လိင္မွတဆင့္ ကူးစက္ေသာ ေရာဂါမ်ား (၃)

Syndromes of Sexually Transmitted Infections လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ လကၥဏာမ်ား

၁။ Urethral discharge ဆီးလမ္းက တခုခုဆင္းျခင္း
၂။ Persistent urethral discharge ဆီးလမ္းကေန အရည္ေတာက္ေလွ်ာက္ ဆင္းေနျခင္း
၃။ Genital ulcer လိင္လမ္း အနာေတြ
၄။ Vaginal discharge ဗဂ်ိဳင္းနာက အရည္ဆင္းျခင္း
၅။ Anorectal discharge စမိုလမ္းက အရည္ဆင္းျခင္း
၆။ Lower abdominal pain ဗိုက္ေအာက္ပိုင္း နာျခင္း
၇။ Scrotal swelling က်ား ကပ္ပယ္အိတ္ ေရာင္ျခင္း
၈။ Inguinal bubo ေပါင္ျခံ အက်ိတ္
၉။ Neonatal conjunctivitis ေမြးစကေလး မ်က္စိနာျခင္း
၁ဝ။ Genital warts လိင္လမ္း ၾကြက္ႏို႔
၁။ Urethral discharge ဆီးလမ္းက တခုခုဆင္းျခင္း

အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ပိုးေတြက (၁) Neisseria gonorrhoeae (ႏိုက္ဆီးရီးယား-ဂႏိုးရီးယား) နဲ႔ (၂) Chlamydia trachomatis (ကလာမိုင္ဒီးယား-ထြိဳက္ကိုမားတစ္) ပိုးေတြျဖစ္တယ္။ ပိုး ၂ မ်ိဳးတြဲ ျဖစ္တာလဲ မနည္းဘူး။ ေဆးကုရင္လဲ ဒီ ပိုး ၂ မ်ိဳးလံုးကိုႏိုင္တာ ေပးရမယ္။ ပိုး ၂ မ်ိဳးလံုးကေနလဲ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္လာေစႏိုင္တာေတြလဲ ရွိတယ္။ HIV (အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ) ဝင္လာေစဘို႔ လမ္းေၾကာင္းေပးသလို ျဖစ္ေသးတယ္။

• Gonococcal infection (ဂႏိုးရီးယား) ပိုးအတြက္ Cefixime 400 mg တခါတည္းေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Ceftriaxone 250 mg တခါတည္းထိုးပါ။

• Chlamydial infection (ကလာမိုင္းဒီးယား) ပိုးအတြက္ Doxycycline 100 mg တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Azithromycin 1 g တခါတည္းေသာက္ပါ။

• Azithromycin ေဆးကို Gonorrhoea (ဂႏိုးရီးယား) ပိုး အတြက္ တမ်ိဳးတည္းေပးရင္ ေဆးယဥ္လာတာျမန္လို႔ မညႊန္ေတာ့ဘူး။ မတတ္သာရင္ Azithromycin 2 g ေပးရတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳး အစာလမ္းမွာျဖစ္ႏိုင္တယ္။

• N. gonorrhoeae ပိုးအတြက္ Quinolones ေဆးေတြကို ခုေနာက္ပိုင္း ပိုးေတြကခံႏိုင္ရည္ရွိလာေနတယ္။ အေရွ႕ေတာင္ အာရွမွာ ၇ဝ% မက ေဆးမတိုးေတာ့ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ Ciprofloxacin ေဆးကို ၂ဝ၁၁ ေနာက္ပိုင္းမွာ မသံုးေတာ့ဘူး။

တျခားပိုးေတြက (၃) Trichomonas vaginalis နဲ႔ (၄) Mycoplasma genitalium ေတြျဖစ္တယ္။ ေယာက္်ား ဆီးေအာင့္တယ္ဆိုရင္ ဒီပိုးစစ္သင့္တယ္။

၂။ Persistent urethral discharge ဆီးလမ္းကေန အရည္ေတာက္ေလွ်ာက္ ဆင္းေနျခင္း
ဆီးလမ္းကေန အရည္ေတြ ေတာက္ေလွ်ာက္ျဖစ္ျဖစ္၊ ျပန္ျဖစ္တာျဖစ္ျဖစ္ ဆင္းေနရင္ ေဆးယဥ္တဲ့ Urethritis ဆီးလမ္း ေရာင္တာ ျဖစ္မယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ T. vaginalis နဲ႔ M. genitalium ေတြ တခုခ်င္းေရာ တြဲျပီးေရာျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။ N. gonorrhoeae ပိုးက Cefixime နဲ႔ Ceftriaxone ေဆးေတြကို ယဥ္လာလို႔ျဖစ္မယ္။

• T. vaginalis infection ကိုကုသဘို႔ Metronidazole 400 mg တေန႔ ၂ ခါ၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Tinidazole 500 mg တေန႔ ၂ ခါ၊ ၅ ရက္ေသာက္ပါ။ တြဲေပးရမဲ့ေဆးကေတာ့
• M. genitalium အတြက္ Azithromycin 500 mg တခါတည္းေသာက္ျပီး 250 mg တေန႔ ၁ ခါ ၄-၆ ရက္ ေသာက္ပါ။

၃။ Genital ulcer လိင္လမ္းအနာေတြ
Genital herpes လိင္လမ္း ေရယံု Syphilis (ဆစ္ဖလစ္) နဲ႔ Chancroid (ရွန္ကာရြိဳက္) ေတြျဖစ္တယ္။ အနာ တမ်ိဳးမက တြဲေနတတ္တယ္။ ဒါေတြကေန HIV infection ဆက္ျဖစ္တတ္တယ္။ (ေဆးနည္းကို ေရာဂါတခုခ်င္းမွာ ဖတ္ပါ။)

၃ (က)။ Genital herpes လိင္လမ္း ေရယံု
Herpes simplex virus (ဟားပိစ္-ဆင္းပလက္စ္) ဗိုင္းရပ္စ္ (HSV-2) နဲ႔ HSV-1 ေတြကေနျဖစ္ေစတယ္။ HSV-2 က ပိုမ်ားတယ္။ နာတဲ့ အရည္ၾကည္ဖုေလးေတြ အမ်ားအျပားျဖစ္ေနမယ္။ ပိုးကိုႏိုင္တဲ့ေဆး မရွိေသးပါ။ ဒါေပမဲ့ ေရာဂါ လကၡဏာေတြကို အမ်ားၾကီး သက္သာေစႏိုင္တဲ့ေဆးေတြေတာ့ ရွိတယ္။ Acyclovir နဲ႔ အလားတူေဆးေတြျဖစ္တယ္။ လိမ္းေဆးက သိပ္ေတာ့ မထိေရာက္ဘူး။

• Acyclovir 400 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Acyclovir 200 mg တေန႔ ၅ ခါ၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Valaciclovir 1 g တေန႔ ၂ ခါ၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Famciclovir 250 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Acyclovir 5—10 mg/kg IV တေန႔ ၃ ခါ၊ ၅-၇ ရက္ ထိုးပါ။

၃ (ခ)။ Recurrent genital herpes လိင္လမ္းေရယံုက တခါျဖစ္ဘူးရင္ ျပန္ျဖစ္တတ္တယ္။ သိပ္ေတာ့ မဆိုးလွဘူး။ သူ႔ဖါသူလဲ ေပ်ာက္တယ္။

• Acyclovir 400 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Acyclovir 200 mg တေန႔ ၅ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Valaciclovir 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Famciclovir 125 mg orally တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္ေသာက္ပါ။

၃ (၈)။ Suppressive therapy for recurrent genital herpes လိင္လမ္းေရယံုက ျပန္ျဖစ္တာကို ႏွိမ္နည္း
• Acyclovir 400 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁ ႏွစ္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Valaciclovir 500 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊ ၁ ႏွစ္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Famciclovir 250 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁ ႏွစ္္ေသာက္ပါ။

၃ (ဃ)။ Herpes Simples Virus (ဟားပိစ္-ဆင္းပလက္စ္) ဗိုင္းရပ္စ္ နဲ႔ HIV (အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ) တြဲျဖစ္ျခင္း
ေရယံုအနာေတြက မေပ်ာက္ႏိုင္ျဖစ္ေနမယ္။ Antiviral therapy ဗိုင္းရပ္စ္ေဆး ေပးတာ သက္သာႏိုင္တယ္။
• Acyclovir 5–10 mg/kg IV တေန႔ ၃ ခါ၊ ၅-၇ ရက္ထိုးပါ။

၃ (င)။ Syphilis (ဆစ္ဖလစ္)
(ဆစ္ဖလစ္) ေရာဂါဟာ တကုိယ္လံုးျပန္႔တဲ့ေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ Treponema pallidum (ထြီပိုနီးမား-ပယ္လီဒမ္) ပိုးကေန ျဖစ္တယ္။ ေမြးရာပါနဲ႔ ေနာက္မွျဖစ္တာရွိတယ္။ ကိုယ္ဝန္ရွိကတည္းကေန သိရင္ကုသေပးႏိုင္တယ္။
Acquired syphilis ေနာက္မွကူးစက္တဲ့ (ဆစ္ဖလစ္) ကို

1. Early syphilis အေစာပိုင္းျဖစ္တာ
a. Primary မူလ
b. Secondary ဒုတိယ နဲ႔
c. Early latent stages ေနာက္ျဖစ္-အေစာပိုင္းလို႔ ထပ္ခြဲထားတာ နဲ႔
2. Late syphilis ေနာက္ပိုင္းျဖစ္တာလို႔ ခြဲထားတယ္။ ဒါကို
d. Late latent syphilis ေနာက္ျဖစ္ ေနာက္ပိုင္း (Gummatous လို႔ပါေခၚတယ္)
e. Neurological and အာရံုေၾကာ-(ဆစ္ဖလစ္) နဲ႔
f. Cardiovascular syphilis ႏွလံုးေသြးေၾကာ-(ဆစ္ဖလစ္) လို႔ ထပ္ခြဲႏိုင္တယ္။

• Primary syphilis မူလ ဆစ္ဖလစ္ ဆိုတာ ကူးစက္ခံရတဲ့ေနရာမွာ Ulcer အနာ၊ Chancre (ရွန္ကာ) ျဖစ္တယ္။
• Secondary syphilis ဒုတိယ (ဆစ္ဖလစ္) ျဖစ္လာရင္ Skin rash အေရျပားအနီကြက္၊ Condylomata lata အေရျပားမွာ စြပ္စိုတဲ့ အသားမာ-အနာ ျဖစ္တာ၊ Mucocutaneous lesions အဖံုးလႊာပါးမွာျဖစ္တာ နဲ႔ တက္ေစ့ ေရာင္တာေတြ ျဖစ္မယ္။

• Latent syphilis (ေလးတင့္-ဆစ္ဖလစ္) ဆိုတာ လကၡဏာမျပေသးဘဲ ငုပ္ေနတာ။ ၂ ႏွစ္နီးပါး ၾကာႏိုင္တယ္။ ၂ ႏွစ္ေနာက္ကို Late latent syphilis ေနာက္ပိုင္း (ဆစ္ဖလစ္) ေခၚတယ္။ WHO ကေန ဒီလိုခြဲျခားထားတာက ေဆးကုသနည္းအတြက္ အသံုးက်တယ္။ သိတာေစာေလေလ ေဆးက ႏိုင္ေလျဖစ္တယ္။

Primary ပဌမ၊ Secondary ဒုတိယ နဲ႔ Early latent syphilis ေနာက္ျဖစ္-အစပိုင္း (ဆစ္ဖလစ္) ေတြကို ကုသနည္း
• Benzathine benzylpenicillin G 2.4 million IU IM တလံုးထဲ တခါတည္းထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Procaine benzylpenicillin 1.2 million IU IM တေန႔ တခါ၊ ၁ဝ ရက္ဆက္ထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Azithromycin 2 g တခါတည္းေသာက္ပါ။ (မွတ္ခ်က္။ Azithromycin ေဆးက ထိေရာက္ေပမဲ့ ေဆးယဥ္တာ သတိထားရမယ္။)
• (ပနယ္စလင္) နဲ႔ မတည့္သူ၊ ကိုယ္ဝန္မေဆာင္သူေတြအတြက္ Azithromycin 2 g တခါတတည္းေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။

Late latent syphilis ေနာက္ပိုင္း ငုပ္ေနတဲ့ (ဆစ္ဖလစ္)
• Benzathine benzylpenicillin 2.4 million IU တပါတ္ ၁ ခါ၊ ၃ ပါတ္ျပည့့္ေအာင္ ဆက္ထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Procaine benzylpenicillin 1.2 million IU တေန႔ ၁ ခါ၊ ၂၁ ရက္ဆက္ထိုးပါ။
• (ပနယ္စလင္) နဲ႔ မတည့္သူ၊ ကိုယ္ဝန္မေဆာင္သူေတြအတြက္ Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃ဝ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Tetracycline 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၃ဝ ရက္ေသာက္ပါ။

Syphilis in pregnancy ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ (ဆစ္ဖလစ္)
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မွာ (ဆစ္ဖလစ္) ရွိရင္ ကုသမႈေပးျပီး၊ ျပန္ျဖစ္လာေသးလား ၾကည့္ရမယ္။ သူ႔ခင္ပြန္းကိုလည္း ေဆး ကုရမယ္။ ေဆးမတည့္တာ မရွိရင္ အေကာင္းဆံုးက Penicillin ျဖစ္တယ္။ ေဆးမတည့္သူေတြကို
• Azithromycin 2 g တခါတည္းေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Erythromycin (Ethyl succinate or stearate) 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။ (Erythromycin estolate ကို ကိုယ္ဝန္မွာ မေပးသင့္ပါ။)
Syphilis လူနာကို ၆ လမွာ တခါ နဲ႔ ၁၂ လမွာ တခါစစ္သင့္တယ္။ တႏွစ္အတြင္း ျပန္ျဖစ္-မျဖစ္ၾကည့္ရမယ္။ (ဆစ္ဖလစ္) နဲ႔ HIV တြဲေနရင္ Primary ပဌမျဖစ္တာ နဲ႔ Secondary ဒုတိယျဖစ္တာေတြမွာ ျဖစ္ေနၾကပံုစံနဲ႔ မတူတာေတြ လာျဖစ္မယ္။

၃ (စ)။ Chancroid (ရွန္ကာရြိဳက္)
Haemophilus ducreyi ေခၚတဲ့ Gram-negative bacillus ပိုးကေနျဖစ္တယ္။ နာတဲ့ အနာျဖစ္မယ္။ Inguinal lymph-adenopathy ေပါင္ျခံတက္ေစ့ ေရာင္တာေရာ မေရာင္တာပါျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Azithromycin 1 g တခါတည္းေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Ceftriaxone 250 mg တခါတည္းထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Ciprofloxacin 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Erythromycin base 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။

၃ (ဆ)။ Granuloma inguinale (ဂရင္ႏူလိုးမား-အင္ဂြိဳင္နယ္ေလ)
Donovanosis လို႔လဲေခၚတယ္။ Klebsiella granulomatis (Calymmatobacterium granulomatis) ေခၚတဲ့ Gram-negative bacterium ပိုးကေနကူးစက္တယ္။ မနာတဲ့ အနာေတြေပါက္မယ္။ အနာက က်ယ္က်ယ္လာမယ္။ ေပါင္ျခံမွာ တက္ေစ့ မေရာင္ဘူး။ ေသြးထြက္လြယ္တယ္။ ေဆးေတြကို အနာေပ်ာက္တဲ့အထိ ေသာက္ရမယ္။
• Azithromycin, 1 g ပဌမေန႔ေသာက္ပါ။ ေေနာက္မွာ 500 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္ဆက္ေသာက္ပါ၊ ဒါမွမဟုတ္
• Doxycycline 100 mg orally, twice daily ဒါမွမဟုတ္
• Erythromycin 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ဒါမွမဟုတ္
• Tetracycline 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ဒါမွမဟုတ္
• Trimethoprim 80 mg/sulfamethoxazole 400 mg တခါေသာက္ ၂ ျပား၊ တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊

၃ (ဇ)။ Lymphogranuloma venereum (LGV) (လင္ဖိုဂရင္ႏူလိုးမား-ဗနီရီယမ္)
Chlamydia trachomatis serovars L1, L2 နဲ႔ L3 ပိုးေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။ ေပါင္ျခံမွာ တက္ေစ့ေတြ ေရာင္တယ္။ နာမယ္။ တဘက္တည္းျဖစ္တာ မ်ားတယ္။ တခါတေလ ပိုးဝင္ခံရတဲ့ေနရာမွာ Genital ulcer or papule လိင္လမ္းအနာ ေပါက္တယ္။
• Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Erythromycin 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Tetracycline 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။

၄။ Vaginal discharge ဗဂ်ိဳင္းနာက အရည္ဆင္းျခင္း
အမ်ားဆံုးက Vaginitis (ဗဂ်ိဳင္းနား) ေရာင္တာျဖစ္တယ္။ Cervicitis သားအိမ္ဝေရာင္တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ခြဲျခားဘို႔ေတာ့ ခက္တယ္။ Trichomonas vaginalis (TV), Bacterial vaginosis (BV) နဲ႔ Candida albicans ပိုးေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။ Neisseria gonorrhoeae (NG) နဲ႔ Chlamydia trachomatis (CT) ေတြလဲ ျဖစ္တယ္။ တြဲျဖစ္တာလဲ ရွိတယ္။ ခြဲျခားဘို႔ ခက္ရင္ (TV) နဲ႔ (BV) ေဆးေတြဘဲ ေပး သင့္တယ္။ ေယာက္်ားေတြမွာလဲ ဘာမွမခံစားရေပမဲ့ (TV) ျဖစ္ေနတတ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးမွာ ဗဂ်ိဳင္းနားက ဆင္းတာျဖစ္ေနရင္ သူ႔ခင္ပြန္း (အေဖၚ) မွာ ဘာမွမခံစားရေပမဲ့ ေဆးေပးရမယ္။

၄ (က)။ Trichomonasiasis (ထိြိဳင္ကို-မိုနီေယးဆစ္)
T. vaginalis ပိုးကေန လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္တယ္။ အမ်ိဳးသမီး အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ဒီပိုးဝင္ခံထားရေပမဲ့ ေရာဂါလကၡဏာ မျပတတ္ဘူး။ လကၡဏာကေတာ့ ခပ္ဝါဝါ၊ ဝါစိမ္းစိမ္း၊ အနံ႔ဆိုးတဲ့အရည္ ဆင္းတယ္။ ယားမယ္။ မ်ားတယ္။ ေယာက္်ားေတြလဲ ေရာဂါလကၡဏာမျပဘဲေနတတ္ျပီး ျဖစ္လာရင္ ဆီးလမ္းကအရည္ဆင္းတာ ျဖစ္မယ္။ ႏွစ္ေယာက္လံုးကို ေဆးကုပါ။

၄ (ခ)။ Bacterial vaginosis (BV) (ဗက္တီရီရယ္-ဗဂ်ိဳင္ႏိုးဆစ္) လိင္ကတဆင့္ကူးစက္တာ မဟုတ္ဘူး။ သူ႔အေဖၚကို ေဆးကုစရာ မလိုတတ္ဘူး။ ေမြးလမ္းေၾကာင္းသံုး ပိုးေသေဆးပါတဲ့ သန္႔ရွင္းေရး ေဆးရည္ေတြ မသံုးသင့္ဘူး။

၄ (ဂ)။ Candidiasis (ကင္ဒီဒိုင္ေယးဆစ္)
Vulvovaginal candidiasis မိန္းမကိုယ္နဲ႔ ေမြးလမ္းမွာျဖစ္တဲ့ ဒီေရာဂါက Candida albicans ပိုးကေနျဖစ္တယ္။ အမ်ိဳးသမီး ၅ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္က ေရာဂါလကၡဏာ မျပဘူး။ ျပရင္ ယားယံမယ္၊ နာမယ္၊ အရည္ဆင္းမယ္၊ အဖတ္ေတြ ဆင္းမယ္။ စစ္ေဆးရင္ Vulval erythema မိန္းမကိုယ္ နီရဲေနမယ္။ ကုပ္ရာကေန ေရာင္ေနမယ္။ ေယာက်္ား အေဖၚမွာ Balanitis လိင္တံေရာင္ျခင္း Balanoposthitis ပန္းအဖ်ား အေရျပားေရာင္ျခင္းေတြ ရွိေနႏိုင္တယ္။ လိင္ကေနကူးတာ မဟုတ္တာလဲဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

Cervicitis (NG and CT) သားအိမ္ဝေရာင္ျခင္းအတြက္ -
• Cefixime 400 mg တခါတည္းေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Ceftriaxone 250 mg တခါတည္းထိုးပါ၊ + Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Azithromycin 1 g တခါတည္းေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Erythromycin 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။

Vaginitis (BV, TV) ဗဂ်ိဳင္းနားေရာင္ျခင္းအတြက္ -
• Metronidazole 400 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Tinidazole 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္ေသာက္ပါ။
Candidiasis (ကင္ဒီဒိုင္ေယးဆစ္) အတြက္ -
• Miconazole ဒါမွမဟုတ္ Clotrimazole 200 mg vaginal pessaries ေမြးလမ္းေၾကာင္းထဲ တေန႔ ၁ ခါ၊ ၃ ရက္ ထည့္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Clotrimazole 500 mg vaginal pessaries တခါတည္း ေမြးလမ္းထဲထည့္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Nystatin vaginal pessaries 100 000 IU တေန႔ ၁ ခါ၊ ေမြးလမ္းထဲ ၁၄ ရက္ ထည့္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Fluconazole 150 mg တခါတည္းေသာက္ပါ။
မွတ္ခ်က္။ Doxycyclines ကို ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြမေပးရ။ Metronidazole ေဆးနဲ႔ အရက္တြဲမေသာက္ရ။

Physiological discharge ေရာဂါမရွိဘဲ ဗဂ်ိဳင္းနာ စုိျခင္း
က်န္းမာတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ၾကည္လင္ျပီး၊ အနံဆိုးမရွိ၊ မယားတဲ့အရည္ ဆင္းႏိုင္တယ္။ ရာသီမလာခင္နဲ႔ လာအျပီး နဲနဲပိုမ်ားႏိုင္တယ္။ လလည္ရက္မွာ ပိုျပီးက်ဲတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရင္၊ တားေဆးေသာက္ရင္၊ (IUD) ကိုယ္ဝန္တားပစၥည္း ထည့္ထားရင္ ဆင္းႏိုင္တယ္။ ေဆးကုစရာ မလိုပါ။

၅။ Anorectal discharge စအိုလမ္းက အရည္ဆင္းျခင္း
ေယာက္်ား-မိန္းမ စအိုလမ္းကို အကာကြယ္မပါဘဲ ဆက္ဆံရာမွာသံုးရင္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ ရႏိုင္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာ ရွိတာေရာ၊ မရွိတာေရာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ N. gonorrhoeae, C. trachomatis, T. pallidum နဲ႔ HSV ေတြက အျဖစ္မ်ားတယ္။ Proctitis စအိုေရာင္တာ ျဖစ္ေစတယ္။

Acute proctitis ရက္တို စအိုေရာင္တာျဖစ္ရင္ နာမယ္၊ ဝမ္းသြားရင္နာမယ္၊ အက်ိအခြ်ဲဆင္းမယ္၊ ေသြးဆင္းမယ္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္မယ္၊ စအိုမွာ ျပည့္ေနသလို၊ ဝမ္းသြားတာ မကုန္ေသးသလိုေနမယ္၊ စအိုေဘးမွာလဲ နာမယ္။ LGV ေၾကာင့္ Chronic proctitis နာတာရွည္ စအိုေရာင္တာျဖစ္ရင္ ဝမ္းထဲ အက်ိအခြ်ဲပါမယ္။ ဝမ္းခ်ဳပ္မယ္၊ စအိုမွာ ျပည့္ေနသလို၊ ဝမ္းသြားတာ မကုန္ေသးသလိုေနမယ္။

စအိုေနရာ စစ္ေဆးရင္ အစာေဟာင္းအိမ္မွာ အက်ိအခြ်ဲနဲ႔ ျပည္ေတြ႔မယ္၊ အထဲမွာ ေရာင္ေနတာ ေတြ႔မယ္၊ Gonococcal နဲ႔ Chlamydial ေၾကာင့္ျဖစ္တာဆိုရင္ စမ္းတဲ့အခါ ေသြးထြက္မယ္။ Syphilis, Herpes နဲ႔ LGV ေၾကာင့္ဆိုရင္ အထဲမွာ အနာ ျမင္ရမယ္။ LGV ေၾကာင့္ဆိုရင္ အထဲမွာ အသားႏုလို တက္ေနတာေတြ႔မယ္။

Gonococcal rectal infection (ဂႏိုးရီးယား) ေၾကာင့္ စအိုေရာင္ျခင္းအတြက္
• Ceftriaxone 250 mg တခါတည္းထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Cefixime 400 mg တခါတည္းေသာက္ပါ။
Chlamydial rectal infection (ကလာမိုင္ဒီယား) ေၾကာင့္ စအိုေရာင္ျခင္းအတြက္
• Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Azithromycin 1 g တခါတည္းေသာက္ပါ။

Herpetic proctitis ေရယံုပိုးေၾကာင့္ စအိုေရာင္ျခင္းအတြက္
• Acyclovir, 400 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Acyclovir, 200 mg တေန႔ ၅ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Valaciclovir, 1 g တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Famciclovir, 250 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။

Proctitis due to syphilis (ဆစ္ဖလစ္) ေၾကာင့္ စအိုေရာင္ျခင္းအတြက္
• Benzathine benzylpenicillin G 2.4 million IU တခါတည္းထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Azithromycin 2 g တခါတည္းေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Azithromycin 500 mg ၁ဝ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Procaine benzylpenicillin 1.2 million units ၁ဝ ရက္ဆက္ထိုးပါ။

Penicillin (ပနယ္စလင္) မတည့္သူ ကိုယ္ဝန္မရွိသူေတြကို
• Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Azithromycin 2 g တခါတည္းေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Azithromycin 500 mg daily ၁ဝ ရက္ဆက္ေသာက္ပါ။ Penicillin (ပနယ္စလင္) မတည့္သူ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြကို
• Erythromycin 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။ (Erythromycin estolate ကုိ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္အားမေပးရ)

Proctitis due to LGV ေၾကာင့္ စအိုေရာင္ျခင္းအတြက္
• Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၂၁ ရက္ေသာက္ပါ။

၆။ Lower abdominal pain ဗိုက္ေအာက္ပိုင္းနာျခင္း
အမ်ိဳးသမီးေတြ ဗိုက္ေအာက္ပိုင္းမွာ နာေနတယ္ဆိုတာ Pelvic inflammatory disease (PID) တင္ပါးဆံုတြင္း အဂၤါေတြ ေရာင္လို႔ ျဖစ္မယ္။ PID ဆိုတာထဲမွာ Endometritis သားအိမ္အတြင္းလႊာေရာင္တာ၊ Salpingitis သားအိမ္ျပြန္ေရာင္တာ၊ Tubo-ovarian abscess ျပြန္နဲ႔ မ်ိဳးဥအိမ္အနာ နဲ႔ Pelvic peritonitis တင္ပါးဆံုအတြင္းဖံုးလႊာ ေရာင္တာေတြ ပါတယ္။ Cervix သားအိမ္ဝကို NG နဲ႔ CT အျပင္ Anaerobic bacteria ပိုးေတြဝင္ရာကေန လာတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဆးကုရင္ ဒီ ပိုး ၃ မ်ိဳး အတြက္ ေပးရမယ္။ Mycoplasma hominis ကေနျဖစ္တာလဲရွိႏိုင္တယ္။

ဗိုက္နာတာအျပင္ Dyspareunia လိင္ဆက္ဆံတဲ့အခါနာမယ္၊ Vaginal discharge ဗဂ်ိဳင္းနားက အရည္ဆင္းမယ္၊ Menometrorrhagia ရာသီဆင္းမ်ားမယ္၊ ဆီးေအာင့္မယ္၊ ရာသီဆင္းရင္နာမယ္၊ ဖ်ားမယ္၊ ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္တာေတြ ခံစားရႏိုင္တယ္။ PID အဆင့္ကေန Infertility ကေလးမရႏိုင္တာ နဲ႔ Ectopic pregnancy သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶ တည္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
(Gonococcal အတြက္ Ceftriaxone 250 mg တခါတည္းထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Cefoxitin 2 g တခါတည္းထိုးပါ။) + (Chlamydial အတြက္ Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Erythromycin 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။) + (Anaerobic infection အတြက္ Metronidazole 400 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ ေသာက္ပါ။)

၇။ Scrotal swelling က်ား ကပ္ပယ္အိတ္ေရာင္ျခင္း
က်ားအစိထိပ္ေနရာ ေရာင္တာကို Epididymitis ေခၚတယ္။ တဖက္သာ ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ရုတ္တရက္ နာမယ္။ နဲနဲ ေရာင္ေနမယ္။ Epididymis က်ားအစိထိပ္ နဲ႔ vas deferens သုက္ျပြန္ေတြ ေရာင္-နာေနမယ္။ Testis ေရာင္ေနတာကို Orchitis ေခၚတယ္။ ႏွစ္ခုလံုးေရာင္ရင္ Epididymo-orchitis ေခၚတယ္။ N. gonorrhoeae နဲ႔ C. trachomatis ေတြကေန Epidiymitis ျဖစ္ေစတာ မ်ားတယ္။ ေဆးေသျခာမကုလို႔ အမာရြတ္ျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ ကေလးမရတာ ျဖစ္သြားႏိုင္တယ္။ Epididymitis ျဖစ္ေစမဲ့ တျခားပိုးေတြကေတာ့ Tuberculosis တီဘီ၊ Filariasis ဆင္ေျခေထာက္၊ E coli, Klebsiella spp., Pseudomonas aeruginosa ပိုးေတြျဖစ္တယ္။

လူရြယ္ေတြမွာ ကပ္ပယ္အိတ္ေနရာနာတိုင္း ဒီေရာဂါမဟုတ္ပါ။ Testicular torsion အစိလိမ္ေရာဂါဆိုတာ ျဖစ္ေန-မေန စစ္ရမယ္။ ရုတ္တရက္ တအားနာမယ္။ ခြဲစိတ္ကုသရတာမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ Trauma ထိခိုက္မိတာ နဲ႔ Tumour ကင္ဆာကိုလဲ ထည့္စဥ္းစားရမယ္။ Hydrocele မုတ္ေရာဂါ၊ Hernia အူက်တာ နဲ႔ Varicocele အေက်ာထံုးတာေတြလဲ စစ္ရမယ္။

(Gonococcal infection အတြက္ Ceftriaxone 250 mg တခါတည္းထိုးပါ။) + (Chlamydial infection အတြက္ Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁ဝ ရက္ေသာက္ပါ။) + (လူနာကို အနားခိုင္းရမယ္။ အနာ သက္သာေဆးေတြလဲ ေပးရမယ္။)
၈။ Inguinal bubo ေပါင္ျခံအက်ိတ္

ေပါင္ျခံအက်ိတ္ေတြက နာမယ္၊ ေျပာ့စိစိေနမယ္၊ LGV နဲ႔ Chancroid ေတြေၾကာင့္ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ Chancroid ဆိုရင္ အနာပါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လိင္ကတဆင့္ကူးတာမဟုတ္တဲ့ ေျခေထာက္အနာေၾကာင့္ တက္စိေရာင္တာနဲ႔ Tuberculous lymphadenopathy တီဘီပိုးေၾကာင့္ျဖစ္တာေတြနဲ႔ ခြဲျခားရမယ္။ အက်ိတ္က ေပါက္ထြက္ႏိုင္တယ္။ Sinus မေပ်ာက္ႏိုင္တဲ့ တလမ္းသြားအနာ ျဖစ္လာႏိုင္ တယ္။ ျပည္ ထြက္ေနမယ္။ ေတာ္ေတာ္နဲ႔ မေပ်ာက္ဘူး။

• Chancroid အတြက္ Azithromycin 1 g တခါတည္းေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Ciprofloxacin 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃ ရက္ေသာက္ပါ။
• LGV အတြက္ Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Erythromycin 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။
• မွတ္ခ်က္။ တခ်ိဳ႕ကို ၁၄ ရက္မကေပးရႏိုင္တယ္။ ေျပာစိစိအက်တ္ကို ေဆးထိုးအပ္နဲ႔ စုပ္ထုတ္ႏိုင္တယ္။ အနာလိုခြဲတာ ေပ်ာက္ဘို႔ ၾကာႏိုင္တယ္။ ေတာ္ေတာ္နဲ႔ မေပ်ာက္ရင္ အသားျဖတ္ယူစစ္ေဆးတာ လုပ္ရမယ္။

၉။ Neonatal conjunctivitis ေမြးစကေလး မ်က္စိနာျခင္း
Ophthalmia neonatorum လို႔လဲေခၚတယ္။ ေမြးျပီး ၄ ပါတ္အတြင္းမွာ မ်က္စိနီရဲေနမယ္။ မ်က္ခြံေရာင္ေနမယ္။ မ်က္ဝတ္ (ျပည္) ထြက္လို႔ Purulent conjunctivitis ေခၚေသးတယ္။ တဖက္ထဲေရာ ႏွစ္ဖက္ လံုးပါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ N. gonorrhoeae နဲ႔ C. trachomatis ပိုးေတြကေနျဖစ္တာ မ်ားတယ္။ ေဆးေသျခာမကုရင္ N. gonorrhoeae ေၾကာင့္ကေန မ်က္စိ ကြယ္သြားႏိုင္တယ္။ C. trachomatis ကေန မ်က္စိအားနည္းသြားမယ္။

(Gonococcal conjunctivitis အတြက္ Ceftriaxone 50 mg/kg တလံုးထိုးပါ။ 125 mg ထက္မမ်ားေစရ။ ဒါမွမဟုတ္ Kanamycin 25 mg/kg တလံုးထိုးပါ။ 75 mg ထက္မမ်ားေစရ။ ဒါမွမဟုတ္ Spectinomycin 25 mg/kg တလံုးထိုးပါ။ 75 mg ထက္မမ်ားေစရ။) + Chlamydial conjunctivitis အတြက္ Erythromycin syrup 50 mg/kg ကို တေန႔ ၄ ခါခြဲျပီး ၁၄ ရက္ တိုက္ပါ။)
မွတ္ခ်က္။

• ကေလးမ်က္စိမွာ ျပည္ထြက္ေနရင္ မ်က္စိအတြင္းဘက္ေန ေဘးဘက္ဆီဦးတည္တဲ့ တလမ္းသြားနည္းနဲ႔ ေရၾကက္ေအးဆြတ္ထားတဲ့ ဂြမ္းစေလးသံုးျပီး သန္႔ရွင္းေပးပါ။ Sterile saline ေဆးထိုး မိုးေရ (ဆားရည္) ကိုလဲ သံုးႏိုင္တယ္။
• Ceftriaxone နဲ႔ Kanamycin တခါသံုးတာနဲ႔ေပ်ာက္တယ္။ Tetracycline eye ointment သံုးဘို႔ မလိုပါ။
• Chlamydial infection ျဖစ္ေနရင္ ပိုးေသေဆး မ်က္စဥ္းနဲ႔ မရပါ။ Chlamydial pneumonia ႏူမိုးနီးယား ျဖစ္လာမွာကို သတိထားပါ။
• ေမြးလာတဲ့ကေလးမွာ Gonococcal နဲ႔ Chlamydial conjunctivitis ရွိေနရင္ မေအကိုေရာ သူ႔ေယာက္်ား (အေဖၚ) ကိုပါ ေဆးကုပါ။

၁ဝ။ Genital warts လိင္လမ္း ၾကြက္ႏို႔
Anogenital warts စအိုနဲ႔လိင္လမ္းက ၾကြက္ႏို႔ကို Condylomata acuminata လို႔ေခၚတယ္။ Human papillomavirus (HPV) အမ်ိဳမ်ိဳးကေနျဖစ္ေစတယ္။ HPV types 6 နဲ႔ 11 ေတြက ကင္ဆာမဟုတ္ဘဲ၊ HPV types 16 နဲ႔ 18 ေတြက ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လိင္လမ္း ၾကြက္ႏို႔ အမ်ားစုဟာ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္တာ ျဖစ္တယ္။ မေအကေန ကေလး ကူးတာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ၾကြက္ႏို႔ တလံုးထဲေရာ အမ်ားေရာျဖစ္ႏိုင္ တယ္။ Soft ခပ္ေျပာ့ေျပာ၊ Nonkeratinized အေရာင္ႏု ၾကြက္ႏို႔က ပူေႏြးစိုစြပ္တဲ့ အေမႊးမေပါက္ရာ ေနရာေတြမွာ ေပါက္တယ္။ Firm မာတဲ့ Keratinized warts အေရာင္ရင့္ ၾကြက္ႏို႔က ေျခာက္ေသြ႔တဲ့ ကိုယ္ေမႊးေပါက္တဲ့ အေရျပားမွာ ေပါက္တယ္။

အေကာင္းဆံုး ကုသနည္း မရွိေသးပါ။ တေယာက္မွာ ထိေရာက္ေပမဲ့ ေနာက္တေယာက္မွာ အဲေလာက္မဟုတ္ဘူး။ ျပန္ျဖစ္တာလဲ ရွိမယ္။

(၁) Chemical methods ဓါတုေဆးနည္း
a) Podophyllin 25% in compound tincture of benzoin ေဆးကို ဆရာ-ဆရာမကေန ထည့္ေပးရတယ္။ ေကာင္းတဲ့အေရျပားကို မထိေစရဘူး။ ၄-၆ နာရီအၾကာမွာ ေဆးျပစ္ရမယ္။ ေနာက္ တပါတ္မွာတခါထပ္လုပ္ပါ။ ၆-၈ ခါေဆးထည့္လို႔မွ ဒီေဆးနဲ႔မတိုးဘူးလို႔ ဆိုႏိုင္တယ္။

b) Podophyllotoxin 0.5% solution/gel ေဆးကို ဂြမ္းစေလးနဲ႔ ကိုယ္တိုင္ လိမ္းႏိုင္တယ္။ တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃ ရက္ လိမ္းပါ။ ၄ ရက္ နားထားပါ။ အဲလို ပံုစံအတိုင္း ၄-၅ ၾကိမ္လုပ္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ နဲ႔ ကေလး ႏို႔တိုက္ေနသူေတြကို မသံုးသင့္ပါ။

c) 80—90% trichloroacetic acid (TCA) ေဆးကို ဆရာ-ဆရာမကေန ထည့္ေပးရတယ္။ ေကာင္းတဲ့အေရျပားကို မထိေစရဘူး။ ေဆးေပၚမွာ Talc or Sodium bicarbonate ေပါင္ဒါထည့္ေပးရင္ ေဆး (အက္စစ္) အပိုေတြကို ဓါတ္ပ်ယ္ေစမယ္။ တပါတ္မွာ တခါလုပ္ပါ။ TCA ေဆးက ခ်က္ခ်င္း စားသြားတာေတြ႔မယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြကို သံုးႏိုင္တယ္။ ၂ လနဲ႔မေပ်ာက္ရင္ ဒီနည္းနဲ႔မရဘူးလို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။

d) Imiquimod 5% cream ေဆးကို လက္နဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ ဂါမ္းစနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ ညမအိပ္ခင္မွာ ထည့္ေပးႏိုင္တယ္။ တပါတ္မွာ ၃ ခါလုပ္ပါ။ ေနာက္မွာ တရက္ျခားလုပ္ပါ။ ၁၆ ပါတ္အထိလုပ္ပါ။ ေနာက္ေန႔မနက္မွာ (၆-၁ဝ နာရီအၾကာမွာ) ဆပ္ျပာသံုးျပီးေဆးပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္သံုးတာ အႏၲရာယ္ ေပး-မေပး မေသျခာပါ။

(၂) Physical methods တျခားနည္းမ်ား
a. Cryotherapy ေအးခဲေစနည္း။ Liquid nitrogen, Solid carbon dioxide or Cryoprobe တခုခုကို သံုးတယ္။ တပါတ္ တခါ၊ ႏွစ္ပါတ္ တခါ။ ေမ့ေဆးမလိုပါ။ အမာရြတ္မထင္ပါ။
b. Electrosurgery လွ်ပ္စစ္နည္း၊
c. Surgical removal ခြဲစိတ္နည္း။

ကိုးကားခ်က္။ Management of Sexually Transmitted Infections Regional Guidelines (WHO) 2011

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ (၁ဝ-၆-၂ဝ၁၂ )
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ – လိင္မွတဆင့္ ကူးစက္ေသာ ေရာဂါမ်ား (၃)