြအတြက္ အဓိက အသက္အႏၱရာယ္ျဖစ္ေစတဲ့ တီဘီေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးကို ေဆာင္ရြက္သြားပါလိမ့္မယ္။ ေဆးဝါးေတြကို ခုခံႏိုင္တဲ့ တီဘီေရာဂါပံုစံမ်ိဳးစံု ႏိုင္ငံထဲမွာ ႐ုတ္ျခည္း ေပၚေပါက္လာတာမို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တီဘီေရာဂါျဖစ္ႏႈန္းဟာ ကမၻာတ၀ွမ္းျဖစ္ႏႈန္းရဲ႕ ၃ ဆနီးပါး ရွိပါတယ္။
ဂလိုဘယ္ဖန္းက ျမန္မာႏိုင္ငံကို ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မႈ ရပ္လိုက္တဲ့အခ်ိန္ကစလို႔ နယ္စည္းမျခားဆရာ၀န္မ်ား (Doctors Without Borders) အဖြဲ႔က လိုအပ္တဲ့ HIV ေဆး၀ါးရဲ႕ ထက္၀က္ေက်ာ္ကို ျဖန္႔ေဝေပးၿပီး ေဝ ဒနာရွင္ေတြ အတြက္ ႀကိဳးစားေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေဆးဝါးမလံုေလာက္တာမို႔  နယ္စည္းမျခားဆရာ၀န္မ်ား ေဆးခန္း ၂၃ ခုမွာရွိတဲ့ တာ၀န္က် ဆရာ၀န္ေတြဟာ အသည္းအသန္ နာမက်န္းျဖစ္ေနေပ မယ့္ CD4 အေရအတြက္ ျမင့္ေနေသးတဲ့ ကိုသိန္းေအာင္လိုမ်ိဳး လူနာေတြကို ေဆးမေပးဘဲ ျငင္းထုတ္ေနၾကရပါတယ္။ အဲ့ဒီလို နာက်င္ဖြယ္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို သူတို႔ ေန႔စဥ္ ခ်ေနၾကရပါတယ္။
“ဒီလို အေျခအေနမ်ိဳးေတြကို ေတြ႔ရတာ သိပ္ခံရခက္တယ္ဗ်ာ” လို႔ ကိုရီးယား လူငယ္ဆံပင္ပံုစံနဲ႔ အသက္ ငယ္ငယ္ ဆရာ၀န္ ကုိေက်ာ္ႏိုင္ထြန္းက ေျပာပါတယ္။ သူဟာ အင္းစိန္ၿမိဳ႕နယ္က လူနာ အ၀င္အထြက္မ်ား တဲ့ နယ္စည္းမျခားဆရာ၀န္မ်ား ေဆးေပးခန္းကို မနားမေန စီမံခန္႔ခြဲေနတဲ့ ဆရာဝန္ပါ။ ရန္ကုုန္တၿမိဳ႕ထဲမွာေတာင္ လစဥ္ ေဆးေပးသင့္တဲ့ လူနာ ၁၀၀ ေလာက္ကို ေဆးမေပးႏုုိင္လို႔ ျငင္းထုတ္ေနရတယ္လိုု႔လည္း သူက ဆိုပါတယ္။  သူက ဆက္ၿပီး “သူတို႔ေတြ ေရာဂါပိုဆိုးတဲ့အခ်ိန္မွ ျပန္ေရာက္လာရင္ေတာ့ ေဆးဝါးေတြ ဒီ့ထက္ ပိုသံုးရမွာေပါ့။ အေျခအေနက သူ႐ံႈးကိုယ္႐ံႈးပါဗ်ာ” တဲ့။

ကိုသိန္းေအာင္တေယာက္ သူ႔မွာ HIV ပိုးစြဲကပ္ေနမွန္း ဧၿပီလကမွ စသိခဲ့တာပါ။ အဲ့ဒီမတိုင္ခင္တုန္းက  ကိုုယ္အေလးခ်ိန္က်သြားၿပီး ေကာင္းေကာင္း အိပ္မေပ်ာ္ေပမယ့္ တီဘီနဲ႔ ဆီးခ်ိဳေၾကာင့္ျဖစ္တာလို႔ပဲ ထင္ေနခဲ့ တာပါ။ ဒါေပမယ့္ ေဆးစစ္ခ်က္ထြက္လာတဲ့အခါမွာေတာ့ တုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားသြားပါေတာ့တယ္။ ဘယ္လို ျဖစ္ရတာလဲ၊ ဘာ့ေၾကာင့္ျဖစ္ရတာလဲ ေခါင္းထဲမွာ ေမးခြန္းေတြ အစီအရီနဲ႔ေပါ့။

“ေဆးစစ္ခ်က္ထြက္လာေတာ့ က်ေနာ္ ကိုယ့္ကိုယ္ကုိယ္ သတ္ေသခ်င္ခဲ့မိတယ္ဗ်ာ” လို႔ သူက အေ၀း ကိုေငးၾကည့္ရင္း ခပ္တိုးတိုးေျပာပါတယ္။ “က်ေနာ့္အတြက္ ၀မ္းနည္းဆံုးအရာက က်ေနာ့္အမ်ိဳးသမီး ေျပာတာပါပဲ။ သူက က်မတို႔မွာ ကေလးေတြ ရိွေသးတယ္၊ ရွင္ေသလို႔ မျဖစ္ေသးဘူးတဲ့။” တစိမ့္စိမ့္ ခံစားရေစခဲ့ေမးခြန္းေတြအျပင္ ဇနီးသည္ကိုပါ ေရာဂါကူးစက္ေစခဲ့ၿပီးလားဆိုတဲ့ စိုးရိမ္မႈနဲ႔ ယူၾကဳံးမရ ေနာင္တေတြက သူ႔ကို ဖိစီးေစခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီအရာေတြထက္ ပိုေသာကေရာက္စရာကေတာ့ ေရွ႕ဘာ ဆက္လုပ္မလဲဆိုတာပါပဲ။

ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ HIV အေၾကာင္း တစံုတရာသိ၊ ဒီေရာဂါေၾကာင့္ စစ္သားတေယာက္ မရႈမလွ ေသဆံုးခဲ့ရ တာကိုလည္း မ်က္ျမင္ကိုယ္ေတြ႔ႀကံဳဖူး၊ ၿပီးေတာ့ တပ္က အထုတ္ခံရေပမယ့္ ေဆးကုသခြင့္ရၿပီး သာမန္ လူတေယာက္လိုပဲ အသက္ရွင္ေနထိုင္သြားသူကို ေတြ႔ဖူးတာမို႔ တပ္ၾကပ္ႀကီး ကိုသိန္းေအာင္တေယာက္ သူနဲ႔ သူ႔မိသားစုကို ကယ္တင္ဖို႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်လိုက္ပါေတာ့တယ္။

ဒါနဲ႔ သူလည္း ဒီကိစၥကို သူ႔ဇနီးသည္ကလြဲလို႔ ဘယ္သူ႔ကိုမွ အသိမေပးဘဲ လွ်ိဳ႕ဝွက္ထားလိုက္ပါတယ္။ စစ္တပ္အသိုင္းအ၀န္းမွာ AIDS ေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အေၾကာက္လြန္တာနဲ႔ ေရာဂါရွိသူေတြကို ခြဲျခား ဆက္ဆံတာေတြ ရိွတာမို႔ က်န္တဲ့လူေတြသိသြားရင္ အလုပ္ျပဳတ္ႏိုုင္တဲ့အျပင္ တပ္၀န္းထဲက ေနေစရာအိမ္လည္း ဆံုးသြားႏိုင္တာကိုး။ တဖက္မွာလည္း HIV ေဆးေသာက္တာ တခုထဲကပဲ သူ႔ရဲ႕လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ကို ထိန္းထားႏိုင္တဲ့ အခြင့္အေရးျဖစ္ မွန္း သူနားလည္ပါတယ္။

“ေဆးရရင္ေတာ့ က်ေနာ္ သက္ဆိုးရွည္ရွည္ ေနႏိုင္မွာေပါ့။ တိုင္းျပည္အတြက္လည္း တာ၀န္ပို ထမ္းေဆာင္ႏိုင္မယ္၊ မိသားစုဘဝလည္း မပ်က္စီးဘူးေပါ့ဗ်ာ” လို႔ ကိုသိန္းေအာင္က ဆိုပါတယ္။ သူက “က်ေနာ့္မိသားစုက တန္ဖိုးျဖတ္လို႔ မရပါဘူး” တဲ့။ ဒီလိုနဲ႔ အင္းစိန္ၿမိဳ႕နယ္ထဲက ေဆးခန္းမွာ သူရဲ႕ ပထမဆံုး ေသြးစစ္ခ်က္ကို ရင္တမမနဲ႔ ေစာင့္ေနခဲ့ပါတယ္။
ရလာဒ္က CD4 အေရအတြက္ ၄၆၀ ပါ။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုမွာ ဆိုရင္ေတာ့ ဒီအေရအတြက္နဲ႔ ေဆးလက္ခံရႏိုင္ပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ …။ ေဆးခန္းက သူ႔ကို တီဘီေဆး ေပးလိုုက္ၿပီး ေနာက္ ၃ လာၾကာတဲ့အခါ ေသြးလာစစ္ဖို႔ပဲ ေျပာလိုက္ပါတယ္။ ေနာက္တေနရာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ျပင္ HIV ကယ္ဆယ္ေရး ေဂဟာတခုရဲ႕ အေဆာက္အအံုေလး ၂ လံုးထဲမွာလည္း ေဝဒနာရွင္ ၂၀၀ ေလာက္ ႁပြတ္ သိပ္ေနၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီထဲက အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ သူတို႔ ေသမယ့္အခ်ိန္ကို ေစာင့္ေနၾကတာ ပါ။

အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္္ဟာ ၂၀၁၀ ႏို၀င္ဘာ ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္က လြတ္ၿပီး ရက္ပိုင္းအတြင္းမွာ ဒီေဂဟာေလးက ေ၀ဒနာရွင္ေတြဆီ သြားေရာက္လည္ပတ္ခဲ့ၿပီး သူတို႔ အတြက္ ေဆးဝါးေတြ ပိုေပးၾကဖို႔ ႏိုင္ငံတကာကို ေတာင္းဆိုခဲ့ပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ဇူလိုင္လ ၀ါရွင္တန္မွာ က်င္းပတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ AIDS ညီလာခံမွာလည္း HIV ေၾကာင့္ အရွက္တကြဲအက်ိဳးနည္း ျဖစ္ရတာေတြကို သူက ဗီဒီယိုလင့္ခ္ကေန တဆင့္ ေမတၱာတရားအျပည့္နဲ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါေသးတယ္။ “HIV ဘာလဲဆိုတာကို က်မတို႔ ျပည္သူေတြ နားလည္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒါဟာ က်မတို႔ ေၾကာက္ရမယ့္အရာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာကိုလည္း နားလည္ဖို႔ လိုပါ တယ္” လို႔ သူက ဆိုပါတယ္။
အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ရဲ႕ အေထာက္အပံ့နဲ႔ ဖြင့္ထားတဲ့ ဒီေဂဟာမွာ ဆရာ၀န္လည္းမရိွသလို သူနာျပဳ လည္းမရိွတာမို႔ လူနာေတြက တဦးနဲ႔တဦး အျပန္အလွန္ ေစာင့္ေရွာက္ေနၾကရတာပါ။ မိဘေတြေသဆံုး သြားၾကၿပီး ေရာဂါနဲ႔ က်န္ခဲ့တဲ့ ကေလးေတြလည္း ေလ၀င္ေလထြက္မရိွတဲ့ အခန္းေတြထဲမွာ ဖိနပ္မပါပဲ ေျပးလႊားေဆာ့ကစားေနတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ အသက္ရႈေနေပမယ့္ အေလာင္းေတြလိုျဖစ္ေနတဲ့ လူနာေတြ ကိုေတာ့ နံရံေဘး တဘက္တခ်က္က ဝါးခင္းေပၚမွာ ေနရာခ်ထားေပးပါတယ္။

ေနာက္အခန္းတခုမွာေတာ့ သစ္သားၾကမ္းျပင္ေပၚခင္းထားတဲ့ ေကာက္႐ိုးဖ်ာေပၚမွာ အမ်ိဳးသမီး အေယာက္ ၂၀ စုၿပံဳၿပီး ေနေနၾကပါတယ္။ ေမြးခင္းစ ၇ ရက္အရြယ္ သမီးငယ္ကို ႏို႔တိုက္ရင္း အသက္ငယ္ငယ္ ကေလး အေမတစ္ဦး အခန္႔ေထာင့္မွာ ရိႈက္ငိုေနတာကိုလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။ သူကုိယ္၀န္ေဆာင္ၿပီး ကေလးေမြးခါနီး အခ်ိန္အထိ HIV ေဆးမရခဲ့တာမို႔ သူ႔သမီးငယ္ေရာဂါပိုး ရိွမရိွသိရေအာင္ ေနာက္ထပ္ ၁၈ ေလာက္ ၾကာတဲ့ အထိ ေစာင့္ရအံုုးမွာပါ။
“ဒီေလာက္ လူနာေတြအမ်ားႀကီးကို ေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ ေငြေၾကး အကန္႔အသတ္ရိွပါတယ္”  လို႔ ၂၀၀၂ မွာ ဒီေဂဟာကို တည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး အခု လႊတ္ေတာ္အမတ္ျဖစ္ေနတဲ့ မျဖဴျဖဴသင္းက ဆိုပါတယ္။ “အခုလိုု အကန္႔ အသတ္ေအာက္မွာ ေဆးရဖို႔ ေစာင့္ေနၾကတဲ့လူနာေတြအတြက္ အရမ္းအႏၱရာယ္မ်ားလွပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုုေတာ့ က်န္းမာေရးဆိုးလာတဲ့အခ်ိန္ၾကမွပဲ သူတို႔ ေဆးရတာေၾကာင့္မို႔ပါ။”
ကတံုးဆံပင္နဲ႔ ခႏၶာကိုယ္ပါးပါးလ်ားလ်ား ကိုသိန္းေအာင္ဟာ သူ႔ရဲ႕ စစ္သားဘ၀ကို ျပန္ျမင္ၾကည့္မိပါတယ္။ သူက အခု ၂၇ ႏွစ္ရွိပါၿပီ။ အဲ့ဒီမတိုင္ခင္ ဆယ္စုႏွစ္တခုလံုး သားပစ္မယားပစ္နဲ႔ တိုင္းရင္းသားေဒသေတြ က တိုက္ပြဲေတြထဲမွာ အခ်ိန္ကုန္ခဲ့တာပါ။

အတိတ္တေစၦက ညအိပ္တုိင္း သူ႔ကို အၿမဲေျခာက္လွန္႔တာမို႔ အိပ္ပ်က္ညေတြ မ်ားလွပါၿပီ။ ေရွ႕တန္းမွာ ေဆးမွဴးအျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ရတာမို႔ ဒဏ္ရာရ စစ္သားေတြရဲ႕ ေသြးနဲ႔ သူ ပံုမွန္ထိေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။ တျခား အမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႔လည္း သူ လိင္ဆက္ဆံခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အေျခာက္လွန္႔ဆံုး ေမးခြန္းကေတာ့ အခုလိုျဖစ္တဲ့အေပၚ သူဘယ္သူ႔ကို အျပစ္တင္ရမလဲ ဆိုတာပါပဲ။ ဒီအေျဖကို သူလည္း ဘယ္ေတာ့မွ သိမွာ မဟုတ္ပါဘူး။

အဲ့ဒီအေတြးေတြေဖ်ာက္ႏိုင္ဖို႔ သူ ညတိုင္း အိပ္ေဆးေသာက္ေပမယ့္ မေပ်ာက္ပါဘူး။ ေဇာေခၽြးေတြသာ တကိုယ္လံုး ရႊဲရႊဲစိုၿပီး ဆီး ခဏခဏသြားရတာပဲ အဖတ္တင္ပါတယ္။ ၿပီးခဲ့လမွာ ၁၀ ေပါင္က်သြားတာမို႔ အခုဆို ကိုသိန္းေအာင္ရဲ႕ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က ေပါင္ ၁၂၀ ပဲ ရွိပါေတာ့ တယ္။ ပါးေစာင္ေတြ ခ်ိဳင့္လာၿပီး မ်က္စိလည္း ေဟာင္းေလာင္းျဖစ္လာပါၿပီ။ ခြန္အားေတြ တစစ ေလ်ာ့လာ တာမို႔ တျခားသင္တန္းသားေတြနဲ႔ အတူ ေန႔စဥ္ေလ့က်င့္ခန္းလည္း မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ တီဘီေရာဂါကို အေၾကာင္းျပထားေပမယ့္ အထက္အရာရိွေတြကို အၾကာႀကီး လိမ္ထားလို႔မရမွန္း သူသိပါတယ္။

“ရႏိုုင္သမွ်ေတာ့ က်ေနာ္ဖုုန္းဖိထားပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႔လည္း က်ေနာ့္အေၾကာင္း စေျပာေနၾကၿပီဆိုေတာ့ သူတိုု႔နဲ႔ တိုက္႐ိုက္မေတြ႔ေအာင္ က်ေနာ္ ေရွာင္ပါတယ္” လို႔ ကိုသိန္းေအာင္က ေျပာပါတယ္။ “တျခားသူေတြလိုုပဲ က်ေနာ္လည္း အားေကာင္းေမာင္းသန္ ျဖစ္ခ်င္တာေပါ့။ က်ေနာ္ ႀကိဳး စားတယ္ဗ်ာ၊ ဒါေပမယ့္ စိတ္ပဲရွိၿပီး ကုိယ္က မလိုက္ႏိုင္ေတာ့ဘူး” လို႔လည္း သူက ဆိုပါတယ္။

သူ႔အမ်ိဳးသမီးကေတာ့ သူ႔အတြက္ ေဆးမရမျခင္း ေဆးစစ္မခံဘူးလို႔ သိရပါတယ္။ ေဆးစစ္ၾကည့္လို႔ ေရာဂါ ပိုးရွိမွန္းသိသြားရင္ အဲ့ဒီေနာင္တနဲ႔ သူ ကိုယ္ကိုယ့္ကိုယ္ သတ္ေသမွာကို စိုးရိမ္ၿပီး မစစ္ဘဲ ေနတာလို႔ သိရပါတယ္။ “သူက က်ေနာ့္ကို စိတ္ဓာတ္ မက်ေစခ်င္ဘူးေလ။ က်ေနာ့္အမ်ိဳးသမီးမွာသာ ဒီေရာဂါရိွရင္ က်ေနာ္ အရမ္းကို စိတ္ဓာတ္က်မိမွာပဲ” လို႔ ကိုသိန္းေအာင္က ေျပာပါတယ္။ ေရာဂါဖိစီးတာေၾကာင့္ သူဘယ္သူလဲဆိုတာကုိေတာင္ တခါတေလ ျပန္စဥ္းစားမိတယ္လို႔လည္း သူက ေျပာပါေသးတယ္။

စစ္ပြဲမွာလည္း သူတပါးကို သတ္ခဲ့၊ သူ႔ အမ်ိဳးသမီးကိုလည္း လိမ္လည္လွည့္စားခဲ့၊ ၿပီးေတာ့ ဘ၀တစ္ခုလံုး မွာလည္း ထိတ္လန္႔စရာေတြ မ်က္ျမင္ႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရတာမို႔  ကိုသိန္းေအာင္ဟာ သူ႔ အမွားေတြ အတြက္ ျပင္ဆင္ ေပးဆပ္ခြင့္ ရခ်င္ေနသူပါ။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တစ္ဦးျဖစ္တာမို႔ အတိတ္ဘ၀က မေကာင္းတာလုပ္ခဲ့မိတဲ့အတြက္ ဒီဘ၀မွာ ျပစ္ဒဏ္အျဖစ္နဲ႔ ဒီေရာဂါခံစားေနရတာလို႔ သူယူဆပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း တဖက္သားကိုကူညီရင္း သူလုပ္္ႏိုင္သမွ် ဒါန ကုသိုလ္ နဲ႔ လူေကာင္းတစ္ေယာက္ျဖစ္ေအာင္ သူ႔ကိုယ္သူထူေထာင္မယ္လို႔ စိတ္ပိုင္းျဖတ္ထားပါတယ္။

ေဝဒနာသည္ေတြထဲမွာ သူ႔ထက္ပုိဆိုုးတဲ့ ေ၀ဒနာသည္ေတြ အရင္ေဆးကုသခြင့္ရသင့္တယ္လို႔ ကိုသိန္း ေအာင္က ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ (ဒုတိယအႀကိမ္ ေသြးစစ္ခ်က္ကို ေစာင့္ေနရင္း) စိတ္ထဲမွာေတာ့ သူ႔ရဲ႕ ကိုယ္ခံအားက သတ္မွတ္ခ်က္နဲ႔ကိုက္ေအာင္ အားနည္းေနပါေစလို႔လည္း တတြတ္တြတ္ဆုေတာင္း ေနမိ ပါတယ္။

သူ႔ဆုေတာင္း မျပည့္ရွာပါဘူး။ ေသြးစစ္ခ်က္ရလာဒ္ကို ဆရာ၀န္က ဖတ္ျပတဲ့အခါ ဒီတခါလည္း လက္ခ်ည္း ဗလာနဲ႔ ျပန္ရအံုးမည္ဆိုတာ သူသိလိုက္ပါတယ္။ CD4 အေရအတြက္ ၂၈၉ တဲ့။ မ်ားလြန္းေနေသးတာကိုး။ သူ႔မွာ ေရြးခ်ယ္စရာလမ္း တစ္ခုပဲရွိပါတယ္။ အဲ့ဒါကေတာ့ သူ႔ေရာဂါအေျခအေန ဒီထက္ပိုဆိုးပါေစလို႔ ဆုေတာင္းၿပီး ေနာက္ ၃ လမွာ ေသြးထပ္စစ္ဖို႔သာ ျဖစ္ပါေတာ့တယ္။

(The Associated Press မွ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ သတင္းေထာက္ Margie Mason ၏ In Myanmar, only sickest HIV patients get drugs ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ဆိုသည္)

ဧရာဝတီ - ေရာဂါကၽြမ္းမွ ေဆးရတယ္