ပါးစပ္မွ ဝင္လာႏိုင္ေသာ ခဲဆိပ္

       ခဲဟာ လူ႔ခႏၶာကိုယ္ထဲကို ေရာက္လာလွ်င္ အဆိပ္သင့္ႏိုင္တဲ့ သတၲဳတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ခဲဆိပ္သင့္ျခင္းကို လူႀကီး၊ လူငယ္ အရြယ္မေရြး ခံစားရႏိုင္ပါတယ္။ ခဲဆိပ္ သင့္ျခင္းဟာ ဗိုက္နာတဲ့ေဝဒနာ၊ ေျခ၊ လက္ေတြ ထံုက်ဥ္တဲ့ ေဝဒနာမွအစ ကေလးငယ္ေတြမွာ ႐ုတ္တရက္ ဦးေႏွာက္လုပ္ငန္းထိခိုက္ၿပီး အတက္ေရာဂါႏွင့္ ေသဆံုးတဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ မေသဆံုးသည့္တိုင္ လူစဥ္မမီတဲ့ဘဝႏွင့္ တစ္သက္လံုး ေနသြားရႏိုင္ပါတယ္။ ကာလၾကာရွည္ ခဲဆိပ္သင့္ျခင္းက ကေလးေတြရဲ႕  ဦးေႏွာက္ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈႏွင့္ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြး (IQ အိုင္က်ဴ)ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့အတြက္ ကေလး၊ သူ႔ရဲ႕မိသားစုႏွင့္ အသိုင္းအဝိုင္းအတြက္သာမက ႏိုင္ငံအတြက္ပါ ႀကီးမားတဲ့ဆံုး႐ံႈးမႈကို ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္လို႔ ပညာရွင္ေတြက ယူဆေနၾကၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။

ခဲဓာတ္ေပါင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး

          ခဲသတၲဳကို ေျမႀကီးမွ ေပါေပါမ်ားမ်ား ရရွိႏိုင္ျခင္း၊ အရည္က်ိဳရာတြင္ လြယ္ကူျခင္း၊ ပံုသြန္းေလာင္းရာတြင္ လြယ္ကူျခင္း၊ အျခားသတၲဳအမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ ေရာေႏွာအသံုးျပဳႏိုင္ျခင္း စတဲ့ ဂုဏ္သတိၲေတြေၾကာင့္ လူသံုးကုန္ပစၥည္းေတြ ထုတ္လုပ္ရာမွာ အလြန္အသံုးမ်ားပါတယ္။ ယခင္ (ေရာမ ေခတ္ကတည္းက) က အသံုးျပဳခဲ့တဲ့ ေရပိုက္ေတြ၊ ဒဂၤါး (ခဲဒဂၤါး၊ ခဲမူးေစ့) ေတြ၊ ခဲဝိုင္ယာႀကိဳးေတြ၊ ဘက္ထရီ အိုးေတြ၊ ခဲဂေဟ စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ လူသိမမ်ားတဲ့ ခဲပါတဲ့ပစၥည္းေတြ အမ်ားအျပား ရွိပါေသးတယ္။ ဥပမာ- အိမ္သုတ္ေဆးေတြ၊ ပန္းခ်ီေဆးေတြ၊ အေရာင္ျခယ္ေဆးေတြ၊ ဓာတ္ဆီေလာင္စာဆီေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

          ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြကို ေအာ္ဂဲနစ္ (Organic) ခဲဓာတ္ေပါင္းမ်ားႏွင့္ ေအာ္ဂဲနစ္မဟုတ္တဲ့ (Inorganic) ခဲဓာတ္ ေပါင္းဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ ဘက္ထရီအိုးထဲက ခဲျပားေတြ၊ ခဲပိုက္၊ ခဲဒဂၤါး စတဲ့ပစၥည္းေတြထဲက ခဲေတြဟာ ေအာ္ဂဲနစ္မဟုတ္တဲ့ ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြျဖစ္ၿပီး ဓာတ္ဆီ၊ ေလာင္စာဆီေတြထဲက ခဲဓာတ္ေပါင္းဟာ ေအာ္ဂဲနစ္ ခဲဓာတ္ေပါင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေအာ္ဂဲနစ္ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြဟာ အေရျပားကို ေဖာက္ၿပီး လူ႔ခႏၶာကိုယ္ထဲ ဝင္ေရာက္ႏိုင္ျခင္း၊ ေသြးထဲကေန ဦးေႏွာက္ထဲကို အလြယ္တကူ ဝင္ေရာက္ႏိုင္ျခင္းဆိုတဲ့ ဂုဏ္သတိၲေတြေၾကာင့္ ပိုၿပီး ေၾကာက္စရာေကာင္းပါတယ္။ ခဲပါတဲ့ ေလာင္စာဆီေတြက အင္ဂ်င္စက္ရဲ႕ စြမ္းအားကို ပိုေကာင္းေစတာမို႔ အမ်ားအျပား ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ် သံုးစြဲခဲ့ၾကပါတယ္။  ခဲဆိပ္သင့္ျခင္းရဲ႕  အႏၱရာယ္ႀကီးမားပံုကို ဂဃနဏသိလာတဲ့အတြက္ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္ေတြက စၿပီး ခဲပါတဲ့ ေလာင္စာဆီေတြေနရာမွာ ခဲမပါတဲ့ (un-leaded) ဓာတ္ဆီေလာင္စာဆီေတြကို ေျပာင္းၿပီးသံုးေနၾကပါၿပီ။ ကမၻာတစ္ဝန္း ယခုအခါမွာ ခဲပါတဲ့ ဓာတ္ဆီေလာင္စာဆီသံုးေနတဲ့ ႏိုင္ငံရယ္လို႔ ၅ ႏိုင္ငံေလာက္သာ ရွိေတာ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။

ခႏၶာကိုယ္ထဲသို႔ ခဲဓာတ္ဝင္ရာ လမ္းေၾကာင္းမ်ား

          ခဲကို အရည္က်ိဳတဲ့အခါ ထြက္လာတဲ့အေငြ႕ေတြ၊ ခဲပါတဲ့ ေလာင္စာဆီသံုး အင္ဂ်င္ေတြကထြက္တဲ့ အေငြ႕ေတြထဲက ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြဟာ လူ႔ခႏၶာကိုယ္ထဲကို အသက္႐ွဴသြင္းလိုက္တဲ့ ေလထဲကေန ဝင္ႏိုင္ပါတယ္။ ေသာက္လိုက္တဲ့ေရႏွင့္ အရည္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ စားလိုက္တဲ့ အစားအစာေတြထဲက ခဲဟာလည္း ခႏၶာကိုယ္ထဲကို ဝင္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ခဲဓာတ္ေပါင္း (အထူးသျဖင့္ ေအာ္ဂဲနစ္ ခဲဓာတ္ေပါင္း) ေတြဟာ လူ႔ရဲ႕အေရျပားကို ေဖာက္ၿပီး ခႏၶာကိုယ္ထဲကို ဝင္သြားႏိုင္တယ္ဆိုတာ ေျပာခဲ့ၿပီးပါၿပီ။ ဒီေဆာင္းပါးက အစားအေသာက္အေၾကာင္း တင္ျပေနတဲ့ မဂၢဇင္းအတြက္ျဖစ္တာေၾကာင့္ ပါးစပ္မွဝင္တဲ့ အေၾကာင္းကိုသာ ဦးစားေပးၿပီး တင္ျပပါမယ္။

ပါးစပ္မွ ခဲဆိပ္ဝင္ျခင္း

          ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြဟာ ပါးစပ္ထဲကိုဝင္လာတဲ့ အစားအေသာက္၊ ဖုန္ႏွင့္အမႈန္ေတြမွာ ပါလာႏိုင္ပါတယ္။ အပင္ထြက္အစားအစာေတြမွာ ပါလာတဲ့ ခဲဓာတ္ပမာဏဟာ အပင္ေတြ စိုက္ပ်ိဳးျဖစ္ထြန္းရာ ေျမႀကီးထဲမွာရွိေနတဲ့ ခဲဓာတ္ပမာဏအေပၚ မူတည္ပါတယ္။  ဥပမာ- သတၲဳတြင္း၊ ခဲသတၲဳအရည္က်ိဳစက္႐ံုေတြ၊ ခဲသတၲဳပါတဲ့ အညစ္အေၾကးေတြ စြန္႔ပစ္ရာအနီးက ေျမႀကီးမွာျဖစ္ထြန္းတဲ့ ေကာက္ပဲသီးႏွံေတြ၊ အသီးအရြက္ေတြမွာ ခဲဓာတ္ပါဝင္မႈျမင့္မားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

          ခဲဓာတ္ေပါင္းအခ်ိဳ႕ဟာ အစားအေသာက္ထဲမွာ နဂိုကတည္းက ပါလာတာမဟုတ္ဘဲ အစားအေသာက္ ထဲကို အျပင္မွ မေတာ္တဆဝင္လာ (Contaminate ျဖစ္) တာလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ- စားဖို႔ျပင္ဆင္ထားတဲ့ အစားအေသာက္ေတြထဲ ခဲပါတဲ့ဖုန္မ်ား၊ အမႈန္မ်ားဝင္ျခင္း၊ ဂ်ံဳႀကိတ္စက္ရဲ႕ ဘီးမ်ားမွ ခဲေတြဟာ ႀကိတ္ေနတဲ့ ဂ်ံဳမႈန္႔ထဲကို ဝင္လာျခင္း စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။

          အစားအေသာက္ေတြကို သံဘူးေတြထဲမွာ ထည့္သြင္း (စည္သြတ္)ၿပီး  ေရာင္းခ်ၾကရာမွာ သံဘူးေတြကို ခဲႏွင့္ ဂေဟေဆာ္ၾကတာရွိပါတယ္။ ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြဟာ  ခဲဂေဟမွ စိမ့္ထြက္ၿပီး ဘူးထဲမွာ ထည့္ထားတဲ့ အစားအေသာက္ထဲကို ေရာက္သြားႏိုင္ပါတယ္။ အက္စစ္ ဓာတ္ပါတဲ့ အစားအေသာက္ေတြထဲကို စိမ့္ထြက္ႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ပိုမ်ားပါတယ္။ အခ်ဥ္အရသာႏွင့္ အယ္လ္ကိုေဟာ (အရက္) ပါတဲ့ အစားအေသာက္ေတြဟာ အက္စစ္ဓာတ္ပိုမ်ားပါတယ္။

ဘက္ထရီလုပ္ငန္းႏွင့္ ခဲဆိပ္အႏၱရာယ္

          ခဲဆိပ္သင့္ၾကရျခင္းရဲ႕ အဓိကအေၾကာင္းတစ္ခုက ဘက္ထရီအိုးလုပ္ငန္းျဖစ္ပါတယ္။ ဘက္ထရီအိုးဆိုတာ ခဲ (lead) ႏွင့္ ျပဳလုပ္ထားတဲ့ လွ်ပ္စစ္အမဓာတ္ပလိတ္ျပား (negative plates)ေတြႏွင့္ ခဲဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ (lead dioxide) ႏွင့္ျပဳလုပ္ထားတဲ့ လွ်ပ္စစ္အဖိုဓာတ္ပလိတ္ျပား (positive plates) ေတြကို ဆာျဖဴရစ္အက္ဆစ္ (sulphuric acid) အရည္ထဲမွာ စိမ္ထားျခင္းျဖစ္ပါတယ္။  ဘက္ထရီအိုးထုတ္လုပ္ျခင္းဟာ ကမၻာတစ္ဝန္းမွာ အလြန္ႀကီးမားတဲ့ စက္မႈလုပ္ငန္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဖြံ႕ ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံေတြမွာ ဘက္ထရီအိုးေဟာင္းေတြထဲက ခဲျပားေတြကို အရည္ျပန္က်ိဳၿပီး အိုးအသစ္ျဖစ္ေအာင္ျပဳလုပ္ (recycle လုပ္) ၾကပါတယ္။ ဆင္းရဲတဲ့အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ဘက္ထရီ အေဟာင္းမွ အသစ္ျဖစ္ေအာင္ ျပန္လုပ္ေနတဲ့ ခဲသတၲဳ ပမာဏဟာ ဒီလုပ္ငန္းမွာ သံုးစြဲေနတဲ့ ခဲသတၲဳပမာဏ စုစုေပါင္းရဲ႕  ၉၀% အထိေတာင္ ရွိႏိုင္ပါသတဲ့။

          စည္းကမ္းတက်မလုပ္လွ်င္ ခဲကို အရည္က်ိဳရာမွ ထြက္လာတဲ့ ခဲေငြ႕ဟာ ႏွာေခါင္းကေန ဝင္သြားႏိုင္သလို စြန္႔ပစ္တဲ့အရည္ေတြ၊ အညစ္အေၾကးေတြထဲက ခဲေတြဟာ ပတ္ဝန္းက်င္ ေျမႀကီးထဲမွာ၊ ေရထဲမွာ ရွိေနႏိုင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေျမႀကီးေပၚမွာ ေဆာ့ကစားတတ္ၿပီး ေျမႀကီးေတြ၊ ဖုန္ေတြ၊ ရႊံ႕ေတြ ေပက်ံေနတဲ့ လက္ကို စင္ေအာင္မေဆးဘဲ အစာစားေသာက္တတ္တဲ့ ကေလးသူငယ္ေတြဟာ ခဲဆိပ္သင့္ႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ပိုမ်ားပါတယ္။ ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္ေတြအတြင္း ရန္ကုန္ကေလးေဆး႐ံုႀကီးမွာ စာေရးသူ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့စဥ္က ႐ုတ္တရက္ အတက္ေရာဂါေၾကာင့္ ေဆး႐ံုကို ေရာက္လာတဲ့ ကေလးအခ်ိဳ႕ရဲ႕  မိသားစုရာဇဝင္ကို ေမးၾကည့္တဲ့အခါ ဘက္ထရီ ျပဳျပင္ေရးလုပ္ငန္းလုပ္တဲ့ မိသားစုက ကေလးေတြ၊  အဲဒီလုပ္ငန္းရွိရာ အနီးပတ္ဝန္းက်င္မွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ ကေလးေတြျဖစ္ေနတာကို ေတြ႕ခဲ့ရတာ မွတ္မိေနပါတယ္။ သူတို႔ဟာ ခဲဆိပ္သင့္ၿပီး ႐ုတ္တရက္ ဦးေႏွာက္ထိခိုက္တဲ့ အေျခအေန (lead encephalopathy) ျဖစ္သြားတာပါ။

အိမ္သုတ္ေဆးႏွင့္ ခဲဆိပ္အႏၱရာယ္

          ကမၻာတစ္ဝန္း ခဲဆိပ္သင့္ရျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းတစ္ခုက ေရွးေခတ္က သံုးခဲ့တဲ့ အိမ္သုတ္ေဆးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရွးေခတ္က အေဆာက္အအံုေတြရဲ႕  မ်က္ႏွာၾကက္၊ နံရံစတဲ့ေနရာေတြကို အလွျခယ္ထားတဲ့ သုတ္ေဆးေတြမွာ ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြ ပါဝင္ခဲ့ပါတယ္။ ေဟာင္းႏြမ္းေနတဲ့ သုတ္ေဆးေတြဟာ အဖတ္ေတြအျဖစ္ ကြာက်ၿပီး အိမ္အတြင္းက ဖုန္ေတြ၊ အမႈန္ေတြ၊ အိမ္ျပင္က ေျမႀကီးေတြထဲမွာ ေရာက္ရွိေနပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ျပင္ဆင္ ထားတဲ့ အစားအေသာက္ေတြထဲ ဝင္ႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒါေတြနဲ႔ ေပက်ံေနတဲ့လက္ကို စင္ေအာင္မေဆးဘဲ အစာစားတယ္ဆိုလွ်င္ ပါးစပ္ထဲကို ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြ ဝင္ႏိုင္ ပါတယ္။ ေျမႀကီးေပၚမွာေဆာ့ကစားတဲ့အရြယ္ကေလး သူငယ္ေတြဟာ ဒီနည္းနဲ႔ ပိုၿပီးခဲဆိပ္သင့္ၾကပါတယ္။

          အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ကေနဒါႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီး ႏိုင္ငံေတြမွာ ခဲပါတဲ့ သုတ္ေဆးေတြမသံုးဖို႔ ဥပေဒႏွင့္ ပိတ္ပင္လိုက္ပါၿပီ။ ခဲပါတဲ့ သုတ္ေဆးေတြမသံုးဖို႔ ပိတ္ပင္ ျခင္းဟာ ခဲပါတဲ့ ဓာတ္ဆီေတြကို ပိတ္ပင္တာေလာက္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမျမန္ပါဘူး။ ခဲပါတဲ့ ဓာတ္ဆီေတြ မရွိေတာ့ေပမယ့္ အေဆာက္အအံုေဟာင္းေတြမွာ က်န္ေနတဲ့ သုတ္ေဆးေတြရဲ႕ အႏၱရာယ္က ဆက္ၿပီးရွိေန ဆဲမို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

          အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ အိမ္၊ ေက်ာင္း၊ ႐ံုးစတဲ့ လူေန အေဆာက္အအံုသုတ္ေဆးေတြကိုသာ ခဲဓာတ္မပါ ရေအာင္ ကန္႔သတ္ပိတ္ပင္ၿပီး လမ္းမွာ စိုက္ထူထားတဲ့ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္အခ်က္ျပ၊ လမ္းအခ်က္ျပဆိုင္းဘုတ္လို ပစၥည္းေတြမွာသံုးတဲ့ သုတ္ေဆးေတြကို မကန္႔သတ္ မပိတ္ပင္ပါဘူး။ တကယ္ေတာ့ အိမ္မွာသံုးတာေလာက္ မဆိုးေပမယ့္ လမ္းေပၚက ဆိုင္းဘုတ္ေတြမွာ သံုးထားတဲ့ သုတ္ေဆးေတြဟာလည္း ေဟာင္းႏြမ္းလာတဲ့အခါ ကြာ က်ၿပီး ေျမႀကီးေပၚမွာ ခဲဓာတ္ေတြေရာက္ရွိကာ လမ္းသြား လမ္းလာေတြႏွင့္ သန္႔ရွင္းေရး အလုပ္သမားေတြ၊ အလုပ္ သမေတြအတြက္ ခဲဆိပ္သင့္အႏၱရာယ္ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။

ပန္းခ်ီေဆး၊ အေရာင္ျခယ္ေဆးႏွင့္ ခဲဆိပ္အႏၱရာယ္

          ပန္းခ်ီဆရာေတြသံုးတဲ့ ပန္းခ်ီေဆးေတြမွာလည္း ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြပါခဲ့ပါတယ္။ ကမၻာေက်ာ္ အီတာလ်ံ ပန္းခ်ီဆရာႀကီးတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ Caravaggio ဟာ ခဲဓာတ္ပါတဲ့ ပန္းခ်ီေဆးေတြႏွင့္ ထိေတြ႕မႈမ်ားျခင္း၊ ေသေသခ်ာခ်ာ အကာအကြယ္မယူခဲ့ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ခဲဆိပ္သင့္ေရာဂါရၿပီး ေသဆံုးခဲ့တယ္လို႔ ယံုၾကည္သူေတြရွိပါတယ္။ နာမည္ေက်ာ္ ပန္းခ်ီဆရာႀကီးေတြျဖစ္ၾကတဲ့ Francisco Goya ႏွင့္ Vincent Van Gogh တို႔ဟာလည္း အလားတူ ၾကံဳေတြ႕ခဲ့ၾကတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ ယူဆသူမ်ား ရွိပါတယ္။

          ကေလးကစားစရာေတြကို လွပေအာင္ ေဆးေရာင္အမ်ိဳးမ်ိဳး ျခယ္သၾကပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုလို ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ ကေလးကစားစရာေတြကိုလည္း ခဲမပါတဲ့ေဆးႏွင့္သာ အေရာင္ျခယ္ခြင့္ရွိပါတယ္။ သူတို႔ ႏိုင္ငံထဲကို ႏိုင္ငံျခားက ဝင္လာၿပီး လူအမ်ားသံုးဖို႔ ဆိုင္ေတြမွာေရာင္းခ်ေနတဲ့ ကေလးကစားစရာပစၥည္းေတြကိုလည္း ခဲပါ မပါ ေသေသခ်ာခ်ာ စစ္ပါတယ္။

          ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ႐ိုးရာကေလးကစားစရာ အိုးပုတ္၊ ခ်ိဳး႐ုပ္၊ လိပ္႐ုပ္၊ ႏြား႐ုပ္၊ ဖိုးဝ႐ုပ္၊ ပစ္တိုင္းေထာင္ ႐ုပ္ကေလးေတြမွာ အေရာင္ျခယ္ထားတဲ့ ေဆးေတြရဲ႕ ခဲဆိပ္ကင္းမႈ ရွိ မရွိ ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို သံသယျဖစ္မိပါတယ္။ ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြသာ ပါေနခဲ့လွ်င္ ျမန္မာကေလးသူငယ္ေတြ ခဲဆိပ္သင့္တဲ့ ဒဏ္ခံရႏိုင္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံက ဝယ္လာခဲ့တဲ့ ကေလးကစားစရာေတြမွာ  ခဲဆိပ္ေတြပါတယ္ဆိုတဲ့ သတင္းဆိုးမ်ိဳးသာ ထြက္ေပၚခဲ့လွ်င္ ႏိုင္ငံရဲ႕ ကုန္သြယ္ေရးႏွင့္ စီးပြားေရးကိုလည္း ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္။

ခဲပါေသာစဥ့္ႏွင့္ ျပဳလုပ္သည့္ ေျမထည္၊ ေၾကြထည္ပစၥည္းမ်ား

          ႏိုင္ငံတကာမွာ ႐ိုးရာနည္းေတြႏွင့္ စဥ့္ထည္ပစၥည္းေတြ ျပဳလုပ္ရာမွာ ခဲသတၲဳပါတဲ့ စဥ့္ရည္ေတြကို အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ စဥ့္ထည္ေတြကို ပန္းအိုးစတဲ့ အလွအပပစၥည္းေတြအေနႏွင့္သာမက စဥ့္ပန္းကန္၊ စဥ့္ကရား၊ စဥ့္အိုးစသျဖင့္ အစားအေသာက္ေတြ ထည့္ရာမွာလည္း အသံုးျပဳတာရွိပါတယ္။ ေခတ္မီနည္းႏွင့္ ျပဳလုပ္တဲ့ ပစၥည္းေတြမွာေတာ့ ခဲမပါတဲ့ စဥ့္ေတြကို သံုးေနပါၿပီ။ စဥ့္ထည္ပစၥည္းေတြကို ႐ိုးရာနည္းေတြႏွင့္ ထုတ္လုပ္တဲ့အခါ အပူခ်ိန္ျပင္းျပင္းႏွင့္ အခ်ိန္ၾကာၾကာ မီးဖုတ္ရပါတယ္။ အပူခ်ိန္ မလံုေလာက္ဘူး၊ မီးဖုတ္ခ်ိန္ မလံုေလာက္ဘူးဆိုလွ်င္ အသံုးျပဳတဲ့အခါ စဥ့္ထဲက ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြဟာ စဥ့္ပန္းကန္၊ စဥ့္အိုးမွ ထြက္လာၿပီး ထည့္ထားတဲ့ အစားအေသာက္ထဲကို ေရာက္လာႏိုင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အက္ဆစ္ဓာတ္ပါတဲ့ (ခ်ဥ္တဲ့) အရည္၊ အဖတ္ေတြထည့္လွ်င္ ပိုၿပီးျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ မက္ဆီကိုႏိုင္ငံက ဝင္လာတဲ့ ႐ိုးရာစဥ့္ထည္ေတြႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး စစ္ေဆးရတာ၊ စည္းကမ္းသတ္မွတ္ရတာ ေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ဆီယာတယ္လ္ (Seattle)ၿမိဳ႕မွ ဇနီးေမာင္ႏွံႏွစ္ဦး  ပေဟဠိဆန္စြာ ေနထိုင္မေကာင္းျဖစ္ခဲ့တာကို ေသေသခ်ာခ်ာ စူးစမ္းေလ့လာခဲ့ရာမွာ သူတို႔အသံုးျပဳေနက် စဥ့္ပန္းကန္မွ ခဲဆိပ္သင့္ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ခဲ့ရတယ္လို႔ The Lancet ေဆးပညာဂ်ာနယ္မွာ ေဖာ္ျပခဲ့ဖူးပါတယ္။

ခဲပါေသာ လူသံုးကုန္ပစၥည္းမ်ား

          ေရွးေခတ္က အမ်ိဳးသမီးေတြ မ်က္ႏွာကို လိမ္းျခယ္ရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ပစၥည္း (မိတ္ကပ္)ေတြ၊ ယခုေခတ္ အခ်ိဳ႕ေသာလူမ်ိဳးေတြ မ်က္စိတစ္ဝိုက္မွာ အေရာင္ျခယ္တဲ့ ပစၥည္းေတြမွာ ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြ ပါေနပါတယ္။ ဒီခဲဓာတ္ေပါင္းေတြဟာ ခႏၶာကိုယ္ထဲကို အေရျပားမွသာမက ပါးစပ္မွလည္း ဝင္သြားႏိုင္ပါတယ္။

          ခဲႏွင့္ျပဳလုပ္ထားၿပီး ေဈးေပါတဲ့ အလွဆင္ပစၥည္းေတြ ရွိပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ ခဲႏွင့္ ျပဳလုပ္ထားတဲ့ ဆြဲသီးကေလးကို မ်ိဳခ်မိတဲ့ ကေလးငယ္ဟာ ခဲဆိပ္သင့္ၿပီး ေဆး႐ံုေရာက္လာတဲ့အတြက္ ေဈးကြက္ထဲက အလားတူ ဆြဲသီးကေလးေပါင္း တစ္သန္းခြဲေလာက္ကို ျပန္ၿပီးသိမ္းလိုက္ရတဲ့ အျဖစ္မ်ိဳး ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒီလိုအျဖစ္မ်ိဳးေတြ အျခားႏိုင္ငံေတြမွာလည္း ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။

ခဲယမ္းမ်ား

          ခဲယမ္းမီးေက်ာက္ေတြ ျပဳလုပ္ရာမွာ ခဲကို အသံုး မ်ားခဲ့ပါတယ္။ ခဲထိပ္ဖူး၊ ခဲေစ့ကေလးမ်ားႏွင့္ ျပဳလုပ္ထားတဲ့ ႏွစ္လံုးျပဴးက်ည္ဆန္ (စရိတ္က်ည္ဆန္) ထိမွန္ထားတဲ့ သားေကာင္ဟာ အသက္မေသခဲ့လွ်င္ သူ႔ရဲ႕ခႏၶာကိုယ္အတြင္းမွာ ခဲဓာတ္ေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာင္တစ္ခ်ိန္မွာ အဲဒီတိရစၦာန္ကို သတ္ျဖတ္ စားသံုးမိသူဟာ ခဲဆိပ္သင့္ႏိုင္ပါတယ္။  ယခုအခါ ခဲထိပ္ဖူး၊ ခဲေစ့ကေလးေတြႏွင့္ ျပဳလုပ္တဲ့ က်ည္ဆန္ေတြအစား သံမဏိ၊ သြပ္တို႔ႏွင့္ျပဳလုပ္တဲ့ က်ည္ဆန္ေတြကို သံုးေန ၾကၿပီျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ခဲက်ည္ဆန္ေတြဟာ အေလးခ်ိန္စီးျခင္း၊ သားေကာင္ကို ထိမွန္ခ်က္ ပိုေကာင္းျခင္းတို႔ေၾကာင့္ အမဲလိုက္ရာမွာ ခဲက်ည္ဆန္မ်ားကို ဆက္လက္ အသံုးျပဳေနၾကဆဲျဖစ္ပါတယ္။

          ေရမွာ က်က္စားတဲ့ေရၾကက္၊ ေတာဘဲစတဲ့ ငွက္ (water fowl)ေတြကို ႏွစ္လံုးျပဴးႏွင့္ ပစ္တဲ့အခါ ငွက္ေတြကို မထိမွန္တဲ့ ခဲအလံုးကေလးေတြဟာ ေရကန္ထဲကိုက်ၿပီး ေရမွာ ခဲဓာတ္ပါဝင္မႈ မ်ားျပားလာႏိုင္ပါတယ္။ ခဲဓာတ္ပါတဲ့ ေရကို ေသာက္မိလွ်င္ ခဲဆိပ္ေတြ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ဝင္လာႏိုင္ပါတယ္။ ခဲလံုးကေလးေတြကို စားမ်ိဳမိတဲ့ ေရေပ်ာ္ငွက္ေတြဟာလည္း ခဲဆိပ္သင့္ၿပီး ေသၾကရပါ တယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ ကေနဒါမွာ ေရေပ်ာ္ငွက္ေတြကို ခဲက်ည္ဆန္ႏွင့္ မပစ္ခတ္ဖို႔ ဥပေဒျဖင့္ ပိတ္ပင္ထားပါတယ္။

          ခဲက်ည္ဆန္မွန္ၿပီး ေသဆံုးခဲ့တဲ့ တိရစၦာန္အေသေကာင္ေတြကို စားသံုးၾကတဲ့ လင္းတလိုငွက္ေတြဟာ လည္း ခဲဆိပ္သင့္ၿပီး ေသၾကတာရွိပါတယ္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုမွ ကယ္လီဖိုးနီးယား လင္းတငွက္ (California condors) ေတြ၊ တူရကီ လင္းတမ်ိဳး (Turkey vultures) ေတြ အေျမာက္အျမားဟာ အဲဒီနည္းႏွင့္ ခဲဆိပ္သင့္ၿပီး ေသဆံုးခဲ့ၾကရတယ္လို႔ ဖတ္ရ၊ မွတ္ရပါတယ္။

ဘယေဆးမ်ား

          ႏိုင္ငံအမ်ားအျပားမွာ ႐ိုးရာဘယေဆးအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိ ပါတယ္။ အိႏိၵယအပါအဝင္ ေတာင္အာရွေဒသမွာ အာယုေဗဒ ဘယေဆးေတြကို တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ ထုတ္လုပ္မွီဝဲ႐ံုမက ႏိုင္ငံျခားကိုပါ တင္ပို႔ေရာင္းခ်ပါတယ္။ အာယုေဗဒနည္းႏွင့္ ေဖာ္စပ္တဲ့ ဘယေဆးအခ်ိဳ႕ကို ႏိုင္ငံျခားမွာျပဳလုပ္တာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုမွာ ဝယ္ယူရရွိႏိုင္တဲ့ အာယုေဗဒ ဘယေဆးအခ်ိဳ႕မွာ ခဲဓာတ္ေပါင္းေတြ ပါဝင္ေနတာ ေတြ႕ရေၾကာင္း အစီရင္ခံထားတာေတြ ရွိပါတယ္။

အီလက္ထရြန္နစ္ပစၥည္းမ်ား

          ကမၻာတစ္ဝန္းမွာ ဆယ္လူလာဖုန္း၊ ကြန္ပ်ဴတာစတဲ့ အီလက္ထရြန္နစ္ပစၥည္းေတြ အသံုးမ်ားလာေနပါတယ္။ ဒီပစၥည္းေတြထုတ္လုပ္ျခင္း၊ ျပဳျပင္ျခင္းလုပ္ငန္းေတြမွာ ခဲကို အသံုးျပဳရတဲ့အတြက္ ခဲႏွင့္ထိေတြ႕မႈပိုမ်ားလာသလို ဒီပစၥည္းေတြကို စြန္႔ပစ္တဲ့ ေနရာေတြထဲမွာလည္း ခဲဓာတ္ေတြ မ်ားလာေနပါတယ္။ အမိႈက္ပံုေတြမွာ စြန္႔ပစ္ပစၥည္း ေတြကို ရွာေဖြေကာက္ယူ ေရာင္းခ်စားေသာက္ၾကရတဲ့ လူေတြ၊ ကေလးသူငယ္ေတြရဲ႕ ေသြးထဲမွာ ခဲဓာတ္ ပမာဏျမင့္မားေနတာကို ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံမွာ သုေတသန တစ္ခု ျပဳလုပ္ထားတာရွိပါတယ္။ အျခားေရာဂါေတြလိုပဲ ခဲဆိပ္သင့္ျခင္းဒဏ္ကိုလည္း ဆင္းရဲသူေတြသာ ပိုၿပီး ခံစားၾကရပါတယ္။

ဝိသမေလာဘႏွင့္ ခဲဆိပ္အႏၱရာယ္

          ခဲဆိပ္သင့္ရျခင္းရဲ႕  အေၾကာင္းရင္းေတြကို သိၿပီဆိုလွ်င္ ေရွာင္ရွားရမည့္ အခ်က္ေတြကို သေဘာေပါက္ ေလာက္ပါၿပီ။ ခဲပါတဲ့ အိမ္သုတ္ေဆးေတြ၊ အေရာင္ျခယ္ ေဆးေတြထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ျခင္း မျပဳဖို႔၊ ခဲပါတဲ့ သုတ္ေဆးေတြႏွင့္ ကေလးကစားစရာေတြကို အေရာင္မျခယ္ဖို႔ ဥပေဒႏွင့္ ပိတ္ပင္တားျမစ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဥပေဒမရွိေသးလွ်င္ မိမိအသိႏွင့္ မိမိေရွာင္ရွားသင့္ပါတယ္။ အဆိုးဆံုး ကေတာ့ အသား ငါး စတဲ့ စားကုန္ပစၥည္းေတြ အေလးခ်ိန္ပိုမ်ားေအာင္ ခဲသတၲဳေတြထည့္ျခင္းဟာ မိမိကိုယ္က်ိဳး အတြက္ သူတစ္ပါးကို တစ္သက္လံုး လူစဥ္မမီတဲ့ဘဝ ေရာက္ေစႏိုင္႐ံုမက အသက္ေသဆံုးတဲ့အထိ ဒုကၡေပးႏိုင္တဲ့ ျပစ္မႈပဲဆိုတာ သိထားသင့္ပါတယ္။ အဲဒီျပစ္မႈ အတြက္ ခံရတဲ့ျပစ္ဒဏ္ကလည္း ထိုက္သင့္တဲ့ ျပစ္ဒဏ္မ်ိဳး ျဖစ္သင့္ပါတယ္။  ခဲဆိပ္သင့္ျခင္းရဲ႕ အႏၱရာယ္ႀကီးပံုေတြကို အေသးစိတ္ ဆက္လက္တင္ျပပါဦးမယ္။

by ေဒါက္တာဦးလွၾကည္