သတိျပဳသင့္ေသာ အစာအဆိပ္သင့္ အီးကိုလိုင္ေရာဂါပိုး

၂၀၁၁ခုႏွစ္၊ ဇြန္လဆန္းပိုင္းမွာ အီးကိုလိုင္အမည္ရွိ ဗက္တီးရီးယားပိုး၏ ကူးစသက္ပ်ံ႕ႏွံ႕မႈသတင္းကိုၾကားရပါတယ္။ Escherichia coli (E. coli) ဗက္တီးရီးယားပိုးဟာ သဘာ၀အားျဖင့္ လူသားတို႕ရဲ႕ အူလမ္းေၾကာင္းမွာ ေနထိုင္တဲ့ ပိုးတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ဒီပိုးရဲ႕ အခ်ိဳ႕ေသာ မ်ိဳးကြဲေတြက လူကိုအႏၲရာယ္ျပဳတတ္ၾကပါတယ္။ Diarrhoea ေခၚ ၀မ္းေလွ်ာ၀မ္းပ်က္ျဖစ္ေစတတ္ပါတယ္။ ယခုေဖာ္ျပမယ့္အစာ အဆိပ္ သင့္ မႈဟာ ဒီပိုးရဲ႕မ်ိဳးစိတ္ကြဲတစ္မ်ိဳးေၾကာင့္ျဖစ္ျပီး ဂ်ာမနီႏိုင္ငံမွာ လူေပါင္း ၁၅၀၀ေက်ာ္ကို ကူးစက္ေရာဂါအျဖစ္ ခံစားေစကာ လူ၁၇ဦး အသက္ဆံုးရႈံးခဲ့ရပါတယ္။ လူေပါင္း ၄၇၀ကို ျပင္းထန္တဲ့ ေက်ာက္ကပ္ထိခိုက္မႈျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။ ေရာဂါျပန္႕ပြားကူးစက္မႈ ကပ္ေရာဂါ အသြင္ Outbreak ျဖစ္မႈမွာ အရြယ္ေရာက္ျပီးသူလူၾကီးမ်ား အဓိကအားျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္အျဖစ္မ်ားျပီး ေရာဂါပိုး၀င္လြယ္တဲ့ သက္ၾကီးရြယ္အိုမ်ားနဲ႕ ကေလးငယ္မ်ားမွာေတာ့ အျဖစ္နည္းတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

ဥေရာပယူနီယံအဖြဲ႕ကေတာ့ ဒီေရာဂါျပန္႕ပြားကူးစက္မႈသည္ အသက္ကိုအႏၲရာယ္ျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ Haemolytic-Uraemic Syndrome (HUS) ေခၚ ေက်ာက္ကပ္အတြင္း ေသြးယိုပ်က္စီးမႈ လကၡဏာစု ျဖစ္ပြားေစႏိုင္ေၾကာင္း၊ အသက္မေသဘဲ က်န္သူမ်ားမွာ ေက်ာက္ကပ္ေဆးေၾကာျခင္း dialysis သို႕မဟုတ္ ေက်ာက္ကပ္အစားထိုး ကုသရျခင္းအထိ ၾကံဳေတြ႕ႏိုင္သျဖင့္ အထူးသတိျပဳၾကရန္ လိုအပ္ေၾကာင္း သတိေပးထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဥေရာပက တင္သြင္းတဲ့ အသီးအႏွံမ်ား ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ားကို အစိမ္းမစားၾကဖို႕၊ သတိနဲ႕ဆင္ျခင္ကိုင္တြယ္စားသံုးၾကဖို႕ အာရွႏိုင္ငံအမ်ားမွာ ႏႈိးေဆာ္ထားၾကေၾကာင္း သိရပါတယ္။(Joint Statement of Ministry of Health/Singapore and Food Veterinary Authority – AVA- 2.6.2011)

'ဗိုက္နာတယ္၊ ၀မ္းေလွ်ာတယ္' ဆိုရင္ ဆရာ၀န္နဲ႕ ခ်က္ခ်င္းျပသၾကဖို႕လည္း သတိေပးထားပါတယ္။ စင္ကာပူႏိုင္ငံ Tan Tock Seng ေဆးရံုမွ တြဲဖက္ပါေမာၡ Dr. Leo Yee Sin က 'ဒီဗက္တီးရီးယားပိုးရဲ႕ ေရာဂါအစပ်ိဳးခ်ိန္ Incubation Period ကေတာ့ ၃ရက္မွ ၄ရက္ ေလာက္ရွိပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ခုႏွစ္ရက္ေလာက္ ၾကာတတ္ပါတယ္။ အစာအဆိပ္သင့္တိုင္း E. Coli ပိုးေၾကာင့္လို႕ေတာ့ မေျပာႏိုင္ ပါဘူး။ ဓာတ္ခြဲခန္းမွာ စစ္ေဆးအတည္ျပဳျပီးမွသာေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေရာဂါပိုးမွန္းေသခ်ာရင္ Antibiotics ပဋီဇီ၀ေဆးေတြ မသံုးသင့္ ပါဘူး။ Antibiotics ေဆးေတြေၾကာင့္ HUS ေရာဂါစုရျပီး ေက်ာက္ကပ္ထိခိုက္ပ်က္စီးေစတတ္တယ္။ ေရ၊အရည္ လိုသေလာက္ျဖည့္ ဆည္းေပးျပီးေစာင့္ၾကည့္ ကုသေပးရပါတယ္' ဟုေျပာျပပါတယ္။ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ား၊ သစ္သီး၀လံမ်ားကို ေရာဂါပိုးရွိ/မရွိ စစ္ေဆး ျပီးမွသာ ေရာင္းခ်စားသံုးခြင့္ေပးသင့္ေၾကာင္းလည္း အၾကံျပဳပါတယ္။

ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ကေတာ့ အခုကူးစက္ေနတဲ့ E.coli ပိုးသည္ မ်ိဳးကြဲအသစ္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ျပီး ယခင္က တစ္ခါမွ မျမင္ခဲ့ဖူးေသးေၾကာင္း၊ မည္သည့္ေနရာမွ စတင္ျပန္႕ပြားကူးစက္သည္ကို မသိရေသးေၾကာင္း၊ E.coli ပိုးရဲ႕ဗီဇေဖာက္ျပန္မႈ ပိုးတစ္မ်ိဳးျဖစ္ျပီး ပိုးအမည္ကို Shiga toxin-Producing Escherichia coli or STEC လို႕ေခၚေၾကာင္း၊ ယင္းမွာ aggressive agents အႏၲရာယ္ျပဳႏိုင္တဲ့ သတၲိမ်ားပါ၀င္ေၾကာင္း စသျဖင့္ထုတ္ျပန္ထားပါတယ္။ သုေတသီမ်ားကေတာ့ ဥေရာပယူနီယံ(EU)အဖြဲ႕၀င္၂၇ႏိုင္ငံအတြက္ သတိျပဳေဆာင္ရြက္စရာျဖစ္ေၾကာင္း သတိေပးပါတယ္။ရုရွားႏိုင္ငံကေတာ့ ဥေရာပယူနီယံ(EU)အဖြဲ႕၀င္ႏုိင္ငံအားလံုးက တင္သြင္းတဲ့ ဟင္းသီးဟင္းရြက္အားလံုးကို ပိတ္ပင္ ထားဖို႕ ၂-၆-၂၀၁၁ရက္ေန႕က ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။

The European Centre for Disease Prevention and Control အီးယူ ကူးစက္ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ကာကြယ္ေရးဌာနကလည္း ဒီေရာဂါ ပိုးဟာ Shiga toxin-Producing Eacherichia coli (SETC)  ျဖစ္ေၾကာင္း အတည္ျပဳေျပာၾကားပါတယ္။ SETC ပိုးဟာ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႕မႈ ျဖစ္ခဲလွေၾကာင္း၊ အလြန္ရွားရွားပါးပါးျဖစ္ေၾကာင္း၊ Contaminated food မသန္႕ရွင္းတဲ့ အစားအစာေတြဟာ ေရာဂါပိုး သယ္ေဆာင္ရာ ယာဥ္မ်ားသဖြယ္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေရာဂါျဖစ္စဥ္ရဲ႕ ဇာစ္ျမစ္ကို ေလ့လာေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္းသိရပါတယ္။ တရုတ္ သိပၸံပညာရွင္တို႕က ဒီဗက္တီး ရီးုယားပိုးကို ေလ့လာရာမွာ ပဋိဇီ၀ေဆးမ်ားစြာကို အန္တုႏိုင္တဲ့ ဂ်င္း(န္)ဗီဇမ်ားစြာကို သယ္ေဆာင္ထားေၾကာင္း၊ ကူးစက္လြယ္ျပီး အဆိပ္လည္းျပင္းထန္ေၾကာင္းေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္။ ယခုေလာေလာဆယ္ေရာဂါကူးစက္ျဖစ္ပြားေနသူ အားလံုးနီးပါးဟာ ဂ်ာမနီမွာ ေနထိုင္သူ မ်ား၊ ဂ်ာမနီသို႕ခရီးသြားလာခဲ့ၾကသူမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း သိရပါတယ္။

လန္ဒန္ျမိဳ႕က ရရွိတဲ့ သတင္းတစ္ရပ္အရ ကူးစက္ခံရသူ ခုႏွစ္ဦးဟာ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံမွာ ေနၾကသူေတြျဖစ္ၾကျပီး၊ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံနဲ႕ ဆက္စပ္ခဲ့ၾက သူမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း၊ သံုးေယာက္က ျဗိတိန္ႏိုင္ငံသားေတြ ျဖစ္ၾကျပီး ေလးေယာက္ကေတာ့ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံသားမ်ားျဖစ္ၾကေၾကာင္း the Health Protection Agency ကေၾကျငာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအထဲက သံုးေယာက္ဟာ HUS ေက်ာက္ကပ္ေသြးယိုပ်က္စီးမႈေရာဂါစုကို ျပင္း ထန္စြာ ခံစားေနၾကရပါတယ္။ ဒီ HUS ဟာ ေက်ာက္ကပ္တင္မက အသည္းကိုလည္း ထိခိုက္ေစႏိုင္ေၾကာင္း သိရပါတယ္။ က်န္ေလး ေယာက္ကေတာ့ ေသြး၀မ္းသြားမႈကို ခံစားေနၾကရပါတယ္။

ယခု E.coli ေရာဂါပိုးျပန္႕ပြားကူးစက္မႈဟာ ကမၻာ႔သမိုင္းမွာ တတိယအၾကီးဆံုးျဖစ္ျပီး လူအမ်ားကို ေသေစႏိုင္ေလာက္ေအာင္ အျပင္းထန္ ဆံုး ကူးစက္မႈတစ္ခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္က ဂ်ပန္ႏိုင္ငံမွာျဖစ္ပြားခဲ့ရာမွာ လူ ၉၀၀၀ေက်ာ္ကူးစက္ခံရျပီး လူ၁၂ဦးေသဆံုးခဲ့ကာ ၂၀၀၀ျပည့္ႏွစ္ ကေနဒါႏိုင္ငံျပန္႕ပြားကူးစက္မႈမွာ လူ၇ဦးေသဆံုးခဲ့ေၾကာင္း သိရပါတယ္။ ၁၉၈၂ခုႏွစ္တြင္ သုေတသီမ်ားက ကြၽဲႏြားမ်ား တြင္ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႕ေစခဲ့တဲ့ E.coli 0157:H7 ပိုးကိုအဆိုပါ တိရစၦာန္ေတြရဲ႕ အူလမ္းေၾကာင္းမွာ ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ သားသတ္ရုံမွ တစ္ဆင့္ ကူးစက္ခဲ့တယ္လို႕ ယံုၾကည္ၾကပါတယ္။ ပိုးမသတ္ထားတဲ့ ႏြားႏို႕ႏွင့္ အမဲသားဟမ္ဘာဂါအခ်ိဳ႕မွာလည္း ေရာဂါပိုးကိုေတြ႕ရ တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမဲသား၊ ႏို႕၊ ဟမ္ဘာဂါတို႕ကို အပူခ်ိန္ ၁၆၀ ဒီဂရီဖာရင္ဟိုက္ (၇၀ ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္)မွာေကာင္းစြာခ်က္ျပဳတ္ ၾကဖို႕လိုပါတယ္။

လတ္တေလာ ျဖစ္ေပၚပ်ံ႕ႏွံ႕ေနတဲ့ ေရာဂါျဖစ္စဥ္မ်ားကို အျမဲသတိျပဳ၊ မ်က္ျခည္မျပတ္ ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ၾကဖို႕ လိုပါတယ္။ က်န္းမာ ေရးနဲ႕ပတ္သက္တဲ့ အသိ၊ဗဟုသုတေတြ ေလ့လာစုေဆာင္းႏိုင္ေလ၊ မိမိကုိယ္ကို ကာကြယ္ႏိုင္ေလ၊ မိမိပတ္၀န္းက်င္ရွိ လူအမ်ားကိုပါ ကူညီကာကြယ္ႏိုင္ေလ၊ လူတိုင္း ဒီလိုက်င့္ၾကံျပဳမူၾကရင္ ကူးစက္ေရာ၈ါမ်ားအတြက္ တံခါးၾကီးပိတ္ထားသလို ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။

ေဒါက္တာျမင့္သန္း (ေညာင္ေလးပင္)

Ref: Strait Times. 3-6-2011.

သမုဒၵရာၾကီးကို ကယ္တင္ပါ

သင္ဟာ သမုဒၵရာၾကီးရဲ႕ အနီးအနားမွာ ေနသည္ျဖစ္ေစ၊ သမုဒၵရာနဲ႕ မနီးတဲ့ ေဒသမွာေနသည္ျဖစ္ေစ သမုဒၵရာၾကီးနဲ႕ သမုဒၵရာၾကီးထဲမွာ ေနထိုင္တဲ့ေရသတၲ၀ါမ်ားကို မူလအေနအထားေလးကေန ပ်က္စီးယိုယြင္းမသြားေအာင္ ေစာင့္ေရွာက္မႈေပးလို႕ ရပါတယ္။ သမုဒၵရာၾကီး ကို ညစ္ညမ္းမႈမရွိေအာင္၊ သန္႕ရွင္းစင္ၾကယ္ေအာင္ ေစာင့္ေရွာက္ရမွာျဖစ္သလို သမုဒၵရာေရမ်က္ႏွာျပင္ေအာက္ထဲမွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ ေရ သတၲ၀ါေလးမ်ားကိုလည္း ရာသီဥတုေျပာင္းလဲျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ ေရထုညစ္ညမ္းျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ အလြန္အကြၽံ ဖမ္းဆီးေသာ ေၾကာင့္ျဖစ္ေစ မ်ိဳးသုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္ျခင္းမွ ကာကြယ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

(၁) ေဒသထြက္ ငါးကို စားပါ

ငါး၀ယ္မယ္ဆိုရင္ ေဒသခံ တံငါသည္မ်ားက ဖမ္းဆီးေရာင္းခ်တဲ့ ငါးကို၀ယ္ယူစားသံုးပါ။ အနည္းဆံုး ေရထုအဆိပ္သင့္ေနေသာေဒသက ငါးမဟုတ္ေၾကာင္းကိုောတ့ သင္ခန္႕မွန္းမိမွာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါအျပင္ သင္ဟာ ေဒသထြက္ငါးေတြရဲ႕ အမ်ိဳးအမည္ေတြနဲ႕ အကြၽမ္းတ၀င္ ရွိျပီး ဘယ္ငါးမ်ိဳးစိတ္ဟာ ရွင္သန္ပြားမ်ားဖို႕ ဘာေတြလိုအပ္တယ္ဆိုတဲ့ ဗဟုသုတမ်ိဳးကို စူးစမ္းခ်င္စိတ္ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

(၂) ငါးၾကီးဆီစားပါ

ငါးကေန ရရွိမယ့္ fatty acid ဆိုတဲ့အဟာရကို ရယူလိုတဲ့အခါ ငါးစားမယ့္အစား ငါးၾကီးဆီေသာက္သံုးပါ။ Board of New Chapter Vitamins အဖြဲ႕မွ ဥကၠ႒ျဖစ္သူရဲ႕ေျပာၾကားခ်က္အရ ငါးၾကီးဆီျပဳလုပ္ဖို႕ Alaskan Salmon ငါးမ်ားကိုဖမ္းဆီးတဲ့အခါ အလြန္သတ ၾကီး စြာနဲ႕ ဂရုစိုက္ျပီး ဖမ္းဆီးခဲ့ေၾကာင္း၊ အဲဒီငါးမ်ိဳးစိတ္မ်ား ျပန္လည္ျဖည့္တင္းဖို႕လည္း အစီအစဥၤမ်ား ခ်မွတ္ျပဳလုပ္ေၾကာင္း၊ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္နဲ႕ ငါးမ်ိဳးစိတ္ကို မထိခုိက္ေအာင္ က်နေသခ်ာစြာ ျပဳလုပ္ျပီးမွ ဖမ္းဆီးျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း သိရပါတယ္။

(၃) ပလတ္စတစ္ကို လံုး၀ မသံုးစြဲပါႏွင့္

ပလတ္စတစ္ကို ေရနံ (Petroleum) မွ ျပဳလုပ္ပါတယ္။ ကမၻာေပၚမွာ သမုဒၵရာမ်ား ညစ္ညမ္းေစတဲ့ အဓိကအေၾကာင္းရင္းက သမုဒၵရာ ထဲမွာ ေရနံတူး ေဖာ္ျခင္းနဲ႕ မလိုအပ္တဲ့ ဆီမ်ားကို သမုဒၵရာထဲ စြန္႕ပစ္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရနံကို ပင္လယ္ထဲမွာ ရွာေဖြျပီး မလို အပ္တဲ့ စြန္႕ပစ္ ေရနံေတြကို သမုဒၵရာထဲကိုပဲ ျပန္စြန္႕ပစ္တာဟာ အလြန္မိုက္မဲတဲ့ အျပဳအမူျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပလတ္စတစ္ကို မသံုး စြဲမယ့္ အေျခ အေနမ်ားကို သင္တတ္ႏိုင္သမွ် ဖန္တီးပါ။

(၄) ေနေလာင္ခံလိမ္းေဆး Sunscreen မ်ားကို လိုသေလာက္ပဲလိမ္းပါ

ေလ့လာမႈမ်ားစြာမွာ ျပဆိုထားတာက ေနေလာင္ခံလိမ္းေဆး Sun screen မ်ားမွာပါ၀င္တဲ့ ဓာတုပစၥည္းမ်ားဟာ သႏၲာေက်ာက္တန္းမ်ား ကို ပ်က္စီးေစေၾကာင္း သိရပါတယ္။ တစ္ကမၻာလံုးမွာ အသံုးျပဳေနတဲ့ Sun screen ေတြရဲ႕ ပမာဏဟာ ျမင့္မားပါတယ္။ မထိန္းသိမ္းဘူး ဆိုရင္ ကြၽႏု္ပ္တို႕ရဲ႕ သက္တမ္းအတြင္းမွာေတာင္မွ သႏၲာေက်ာက္တန္းေတြ ပ်က္စီးသြားႏိုင္ပါတယ္။ Sun screen ကို လိုသေလာက္ပဲ အနည္းအက်ဥ္း လိမ္းျခင္းဟာ သမုဒၵရာၾကီးကို ကာကြယ္ရာေရာက္သလို ပလတ္စတစ္ဘူးခြံေတြ မ်ားျပားလာျခင္းကိုလည္း သင့္တစ္ ကိုယ္စာ ထိန္းသိမ္းရာေရာက္ပါတယ္။

(၅) ငါးမပါတဲ့ တိရစ­ၱာန္အစာ ၀ယ္ယူပါ

စည္းမဲ့ကမ္းမဲ့ ဖမ္းဆီးျခင္းနဲ႕ စနစ္မက်ဘဲ ဖမ္းဆီးျခင္းေၾကာင့္ လူေတြ စားလို႕မရတဲ့ ေစ်းကြက္မ၀င္တဲ့ ငါးေတြဟာ အလဟႆ ေသေက်ပ်က္စီးေနရပါတယ္။ ပင္လယ္ထဲက ရလာေသာ လူေတြကို ေရာင္းလို႕မရတဲ့ ငါးေတြကို က်ိတ္ေျချပီး တိရစၱာန္အစာအျဖစ္ ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ အဲဒီငါးေလးေတြဟာ ေ၀လငါးတို႕ လင္းပိုင္တို႕လို ငါးၾကီးေတြအတြက္ေတာ့ ေကာင္းမြန္တဲ့ အစာအဟာရေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သင့္တိရစၱာန္ေလးအတြက္ အသင့္စားအစာ ၀ယ္ယူတဲ့အခါ Fish-meal ဆိုတဲ့ စာတန္းပါလွ်င္ မ၀ယ္ ယူပါႏွင့္။

(၆) ငါးကင္းစင္ေသာ ေသာၾကာေန႕မ်ား ျပဳလုပ္ပါ

ကက္သလစ္ဘုရားေက်ာင္းမ်ားက ေသာၾကာေန႕ကို အသားမစားသင့္ေၾကာင့္ အယူအဆရွိတဲ့အတြက္ အဲဒီတိုင္းျပည္ေတြရဲ႕ ေသာၾကာ ေန႕ည ညစာမွာဆိုရင္ ငါးကိုပဲ စားသံုးၾကပါသတဲ့။ ငါးေရွာင္ၾကဥ္တဲ့ ေသာၾကာေန႕မ်ားနဲ႕ အသားေရွာင္ၾကဥ္တဲ့ တနလၤာေန႕မ်ားကိုသာ ဓေလ့တစ္ခုအျဖစ္ ဖန္တီးလိုက္မယ္ဆိုရင္ (ဆိုလိုတာက ဒီ ၂ရက္ကိုသာ သက္သတ္လြတ္စားတဲ့ဓေလ့ က်င့္သံုးလိုက္မယ္ဆိုရင္) က်န္းမာေရးအတြက္ေရာ သမုဒၵရာၾကီးအတြက္ပါ ေကာင္းမြန္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

(၇) ဆီမသံုးတဲ့ အားကစားနည္းမ်ားကိုသံုးပါ

သင္ဟာ ေရထဲမွာ သြားလာရတဲ့၊ အားကစားျပဳလုပ္ရတာကို ႏွစ္သက္သူဆိုရင္ ဓာတ္ဆီ၊ ဒီဇယ္ဆီသံုးတဲ့ စက္တပ္ယာဥ္မ်ား အသံုးျပဳ ျခင္းကိုေရွာင္ရွားပါ။ ေရကူးျခင္း၊ ေလွေလွာ္ျခင္း၊ ရြက္တိုက္ျခင္း၊ ေရလႊာေလွ်ာစီးျခင္း စသည့္ အားကစားနည္းမ်ားဟာ စက္တပ္ယာဥ္ကို အသံုးမျပဳရတဲ့အတြက္ ေရထုညစ္ညမ္းျခင္း၊ ငါးမ်ားကို ထိခိုက္ေစျခင္း၊ လူေတြရဲ႕ အၾကားအာရံုကို ေႏွာင့္ယွက္ဆူညံေစျခင္းတို႕မွ ကင္း ေ၀းေစပါတယ္။

(၈) စက္ဘီးစီးပါ၊ လမ္းေလွ်ာက္ပါ

ဟိုနား ဒီနား သြားမယ္ဆိုရင္ ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္လို ဆီသံုးယာဥ္ကို သံုးမယ့္အစား စက္ဘီးစီးပါ၊ လမ္းေလွ်ာက္ပါ။ ဆီဟာ သမုဒၵရာမ်ား ညစ္ညမ္းေစတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းအရာျဖစ္ပါတယ္။ ေရနံနဲ႕ ဓာတ္ေငြ႕ေတြရဲ႕ ေစ်းႏႈန္းကလည္း တက္ျပီးရင္းတက္ေနပါတယ္။ သြားလာ ပို႕ေဆာင္ေရးမွာ ဆီကို ေခြၽတာႏိုင္မယ့္နည္းလမ္းကို ၾကံဆသံုးစြဲပါ။ ေငြနဲ႕ စြမ္းအင္(ဆီ၊ဓာတ္ေငြ႕)ကိုေခြၽတာရာ ေရာက္တဲ့အျပင္ သမုဒၵရာမ်ားကိုလည္း သန္႕ရွင္းေစပါတယ္။

(၉) ၾသဂဲနစ္အစားအစာမ်ား စားသံုးပါ

စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းေတြက ထြက္ရွိလာတဲ့ ေရဆိုးေတြနဲ႕ အတူပါလာတဲ့ အဆိပ္အေတာက္ေတြ၊ ပိုးသတ္ေဆး၊ေပါင္းသတ္ေဆး၊ သီးႏွံ အထြက္တိုးေဆး၊ အပင္သန္ေဆး အစရွိတဲ့ မ်ားစြာေသာ ဓာတုပစၥည္းေတြဟာ ေရနံဆီ၊ ဓာတ္ဆီလိုပဲ သမုဒၵရာကို ညစ္ညမ္းေစတဲ့ အဓိ ကအေၾကာင္းရင္းၾကီးမ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။ စိုက္ပ်ိဳးေရး ပစၥည္းေရာင္းတဲ့ ကုမၸဏီေတြကို အဲဒီလို ပစၥည္းေတြ မေရာင္းခ်ဖို႕၊ ရပ္တန္႕ဖို႕ ျပဳ လုပ္တဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ နည္းလမ္းကေတာ့ ဓာတုပစၥည္းေတြ၊ ပိုးသတ္ေဆးေတြနဲ႕ စိုက္ပ်ိဳးထားတဲ့ အစားအစာေတြကို ၀ယ္ယူျခင္း မျပဳဖို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ၾသဂဲနစ္နည္းနဲ႕ စိုက္ပ်ိဳးတဲ့ အစားအစာေတြကိုသာ ၀ယ္ယူစားသံုးပါ။

Ref: Mother Nature Network

လိုတရ ေဟာ္မုန္း

ေဟာ္မုနး္ဆိုတဲ့ စကားကို လူတိုင္း ရင္းႏွီးသိေနၾကေပမယ့္ ေဟာ္မုန္းရဲ႕အစြမ္းထက္ျမက္တာေတြကိုသာ စိတ္၀င္စားေနၾကျပီး ေဟာ္မုန္း ေၾကာင့္ ေဘးဒုကၡေရာက္ရတာေတြကို သတိမမူမိဘဲ ျဖစ္ေနတတ္ၾကပါတယ္။ ေဟာ္မုန္းကို အားတိုးေဆးလို႕ ေၾကာ္ျငာေနတာေတြလည္း ရွိတာေၾကာင့္ လူအခ်ိဳ႕ဟာ ယံုမွတ္မွားျပီး ေဟာ္မုန္းကို အလြဲသံုးစားျပဳေနၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါး ေတြဟာ လူသိမ်ားျပီး အလြယ္တကူလည္း ၀ယ္ယူရရွိႏိုင္ၾကတဲ့အတြက္၊ ထင္သလို သံုးစြဲေနၾကတာကို ေတြ႕ျမင္ေနရပါတယ္။

ေဟာ္မုန္း (Hormone ) ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရ

ေဟာ္မုန္းဆိုတဲ့စကားဟာ ဂရိဘာသာကေန ဆင္းသက္လာတာျဖစ္ျပီး စီးဆင္းေမႊေႏွာက္တယ္လို႕ အဓိပၸာယ္ရပါတယ္။ လူ႕ခႏၶာကိုယ္ ထဲမွာ ေဟာ္မုန္းအမ်ိဳးအစားေပါင္း ၇၀ေက်ာ္ရွိေနျပီး ေသြးထဲမွာ ဓာတုပစၥည္းအျဖစ္ စီးဆင္းသြားလာေနရင္းက ကိုယ္တြင္းအဂၤါနဲ႕ ကလာပ္စည္းေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးပါတယ္။ ေဟာ္မုန္းပမာဏကို အနည္းငယ္ေျပာင္းလဲသြားတာနဲ႕ ဇီ၀ကမၼ လုပ္ငန္းေတြ ကေမာက္ကမျဖစ္သြားေအာင္ ေမႊေႏွာက္ႏိုင္စြမ္းရွိၾကပါတယ္။ ေဟာ္မုန္းအနည္းအမ်ားအေပၚမူတည္ူျပီး လူကို အႏၲရာယ္ ေပးလာႏိုင္ပါတယ္။

ေဟာ္မုန္းထုတ္တဲ့ ကိုယ္အဂၤါမ်ား

ေဟာ္မုန္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို လို႕ေခၚတဲ့ ကိုယ္တြင္းအဂၤါအက်ိတ္ေတြကေန ထုတ္လႊတ္ေပးေလ့ရွိပါတယ္။ ဦးေႏွာက္၊ သားျမတ္၊ ေ၀ွးေစ့စတဲ့ ကိုယ္အ၈ၤါေတြကေန ေဟာ္မုန္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ထုတ္လႊတ္ေပးေနၾကပါတယ္။ လိင္နဲ႕ပတ္သက္တဲ့ ေဟာ္မုန္းေတြကိုသာ လူသိ မ်ားၾကျပီး လည္ပင္း၊ အစာအိမ္၊ အသည္း၊ပန္ကရိယနဲ႕ သေႏၶသားရဲ႕ အခ်င္းေတြကေန ေဟာ္မုန္းေတြ ထုတ္လႊတ္ေပးေနတယ္ဆိုတာ ကိုေတာ့ သိရွိသူအလြန္နည္းေနပါေသးတယ္။

လူပုနဲ႕ လူထြားၾကီး

ေဟာ္မုန္းအထြက္နည္းတဲ့အခါ ေဟာ္မုန္းခ်ို႕တဲ့တဲ့ေရာဂါေတြျဖစ္လာျပီး အထြက္မ်ားရင္ ေဟာ္မုန္းလြန္ကဲတဲ့ေရာဂါေတြ ရရွိလာတတ္ပါ တယ္။ အသက္ငယ္ရြယ္စဥ္မွာ ၾကီးထြားေဟာ္မုန္းေတြ အထြက္နည္းခဲ့ရင္ ပုပုေသးေသး လူပုကေလးတစ္ေယာက္ျဖစ္သြားႏိုင္ျပီး မ်ားေန ျပန္ရင္လည္း ေျခတံလက္တံရွည္တဲ့ လူထြားၾကီးတစ္ေယာက္ ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။

ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးမ်ား

ေဟာ္မုန္းမမွ်တတဲ့ ေရာဂါေတြကို ကုစားဖို႕ ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးေတြကို တီထြင္ဖန္တီး ထုတ္လုပ္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ အင္ဆူလင္ ေဟာ္မုန္းအထြက္နည္းရင္ ဆီးခ်ိဳေရာဂါျဖစ္လာတဲ့အတြက္ အင္ဆူလင္ေဆး၀ါးကို ဖန္တီးျပီး ဆီးခ်ိဳေရာဂါကို ကုစားေပးၾကပါတယ္။ အလားတူပဲ အစာအိမ္ေရာဂါအတြက္ အစာေျခေဟာ္မုန္းေဆး၀ါး၊ ေသာကေ၀ဒနာအတြက္ စိတ္ၾကြေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးနဲ႕ ခရုသင္းေရာဂါ အတြက္ ေရာင္ျခယ္ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးေတြေပၚေပါက္လာၾကပါတယ္။ ေသြးအားနည္းတဲ့ေရာဂါကို ေသြးေဟာ္မုန္း ေဆး၀ါးနဲ႕ကုသေပးျပီး လည္ပင္းၾကီးေရာဂါကိုလည္း ေဟာ္မုန္းနဲ႕ပဲ ကုသေပးၾကရပါတယ္။ အသက္ကယ္ေဆးလို႕ အမ်ားသိရွိေနၾကတဲ့ 'ေဆာ္လူေကာ့တက္ Solucortef ' ထိုးေဆးဟာ ဖန္တီးထုတ္လုပ္ထားတဲ့ ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးတစ္မ်ိဳးပဲျဖစ္ပါတယ္။ အက္ဒရီနယ္လင္ Adrenaline ေဟာ္မုန္း ေဆး၀ါးျဖင့္ ေသြးေပါင္က်ျပီး ေရွာ့(ခ္)ျဖစ္သြားတဲ့ လူနာကို အသက္ကယ္တင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ကိုယ္၀န္တားေဆးကဒ္၊ သံုးလခံထိုးေဆး၊ မိခင္ႏို႕ထြက္ေဆးနဲ႕ ႏို႕ခန္းေဆးေတြ အကုန္လံုးဟာ ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ကင္ဆာေရာဂါကိုေတာင္ ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါး နဲ႕ ကုသလာျပီး အိုမင္းတာကိုေႏွာင့္ေႏွးေစဖို႕ ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးေတြတိုက္ ေကြၽးလာၾက ပါတယ္။ ဖန္တီးထုတ္လုပ္ထားတဲ့ ေဟာ္မုန္း ေဆး၀ါးေတြဟာ ေရာဂါကုသေရးမွာ အစြမ္းထက္လာေနၾကပါတယ္။

ပန္းေသပန္းညႇိဳးေရာဂါကို ကုသရာမွာ ပုရိသေဟာ္မုန္းျဖစ္တဲ့ တက္စတိုစတီရုန္း Testosterone ေဆး၀ါးဟာအစြမ္းထက္လွပါတယ္။ ဒီေဟာ္မုန္းကိုပဲ အရိုးပါးေရာဂါ ကုသရာမွာနဲ႕ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ေ၀ဒနာသည္ေတြမွာပါ သံုးစြဲေနျပီး၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေ၀ဒနာသည္ ေတြမွာ ၾကြက္သားေတြ ျပန္လည္ျဖည့္ဆည္းလာႏိုင္ဖို႕ ကုသေပးေနၾကပါတယ္။ ဣတၳိယေဟာ္မုန္းျဖစ္တဲ့ အက္စထရိုဂ်င္ Estrogen ေဆး၀ါးကိုေတာ့ မီးယပ္ေရာဂါအမ်ိဳးမ်ိဳးကုသရာမွာ ေဟာ္မုန္းအစားထိုးေဆး၀ါးအျဖစ္ တိုက္ေကြၽးေလ့ရွိပါတယ္။ လူ႕ကိုယ္ခႏၶာပံုစံ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲဖို႕အတြက္ေတာ့ ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးကို သံုးစြဲေလ့မရွိပါဘူး။ ဘယ္ေဟာ္မုန္းေဆးပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရာဂါကုသတဲ့ေနရာမွာ ေဆးခ်ိန္ ပမာဏကို တိက်ေနရေအာင္ ဂရုစိုက္ထိန္းသိမ္းျပီး ကုသေပးၾကရပါတယ္။ ဆီးခ်ိဳေရာဂါေ၀ဒနာသည္ တစ္ေယာက္ကို အင္ဆူလင္ ေဟာ္မုန္းေဆးေတြ အထိုးလြန္သြားခဲ့ရင္ သတိလစ္ျပီး အသက္ပါဆံုးရႈံးသြားရႏိုင္ပါတယ္။

ရင္သားစူခ်င္တဲ့ေယာက္်ား

ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးတိုင္းမွာ ထူးျခားတဲ့စြမ္းအားေတြ ရွိေနတာေၾကာင့္ ဒီစြမ္းအားေတြကို အလြဲသံုးစားျပဳတဲ့သူေတြ ေပၚေပါက္လာၾကပါ ေတာ့တယ္။ ကိုယ္၀န္တားေဆးကဒ္ထဲမွာ ဣတၳိယေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးေတြပါ၀င္ေနတာကို သိရွိထားတဲ့ မိန္းမအသြင္ႏြဲ႕ခ်င္ေနတဲ့ ေယာက္်ားသားအခ်ိဳ႕ဟာ သူတို႕ရဲ႕ ရင္သားေတြကို ဖြံ႕ကားလာရေအာင္ ဆရာ၀န္နဲ႕မတိုင္ပင္ေတာ့ဘဲ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္တား ေဆး ကဒ္ကို ေသာက္သံုးလာေနၾကပါတယ္။ ေဆး၂၈လံုးစလံုးကို တစ္ျပိဳင္နက္တည္း ေသာက္ခ်လိုက္လို႕ ဗိုက္ေအာင့္ျပီး ေဆးရံုတင္လိုက္ ရတဲ့အျဖစ္ကိုလည္း ၾကံဳေတြ႕ခဲ့ရဖူးပါတယ္။ ေယာက္်ားသား သဘာ၀ကို ဖံုးဖိျပီး မိန္းမဟန္ပန္နဲ႕ ကႏြဲ႕ကယျဖစ္ခ်င္တာေၾကာင့္ သံုးလခံ ပဋိသေႏၶတားေဆးေတြကို ထိုးႏွံေနၾကတဲ့ မိန္းမလ်ာေတြလည္း ရွိေနပါေသးတယ္။

လည္ေစ့ၾကီး ေငါထြက္ေနတာကို ေသးငယ္သြားရ ေအာင္ ႏို႕ခန္းေဆးေတြကို ေသာက္သံုးၾကျပန္ပါတယ္။ မိန္းမအသြင္ဖန္တီးႏိုင္တယ္လို႕ ယူဆတဲ့ ဣတၳိယေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးမ်ိဳးစံုကို တစ္ျပိဳင္နက္တည္း သံုးစြဲေနၾကတဲ့အတြက္ ေခါင္းကိုက္ေ၀ဒနာခံစားရကာ တစ္ကိုယ္လံုး ေဖာသြပ္ျပီး စိတ္ကေယာင္ေခ်ာက္ခ်ားျဖစ္ေနတဲ့ မိန္းမလ်ာေတြကို ေဆးကုသေပးခဲ့ရဖူးပါတယ္။

ကဲခ်င္တဲ့ကိုကို

အသက္ ၂၀အရြယ္သာရွိေသးတဲ့ အမ်ိဳးသားလူငယ္တစ္ေယာက္ကေတာ့ ကာမဆက္ဆံတာၾကာရွည္ခ်င္လို႕ဆိုျပီး တက္စတိုစတီရုန္း ေဟာ္မုန္းေဆးကို ေဆးခန္းမွာ လာထိုးခိုင္းတာမ်ိဳးေတြရွိပါတယ္။ အသက္ ၆၀ေက်ာ္ ဘိုးဘိုးကလည္း တက္စတိုစတီရုန္းကို အားကိုးျပီး စေမာေလးေတြနဲ႕ ကဲေနတတ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တုန္းက ဘီပီအိုင္ေဆး၀ါးစက္ရံုကေန ထုတ္လုပ္ခဲ့တဲ့ ဂ်ယ္ရီယာဗစ္ေဟာ္မုန္းေဆး ေတာင့္ေတြကို ၀ခ်င္သူလူငယ္ေတြက အလြန္အကြၽံေသာက္သံုးခဲ့ၾကဖူးပါတယ္။ ဂ်ယ္ရီယာဗစ္ေဆး မရွိေတာ့တဲ့ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ထိုင္းႏိုင္ငံဘက္ကေန ၀င္ေရာက္လာတဲ့ ၀က္အသားတိုးေဆးလို႕ ေခၚၾကတဲ့ စတီးရြိဳက္ေဟာ္မုန္းေဆးေတြကို ေသာက္သံုးလာၾကျပန္ ပါတယ္။ ဒီေဆး၀ါးေတြေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးသြားတဲ့သူေတြ အရင္ကရွိခဲ့သလို အခုလည္းပဲရွိေနဆဲပါပဲ။ ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးအမ်ား စုဟာ နယ္စပ္ကိုျဖတ္ေက်ာ္ျပီး ေသာက္ေဆးအသြင္၊ ထိုးေဆးအသြင္ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ၀င္ေရာက္လာေနၾကပါတယ္။ အမ်ားစုက ေဆး၀ါး မွတ္ပံုတင္ မထားရွိၾကပါဘူး။ ထုတ္လုပ္တဲ့ႏိုင္ငံကို ေဆးပုလင္းေပၚမွာ ရိုက္ႏွိပ္ေဖာ္ျပထားေပမယ့္ ထိုးေဆးအမ်ားစုဟာ အတုေတြျဖစ္ ေနၾကပါတယ္။ ထိုးေဆးအစစ္ကိုထိုးလို႕ ကိုယ္ခႏၶာထဲမွာ တက္စတိုစတီရုန္းေဟာ္မုန္းေတြ ပိုလွ်ံသြားရင္လည္း ၀က္ျခံထြက္တာနဲ႕ ရင္ သားေတြစူထြက္လာႏိုင္ျပီး မုတ္ဆိတ္ေမႊးေတြပါ ထြက္လာတတ္ပါတယ္။ ကာမေသာင္းက်န္းလြန္ျပီး အိပ္မေပ်ာ္ျခင္းနဲ႕ ဆံပင္ေတြပါ ကြၽတ္လာႏိုင္ပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ တက္စတိုစတီရုန္းေဆးဟာ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာေရာဂါကုိေတာင္ ျဖစ္သြားေစႏိုင္ပါတယ္။ တက္စတို စတီရုန္းေဟာ္မုန္းေဆးကို ဆီးခ်ိဳေရာဂါေ၀ဒနာရွင္တစ္ေယာက္ကသံုးစြဲေနရင္ေခြၽးေစးေတြျပန္ျပီး ဒယီးဒယိုင္နဲ႕သတိလစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ဘယ္ေဟာ္မုန္းပဲျဖစ္ျဖစ္ ႏွစ္ရွည္လမ်ားသံုးစြဲရင္ေတာ့ အသည္းနဲ႕ေက်ာက္ကို ပ်က္စီးေစတတ္တဲ့အျပင္ ကင္ဆာေရာဂါပါ ျဖစ္သြားရ ႏိုင္ ပါတယ္။အခုအခါမွာ တက္စတိုစတီရုန္းကို အသြင္ေျပာင္းလဲ ထုတ္လုပ္ထားတဲ့ ဂ်ဴရာဘိုလင္ Durabolin ထိုးေဆးေတြကိုလည္း ထိုးေန ၾကပါတယ္။ အားကစားသမားေတြမွာ တစ္ပြဲတိုးစြမ္းအားတက္ေစတာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာျပိဳင္ပြဲေတြမွာ မသံုးစြဲဖို႕ တားျမစ္ထားပါတယ္။ တားျမစ္ထားတဲ့ၾကားက ကိုယ့္အစြမ္းအစကို ကိုယ္မယံုၾကည္ဘဲ ေဟာ္မုန္းေဆးကို အားကိုးျပီး အႏိုင္ယူခ်င္ၾကတာေၾကာင့္ အေလးမ အားကစားမယ္အခ်ိဳ႕ဟာ ဆုတံဆိပ္ေတြရရွိျပီးမွ ျပန္လည္အသိမ္းခံလိုက္ၾကရတာေတြလည္းရွိခဲ့ပါတယ္။ ဂ်ဴရာဘိုလင္ေဆးဟာလည္း တက္စတိုစတီရုန္းေဆးနည္းတူ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြရွိေနပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးေတြဟာ လိုရာဆႏၵေတြကို ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္တဲ့ လိုတရေဆး၀ါးေတြ မဟုတ္ၾကပါဘူး။ အားတိုးေဆး လည္း မဟုတ္တဲ့အျပင္ ေဟာ္မုန္းေဆး၀ါးကို နည္းနည္းေလး သံုးစြဲလိုက္တာနဲ႕ ကိုယ္တြင္းလုပ္ငန္းေတြကို ကေမာက္ကမျဖစ္သြားေစ ႏိုင္ပါတယ္။ တာရွည္သံုးစြဲရင္ လူ႕ပံုပန္း၊ လူ႕စရိုက္နဲ႕ အမူအရာေတြကိုပါ ေျပာင္းလဲသြားျပီး အသက္အႏၲရာယ္ကိုပါ ရန္ရွာလာတတ္တဲ့ အတြက္၊ ဘယ္ေဟာ္မုန္းေဆးပဲျဖစ္ျဖစ္ ေဆးကုသမႈ ခံယူရတာကလြဲလို႕ သူမ်ားတကာအေျပာနဲ႕ မသံုးစြဲသင့္ပါေၾကာင္း ေဆြးေႏြးတင္ ဆက္ေပးလိုက္ရပါတယ္။

ေဒါက္တာျမင့္ဦး (ဂ်ီပီ)

ေနရာလြဲမွား သေႏၶတည္ျခင္း ဆိုေသာ တိတ္တဆိတ္ လူသတ္သမား တစ္ေယာက္

Ectopic Pregnancy: Getting to Know A Silent Killer for Women

မိုးေရစက္မ်ား အံု႔အံု႔သည္းသည္း ရြာသြန္းေသာ ငယ္ဘ၀ထဲက ဇြန္လတစ္လတြင္ ခင္မင္ခဲ့ရေသာ သူငယ္ခ်င္း မိန္းကေလး တစ္ဦး ရွိ၏။ ေက်ာင္းဖြင့္ရက္ အတန္းသစ္၌ စတင္ ခင္မင္ခဲ့ရျခင္း ျဖစ္သည္။ ျပံဳးရႊင္ေဖာ္ေရြကာ သူငယ္ခ်င္းခ်င္း ကူညီတတ္၍ လူခ်စ္လူခင္ေပါေသာ သူမသည္ ေက်ာင္းစာႏွင့္ ဘက္စံုထူးခြ်န္ဆု ျပိဳင္ပြဲမ်ား၌ မၾကာခဏ ကြ်န္ေတာ္ႏွင့္ အဓိက ျပိဳင္ဘက္ မၾကာခဏ ျဖစ္ခဲ့ဖူးသျဖင့္ မွတ္မွတ္ရရ ရွိခဲ့သည္။

ေဆးတကၠသိုလ္ တက္ေတာ့လည္း တူတူမို႔ ဆက္လက္ ခင္မင္ရင္းႏွီးခဲ့သည္။ သူမသည္ ဘက္စံု ေတာ္ေသာ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ ျဖစ္ျပီး အလုပ္သင္ဆရာ၀န္ ဘ၀တြင္ လူနာမ်ားကို ဂရုစိုက္ ကုသေပးတတ္ေသာ္လည္း သူမ၏ အားနည္းခ်က္မွာ ကိုယ္တိုင္၏ က်န္းမာေရးကို ေတာ္ရိေလ်ာ္ရိသာ ဂရုစိုက္တတ္ျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း ကြ်န္ေတာ္ သတိထားမိခဲ့သည္။ ေက်ာင္းျပီးေတာ့ သူမ စီးပြားေရး ေလာကမွ ခ်စ္သူႏွင့္ အိမ္ေထာင္ျပဳကာ ေဆးေလာကကို ေက်ာခိုင္းခဲ့သျဖင့္ ထူးခြ်န္ေသာ ဆရာ၀န္တစ္ဦး ေလ်ာ့သြားျခင္းကို ကြ်န္ေတာ္ ႏွေမ်ာခဲ့ဖူးသည္။

တစ္ေန႔ေသာအခါ သူမ အလွဴတစ္ခုသို႔ သြားခဲ့ျပီး အိမ္ေရာက္ေသာ အခါ ၀မ္းေလွ်ာ၀မ္းပ်က္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ အရည္ဓာတ္ ဆံုးရွံဳးမွဳေၾကာင့္ ေသြးေပါင္ေတြက်ကာ ၀မ္းသြားရင္း ဗိုက္လည္း အရမ္းေအာင့္သည္။ ထက္ျမက္ေသာ ဆရာ၀န္ တစ္ဦး ျဖစ္သည့္ သူမက ဘယ္ေဆးခန္းမွ မသြား။ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ပင္ အေၾကာထဲ အပ္စိုက္ကာ ဓာတ္ဆားရည္ ပုလင္းမ်ားပင္ ခ်ိတ္လိုက္ေသးသည္။

တစ္ရက္ထဲႏွင့္ ၀မ္းကေကာင္းသြားေသာ္လည္း ေသြးေပါင္က တက္မလာ။ ဒါကို သူမက အရည္ဓာတ္ ဆံုးရွံဳးမွဳ မ်ားသြားေသာေၾကာင့္ ထင္ကာ အိမ္မွာပဲ ေပကာေနျပီး ပုလင္းေတြပဲ ဆက္ခ်ိတ္သည္။ ေနာက္ေန႔မနက္ သူမ အိပ္ရာထဲမွာ ကြယ္လြန္သြားေၾကာင္း သူမအမ်ိဳးသားက ကြ်န္ေတာ္တို႔ သူငယ္ခ်င္းေတြဆီ ဖုန္းဆက္ေျပာေတာ့ အားလံုး၀မ္းနည္းေၾကကြဲရသလို အံံ့လည္း အံ့ၾသၾက၏။ ရင္ခြဲစစ္ေဆးမွဳ လုပ္ေတာ့ ေနရာမွား သေႏၶတည္ျခင္း ေပါက္ထြက္ကာ ၀မ္းဗိုက္အတြင္း ေသြးယိုစိမ့္မွဳ လြန္၍ ေသဆံုးသည္ဟု သိရေတာ့မွ သူမ အမ်ိဳးသား အပါအ၀င္ လူအားလံုး ပို၍ အံ့ၾသကာ မေျဖဆည္ႏိုင္ ျဖစ္ရသည္။

၀မ္းပ်က္ျခင္းႏွင့္ တြဲ၍ တျပိဳင္နက္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ ေနရာမွားသေႏၶတည္မွဳ ေပါက္ထြက္သြားျခင္း၏ လကၡဏာမ်ား ျဖစ္ေသာ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း၊ ေသြးေပါင္က်ျခင္းတို႔သည္ သူမ ကံဆိုးစြာပင္ ဂရုမျပဳမိခဲ့ျခင္း ျဖစ္မည္။ ရာသီေသြး ႏွစ္လခန္႔ မေပၚေသာ္သည့္ အခ်က္ကိုလည္း ဤကဲ့သို႔ မမွန္ျခင္းက ျဖစ္ေနက်ဟု ထင္ကာ ထည့္တြက္ဖို႔ သူမ ခြ်တ္ေခ်ာ္ခဲ့ျခင္းႏွင့္ သာမန္ ၀မ္းပ်က္ေရာဂါဟု တြက္ဆကာ ေဆးရံုမသြားခဲ့ျခင္းတို႔သည္ ယခုကဲ့သို႔ ေမွ်ာ္လင့္မထားေသာ ရုတ္တရက္ အျဖစ္ဆိုးကို ဖိတ္ေခၚလိုက္ျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ေနာက္မွ ကြ်န္ေတာ္တို႔ သိရသည္။

မိုးေရစက္မ်ား အံု႔အံု႔သည္းသည္း ရြာသြန္းေသာ ဇြန္လတစ္လတြင္ သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္ကို ဤသို႔ ကြ်န္ေတာ္ ဆံုးရွံဳးခဲ့ရဖူး ပါသည္။ အေၾကာင္းရင္းမွာ ၾကားရံုျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ထိတ္လန္႔ၾကေသာ Ectopic Pregnancy ေခၚ ေနရာလြဲမွား သေႏၶတည္ျခင္းဆိုသည့္ ေသြးေအးလူသတ္သမား တစ္ေယာက္က သူမကို ေခ်ာင္းေျမာင္းလုပ္ၾကံ သြားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။

ေနရာလြဲမွား သေႏၶတည္ျခင္း ဆိုတာဘာလဲ
ေနရာလြဲမွား သေႏၶတည္ျခင္း ဆိုတာ အသက္အႏၱရာယ္ အရမ္းရွိျပီး အေရးေပၚ ကုသမွဳ မျဖစ္မေန လိုအပ္တဲ့ အေျခအေန တစ္ရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ သေႏၶသားဟာ ပံုမွန္လို သားအိမ္ထဲမွာ မတည္ဘဲ သားဥျပြန္ (Fallopian Tube) လို႔ ေခၚတဲ့ သားအိမ္ (Utreus) နဲ႔ သားဥအိမ္ (Ovaries) ႏွစ္ခုကို ဆက္သြယ္ေပးထားတဲ့ ျပြန္ေလးႏွစ္ဖက္ထဲက တစ္ဖက္ဖက္မွာ သြားတည္ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အရမ္းရွားပါးတဲ့ ကိစၥေတြမွာဆို သားဥအိမ္မွာ (သို႔) ၀မ္းဗိုက္တြင္း ကလီစာ တစ္ခုခုမွာ ေနရာမွားျပီး သေႏၶတည္ ေနတတ္ပါတယ္။ ေနရာလြဲမွား သေႏၶတည္ျခင္းဟာ ကိုယ္၀န္ရဲ့ အေစာပိုင္း ရက္သတၱပတ္ေတြမွာ စသိသာလာျပီး မ်ားေသာအားျဖင့္ ကိုယ္၀န္ ၈ ပတ္မွာ (၅၆ ရက္) ေလာက္မွာ ေပၚေပါက္လာတတ္ပါတယ္။


ေနရာလြဲမွား သေႏၶတည္ျခင္းဟာ ဘယ္ေလာက္ အျဖစ္မ်ားသလဲ
ကိုယ္၀န္ေဆာင္ျခင္း အၾကိမ္ ၅၀ မွာ တစ္ၾကိမ္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အၾကမ္းဖ်င္း ေျပာရရင္ ကိုယ္၀န္ေတြ အားလံုးရဲ့ ၂% ေပါ့။ အဲေလာက္ အျဖစ္မ်ားသလို ျဖစ္လာရင္ အသက္နဲ႔ အရမ္းနီးလို႔ အရြယ္ေရာက္ျပီး အမ်ိဳးသမီးအားလံုး သိထားသင့္တဲ့ ေရာဂါတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။

ေရာဂါလကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ
မ်ားေသာအားျဖင့္
မိန္းမကိုယ္က ေသြးနည္းနည္းစီ ဆင္းျခင္း
ပ်ိဳ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္း (ဒါကေတာ့ သိပ္မကြဲျပားပါဘူး။ ကိုယ္၀န္ရွိရင္ အမ်ိဳးသမီးတိုင္း ျဖစ္တတ္ၾကလို႔ပါ)
၀မ္းဗိုက္ေအာက္ပိုင္း ေအာင့္ျခင္း (ကိုယ္၀န္ေဆာင္ တစ္ေယာက္အတြက္ ဗိုက္ရဲ့ ဘယ္ေနရာက ေအာင့္ေအာင့္ ဆရာ၀န္ မျဖစ္မေန ျပဖို႔ လိုတယ္ဆိုတဲ့ အသိရွိရပါမယ္)
ဗိုက္ထဲက စူးကနဲ ထိုးေအာင့္တတ္ျခင္း
ခႏၶာကိုယ္ အျခမ္းတစ္ျခမ္းက ေအာင့္တတ္ျခင္း
သြက္ခ်ာလည္ မူးေ၀သလို၊ အားနည္းသလို ခံစားရျခင္း
ပခံုး၊ လည္ပင္းႏွင့္ စအိုအတြင္းပိုင္းက နာျခင္း စတာေတြ ခံစားရေလ့ ရွိပါတယ္။

ေနရာမွား သေႏၶတည္ျခင္းမွာ အေၾကာက္ရဆံုး ကေတာ့ သေႏၶသားဟာ ၾကီးလာတာနဲ႔ အမွ် သားဥျပြန္ မဆန္႔ေတာ့ဘဲ ေပါက္ကြဲထြက္သြားျခင္းပါပဲ။ ေပါက္ထြက္သြားေသာ ေနရာမွားသေႏၶ (Ruptured Ectopic Pregnancy) လို႔ ေခၚပါတယ္။ အဲဒီအေျခအေနမွာ ကြဲထြက္သြားတဲ့ ေနရာကေန ေသြးေတြ စိမ့္ထြက္လာပါတယ္။ ဗိုက္ထဲမွာမို႔ ေသြးကို မျမင္ရလို႔ ေသြးထြက္မ်ားတာမသိဘဲ ကုသမွဳ မခံယူျဖစ္ေသးကာ အသက္ဆံုးရွံဳးရတတ္ဆံုး အေျခအေနမို႔ အရမ္းေၾကာက္ဖို႔ ေကာင္းပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ လကၡဏာေတြထဲက တစ္ခုခု ခံစားရျပီဆိုတာနဲ႔ သင့္ရဲ့ ဆရာ၀န္ဆီ ျဖစ္ေစ၊ နီးစပ္ရာ ေဆးရံု ေဆးခန္းကို ျဖစ္ေစ အျမန္သြားဖို႔ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို အၾကံေပးလိုပါတယ္။ ဒါဟာ လႏုေသးတဲ့ အခ်ိန္မွာကို ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္မို႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ထားမွန္း မသိေသးေပမယ့္ ရာသီ တစ္လ၊ ႏွစ္လ ေပ်ာက္ထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြလည္း သတိထားရမယ့္ အခ်က္ဆိုတာ မွတ္ထားၾကပါ။ ခင္မင္သူ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို ဒီ message ေလး လက္ဆင့္ကမ္း ေျပာျပလိုက္ၾကပါ။

ဒါ့အျပင္ ေဆးရံုအေရာက္ေနာက္က်ရင္ ေသြးထြက္လြန္ ေသဆံုးႏိုင္သလို အသက္မဆံုးရင္ေတာင္ ေနာက္တစ္ၾကိမ္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ႏိုင္စြမ္း ဆံုးရွံဳးသြားႏိုင္လို႔ အခ်ိန္ဟာ အသက္ပဲ ဆိုတာ သိမွတ္ထားေစခ်င္ပါတယ္။

ဘာေၾကာင့္ ေနရာမွား သေႏၶတည္ရတာလဲ
ဖလိုပီယန္ျပြန္ ေခၚ သားဥျပြန္ ပံုမွန္အေနအထား မရိွတဲ့ အတြက္ ျဖစ္ရတာပါ။ အမရဲ့ သားဥ (Egg) နဲ႔ အဖိုမ်ိဳးပြားဆဲလ္ (Sperms) သေႏၶေအာင္ျခင္းဟာ သားဥျပြန္ထဲမွာ ျဖစ္ျပီး သေႏၶေအာင္သြားတဲ့ မ်ိဳးဥေလးဟာ သားဥျပြန္ ထဲကေန သားအိမ္ထဲကို ေရႊ႕ေျပာင္းရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ျပြန္က ေမြးရာပါေၾကာင့္၊ ေရာင္ယမ္းျခင္းေရာဂါတစ္ခု ျဖစ္ဖူးတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္၊ ခြဲစိတ္မွဳ လုပ္ဖူးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ စသျဖင့္ အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ သေႏၶဥဟာ မေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ေတာ့ဘဲ ျပြန္ထဲမွာ က်န္ခဲ့ျပီး ဆက္ၾကီးထြားလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ တျခားေနရာတစ္ခု ဥပမာ သားဥအိမ္ဆီ ေရာက္သြားျပီး ဆက္ၾကီးထြားပါတယ္။

ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေျခခံ အေၾကာင္းရင္းေတြက ဘာေတြလဲ
• Pelvic Inflammatory Disease (PID) လို႔ေခၚတဲ့ ခါးေအာက္ပိုင္း တင္ပဆံုတြင္း ေရာင္ယမ္းျခင္း ေရာဂါတစ္ခုခု ျဖစ္ခဲ့ဖူးသူေတြ
• ခယ္လ္မိုင္းဒီးယား၊ ဂႏို စတဲ့ ကာလသားေရာဂါ ကူးစက္ခံရဖူးသူေတြ
• ေမြးရာပါ သားဥျပြန္ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္တစ္ခုခု ပါေနသူေတြ
• ၀မ္းဗိုက္ေအာက္ပိုင္း တင္ပဆံုပိုင္း ခြဲစိတ္မွဳ (Pelvic Surgery) လုပ္ဖူးသူေတြ
• သားေၾကာျဖတ္တာ မေအာင္ျမင္ဘဲ ကိုယ္၀န္ျပန္ရသူေတြ (သို႔) သားေၾကာျဖတ္ျပီးမွ သားသမီး ျပန္ယူသူေတြ
• ကေလးရဖို႔ ခက္လို႔ ကေလးရေဆးလို႔ အရပ္ေခၚ ေခၚတဲ့ Fertility Drugs ေတြ ေသာက္သူေတြ
• IUD လို႔ နာမည္ၾကီးေနတဲ့ Intrauterine Device သေႏၶတားပစၥည္း ထည့္ထားသူေတြ (ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ရာခိုင္ႏွဳန္းကေတာ့ အရမ္းနည္းေပမယ့္ သိထားသင့္ပါတယ္)
• အရင္က ေနရာမွားသေႏၶတည္ျခင္း ျဖစ္ဖူးသူေတြ
• ကေလးရဖို႔ ခက္လို႔ ျပင္ပမွာ သေႏၶေအာင္ေအာင္ လုပ္ျပီးမွ မိခင္ေလာင္း သားအိမ္ထဲ ျပန္ထည့္တဲ့ in vitro fertilization (IVF) နည္းနဲ႔ ကေလးယူသူေတြဟာ ေနရာမွားသေႏၶတည္ျခင္း ၾကံဳေတြ႔ခံစားရဖို႔ နီးစပ္သူေတြလို႔ ေဆးပညာ ေလ့လာစမ္းသပ္ခ်က္မ်ား အရ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။

ဘယ္လိုေရာဂါရွာေဖြ အတည္ျပဳ ကုသမလဲ
ေဆးရံုေဆးခန္းကို အခ်ိန္မီေရာက္ရင္ ကိုယ္၀န္ရွိမရွိ ဆီးစစ္ျခင္း၊ လက္ျဖင့္ စမ္းသပ္ျခင္း၊ Ultrasound ေခၚ တယ္လီေဗးရွင္း ဓာတ္မွန္ ရိုက္ျခင္း စတဲ့ လိုအပ္တဲ့ စမ္းသပ္ခ်က္ေတြနဲ႔ ဆရာ၀န္က အတည္ျပဳေပးပါလိမ့္မယ္။

အမ်ားအားျဖင့္ ေ၀ဒနာ ျပင္းထန္မယ္၊ ေသြးဆင္းတာ မ်ားမယ္၊ ေသြးေပါင္ အရမ္းထိုးက်ျပီး ေရွာ့ (Shock) ရႏိုင္တယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ေသြးသြင္းျပီး လူနာ အေျခအေန ေကာင္းရင္ ခြဲစိတ္ကုသမွ ရတာမ်ားပါတယ္။ ၾကပ္မတ္စြာ ေစာင့္ၾကည့္ျပီး ေဆး၀ါးနဲ႔ ကုသတာလည္း ရွိပါတယ္။ အေနအထား အားလံုးကို ၾကည့္ရွဳျပီး တြက္ခ်က္ကာ အေကာင္းဆံုး ကုသမွဳနည္းလမ္းကို ဆရာ၀န္က ေရြးခ်ယ္ျပီး လူနာရွင္နဲ႔ ေဆြးေႏြးကာ ျပဳလုပ္ေပးပါလိမ့္မယ္။

သားဥျပြန္ ကြဲထြက္သြားကာ ေသြးေတြ စိမ့္ထြက္ေနျပီး ၀မ္းဗိုက္ထဲ ေသြးေတြ ရွိေနတယ္လို႔ အာထရာေဆာင္းမွာ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အျခား စမ္းသပ္စစ္ေဆးမွဳ တစ္ခုခုမွာေသာ္လည္းေကာင္း ေတြ႔ရရင္ အေရးေပၚ ခြဲစိတ္မွဳ လုပ္မွသာ လူနာရဲ့ အသက္ကို ကယ္တင္ႏိုင္မွာပါ။ အရမ္းဆိုးဆိုးရြားရြား ေပါက္ထြက္သြားတဲ့ ကိစၥမွာဆိုရင္ ကုသမွဳ ခံယူတာ ေနာက္က်သြားရင္ သားဥျပြန္ေရာ သားဥအိမ္ပါ ထုတ္ပစ္ရတတ္တယ္ ဆိုတဲ့ အခ်က္ကိုလည္း သတိထားသင့္ပါတယ္။

အကယ္၍ သားဥျပြန္ မကြဲထြက္သြားဘူး၊ သေႏၶသားရဲ့ အရြယ္အစားကလည္း အရမ္းမၾကီးေသးဘူးလို႔ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမွဳေတြမွာ ေတြ႔ရွိရင္ ၀မ္းဗိုက္တြင္းၾကည့္ မွန္ေျပာင္းသံုး အေသးစားခြဲစိတ္မွဳ (Laparoscopic Surgery) ျပဳလုပ္လို႔ ရပါတယ္။ ၀မ္းဗိုက္တြင္းၾကည့္ မွန္ေျပာင္း (Laparoscope) ဆိုတာ ေသးငယ္ေပ်ာ့ေပ်ာင္းတဲ့ ကိရိယာ တစ္မ်ိဳး ျဖစ္ျပီး ၀မ္းဗိုက္မွာ ေသးငယ္တဲ့ အေပါက္ေလး ေဖာက္လိုက္ျပီး အဲအေပါက္ကေန အထဲကို ကိရိယာ ထည့္လိုက္ကာ အျပင္က ဖန္သားျပင္ေပၚကေန တစ္ဆင့္ ၾကည့္ရွဳႏိုင္တဲ့ ကိရိယာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ၄င္းကိရိယာ အကူအညီနဲ႔ ခြဲစိတ္မွဳကို အျပင္ကေန လုပ္ႏိုင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနရာတိုင္း က်ယ္ျပန္႔စြာ အသံုးျပဳႏိုင္ဖို႔ မလြယ္ေသးပါဘူး။

ကုသမွဳ ျပီးသြားရင္ေတာ့ ကိုယ္၀န္က်န္ေသးလား၊ ေနာက္တစ္ၾကိမ္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ဖို႔ ျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ရဲ့လား ဆိုတာေတြကို ျပန္စစ္ရပါတယ္။

ေနရာမွားျပီး သေႏၶတည္တာ ျဖစ္ဖူးရင္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ႏိုင္ပါဦးမလား
စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ လူမွဳေရး စသျဖင့္ အဖက္ဖက္က ထိခိုက္တဲ့ ဒီအျဖစ္ဆိုးၾကီး ခံစားရဖူးသူ အမ်ိဳးသမီးတိုင္း ေမးေလ့ရွိတဲ့ ေမးခြန္းပါပဲ။ အေျဖကေတာ့ ရပါတယ္။ ေနရာလြဲ သေႏၶတည္ဖူးသူ အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးဟာ ပံုမွန္ ကိုယ္၀န္ ျပန္ရႏိုင္ျပီး က်န္းမာရႊင္လန္းစြာ သားသမီး ရႏိုင္ပါေသးတယ္။ အခန္႔မသင့္လို႔ သားဥျပြန္ တစ္ဖက္ ျဖစ္ေစ၊ သားဥအိမ္ တစ္ဖက္ျဖစ္ေစ ထုတ္လုိုက္ရရင္ေတာင္မွ က်န္တဲ့ဖက္က သားဥျပြန္နဲ႔ သားဥအိမ္ အစံုက ေကာင္းေနရင္ ေအးေဆးပါပဲ။ ၃ လကေန ၆ လေလာက္ နားျပီး မိခင္မွာ ေသြးအားနည္းျခင္း၊ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းေတြ မရွိေတာ့ဘူးဆိုရင္ ကေလးယူလို႔ ရျပီလို႕ အၾကမ္းဖ်င္း ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အေသးစိတ္ကိုေတာ့ သားဖြားမီးယပ္ အထူးကုတစ္ေယာက္နဲ႔ ျပသတိုင္ပင္ပါ။

ဒီေနရာမွာ အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္တစ္ခ်က္က နာလန္ထစ အမ်ိဳးသမီးရဲ့ ရုပ္ပိုင္း က်န္းမာေရးအျပင္ စိတ္ပိုင္းက်န္းမာေရးကိုပါ ျပန္ေကာင္းလာေအာင္ လုပ္ေပးဖို႔ မျဖစ္မေန လိုတယ္ ဆိုတာပါပဲ။ ခင္ပြန္းနဲ႔ ဇနီးသည္အၾကား ဘယ္သူ႔ ဘယ္သူကမွ အျပစ္မတင္ၾကပါနဲ႔။ မျမင္လိုက္ရတဲ့ ရင္ေသြးကို ဆံုးရွံဳးလိုက္ရျပီး လူမွဳေရး က်န္းမာေရး စီးပြားေရး စသျဖင့္ ျပႆနာမ်ိဳးစံု ၾကံဳထားရသူ လူနာကိုယ္တိုင္ကလည္း သူမကိုယ္သူမ အျပစ္ရွိတယ္၊ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ ရွိေနတယ္လို႔ အျပစ္တင္ စိတ္ဓာတ္က်တာမ်ိဳး မျဖစ္ေအာင္ မိသားစုက ေဖးမ ေဖ်ာင္းဖ်ေပးဖို႔ အရမ္း အေရးၾကီးပါတယ္။ ဆရာ၀န္ကလည္း ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြး ပညာေပးျပီး လုပ္လို႔ ရတာေတြ လုပ္ေပးမွာပါ။



ျပည္ပႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕မွာ ကိုယ္၀န္ဆံုးရွံဳးမွဳ အားေပးႏွစ္သိမ့္ေရးအဖြဲ႔ (Pregnancy Loss Support Groups) ေတြ အမ်ားၾကီး ရွိလို႔ အေတာ္ေလး အဆင္ေျပတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ တိုင္းျပည္မွာလည္း ဒီလို ကိစၥတစ္ခုစီအတြက္ သီးသန္႔ လူမွဳ၀န္ထမ္း အဖြဲ႔ေတြ မၾကာခင္ ေပၚလာဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။ ဒီမွာ လက္ရွိ ဒီအလုပ္ကို ေဆးရံုအလုပ္တစ္ဖက္နဲ႔ ဆရာ၀န္ေတြကပဲ တာ၀န္ယူလုပ္ေနရတာ ျဖစ္လို႔ လစ္ဟင္းမွဳေတြ ရွိေကာင္း ရွိႏိုင္ပါမယ္။

ေနရာလြဲမွား သေႏၶတည္ျခင္းကို ကာကြယ္လို႔ ရႏိုင္မလား
အရွိအတိုင္း ေျဖရရင္ တိတိက်က် ၁၀၀% ထိေရာက္စြာ ကာကြယ္လို႔ မရပါဘူးလို႔ပဲ ေျဖရမွာပါ။ ဒါေပမဲ့ ဒီေရာဂါကို ျဖစ္ေစတဲ့ အခ်က္ေတြကိုေတာ့ မခဲမယဥ္း ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ အထက္မွာ ေျပာခဲ့သလို လိင္မွတစ္ဆင့္ ကူးစက္ေသာ ေရာဂါမ်ား (Sexually Transmitted Diseases, STDs) ေတြ မရွိေအာင္ ကိုယ္၀န္မေဆာင္ခင္ကတည္းက ကုသထားရပါမယ္။

ခါးေအာက္ပိုင္း တင္ပဆံုတြင္း ေရာင္ယမ္းျခင္း ေရာဂါတစ္ခုခု ျဖစ္ခဲ့ဖူးသူေတြ၊ ၀မ္းဗိုက္ေအာက္ပိုင္း တင္ပဆံုပိုင္း ခြဲစိတ္မွဳ (Pelvic Surgery) လုပ္ဖူးသူေတြ၊ သားေၾကာျဖတ္ထားပါလ်က္ (သို႔) IUD သားအိမ္တြင္းထည့္ သေႏၶတား ပစၥည္း သံုးထားပါလ်က္ ကိုယ္၀န္ရလာရင္၊ ယခင္ ေနရာမွား သေႏၶတည္ျခင္း ျဖစ္ဖူးသူေတြ၊ ေက်ာက္ကပ္ ဆီးအိမ္ စတဲ့ ခါးေအာက္ပိုင္း ခြဲစိတ္မွဳေတြ လုပ္ဖူးသူေတြဟာ ကိုယ္၀န္ ရွိျပီလို႔ သိလွ်င္ သိခ်င္း ဆရာ၀န္နဲ႔ ျပျပီး ၾကိဳတင္ စစ္ေဆးထားရင္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ လိင္မွတစ္ဆင့္ ကူးစက္တဲ့ ေရာဂါေတြ မရေအာင္ မိမိရဲ့ လူေနမွဳ အက်င့္စရိုက္ ဂုဏ္သိကၡာကို ထိန္းသိမ္းရင္ ေနရာမွား သေႏၶတည္ျခင္းကိုပါ ကာကြယ္ျပီးသား ျဖစ္ေစပါတယ္။


နီးစပ္ရာ ေဆးရံုေဆးခန္းမွာ Antenatal Care ေခၚ AN Care ေခၚ မိခင္ေလာင္း ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ျခင္း (အရပ္အေခၚ ဗိုက္အပ္ျခင္း) မွန္မွန္ သြားျပမယ္ ဆိုရင္ အထက္ပါ ျပႆနာေတြကို စစ္ေဆးျပီး ေနရာလြဲမွား သေႏၶတည္ျခင္းကို သံသယ ရွိေလာက္တဲ့ လကၡဏာေတြ ေတြ႔တာနဲ႔ လိုအပ္တဲ့ စစ္ေဆးမွဳေတြ ထပ္လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါဆို လိုအပ္ရင္ ေဆးရံုတက္ ကုသမွဳ အျမန္ဆံုး ခံယူဖို႔ အခ်ိန္ မေႏွာင္းေတာ့ဘူးေပါ့။

ေမြးရာပါ သားဥျပြန္ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ ပါတယ္၊ ေနရာမွားျပီး သေႏၶတည္ေနတယ္ ဆိုရင္လည္း AN Care မွာ ပါတဲ့ အာထရာေဆာင္း ရိုက္ျခင္းေၾကာင့္ ေစာေစာ ေတြ႔ရင္ ဘာထိခိုက္မွဳ ဘာအႏၱရာယ္မွ မရွိဘဲ ကုသႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မိခင္ေရာ ကေလးအတြက္ပါ အျခားေသာေကာင္းက်ိဳးေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိျပီး မျဖစ္မေန လိုအပ္တဲ့ ၊ ေနရာလြဲမွား သေႏၶတည္ျခင္းကို အဓိက ကာကြယ္ႏိုင္တဲ့ AN Care ေခၚ ဗိုက္အပ္ျခင္းကို ကိုယ္၀န္ရွိမွန္း သိျပီးကတည္းက စတင္လုပ္ေဆာင္ၾကပါလို႔ တိုက္တြန္းပါရေစ။


Written by : ေဒါက္တာသီဟသစ္

Credit: http://www.mmdailynews.com/viewprofile.php?uid=18957

အစိမ္းေရာင္နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ အမာရြတ္ကို ကုသပါ

ပ်ိဳပ်ိဳအိုအို က်ား၊မ-မေရြး လွခ်င္ပခ်င္ၾကပါတယ္။ သိပ္ျပီးမလွခ်င္တဲ့သူဆိုရင္ေတာင္မွ အနည္းဆံုးေတာ့ ျမင္သာထင္သာရွိတဲ့ေနရာေတြ မွာ အမာရြတ္ၾကီးထင္ေနမွာကိုေတာ့ ဘယ္သူမွ လိုလားၾကမယ္မထင္ပါဘူး။ အမာရြတ္ကို ကုသတဲ့ အေကာင္းဆံုးနည္းကေတာ့ အမာ ရြတ္မျဖစ္ေအာင္ေနထိုင္ျခင္းပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ တကယ္လို႕ မလႊဲမေရွာင္သာ ဒဏ္ရာအမာရြတ္ျဖစ္ခဲ့ရင္ေတာ့ အစိမ္းေရာင္ သဘာ၀ပစၥည္း မ်ားနဲ႕ ကုသျခင္းကအေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္။

ဘာေၾကာင့္ အမာရြတ္ျဖစ္တာလဲ

အမာရြတ္ျဖစ္ျခင္းဟာ ဘာေၾကာင့္ဆိုတာ အျပည့္အစံုတိတိက်က် မသိရေသးပါဘူး။ ေယဘူယ်အားျဖင့္ ေျပာရရင္ေတာ့ အမာရြတ္ဆို တာဟာ ဒဏ္ရာကို ေပ်ာက္ကင္းေအာင္၊ အနာက်က္ေအာင္ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ သဘာ၀တရားက အလိုလိုျပဳလုပ္ေပးတဲ့ ျဖစ္စဥ္တစ္ခုပဲ ျဖစ္ ပါတယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ အေရျပားရဲ႕စုတ္ျပဲေနတဲ့ေနရာကို ေရာဂါပိုးမႊားေတြ၀င္မလာႏိုင္ေအာင္ အျမန္ဆံုးနဲ႕ ထူထူထဲထဲေလးဖံုးအုပ္ ေပးလိုက္တဲ့ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒဏ္ရာအနာကိုလ်င္ျမန္စြာ ပိတ္ပစ္ရမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ အေရျပားက ကိုေလဂ်င္လို႕ေခၚတဲ့ တြယ္ဆက္ တစ္သွ်ဴးေတြကို ေျမာက္ျမားစြာထုတ္ေပးျပီးဖံုးအုပ္ေပးလိုက္တဲ့အခါ အမာရြတ္ဆိုတာ ျဖစ္ေပၚလာျခင္းပါ။ ကေလးငယ္ေတြ ႏို႕စို႕အရြယ္ ကေလးေတြဟာ ဒဏ္ရာေသးေသးေလးေတြအတြက္ဆိုရင္ အမာရြတ္ျဖစ္ခဲပါတယ္။ အမာရြတ္ဟာ လူၾကီးေတြမွာ ပိုျပီးျဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ အမာရြတ္ကို ကုသမယ့္အစိမ္းေရာင္နည္းလမ္းမ်ားကေတာ့ -

(၁) အမာရြတ္ျဖစ္ျခင္းကို ကာကြယ္ပါ

အမာရြတ္ကို ကုသတဲ့အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းကေတာ့ အမာရြတ္မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ျခင္းပါပဲ။ ထိခိုက္ရွနာ တစ္ခုခ်င္းစီဟာအမာရြတ္ ျဖစ္ႏိုင္တာမို႕ ထိခိုက္ရွနာေတြကို ဂရုစိုက္ကုသျခင္းဟာ အမာရြတ္မျဖစ္ေပၚေစဖို႕ ကာကြယ္ျခင္းပါပဲ။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အနာေဖးတက္ လွ်င္ မကိုင္ပါႏွင့္၊ မဆြပါႏွင့္၊ မခြာပါႏွင့္။ အနာကိုသန္႕ရွင္းေျခာက္ေသြ႕စြာထားပါ။ အနာဟာၾကီးျပီးနက္ရင္ ခ်ဳပ္ပါ။ အနာျဖစ္ေနခ်ိန္မွာ က်န္းမာေရးႏွင့္ ညီညြတ္ျပီး အဟာရျဖစ္တဲ့ အစားအစာမ်ား စားျဖစ္ေအာင္စားပါ။

(၂) မရွိမျဖစ္ အဆီမ်ား (Essential Oils) အသံုးျပဳပါ

ေတာေရွာက္ခါး Bitler Oranger အခြံမွရေသာ Naroli oil, လာဗင္ဒါအေမႊးဆီ (Lavendar) , bergamot လိေမၼာ္ခြံမွရေသာ bergamot oil, လိေမၼာ္ခြံဆီ ခ်မိုမိုင္းအဆီ (Chamomile) ကဲ့သို႕ေသာ Essential Oils ေမႊးရနံ႕အဆီမ်ားဟာ အမာရြတ္ေတြကို သဘာ၀အတိုင္း ေခ်ာမြတ္ေပ်ာက္ကင္းေစဖို႕ ကူညီႏိုင္ပါတယ္။ Neroli အဆီအစက္အနည္းငယ္ကို အထက္ေဖာ္ျပပါ အျခားအဆီတစ္မ်ိဳးႏွင့္ သမေအာင္ ေရာစပ္ပါ။ ျပီးလွ်င္ ႏွိပ္နယ္လိမ္းရာတြင္ အသံုးျပဳရန္ အျခားေပါမ်ားသည့္ ဆီတစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ဆီတစ္မ်ိဳးမ်ိဳး တစ္ခြက္ခန္႕ႏွင့္ ေရာစပ္ျပီး အမာ ရြတ္ထင္မည့္ေနရာသို႕ ရက္သတၲပတ္တစ္ပတ္ခန္႕ အတန္ၾကာစိမ့္၀င္ေအာင္ ပြတ္သပ္ျပီး လူးေပးပါ။

(၃) ရွားေစာင္းလက္ပပ္သံုးပါ (Aloe Vera)

ရွားေစာင္းလက္ပပ္ (Aloe Vera)ဟာ အံ့ၾသစရာေကာင္းတဲ့အေရျပားေခ်ာမြတ္တဲ့ ေဆးတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ အမာရြတ္ဟာ လတ္တေလာ ျဖစ္တဲ့ အနာ အမာရြတ္ဆိုရင္ ရွားေစာင္းလက္ပပ္နဲ႕ ေဖာ္ထုတ္ထားတဲ့ ခရင္မ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ဒါမွမဟုတ္ လတ္ဆတ္တဲ့ ရွားေစာင္းလက္ပပ္ အတြင္းသား အႏွစ္ကို တိုက္ရိုက္ပဲ အမာရြတ္ေနရာကို အသာအယာ ျဖည္းျငင္းစြာ စိမ့္၀င္ေအာင္ လူးေပးပါ။ ရွားေစာင္းလက္ပပ္ဟာ ၀က္ျခံကဲ့သို႕ ေသာ မ်က္ႏွာမွအမာရြတ္မ်ားအတြက္ ပိုျပီးေကာင္းမြန္ပါတယ္။ ကံမေကာင္းတာကေတာ့ ရွားေစာင္းလက္ပပ္က အရင္က ျဖစ္ခဲ့တဲ့ အမာ ရြတ္ေဟာင္းေတြကိုဆိုရင္ အမာရြတ္ကို အနည္းငယ္ေပ်ာ့ေပ်ာင္းသြားေစတာကလြဲလို႕ သိပ္ျပီးေပ်ာက္ကင္းေအာင္ မလုပ္ ေပးႏိုင္ပါဘူး။

(၄) ဗီတာမင္ E ကိုအသံုးျပဳပါ (Vitamin – E)

ရွားေစာင္းလက္ပပ္လိုပဲ ဗီတာမင္ E ဟာလည္း အေရျပားေခ်ာမြတ္ႏူးညံ့ေစတဲ့ Skin Conditioner ျဖစ္ပါတယ္။ ဗီတာမင္Eအဆီကို အေရ ျပားေပၚမွာ လိမ္းေပးပါ။ လိမ္းတဲ့အခါ အမာရြတ္ေပ်ာ့ေပ်ာင္းႏူးညံ့လာတဲ့အထိ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ႏွိပ္နယ္ပြတ္သပ္ျပီး လိမ္းေပးပါ။ ရက္သတၲ ပတ္အနည္းငယ္ၾကာျမင့္လွ်င္ အမာရြတ္ေနရာတြင္ သိသာထင္ရွားစြာ တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာတာကို ေတြ႕ရပါမယ္။ ဗီတာမင္ E ဟာ အနာခ်ဳပ္ရိုး၊ ခ်ဳပ္ေၾကာင္းေတြကိုလည္း ခ်ဳပ္ရိုးရာမထင္ေအာင္ ကူညီေပးႏိုင္ပါတယ္။ ခ်ဳပ္ရိုးေပၚမွာ လိမ္းေပးျခင္းအားျဖင့္ ခ်ဳပ္ရိုးမ်ားမ ထင္ရွားဘဲ ေမွးမွိန္သြားမွာျဖစ္ပါတယ္။

(၅) ၾကက္ဆူဆီလည္း သံုးၾကည့္ပါ (Castor Oil)

ေပါလ္ပစ္ခ်္ဖို႕ဒ္ (Paul Pithcford0 ဆိုသူေရးတဲ့ Healing with Whole Foods: Asian Traditions and Modern Medicine စာအုပ္ ထဲမွာေရးထားတာကေတာ့ အမာရြတ္ေတြ ေပ်ာ့ေပ်ာင္းျပီး ေမွးမွိန္သြားေအာင္၊ အမာရြတ္မထင္ေအာင္ ၾကက္ဆူဆီကိုလည္း အသံုးျပဳ ႏိုင္ေၾကာင္း ေထာက္ခံထားပါတယ္။ ၄င္းက ဖလံနယ္အ၀တ္စ သန္႕သန္႕တစ္ခုကို ၾကက္ဆူဆီႏွင့္ရႊဲစိုေနေအာင္ ႏွစ္ထားပါ။ ၄င္းအ၀တ္ စျဖင့္ အမာရြတ္ကို ဖုံုးအုပ္ျပီး တစ္နာရီမွ ႏွစ္နာရီခန္႕ၾကာေအာင္ တစ္ေန႕ႏွစ္ၾကိမ္ ပတ္တီးစည္းသလို စည္းထားေပးပါ။

Credit: www.medindia.com

စိတ္ခံစားမႈေၾကာင့္ ဆာေလာင္မႈအားေျဖရွင္းျခင္း

How to deal with emotional hunger

အစာကို အလြန္အကြၽံစားေသာက္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကလည္း အေၾကာင္းျပခ်က္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ ပ်င္းတာေၾကာင့္ ပိုစားျဖစ္သြား တာလား၊ ၀မ္းနည္းလို႕လား၊ ဒါမွမဟုတ္စိတ္ဆိုးလို႕ စိတ္ပ်က္လို႕ အဆင္မေျပတာရွိလို႕ စသျဖင့္ ျဖစ္ပါတယ္။

မိမိ စိတ္ေစရာႏွင့္ စားေသာက္မႈရဲ႕ ရလဒ္

Keep a food and mood diary

ေန႕စဥ္ ဘယ္လို အစားအစာမ်ိဳး စားျဖစ္သလဲဆိုတာကို တစ္ပတ္ေလာက္ စာအုပ္နဲ႕ေရးမွတ္ထားျပီး မစားခင္နဲ႕ စားျပီးေနာက္ ဘယ္လို ခံစားရတယ္ဆိုတာကို စဥ္းစားႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္ပါ။ ဒီလိုခ်ေရးၾကည့္ရင္းနဲ႕မွ မဆာဘဲ ဘာေၾကာင့္အစာေတြ အမ်ားၾကီးစားျဖစ္သြားတာလဲ ဆိုတာကို သိလာပါလိမ့္မယ္။ ဒီေတာ့မွ ကိုယ္လိုခ်င္တာနဲ႕ ကိုယ္ရလာတာကို လက္ေတြ႕သိလာမွာ ျဖစ္တယ္။

တျခားနည္းလမ္းကို ေရြးခ်ယ္ပါ

Find alternatives

စိတ္ညစ္တဲ့အခါျဖစ္ေစ၊ ပ်င္းတဲ့အခါျဖစ္ေစအစားအေသာက္ကို ပိုစားမယ့္အစား တျခားအပ်င္းေျပေစမယ့္ စိတ္ညစ္ေျပေစမယ့္ နည္းလမ္းေတြကို စဥ္းစားျပီးလုပ္ပါ။

ခံစားမႈမ်ားအား ေျဖရွင္းတတ္ပါေစ

Deal with your emotions

ေလာကမွာ စိတ္ေပ်ာ္စရာရွိသလို စိတ္ညစ္စရာေတြကိုလည္း ၾကံဳေတြ႕ႏိုင္တာပါ။ ဒါေၾကာင့္စိတ္ညစ္စရာရွိေပမယ့္လည္း အရမ္းၾကီး စိတ္ညစ္ေနတာ ေဒါသထြက္ေနတာမ်ိဳးေတြကို ေရွာင္ျပီး အခက္အခဲေတြကို အတတ္ႏိုင္ဆံုး ေကာင္းေအာင္ေျဖရွင္းတဲ့နည္းလမ္းကို သံုးပါ။ ျပႆနာအရပ္ရပ္ကို ေအာင္ျမင္စြာ ေက်ာ္လႊားသြားႏိုင္တဲ့ စိတ္ဓာတ္ကို ေမြးျမဴတာက အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းျဖစ္ပါတယ္။

စိတ္ဖိစီးမႈအား ေျဖေဖ်ာက္ပါ

De-stress

စိတ္ညစ္လို႕ အစာေတြေလွ်ာက္စားေပမယ့္ စိတ္ညစ္တာက ေပ်ာက္မသြားပါဘူး။ ေနာက္ျပီး အစာေျခအဖြဲ႕ကလည္း အစားအစာေတြကို ေကာင္းေကာင္း မေျခႏိုင္တာေၾကာင့္ မ်ားမ်ားစားေလ အစာမေျခႏိုင္ျဖစ္ေလပါပဲ။ ဒီလိုအစာမေၾကတဲ့အခါမွာ ဗိုက္ပြျပီး ေနလို႕ထိုင္လို႕ မေကာင္းေတာ့ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အေကာင္းဆံုးစိတ္ေျဖနည္းက အျပင္ထြက္ျပီး လမ္းေလွ်ာက္တာ၊ ေရကူးတာ၊ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္တာနဲ႕ ေယာဂက်င့္စဥ္ က်င့္တာမ်ိဳးကိုျပဳလုပ္ေပးျခင္းပါပဲ။

အိမ္ကို အစားအေသာက္မ်ားမ်ား ၀ယ္မလာခဲ့ပါနဲ႕

Don't buy it

အစာမ်ားမ်ား မစားျဖစ္ေအာင္ က်န္းမာေရးနဲ႕ မညီတဲ့အစားအေသာက္ေတြ၊ မတည့္ေပမယ့္ မ်ားမ်ားစားျဖစ္သြားမယ့္ အစားအစာမ်ိဳး ေတြကို ၀ယ္မလာခဲ့ပါနဲ႕။ အစာမ်ားမ်ား စားျဖစ္တာကလည္း မီးဖိုေခ်ာင္ကေနလာတာမ်ားပါတယ္။ မုန္႕သေရစာမရွိေပမယ့္လည္း စားဖို႕ေတြကေတာ့ ရွိေနတာပါ။ ဒီေတာ့ အစာစားဖို႕ သတိမရေအာင္ အိမ္အလုပ္လုပ္တာ၊ ကေလးနဲ႕ကစားတာ၊ စာအုပ္ဖတ္၊ ရုပ္ရွင္ ၾကည့္တာမ်ိဳးေတြကိုလုပ္ပါ။

ၾကိဳတင္ စီစဥ္ထားပါ

Plan ahead

စိတ္ရႈပ္စရာ ရင္ေမာစရာေကာင္းမယ့္ အစည္းအေ၀းေတြ၊ ေတြ႕ဆံုမႈေတြ၊အလုပ္ေတြရွိမွာကို ၾကိဳသိေနခဲ့ရင္ အဟာရရွိေစမယ့္ အစား အစာေတြစားျဖစ္ဖို႕ ၾကိဳတင္စီစဥ္ထားဖို႕သင့္ပါတယ္။ ဒါမွ ဆံုးျဖတ္တဲ့ေနရာမွာ မွန္မွန္ကန္ကန္နဲ႕ အေကာင္းဆံုးစဥ္းစားေတြးေတာႏိုင္မွာ ျဖစ္တယ္။

မေကာင္းတဲ့ အမူအက်င့္ေဟာင္းမ်ားအားျပဳျပင္နည္း

How to break bad habits

စိတ္ညစ္တိုင္း အစာေတြခ်ည္းပဲ ဖိစားတာဟာ မေကာင္းတဲ့အက်င့္ျဖစ္ျပီး လူကို၀ေစႏိုင္တာပါ။ ဒီလိုစားတာဟာ မေကာင္းဘူးဆိုေပမယ့္ ဒီအက်င့္ဟာတြင္းနက္ၾကီးနဲ႕တူပါတယ္။ တြင္းထဲကိုက်သြားဖို႕လြယ္ကူေပမယ့္ ျပန္ထြက္လာဖို႕ခက္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီမေကာင္းတဲ့ အက်င့္ကိုေအာက္ေဖာ္ျပပါနည္းမ်ားနဲ႕ ျပဳျပင္ႏိုင္ပါတယ္။

အမူအက်င့္ေတြကို စားရင္းျပဳစုပါ

Make a habit list

ကိုယ္လုပ္တတ္တဲ့ အမူအက်င့္ေတြကို စာရြက္ေပၚ ခ်ေရးလိုက္ပါ။ တီဗီြၾကည့္ရင္း ၾကြပ္ၾကြပ္ရြရြ မုန္႕ေတြစားတတ္တာလား၊ နံနက္ ေကာ္ဖီေသာက္ရင္း ဆီေၾကာ္ကိတ္မုန္႕ ဒုိးနတ္ေတြ စားတတ္သလား၊ ေပါင္မုန္႕ အျမဲစားသလား၊ စားတဲ့အခါမွာလည္း ဘာေၾကာင့္စား တာလဲဆိုတာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းသိထားဖို႕လိုပါတယ္။ ပ်င္းလို႕လား၊ စိတ္ညစ္လို႕လား၊ ေဒါသထြက္လို႕လား စသျဖင့္ပါ။

မေကာင္းေသာ အမူအက်င့္အား ေကာင္းေသာ အမူအက်င့္ျဖင့္ အစားထိုးျခင္း

Fill your habit holes

မိမိရဲ႕ ေကာင္းတဲ့အမူအက်င့္ေတြကို ဘယ္လိုနည္းနဲ႕ ျပဳျပင္မလဲဆိုတာ ဆံုးျဖတ္ပါ။ ပထမ အေနနဲ႕အားလံုးကို မျပဳျပင္ႏိုင္ရင္ေတာင္မွ တစ္မ်ိဳးခ်င္းျပဳျပင္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုျပဳျပင္တဲ့ေနရာမွာလည္း ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလွ်ာ့က်ေစျပီး ေနလို႕ထိုင္လို႕ ခံစားလို႕ သက္ေသာင့္ သက္သာ ျဖစ္ေစမယ့္နည္းနဲ႕ ျပဳျပင္ပါ။ မဟုတ္ရင္ ျပဳျပင္ရခက္ခဲျပီး နဂိုအက်င့္ကို ျပန္လုပ္မိသြားမွာ စိုးရပါတယ္။ ဥပမာ - မုန္႕လက္ ေကာက္ပံု ဆီေၾကာ္မုန္႕ (ဒိုးနတ္)ကို စားမယ့္အစား စားလို႕လည္း အရသာရွိျပီး က်န္းမာေရးအတြက္လည္း ေကာင္းမြန္ေစမယ့္ စပ်စ္သီး ကို အစားထိုးစားတာမ်ိဳးပါ။ ဒါကေတာ့ အျမဲတမ္းအစားအေသာက္နဲ႕ အစားထိုးတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ တျခားနည္းေတြျဖစ္တဲ့ တီဗီြၾကည့္စဥ္ အစာစားတာမ်ိဳးထက္ မီးပူတိုက္တာမ်ိဳးလည္း လုပ္လို႕ရပါတယ္။ ေနာက္ျပီး အလုပ္က စားပြဲမွာထက္ အျပင္ထြက္ျပီး ေကာ္ဖီေသာက္တာ မ်ိဳးေတြလည္း လုပ္ႏိုင္တာပါ။

တစ္လွမ္းခ်င္း လွမ္းပါ

Take one step at a time

မေကာင္းတဲ့အမူအက်င့္အားလံုးကို တစ္ျပိဳင္နက္တည္းျပင္တာထက္ တစ္ၾကိမ္မွာတစ္မ်ိဳးေလာက္ကိုပဲျပင္ပါ။ ေနာက္ျပီးအလြယ္ဆံုးနည္း လမ္းကေနစျပင္ၾကည့္ပါ။ ဥပမာ ေကာ္ဖီ၊လက္ဖက္ရည္ေသာက္တဲ့အခါမွာ သၾကားႏွစ္ဇြန္းအစား တစ္ဇြန္းပဲ ထည့္တာမ်ိဳးပါ။ ျပီးမွ တစ္ ဆင့္ခ်င္းခက္တဲ့အေျပာင္းအလဲေတြကို ေျပာင္းလဲၾကည့္ပါ။ ေအာက္ေဖာ္ျပပါနည္းေတြကလည္း အေျပာင္းအလဲ လုပ္တဲ့ေနရာမွာ အၾကံ ေကာင္းကို ရေစႏိုင္တဲ့ ဥပမာေလးေတြျဖစ္တယ္။

အမူအက်င့္ေဟာင္း (Old Habit)

(၁) တီဗီၾကည့္ရင္း မုန္႕စားမယ္

(၂) ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္ရည္နဲ႕ ဘီစကစ္စားတာ

(၃) ထမင္းစားျပီးတိုင္း အခ်ိတည္းတာ

(၄) ညစာ မစားခင္အေၾကာ္အေလွာ္နဲ႕ ေသာက္စရာစားတာ

(၅) စားပြဲမွာထိုင္ျပီး မုန္႕လက္ေကာက္ေၾကာ္(ဒုိးနတ္)စားတာ

(၆) အမ်ားၾကီးစားတာ

အမူအက်င့္အသစ္ (New Habit)

(၁) တီဗီြပိတ္ျပီး စာဖတ္မယ္ ဒါမွမဟုတ္ အားကစားရံုသြားမယ္

(၂) ပန္းသီးစားမယ္

(၃) လတ္ဆတ္တဲ့ သစ္သီးစားမယ္

(၄) ညစာမစားခင္ အေသာက္အစားမလုပ္ဘဲ လမ္းေလွ်ာက္တာ

(၅) ေစ်းမွာ သတင္းစာ ဂ်ာနယ္သြား၀ယ္တာ၊ ဟိုနားဒီနားသြားတာ

(၆) အသားငါးကို ဟင္းသီးဟင္းရြက္နဲ႕ ေရာေၾကာ္တာ

ခ်င့္ခ်ိန္ စားေသာက္ရာမွာ မထင္မွတ္ဘဲ က်ေရာက္လာမယ့္ ေဘးအား ကာကြယ္နည္း

How to avoid dietary pitfalls

ကိုယ္က အစားအေသာက္ ခ်င့္ခ်ိန္စားေသာက္ေနေပမယ့္ တစ္ခါတေလ ကိုယ္ခ်ထားတဲ့အစီအစဥ္ပ်က္သြားတာမ်ိဳးနဲ႕ ၾကံဳတတ္ပါတယ္။ ဥပမာ - သူငယ္ခ်င္းရဲ႕ ေမြးေန႕ပါတီျဖစ္ေစ၊ ေစ်းသြားရင္းျဖစ္ေစ အဲဒီေနရာေတြမွာက အေၾကာ္အေလွာ္နဲ႕ ဆီျပန္ဟင္းေတြပဲမ်ားေတာ့ က်န္းမာေရးနဲ႕ညီညြတ္မယ့္ အစားအစာေရြးစားဖို႕ အခက္အခဲေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္တိုင္ကလည္း ၾကိဳက္တဲ့အစားအစာေတြမို႕ ေရွာင္ ဖယ္ဖို႕လည္း မလြယ္လွတာျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ေအာက္ေဖာ္ျပပါနည္းမ်ားနဲ႕ ေရွာင္လႊဲႏိုင္ပါတယ္။

နံနက္ အိပ္ရာထခ်ိန္ဗိုက္မဆာတဲ့အတြက္ နံနက္စာမစားဘဲေနျခင္း

You're not hungry first thing in the morning so you skip breakfast

ျပႆနာတစ္ရပ္

The Prpblam

နံနက္စာမစားတဲ့အတြက္ ေသြးခ်ိဳေရခ်ိန္က်ဆင္းသြားသလို ကိုယ္တြင္း ဇီ၀ျဖစ္ပ်က္မႈလည္း ေလ်ာ့က်သြားပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာ စဥ္းစား ေတြးေတာတဲ့ ေနရာမွာေရာ မွတ္ဥာဏ္ကိုပါ ထိခိုက္က်ဆင္းေစပါတယ္။ ဟားဗတ္ေဆးေက်ာင္းက သုေတသနျပဳလုပ္ရာမွာ ဒီလို နံနက္ စာမစားဘဲ ေနတဲ့လူေတြဟာ ေန႕ဘက္မွာ အမ်ားၾကီးပိုစားမိသြားျပီး ကိုယ္အေလးခ်ိန္ပိုသြားေစႏိုင္ပါတယ္။

ေသြးခ်ိဳ ေရခ်ိန္ ပံုမွန္ျဖစ္ေစဖို႕ အျမန္ဆံုးနည္း

The quick fix

ဒီလို နံနက္စာကို အခ်ိန္မရလို႕ပဲ ျဖစ္ေစ၊ မစားရင္လို႕ပဲ ျဖစ္ေစျဖစ္ေနလို႕ ေသြးခ်ိဳေရခ်ိန္က်ေနခဲ့ရင္ ငွက္ေပ်ာသီးျဖစ္ေစ၊ အဆီနည္းတဲ့ ဒိန္ခ်ဥ္ျဖစ္ေစ လိေမၼာ္ရည္ျဖစ္ေစ စားေသာက္ျပီး လိုအပ္တဲ့ ေသြးခ်ိဳေရခ်ိန္ကို ျပန္ထိန္းရပါမယ္။

ေရရွည္ အက်ိဳးကိုၾကည့္ပါ

Longer – term solution

တကယ္ေတာ့ နံနက္ဘက္ အျပင္မသြားခင္ နံနက္စာ စားျဖစ္ေအာင္ အခ်ိန္ေပးသင့္ပါတယ္။ နံနက္အိပ္ရာထ အလုပ္ရႈပ္မယ္ထင္တဲ့ ကိစၥ တခ်ိဳ႕ကို ညကတည္းကလုပ္လို႕ရတာကို လုပ္ထားႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ - နံနက္အျပင္သြားရင္ ၀တ္မယ့္အ၀တ္ေရြးထားတာ၊ အိမ္ရွင္မ ဆိုရင္လည္း ကေလးေတြရဲ႕ ၀တ္စံု၊ ေကာင္းလြယ္အိတ္၊ နံနက္စာ စားဖို႕အတြက္ ခင္းက်င္းျပင္ဆင္ထားတာမ်ိဳးေတြပါ။ နံနက္စာမစားဘဲ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ေတာ့ ေသြးခ်ိဳေရခ်ိန္က်ျပီး ဇီ၀ျဖစ္ပ်က္မႈႏႈန္းေတြကိုပါ က်ဆင္းေအာင္ မလုပ္မိပါေစနဲ႕။ အနည္းဆံုး ေကြကာအုတ္၊ ဒိန္ခ်ဥ္၊ ႏို႕စတာကိုေတာ့ စားျဖစ္ေအာင္ စားပါ။

နန္းအိအိဇာ

သရဖူမဂၢဇင္း ဂ်ဴလိုင္လ ၂၀၁၁ခုႏွစ္

အလြင့္

ေလအေ၀ွ႕မွာ

သစ္ရြက္ေလးေတြက

ေၾကြျခင္းမလွ ေၾကြၾကတယ္။

မင္းအေၾကာင္း ခံစားခ်က္ေတြနဲ႕

ေတာက္ပစိုလြင္ခဲ့တဲ့ အနမ္း

ေပ်ာ္ရႊင္ၾကည္ႏူးခဲ့တဲ့ ႏႈတ္ခမ္းေတြက

မင္းအေ၀းမွာ ၀ါေရာ္ေျခာက္ေသြ႕လို႕။

အခု

ေန႕ရက္ေတြ တျဖဳတ္ျဖဳတ္ေၾကြေနတဲ့ေႏြ

ငါ့အေပ်ာ္ေတြလည္း တျဖဳတ္ျဖဳတ္ေၾကြလို႕

ေလအေ၀ွ႕မွာ.....

တမ္းတမိတဲ့ အလြမ္းတို႕နဲ႕

ေလအေ၀ွ႕မွာ။

၀ိုင္ခ်ိဳ

နံနက္ခင္းမုိးလင္းတုိင္းမွာ . . .

(၁)

လူ႔ဘ၀ဆုိတာ ခဏေလးပါပဲ။ ဘာလုိလုိနဲ႔ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ မိတ္ေဆြႀကီး ကုိထူးအိမ္သင္ ကြယ္လြန္တာ မေန႔တစ္ေန႔ကလုိ ထင္ဆဲမွာ ၇ ႏွစ္ ျပည့္သြားၿပီ။ သူ႔သီခ်င္းကုိ စၾကားဖူးတာ လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ ၃၀၊ ၁၉၈၀-၈၁ ၀န္းက်င္က။ တစ္ေန႔ ကြၽန္ေတာ့္ သူငယ္ခ်င္း ေအာင္ေဇာ္ဦးက သီခ်င္းေခြတစ္ေခြ ေပးပါတယ္။ "ဒီအေခြက မထြက္ေသးဘူး။ ပုသိမ္က ငါ့သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္ ေက်ာ္ျမင့္လြင္ ဆုိတာ ဆုိထားတာ။ နားေထာင္ ၾကည့္စမ္းကြ။ သူကုိယ္တုိင္ေရး၊ သူကုိယ္တုိင္ ဆုိထားတာ။ ငါက တနဂၤေႏြမွာ ေမြးတယ္။ သူက တနလၤာ။ မင္းက ေသာၾကာေန႔မွာ ေမြးတယ္။ ငါတုိ႔က အသက္တူ တစ္ပတ္တည္း ေမြးၾကတာ"။ ဒီေတာ့ ကြၽန္ေတာ္ စိတ္၀င္စားသြားပါတယ္။ ေအာင္ေဇာ္ဦးဆုိတာကလည္း ကြၽန္ေတာ္တုိ႔အတန္းထဲမွာ Hero၊ လူရည္ခြၽန္ ေျခာက္ထပ္ကြမ္း၊ ေဆးတကၠသုိလ္ ၀င္ေတာ့ Roll No.1။ ကြၽန္ေတာ္တို႔လည္း သူ႔အရပ္၊ သူ႔ဇာတ္ေတာ္ေပမယ့္ ေအာင္ေဇာ္ဦးက Genius။ စာတစ္ပုဒ္ကုိ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔သင္မၿပီးခင္မွာပဲ သူက အားလုံးအလြတ္ရေနၿပီ။ သူ႔လုိလူမ်ဳိးက ညႊန္းတယ္ဆုိေတာ့ ကြၽန္ေတာ္အစအဆုံး နားေထာင္ၿပီး ႀကိဳက္သြားတယ္။ အဲဒီထဲမွာ "သူငယ္ခ်င္းအတြက္" ဆုိတဲ့သီခ်င္းကုိ ကြၽန္ေတာ္ႀကိဳက္သြားတယ္။

သူငယ္ခ်င္းအတြက္
ေရး/ဆုိ-ထူးအိမ္သင္

ကေလးမ်ားအားလုံးလည္း စာသင္မယ္႕ ဆရာကုိေမွ်ာ္ေနတယ္ . . .
စာသင္ခုံေတြလည္း ဖ႐ိုဖရဲ ပုိးစားျခကုိက္နဲ့ . . .
ေခါင္းေလာင္းႀကီး လည္းအိပ္ေပ်ာ္ေနဆဲ . . .
အသံမျမည္ႏုိင္ရွာတယ္ စာအံသံေတြၾကားခ်င္ပါတယ္ ...
ကြက္လပ္ျဖည္႕ လုိက္ေပါ႕ကြယ္ . . .

ေက်းလက္ကဆရာ သူငယ္ခ်င္းရယ္
စိတ္ဓာတ္ေလးျဖဴစင္သန့္ရွင္းထားတယ္
အမ်ားအက်ဳိးအတြက္ တာ၀န္ေတြထမ္းေဆာင္မယ္႕ မင္းအတြက္ တုိ့ဂုဏ္ယူလုိက္ပါတယ္ . . .

ေဆးေပးခန္းထဲပင္႕ကူေတြလည္း အခုိင္အမာ အိမ္ရာဖြဲ႔ . . .
လူနာကုတင္ေတြလည္း ဖ႐ိုဖရဲပုိးစား ျခကုိ္က္နဲ့ . . .
ဆင္းရဲလြန္းတဲ႕ဘ၀ေတြတကယ္ပဲ ခ်ဴခ်ာေနရွာတယ္ . . .
လူေတြအကုန္က်န္းမာေရး အတြက္ ကြက္လပ္ျဖည္႕လုိက္ေပါ႕ကြယ္...

ေက်းလက္က "ေဒါက္တာ"သူငယ္ခ်င္းရယ္ . . .
စိတ္ဓာတ္ေလးျဖဴစင္သန့္ရွင္းတယ္
အမ်ားအက်ဳိးအတြက္ တာ၀န္ေတြထမ္းေဆာင္မယ္႕ မင္းအတြက္တုိ့ ဂုဏ္ယူလုိက္ပါတယ္။

အဲဒီသီခ်င္းဟာ သာမန္လုိ႔ ထင္ရေပမယ့္ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ႏိုင္ငံရဲ႕ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၃၀ က ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးကုိ ထင္ဟပ္သလုိ "ဆင္းရဲလြန္းတဲ့ဘ၀ေတြ တကယ္ပဲ ခ်ဴခ်ာေနရွာတယ္" ဆုိတဲ့ က႐ုဏာသံနဲ႔ဆုိတဲ့ စာသားကလည္း အခုလက္ရွိ ဘ၀အထိ ေခတ္မီေနတုန္းပါပဲ။ အဲဒီတုန္းက ဒီေလာက္ေခတ္ကုိ ထင္ဟပ္တဲ့သီခ်င္းကုိ ဖန္တီးသူရဲ႕ အသက္က ၁၇-၁၈၊ နားေထာင္ၿပီး ႀကိဳက္တဲ့ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ တစ္ေတြကလည္း ၁၇-၁၈။

 

( ၂ )

ၿပီးခဲ့တဲ့ ဒီဇင္ဘာလက ကြၽန္ေတာ္ ၁၀ တန္း ေအာင္ခဲ့တဲ့ ပခုကၠဴအထက (၁) က အာစရိယပူေဇာ္ပြဲကုိ ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ပခုကၠဴကုိ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၅ ႏွစ္ အႏွစ္ ၂၀ ေလာက္က ေရာက္ေပမယ့္ ကြၽန္ေတာ္ ၈ တန္း၊ ၉ တန္း၊ ၁၀ တန္း ပညာသင္ခဲ့တဲ့ ဒီေက်ာင္းကုိ မေရာက္တာ ၁၀ တန္း ေအာင္ တုန္းကတည္းကပါပဲ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ ေက်ာ္က စံျပေက်ာင္းအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခံရတဲ့ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ေက်ာင္းရဲ႕အေဆာက္အဦေတြက ဘာမွအမ်ားႀကီးေျပာင္းလဲ တုိးတက္လာပုံမရပါဘူး။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ ၈ တန္းတုန္းက စာသင္ခဲ့တဲ့ အားကစား႐ုံကေတာ့ အမုိးေတြဖ႐ိုဖရဲနဲ႔ အသုံးျပဳလုိ႔မရလုိ႔ ဒီအတုိင္းျပစ္ထားပုံရၿပီး ၉ တန္းတုန္းက စာသင္ခဲ့တဲ့ ဓမၼာ႐ုံကေတာ့ အသုံးျပဳလုိ႔ရေနပါေသးတယ္။ ၁၀ တန္းေရာက္ေတာ့ စာသင္ရတဲ့ အဓိကအေဆာင္ႀကီးကလည္း ဘာမွမေျပာင္းပါဘူး ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ စာသင္ခဲ့တဲ့ ဆရာ၊ ဆရာမေတြ အားလုံးနီးပါးလည္း ပင္စင္ယူၿပီး ၿဖစ္ေနၾကပါၿပီ။ အခ်ဳိ႕လည္း ကြယ္လြန္ခဲ့ပါၿပီ။ အခ်ဳိ႕လည္း အသက္ ၇၀-၈၀ ေက်ာ္တဲ့အထိ က်န္းမာေရးေကာင္းတုန္းျဖစ္သလုိ အရင္တုန္းကလုိပဲ စိတ္ဓာတ္ေတြမာတုန္းပါပဲ။ လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ ၃၀ တုန္းက ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ကုိ က်ဴရွင္ျပဖုိ႔ဆုိတာ ေ၀လာေ၀း အျပင္ က်ဴရွင္ေတာင္ ယူစရာမလုိေအာင္ သင္ေပးခဲ့တာမ်ဳိး ဒီေခတ္မွာေတာ့ ရွားသြားၿပီ ထင္ပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ကြၽန္ေတာ့္အဖုိ႔ ပညာေရးက႑က စိမ္းလြန္းလွပါ တယ္။ ကြၽန္ေတာ္ အလုပ္ေတြ ႐ႈပ္လြန္းေတာ့ ကြၽန္ေတာ့္ရဲ႕သား ႏွစ္ေယာက္ (အခု ၉ တန္းနဲ႔ ၃ တန္း) ပညာေရးေတာင္ ဇနီးသည္ကပဲသိၿပီး ကြၽန္ေတာ္ ဘာမွမသိသေလာက္ပါပဲ။ ဒါေပမဲ့ လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ ၂၀ အတြင္း ေက်ာင္းေတြဖြင့္လုိက္၊ ပိတ္လုိက္ ေလးႏွစ္နဲ႔ ဘြဲ႕ရရမွာ သုံးႏွစ္နဲ႔ဘြဲ႕ရ၊ အနီးကပ္ ၁၀ရက္တက္ရင္ တစ္တန္းေအာင္၊ စာေမးပြဲမွာပါမယ့္ စာကုိပဲသင္ေပး၊ ေဆးေက်ာင္းလုိ ေက်ာင္းမ်ဳိး ေတာင္ Textbook မဖတ္ဘူး။ လူေသအေလာင္း မခြဲဘူး။ ကုိယ္ကုိ ေမးခြန္းထုတ္မယ့္ ပါေမာကၡက က်ဴရွင္ေပး၊ ၁၀ ရာခုိင္ႏႈန္းေလာက္ ေက်ာင္းပ်က္ရင္ပဲ စာမလုိက္ႏုိင္တဲ့ ေဆးေက်ာင္းမွာ ေက်ာင္းတက္ရက္ ၅၀ ရာခုိင္ႏႈန္းေလာက္ပဲ ေက်ာင္းတက္ၿပီး ဆရာ၀န္ျဖစ္လာသူေတြ ဒုနဲ႔ေဒး ျဖစ္လာ။ အေျခခံေက်ာင္းေတြမွာလည္း ကုိယ့္တပည့္ကုိ က်ဴရွင္ေပး၊ က်ဴရွင္မယူရင္ နည္းမ်ဳိးစုံနဲ႔ ပညာေပး၊ အခ်ဳိ႕အခန္းေတြမွာ Aircon တပ္ထားၿပီး က်န္တဲ့ ကေလးေတြအတြက္ သိမ္ငယ္စိတ္ ျဖစ္ေပၚေစတာေတြ၊ ႏုနယ္တဲ့ ကေလးဘ၀ကတည္းက ခြဲျခားဆက္ဆံခံရတာေတြ၊ ႏုိင္လုိမင္းထက္ ၿပဳမူခံရတာေတြ၊ အငုံ႔စိတ္၊ အ႐ုိင္းစိတ္ ၿဖစ္ေပၚခံခဲ့ရတာေတြဟာ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ ငယ္ငယ္ကနဲ႔ေတာ့ မတူတာ အမွန္ပါပဲ။

ကြၽန္ေတာ့္ကို ဒီလုိလက္ရွိဘ၀မ်ဳိး ေရာက္ရွိေအာင္ အမွားအမွန္ကုိ ခြဲျခားတတ္တဲ့ အရည္အခ်င္းေတြ ေရစုန္မွာေမ်ာမလုိက္တတ္တဲ့ စိတ္ဓာတ္ေတြကုိ အစျပဳသင္ၾကားေပးခဲ့တာ ဒီအထက (၁) ပခုကၠဴမွာပါ။ တာ၀န္ယူတတ္တဲ့ စိတ္ဓာတ္၊ ျပင္ပဗဟုသုတကုိ ေလ့လာလုိက္စားတတ္တဲ့ အေလ့အက်င့္ေတြကုိ အစျပဳခဲ့တဲ့ လူရည္ခြၽန္ျဖစ္ခြင့္ေတြကုိ အစျပဳခဲ့တဲ့ ဒီေက်ာင္းေတာ္ရဲ႕ ေက်းဇူးဟာ ကြၽန္ေတာ့္အေပၚမွာ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။  စင္ကာပူ၊ ထုိင္း၊ ဗီယက္နမ္ ေဒသတြင္းႏုိင္ငံက ကေလးေတြ၊ ျမန္မာႏုိင္ငံက ႏိုင္ငံတကာေက်ာင္းက ကေလးေတြအဖုိ႔ အင္တာနက္ကုိ ငါးႏွစ္သားေလာက္ကတည္းက စတင္အသုံးၿပဳခ်ိန္မွာ ကြၽန္ေတာ့္ရဲ႕မိခင္ေက်ာင္းက အထက္တန္းေက်ာင္းသားေတြဟာ အင္တာနက္ေတာင္ မသုံးဖူးၾကပါဘူး။ ပညာေရးနိမ့္က်ရင္ အေတြးအေခၚနိမ့္က်ရင္ ဘယ္ေတာ့မွ တုိးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံ ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီအာစရိယပူေဇာ္ပြဲမွာ ေက်ာင္းသားေဟာင္းတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ကြၽန္ေတာ္ေျပာခြင့္ရတဲ့အခါ "ကြၽန္ေတာ့္ကုိ ေစတနာအစစ္နဲ႔ ပညာသင္ေပးခဲ့တဲ့ ဆရာ၊ ဆရာမေတြရဲ႕ ေက်းဇူး ကြၽန္ေတာ့္ရဲ႕ ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးရဲ႕ ေက်းဇူးကို ျပန္ဆပ္တဲ့အေနနဲ႔ ကြၽန္ေတာ္ေရာက္ရွိေနတဲ့ ဂ်ာနယ္လစ္တစ္ေယာက္ရဲ႕ ေနရာကေန ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံရဲ႕ပညာေရး တုိးတက္ၿမင့္မားလာေအာင္ ၿမိဳ႕ႀကီးနဲ႔ နယ္က ကေလးေတြ ညီမွ်တဲ့ ပညာေရးရေအာင္ ရရွိတဲ့ေနရာကေန ႀကိဳးစားပါမယ္" လုိ႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။

( ၃ )

ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ ပညာေရးစနစ္ကုိ ျပင္ဆင္မယ္ဆုိရင္ ႐ုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာ ၿဖည့္ဆည္းႏုိင္မႈေတြ အေရးႀကီးသလုိ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ ၿပဳျပင္မႈေတြဟာလည္း အေရးႀကီးပါတယ္။ ပညာအရည္အေသြးရွိၿပီး မိမိရဲ႕ စား၀တ္ေနေရးအတြက္ မိမိကုိယ္မိမိယုံ ၾကည္ႏုိင္စြမ္းရွိႏုိင္မယ့္ ဆရာ၊ ဆရာ မမ်ားရဲ႕ HR ျပႆနာဟာ အႀကီးမားဆုံး စိန္ေခၚမယ့္ ၿပႆနာပါပဲ။ က်ဴရွင္မေပးရဆုိတာ တစ္ခုတည္းဟာ လုံေလာက္တဲ့ ေၿဖရွင္းမႈ မဟုတ္ႏိုင္ပါဘူး။ ပညာေရးလာကကုိ ၿပဳျပင္ရမယ့္အရာဟာ က်န္းမာေရးေလာကကုိ ျပဳျပင္ရမယ့္ အရာထက္ေတာင္ ပုိမုိနက္နဲ ႐ႈပ္ေထြးလြန္းပါတယ္။

ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ လူငယ္ေတြ၊ ေက်ာင္းသားေတြမွာ အေရးႀကီးဆုံး ေပ်ာက္ဆုံးလာေနတာက အမွားအမွန္ကုိ ဆင့္ပြားေ၀ဖန္ပုိင္းျခားႏုိင္တဲ့ အေတြးအေခၚပညာ (Critical Thinking) ပါ။ ဒီလုိအေျခအေနမ်ဳိး ပညာတတ္မွ ဖန္တီးႏုိင္တဲ့ ပညာေရး၀န္းက်င္ကုိ အေျခခံအဆင့္ သာမက တကၠသုိလ္အဆင့္မွာပါ ေပ်ာက္ဆုံးေနပါတယ္။ တကၠသုိလ္ ဆုိတာဟာ ေက်ာင္းသားလူငယ္ေတြကုိ ေက်ာင္းပညာတစ္ခုတည္း သင္ၾကားေပးတဲ့ေနရာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး၊ အေတြးအေခၚ အယူအဆ၊ ႐ုပ္ပုိင္းစိတ္ပုိင္း ေပါင္းစပ္အသုံးခ်ေျဖရွင္းႏုိင္မႈ ဒါေတြကုိ မသင္ဘဲနဲ႔ ရရွိႏုိင္တဲ့ေနရာေတြပါ။ ေခတ္စနစ္ကုိ ထင္ဟပ္ႏုိင္မယ့္ အေတြးအေခၚ အယူအဆေတြ၊ မိမိကုိယ္ကုိ တာ၀န္ယူစိတ္ေတြ မိမိရဲ႕ ၀န္းက်င္ မိမိႏုိင္ငံအတြက္ တာ၀န္ယူတတ္တဲ့ သူေတြျဖစ္ေအာင္ သင္ၾကားေပးႏုိင္တဲ့ ၀န္းက်င္မ်ဳိးျဖစ္ဖုိ႔ လုိအပ္တာ အမွန္ပါ။

 

အေရးႀကီးဆုံး ေပ်ာက္ဆုံးလာေနတာက အမွားအမွန္ကုိ ဆင္႕ပြား ေ၀ဖန္ပုိင္းျခားႏုိင္တဲ႕ အေတြးအေခၚပညာ (Critical Thinking) ပါ။

 

( ၄ )

က်န္းမာေရးပညာေရးစတဲ့ လူထုနဲ႔ ဆက္စပ္တဲ့က႑ေတြ ျပဳျပင္ေၿပာင္းလဲမႈရဲ႕ အရွိန္အဟုန္ဟာ ႏုိင္ငံရဲ႕ နိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး တည္ၿငိမ္ေၿပာင္းလဲမႈနဲ႔ တုိက္႐ိုက္အခ်ဳိးက်ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံရဲ႕ လက္ရွိ အေျခအေနဟာ ေနာက္ျပန္သြားၿပီး တစ္ကေနျပန္စၾကဖုိ႔ မရွိသလုိ အခု ေရာက္ေနတဲ့ေနရာမွာ ရပ္တန္႔ၿပီး ေနလုိ႔မရႏုိင္တဲ့ အေျခအေနပါ။ ကမၻာႀကီးမွာ ၿဖစ္ေပၚလာေနတဲ့ ျမန္ဆန္တဲ့ အေျပာင္းအလဲေတြ၊ အိမ္နီးခ်င္းႏုိင္ငံေတြရဲ႕ အံ့ၾသဖြယ္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္မႈေတြနဲ႔ ျပည္သူေတြရဲ႕ ခံစားေနရတဲ့ ဒုကၡေတြေၾကာင့္ အေျပာင္းအလဲေတြကုိ ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္၊ သြက္သြက္လက္လက္နဲ႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္ၿပီး သတၱိအျပည့္နဲ႔ ေရွ႕ခရီးဆက္ရမယ့္ အေျခအေနပါ။

ႏုိင္ငံေရးအေနနဲ႔လည္း ႏုိင္ငံအတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္ညီညြတ္ေရးအတြက္ လုပ္ေဆာင္သင့္တဲ့ အရာအားလုံးကုိ လုပ္ေဆာင္ၿပီး ႏိုင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀ုိင္းထဲကုိ ျပန္၀င္ေရာက္ဖုိ႔ အေရးႀကီးကာလကုိ ေရာက္ရွိေနပါၿပီ။ အတိတ္ဆုိတာ သင္ခန္းစာယူသင့္တဲ့အရာ ဆုိတာထက္ ပုိမေတြးၾကဘဲ ႏုိင္ငံနဲ႔ လူထုရဲ႕ ပစၥဳပၸန္၊ အနာဂတ္ အက်ဳိးစီးပြားကုိသာ စဥ္းစားၾကဖုိ႔ လုိပါတယ္။ အတိတ္က မိမိေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ေနရာ မိမိရဲ႕အယူအဆ ကုိင္စြဲခ်က္၊ မိမိရဲ႕ လက္ရွိေရာက္ရွိေနတဲ့ အေနအထားေတြအေပၚမွာ အာ႐ုံစုိက္ေနတာထက္ လက္ေတြ႕က်တဲ့ ေတြ႕ဆုံေျဖရွင္းမႈမ်ဳိးကုိ လုိအပ္ပါတယ္။ ေတြ႕ဆုံေျဖရွင္းမႈမ်ား ၿငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္မႈမ်ား လုပ္ေနစဥ္ကာလအတြင္းမွာပဲ လူထုအတြင္းမွာ ဗဟုိခ်ဳပ္ကုိင္မႈကေန ဒီမုိကေရစီ အေျခခံေထာက္တုိင္(Democratic Institution) ေတြနဲ႔ အခြင့္အေရးေတြကုိ ခံစားထိေတြ႕ခြင့္ ရရွိလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ရပါမယ္။ မတရားမႈေတြ၊ ဥပေဒမဲ့ျပဳမူမႈေတြ ေလ်ာ့က်သြားေအာင္ လုပ္ရပါမယ္။

ျပည္တြင္း နိုင္ငံေရး ယုံၾကည္မႈတည္ေဆာက္ေရးနဲ႔ ႏုိင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀ုိင္း ၀င္ေရာက္ေရးရဲ႕ ပထမဆုံးအတားအဆီးကုိ ေက်ာ္ျဖတ္ေရးဟာ အမ်ားႀကီးအေရး ပါပါတယ္။ မိမိရဲ႕ ႏုိင္ငံေရး ယုံၾကည္မႈေၾကာင့္၊ ပုဒ္မအမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ အက်ဥ္းက်ခံထားၾကရတဲ့ သူေတြကုိ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံ ဥပေဒသစ္ပါ တရားစီရင္ေရး အခြင့္အေရးေတြေပးၿပီး ဥပေဒနဲ႔အညီ ၿပန္လည္လႊတ္ေပးေရးဟာလည္း အျမန္ဆုံး ေဆာင္ရြက္သင့္တဲ့ကိစၥပဲျဖစ္ပါ တယ္။ ႏုိင္ငံေရး တက္ၾကြလႈပ္ရွားသူေတြ အေနနဲ႔လည္း  ARAB SPRING လုိ ကိစၥမ်ဳိးဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ လက္ရွိ ႏုိင္ငံေရးအေျခအေနနဲ႔ဆုိရင္ လက္ေတြ႕မဆန္လွဘဲ မူလေနရာကုိ ျပန္ေရာက္သြားႏုိင္တယ္ ဆုိတာကုိေတာ့ သတိျပဳၾကဖုိ႔ လုိပါတယ္။

ႏုိင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးတည္ေဆာက္မႈ၊ Good Governance Clean Government ေတြဟာ လမ္းေၾကာင္း မွန္လုိ႔ေျပာဖုိ ႔ ေစာေသးေပမယ့္ အသိအမွတ္ျပဳရမယ့္ အခ်က္ေတြေတာ့ ရွိပါတယ္။ လူထုအတြက္ ေရတုိမွာ အက်ဳိးစီးပြားမရွိတဲ့ စီမံကိန္းေတြ၊ ဘတ္ဂ်က္ေတြကုိ ရဲရဲ၀ံ့၀ံ့ျဖတ္ေတာက္ၿပီး ပင္စင္လစာ တုိးေပးတဲ့ ကိစၥေတြ၊ က်န္းမာေရး ပညာေရးမွာ ေငြပုိမုိသုံးစြဲခြင့္ရေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေနတာေတြဟာ ခ်ီးက်ဴးရမယ့္ ကိစၥေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆင္းရဲမြဲေတမႈေလွ်ာ့ခ်ေရး ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ ႏုိင္ငံစီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္မႈအတြက္ အဓိကေမာင္းႏွင္အားျဖစ္တဲ့ လူလတ္တန္းစားအလႊာ ပုိမုိက်ယ္ျပန္႔လာေအာင္ မူေတြခ်မွတ္သင့္ပါတယ္။ စီးပြားေရး တုိးတက္မႈဟာ ႏိုင္ငံေရး ၿပႆနာ အေျဖရွာေရးကို အညမည ျဖစ္ေစပါတယ္။ အျပန္အလွန္ ေထာက္ကူေစပါတယ္။

( ၅ )

လာမယ့္ ဇူလုိင္လ ၁၉ ရက္ဆုိရင္ အမ်ဳိးသားေခါင္းေဆာင္ႀကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ကြယ္လြန္တာ (၆၄) ႏွစ္ ၿပည့္ခဲ့ပါၿပီ။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ဟာ အသက္ ၁၈ ႏွစ္၀န္းက်င္ကစၿပီး သူေသဆုံးတဲ့အထိ အခ်ိန္တုိင္း၊ မနက္လင္းတုိင္းမွာ တုိင္းျပည္လြတ္လပ္ေရးအတြက္ စဥ္းစားခဲ့တယ္လုိ႔ သိရပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ စိတ္ဓာတ္ခြန္အားဟာ သူ႕ရဲ႕၀န္းက်င္ သူ႕ရဲ႕အသုိင္းအ၀ုိင္း မိတ္ေဆြ၊ ျပည္သူၾကားမွာပ်ံ႕ႏွံ႔ၿပီး လြတ္လပ္ေရးရခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အခုလည္း ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံမွာ ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ဖုိ႔ ျပႆနာေတြ ေၿဖရွင္းႏုိင္ဖုိ႔ကုိ အစုိးရေရာ၊ အတုိက္အခံေတြေရာ၊ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ တစ္ဦးခ်င္းစီပါ ၀ုိင္း၀န္းစဥ္းစားၾကရင္ လုိခ်င္တဲ့ အေျဖ ရလာပါလိမ့္မယ္။ ဒီအေျဖရရင္ ၁၀ႏွစ္ အတြင္း ဗီယက္နမ္၊ အႏွစ္ ၂၀အတြင္း ထုိင္းလုိ ႏုိင္ငံမ်ဳိးလို ျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမဲ့ ကြၽန္ေတာ္တို႔ မနက္ခင္း မုိးလင္းတုိင္းမွာ စဥ္းစားၾကဖုိ႔ လိုပါတယ္။

ႏိုင္ငံတုိးတက္ဖို႔ ...၊
ျပႆနာေတြ ေျပလည္ဖို႔ ....။
ကြ်န္ေတာ္တို႕ရဲ့ စိတ္ဓါတ္ခြန္အားေတြဟာ ကြ်န္ေတာ္တို႕အနာဂတ္ၿဖစ္ရမယ္လို႕ ယံုၾကည္ပါတယ္။


သန္းထြဋ္ေအာင္
(၁၅.၇.၂၀၁၁)
၀ါဆိုလၿပည့္ေန႔ (ေသာၾကာေန႕)

Typhoid Fever

မိုးရာသီနဲ႕ အူေရာင္ငန္းဖ်ားေရာဂါ

မသန္႕တဲ့ အစားအေသာက္စားမိရုံ၊ မသန္႕တဲ့ေရေသာက္မိရုံနဲ႕ အဖ်ားအရမ္းၾကီးျပီး ၀မ္းေလွ်ာ၀မ္းပ်က္ျဖစ္ကာ အဖတ္စားလို႕မရဘဲ တစ္လေလာက္ တေရွာင္ေရွာင္တပိန္ပိန္နဲ႕ နာတာရွည္ ေ၀ဒနာခံစားရေစႏိုင္တဲ့ ေရာဂါဆိုးတစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ အဂၤလိပ္လို Typhoid Fever ေခၚ ျမန္မာလို အူေရာင္ငန္းဖ်ားေရာဂါပါပဲ။ ဒီေရာဂါဟာ မသန္႕တဲ့ေရနဲ႕ ယင္ေကာင္ေပါမ်ားတဲ့ မိုးရာသီမွာပိုျဖစ္တတ္လို႕ စာဖတ္ ပရိသတ္မ်ား တိုက္ဖြိဳက္အဖ်ားေရာဂါအေၾကာင္း ဆင္ျခင္သိမွတ္ဖြယ္ရာ ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။

တိုက္ဖြိဳက္အဖ်ားေရာဂါဆိုတာဘာလဲ။

ျမန္မာလို အူေရာင္ငန္းဖ်ား၊ အဂၤလိပ္လို Typhoid Fever လို႕ေခၚတဲ့ေရာဂါဟာ Salmonella typhi (ဆယ္မိုနဲလား တိုင္ဖိုင္) လို႕ေခၚတဲ့ ဘက္တီးရီးယား ကူးစက္ခံရလို႕ ျဖစ္ရတာျဖစ္ပါတယ္။ Salmonella paratyphi (ဆယ္မုိနဲလား ပါရာတိုင္ဖိုင္)လို႕ေခၚတဲ့ မ်ိဳးစိတ္ကြဲပိုး ေၾကာင့္လည္း တိုက္ဖြိဳက္လို ေ၀ဒနာမ်ိဳးေတြ ခံစားရႏိုင္ေပမဲ့ Salmonella typhi ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ တိုက္ဖြိဳက္ေလာက္ေတာ့ မျပင္းထန္ ပါဘူး။ ဒီဘက္တီးရီးယားေတြဟာ လူသားသယ္ေဆာင္သူ(human carrier)ဆီကေန ေရနဲ႕အစာေတြထဲ ညစ္ညမ္းေရာက္ရွိသြားျပီး အျခားသူေတြကို ကူးစက္ေစတာ ျဖစ္ပါတယ္။

တိုက္ဖြိဳက္ေရာဂါဘယ္လိုျဖစ္ႏိုင္သလဲ

အထက္ကေျပာခဲ့တဲ့ ဆယ္မိုနဲလား ဘက္တီးရီးယားေတြရွိေနတဲ့ မသန္႕ရွင္းတဲ့အစာနဲ႕ေရကို စားေသာက္မိရင္ ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရာဂါရွိေနတဲ့ လူရဲ႕မစင္ကေန ပတ္၀န္းက်င္ကို ေရာဂါပိုးေတြ ပ်ံ႕ပြားေစတဲ့နည္းလမ္းက အဓိကအက်ဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ တိုက္ဖြိဳက္ တစ္ခါျဖစ္ဖူးျပီး ပကတိေနျပန္ေကာင္းသြားတဲ့ လူေတြရဲ႕ ၁၀၀ဦးမွာ ၃ဦးကေန ၅ဦးဟာ နာတာရွည္ပိုးသယ္ေဆာင္သူမ်ား ျဖစ္သြား တတ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕လူေတြကလည္း လံုး၀မသိသာတဲ့ အနည္းငယ္မွ်ေသာ လကၡဏာေလာက္ေလး ခံစားရျပီး တိုက္ဖြိဳက္ေရာဂါ အျဖစ္မျပဘဲ သယ္ေဆာင္သူေတြ ျဖစ္သြားတတ္တာမ်ိဳးလည္း ရွိပါတယ္။

ဒီပိုးေတြဟာ သည္းေျခအိတ္၊ သည္းေျချ႔ပြန္၊ အသည္းနဲ႕ အူေတြထဲမွာရွိေနျပီး ေပါက္ပြားၾကပါတယ္။ ဆယ္မိုနဲလားပိုးေတြဟာ အေတာ္ ေလးအသက္ျပင္းတဲ့ ဘက္တီးရီးယားေတြလို႕ ဆိုႏိုင္ျပီး ျပင္ပကေရထဲမွာ၊ ေျခာက္ေသြ႕ေနတဲ့ မစင္အၾကြင္းအက်န္ထဲမွာ ရက္သတၲပတ္ ေပါင္းမ်ားစြာ ရွင္သန္ေနႏိုင္လို႕ တစ္ကိုယ္ရည္သန္႕ရွင္းေရး တစ္ခ်က္ေလးအားနည္းသြားတာနဲ႕ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ေရာဂါမ်ိဳးပါပဲ။ နာတာရွည္ သယ္ေဆာင္သူေတြဟာ ကိုယ္တိုင္ေရာဂါလကၡဏာ လံုး၀မျပေပမဲ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာထိေအာင္ လူေပါင္းမ်ားစြာ တစ္ျပိဳင္တည္းတိုက္ဖြိဳက္ ေရာဂါ ျဖစ္ေစႏိုင္ေလာက္တဲ့ ကပ္ေရာဂါအသြင္မ်ိဳး ျဖစ္ေပၚႏိုင္စြမ္းရွိေနပါတယ္။

ပိုးေတြကဘယ္လိုေရာဂါျဖစ္ေပၚေစသလဲ။

မသန္႕တဲ့ အစာေရစာထဲမွာ ပါလာတဲ့ ဆယ္မိုနဲလားပိုးေတြဟာ အူသိမ္ထဲကို ထိုးေဖာက္၀င္ေရာက္သြားျပီး ေသြးစီးေၾကာင္းထဲအထိ ေရာက္ရွိသြားပါတယ္။ အဲဒီကမွ အသည္း၊ သရက္ရြက္ (သို႕)ေဗလံုးနဲ႕ ရုိးတြင္းျခင္ဆီထဲေရာက္ျပီး ေပါက္ပြားၾကပါတယ္။ အင္အားအရမ္း မ်ားလာေတာ့မွ ေသြးစီးေၾကာင္းထဲကို ဒုတိယအၾကိမ္ျပန္၀င္လာျပီး သည္းေျချပြန္ အဖြဲ႕အစည္း၊ သည္းေျခအိတ္၊ အူလမ္းေၾကာင္းရဲ႕ ျပန္ ရည္ေၾကာတစ္သွ်ဴးမ်ား(lymphatic tissues) ထဲကို၀င္ကာ ေရာဂါကိုျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ ဒီျဖစ္စဥ္အစအဆံုးဟာ ကူးစက္ခံရသူရဲ႕ ကိုယ္ခံ အားအေျခအေန ေပၚ မူတည္ျပီး တစ္ပတ္ကေန ႏွစ္ပတ္အထိၾကာတတ္လို႕ ပိုး၀င္ျပီးေနာက္ ေရာဂါေပၚဖို႕ အခ်ိန္အဲေလာက္ၾကာတာျဖစ္ ပါတယ္။

ေရာဂါလကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ။

ပိုးေတြ ကိုယ္ထဲ၀င္သြားသြားျခင္း ေရာဂါလကၡဏာေတြေပၚတာမဟုတ္ပါဘူး။ အနည္းဆံုးတစ္ပတ္ကေန ႏွစ္ပတ္ၾကာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေျပာႏိုင္တာ တစ္ခုက လူတစ္ေယာက္ဟာ တိုက္ဖြိဳက္ေရာဂါ ျဖစ္ေနျပီဆိုရင္ ဒီေန႕စားတဲ့အစာ၊ မေန႕ကစားတဲ့ အစာေတြ မသန္႕လို႕ မဟုတ္ဘဲ အနည္းဆံုး လြန္ခဲ့တဲ့ ရက္သတၲပတ္က စားခဲ့တဲ့ အစာေၾကာင့္ ျဖစ္ရတယ္ဆိုတာပါပဲ။

ေရာဂါလကၡဏာေတြအေနနဲ႕...

- ပါးစပ္ အရမ္းပ်က္ျခင္း

- ဖ်ားနာျခင္း

- ေခါင္းကိုက္ျခင္း

- တစ္ကိုယ္လံုးနာက်င္ ကိုက္ခဲျခင္း

- ၀မ္းေလွ်ာျခင္း

- ႏုံးေခြ၍ မလႈပ္မရွားခ်င္ျဖစ္ျခင္း စတာေတြစုေပါင္းခံစားရပါတယ္။ ဒီေရာဂါလကၡဏာေတြဟာ တစ္လေလာက္ ခံစားရႏိုင္ပါတယ္။ အန္တာကေတာ့ ျဖစ္ခဲပါတယ္။

တိုက္ဖြိဳက္အဖ်ားဟာ ေတာက္ေလ်ာက္ဖ်ားျပီး ၁၀၃-၁၀၄ ဒီဂရီဖာရင္ဟိုက္ေလာက္အထိ ျပင္းထန္ႏိုင္ပါတယ္။ ဗိုက္ေအာင့္တာ၊ ဗိုက္ထဲ က မအီမသာျဖစ္တာေတြက အသိသာဆံုးပါပဲ။ အဖ်ားကလည္း အမ်ားၾကီးမက်ဘဲ ဆက္တိုက္ဖ်ားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလိုအဖ်ားၾကီးျပီး ပါးစပ္ပ်က္ ၀မ္းပ်က္ျခင္းေတြ တြဲျဖစ္လာရင္ တိုက္ဖိြဳက္ေရာဂါျဖစ္ေနျပီလားလို႕ စဥ္းစားရပါမယ္။ အူလမ္းေၾကာင္းဟာလည္း ပိုး၀င္ေရာင္ ယမ္းေနကာ အဖတ္စားတာနဲ႕ အဖ်ားျပန္တက္ျခင္းဟာ တိုက္ဖိြဳက္ရဲ႕သိသာတဲ့ လကၡဏာတစ္ရပ္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

ေသခ်ာကုသရင္ေတာ့ ႏွစ္ပတ္ေက်ာ္ေလာက္ဆို ေ၀ဒနာေတြ သက္သာလာတာ ေတြ႕ရပါမယ္။ တိုက္ဖြိဳက္လို႕ ေသခ်ာရင္ စနစ္တက် ကု သမႈကို ခံယူရပါမယ္။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ တိုက္ဖြိဳက္တစ္ခါျဖစ္ျပီး ျပန္ေကာင္းသြားတဲ့သူေတြရဲ႕ ၁၀% (၁၀ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္)ဟာ ႏွစ္ပတ္အတြင္း တစ္ေက်ာ့ျပန္ ျဖစ္တတ္ၾကသလို တစ္ႏွစ္ထဲမွာ ခဏခဏ ျပန္ျဖစ္တတ္လြန္းလို႕ပါပဲ။

ဘယ္လိုေရာဂါအမည္တပ္မလဲ

သင့္ကို ဆရာ၀န္က ေရာဂါလကၡဏာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေရာဂါျဖစ္စဥ္ စစ္ေမးမႈ၊ စမ္းသပ္မႈေတြလုပ္မွာျဖစ္သလို ၀မ္းနမူနာယူျပီး ပိုးပါ သလားဆိုတာ ဓာတ္ခြဲခန္းမွာ စစ္ေဆးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစမ္းသပ္မႈဟာ ေရာဂါ အစပ်ိဳးခ်ိန္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ရက္အေတာ္ၾကာတဲ့အထိ မွန္ ကန္တဲ့ အေျဖကို ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေသြးပါေဖာက္ျပီး Blood Culture ပါ စစ္ႏိုင္ရင္ အေကာင္းဆံုးပါပဲ။ ဒီနည္းနဲ႕ တိုက္ဖြိဳက္ေရာဂါပါဆို တာ ေျမၾကီးလက္ခတ္မလြဲေသခ်ာေစပါတယ္။

ဘယ္လိုကုသမလဲ၊ ေရာဂါအဆိုးအေကာင္းဘယ္လိုရွိပါသလဲ။

တိုက္ဖြိဳက္ေရာဂါကို ဆယ္မိုနဲလားပိုးကို သတ္ႏိုင္တဲ့ ပဋိဇီ၀ေဆးနဲ႕ ကုသရင္ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ မကုဘဲထားရင္ ၅ဦးမွာ ၁ဦးေသႏိုင္ ပါတယ္။ ပိုးေတြ တစ္ကိုယ္လံုး ပ်ံ႕သြားရင္ အရပ္အေခၚ ငန္းဖမ္းျခင္း (Septicemia) ၊ အဆုတ္ထဲေရာက္သြားရင္ နမိုးနီးယားေခၚ အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ၊ အူလမ္းေၾကာင္းမွ ေသြးယိုစိမ့္ျခင္း၊ အရမ္းဆိုးရင္ အူေပါက္ထြက္သြားျခင္းအထိ ျဖစ္ႏိုင္ျပီး အသက္အႏၲရာယ္ ရွိတာျဖစ္ပါတယ္။

ထိေရာက္မႈရွိတဲ့ ကုသမႈနဲ႕ေတြ႕ရင္ ၂၄နာရီကေန ၄၈နာရီအတြင္း ေ၀ဒနာေတြ ေလ်ာ့ပါးသက္သာလာတာ ေတြ႕ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေသ ခ်ာကုသရင္ ေပ်ာက္ကင္းမႈကို ၇-၁၀ရက္အတြင္း ရရွိႏိုင္သလို မကုသရင္လည္း အသက္အႏၲရာယ္အထိရွိႏိုင္တဲ့ ေရာဂါျဖစ္တာမို႕ ၀မ္း နဲ႕ပတ္သက္တဲ့ ဘယ္ေရာဂါမဆို ဆရာ၀န္နဲ႕ ေသခ်ာကုသျခင္းသာ စိတ္အခ်ရဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္တစ္ခုကို ေျပာရရင္ ၀မ္းပ်က္လို႕ ကြမ္းယာဆိုင္လိုမ်ိဳး တကယ္ေဆး၀ါးကြၽမ္းက်င္သူ တစ္ဦးမွမရွိတဲ့ေတြ႕ ကရာ ဆိုင္ေတြမွာေဆးေမးျပီး ၀ယ္ေသာက္ရင္ အဲဒီဆိုင္ေတြက ကလိုရန္ဖန္နီေကာ (Chloramphenicol)ပဋိဇီ၀ေဆးကို ေပးတတ္ပါ တယ္။ ဒီေဆးဟာ တိုက္ဖြိဳက္ျဖစ္ေစတဲ့ ဆယ္မိုနဲလားပိုးကို ႏိုင္တယ္ဆိုေပမဲ့ အခန္႕မသင့္ရင္ ျဖစ္ခဲေပမဲ့ အလြန္အႏၲရာယ္ၾကီးတဲ့ ေဘး ထြက္ဆိုးက်ိဳး အေနနဲ႕ ရိုးတြင္းျခင္ဆီကို သြားထိပါတယ္။ ရုိးတြင္းျခင္ဆီဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ ေသြးထုတ္လုပ္ရာပင္မစက္ရုံျဖစ္လို႕ ေသြးဆဲလ္မ်ား မထြက္ေတာ့၍ျဖစ္ေသာ ေသြးအားနည္းေရာဂါ (Aplastic Anaemia) ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ယေန႕ေခတ္မွာ ၀မ္း ေရာဂါေတြအတြက္ ကလိုရန္ဖန္နီေကာလို ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမရွိဘဲ ပိုအစြမ္းထက္တဲ့ မ်ိဳးဆက္သစ္ ပဋိဇီ၀ေဆးေတြကိုပဲ သံုးူပါေတာ့ တယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႕ ႏိုင္ငံရဲ႕ အခ်ိဳ႕ေဒသေတြမွာ ကေလးငယ္ေတြရဲ႕ နမိုးနီးယားကုသရာမွာ သံုးေနေသးေပမဲ့ က်န္တဲ့ေရာဂါေတြနဲ႕ ပတ္သက္ရင္ ကလိုရန္ဖန္နီေကာဟာ ေခတ္တံုးသြားျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

ပဋိဇီ၀ေဆးေရြးခ်ယ္ျပီး တိုက္ဖို႕ကေတာ့ ဆရာ၀န္ရဲ႕တာ၀န္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ပဋိဇီ၀ေဆးေတြဟာ ဟိုေ၀ဒနာခံစားရရင္ ဟိုေဆး၊ ဒီေ၀ဒနာ ေပၚရင္ ဒီေဆးဆိုျပီး ေလွနံဓားထစ္ လူျပိန္းမွတ္မွတ္ျပီးေသာက္လို႕ရတဲ့ ေဆးအမ်ိဳးအစားမဟုတ္ဘဲ ေရာဂါနဲ႕ ေဆးအုပ္စုလြဲမွားေသာက္ ျခင္း၊ ပမာဏမမွန္ဘဲ ေသာက္ျခင္း၊ ေသာက္ရမယ့္ ကာလမျပည့္ျခင္း စတာေတြေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕ပိုးေတြဟာ ပဋိဇီ၀ေဆးမတိုးေတာ့ျခင္း (Antibiotic Resistance)ရကုန္တတ္ပါတယ္။ ဒါဆို ပိုျပင္းတဲ့ေဆးေတြနဲ႕ ေျပာင္းကုရလို႕ လူနာအတြက္လည္း မေကာင္းပါဘူး။

ဘယ္လုိကာကြယ္ၾကမလဲ

ညစ္ပတ္တဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ အေနအထားရွိရင္ ေရာဂါပိုးမ်ိဳးစံု ေပါက္ပြားႏိုင္လို႕ က်န္းမာေရးအတြက္ ပတ္၀န္းက်င္သန္႕ရွင္းေရး (Environmental Sanitation) မျဖစ္မေန လိုအပ္ပါတယ္။ ၁၉၂၀ျပည့္ႏွစ္ ပတ္၀န္းက်င္က အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ တိုက္ဖြိဳက္ေရာဂါ ျဖစ္ပြားသူ ဦးေရတစ္ႏွစ္ကို သံုးေသာင္းခြဲေလာက္ ရွိခဲ့ေပမဲ့ ယေန႕ေခတ္မွာေတာ့ ပတ္၀န္းက်င္ သန္႕ရွင္းေရး အရမ္းေကာင္းသြားတဲ့အ တြက္ လူဦးေရ သန္း၃၀၀ေက်ာ္မွာေတာင္မွ တစ္ႏွစ္ကို တိုက္ဖြိဳက္ျဖစ္တဲ့ လူဦးေရဟာ ၅၀၀ဦးေအာက္ နည္းေနေသးတဲ့အထိ ေကာင္း သြားတာေတြ႕ရပါတယ္။ မကၠဆီကို၊ အိႏၵိယ၊ ပါကစၥတန္နဲ႕ အီဂ်စ္စတဲ့ ႏိုင္ငံေတြဟာ ယေန႕အထိ တိုက္ဖိြဳက္ေရာဂါရဲ႕ ထိုးႏွက္မႈကို အခံရဆံုးႏိုင္ငံမ်ားအျဖစ္ ရပ္တည္ေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။

လက္ရွိ ကမၻာတစ္၀န္းမွာ တစ္ႏွစ္ကို လူ၁၃သန္းေလာက္ ႏွစ္စဥ္တိုက္ဖိြဳက္ေရာဂါ ခံစားရျပီး အဲဒီအထဲကမွ ၅သိန္းေလာက္ေသေၾက ပ်က္စီးရတယ္လို႕ သိရပါတယ္။ ဒီလိုေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ တိုက္ဖြိဳက္ေရာဂါကို ကာကြယ္ဖို႕အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းကေတာ့ ပတ္၀န္းက်င္၊ အစာ၊ေရ၊လက္စတဲ့ ေလးခုသန္႕ေနေအာင္ထားဖို႕ လိုပါတယ္ဆိုတဲ့အေၾကာင္း ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။

ေဒါက္တာ သီဟသစ္

Credit: July 2011 Myanmar People Magazine