ထူးျခားသည့္ေနရာ အခု(၅၀) နွင့္ ပုဂံဘုရားသမိုင္းေျကာင္းမ်ား

ပုဂံၿမိဳ႕မွာ ေလ့လာၾကည့္႐ႈသင့္သည့္ ထူးျခားသည့္ေနရာ
အခု(၅၀) နွင့္  ပုဂံဘုရားသမိုင္းေျကာင္းမ်ား
Bagan History  By Ma Thanegi  |snapshot
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●

ျမန္မာမွန္လွ်င္ ပုဂံကိုေရာက္ဖူးရမယ္"
++++++++++++++++++++++++
ဆိုတဲ့စကားအတိုင္း ျမန္မာအမ်ားစုဟာ ပုဂံကိုေရာက္ဖူးတတ္ၾကတယ္။

သုိ႔ေသာ္လည္းပဲ နာမည္ႀကီးၿပီး ထုထည္ႀကီးသည့္ ဘုရားပုထိုးမ်ားသာ သြားေရာက္တတ္ၾကတာမို႔  ပုဂံရဲ႕အႏွစ္သာရကို မခံစားႏိုင္ပဲျဖစ္တတ္ၾကတယ္။

ပုဂံမွာ ေရာက္ဖူးေနက်ေနရာေတြနဲ႔မတူပဲ လူသိနည္းၿပီး ထူးျခားတဲ့ေနရာေတြအေၾကာင္းအရာေတြကို ေလ့လာခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့  ေအာက္ပါ ေနရာ ၅၀ ကိုလမ္းၫႊန္ပါရေစ။

၁_ေရႊစည္းခံုဘုရား
+++++++++++++

 ေတာင္ဘက္တန္ေဆာင္းအတြင္းမွာ
အင္မတန္ႀကီးမားသည့္ ပုဂံေခတ္လက္ရာသစ္သားတံခါးရြက္ႀကီးကို သိမ္းဆည္းထိန္းသိမ္းထားပါတယ္။
ယင္းတံခါးရြက္ႀကီးရဲ႕အေပၚတြင္ပုဂံေခတ္ တီးမႈကခုန္ဟန္မ်ားကို အဆန္းတၾကယ္ထုလုပ္ထားသည္။

၂_ေရႊစည္းခံုဘုရား  အျပင္၃၇မင္းနတ္နန္းအတြင္းတြင္ ႀကီးမားသည့္ သိၾကားမင္း႐ုပ္ထုႀကီးကို ထိန္းသိမ္းထားရွိပါသည္။ ပုဂံေခတ္ပန္းပုလက္ရာျဖစ္ၿပီး ပုဂံေခတ္ ျမန္မာ့ပန္းပုလက္ရာအဆင့္အတန္းျမင့္မားပုံကို ေဖာ္ၫႊန္းလ်က္ရွိသည္။

၃_ေရႊစည္းခံုဘုရား  ေခါင္းေလာင္းတိုက္တြင္ ဘုရင္းေနာင္မင္းတရားႀကီးရဲ႕  ေခါင္းေလာင္းႀကီးကို သိမ္းဆည္းထားပါသည္။ယင္းေခါင္းေလာင္းႀကီးရဲ႕ထူးျခားခ်က္မွာ ဒုတိယျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သမုိင္းကို ရက္စြဲႏွင့္တကြ ေဖာ္ျပေရးသားထားသည္။ျမန္မာ့သမုိင္းအတြက္အင္မတန္အေရးပါေသာ ေခါင္းေလာင္းႀကီးျဖစ္သည္။

၄_ေရႊစည္းခံုဘုရား  ေတာင္ဘက္အုတ္ေစာင္းတန္းထိပ္အနီးတြင္
က်န္စစ္သားဥမင္ရွိသည္။က်န္စစ္သားဥမင္တြင္  မြန္ဂိုစစ္သည္မ်ားပုံကို ထူးျခားစြာေရးဆြဲမွတ္တမ္းတင္ထားေလသည္။

၅_ေညာင္ဦးဘက္မွပုဂံဘက္သုိ႔ ကားလမ္းအတိုင္းလာခဲ့ေသာအခါဝက္ႀကီးအင္းေရႊေခ်ာင္းမေရာက္မီ လမ္းအေရွ႕ဘက္တြင္ဝက္ႀကီးအင္းဂူရွိေလသည္။
ဝက္ႀကီးအင္းဘုရားတြင္ အဝင္တြင္ ပေဒသာပင္ပုံကိုေရးဆြဲထားေလသည္။ယင္းပေဒသာပင္တြင္ ေစာင္း ဗံုစသည့္တူရိယာမ်ားခ်ိတ္ဆြဲထားသည္။ဂ်ာမန္လူမ်ဳိး ေထာမန္သည္ ယင္းဂူမွ ပန္းခ်ီမ်ားကို လႊျဖင့္တိုက္ျဖတ္ကာခိုးယူခဲ့ေလသည္။
ယေန႔လႊရာမ်ားကိုေတြ႕ျမင္ႏိုင္သည္။

၆_ကားလမ္းအတိုင္းသြားလွ်င္  အလိုေတာ္ျပည့္ဘုရားအနီး ဘုရားအမွတ္ (၃၇၇\၂၃၀) တြင္ စဥ့္ပုထိုးဟုေခၚသည့္ေစတီတစ္ဆူတည္ရွိသည္။ယင္းေစတီသည္ နာမည္ေက်ာ္ အလိုေတာ္ျပည့္ဘုရားႏွင့္  ကပ္လ်က္တည္ရွိေသာ္လည္း ေစတီတစ္ဆူလံုး စဥ့္ရည္အျပည့္သုတ္ထားသည့္ အုတ္ခ်ပ္မ်ားျဖင့္တည္ေဆာက္ထားသည္ကိုမူ သတိျပဳမိသူနည္းပါးလွသည္။

၇_အလိုေတာ္ျပည့္ဘုရားမွ အေနာက္ေတာင္ဘက္တြင္  နပဲေတာဘုရားစုတည္ရွိသည္။
လိုဏ္ႏွစ္ဆင့္ဂူဘုရား(၃၅၇\၂၁၇_က)ဟျပင္ဘက္တြင္ ပုဂံေဒသတြင္ အေကာင္းမြန္ဆံုးေသာ ျခေသၤ့၊ဘီလူး၊ကိႏၵရာစသည့္ အဂ္ေတလက္ရာမ်ားကိုေလ့လာရမည္ျဖစ္သည္

၈_နပဲေတာဘုရားအစုမွ အေရွ႕ေျမာက္ယြန္းသုိ႔သြားပါက ဆူးေလကုန္းဘုရားအစုသုိ႔ေရာက္မည္။ဆူေလကုန္းဘုရား  အေရွ႕ေတာင္ဘက္တြင္ ေတာင္ပုံ ေလာကနာထဘုရားရွိသည္။ယင္းဘုရားရဲ႕  ထူးျခားခ်က္မွာ ေလာကနာထေဗာဓိသတ္အထိုင္ပုံအေျမာက္အမ်ားကိုလွပဆန္းၾကယ္စြာထုလုပ္ထားသည္။ယင္းဘုရားမူလ ဆင္းတုေတာ္ လက္ေတာ္အႀကိဳးအတြင္းမွ ဌာပနာထားသည့္ ပုဂံေခတ္အဝတ္ပန္းခ်ီလိပ္ႀကီးကိုရရွိခဲ့ေလသည္။ယခုအခါ ယင္းပန္းခ်ီလိပ္ႀကီးကို ပုဂံျပတိုက္တြင္ျပသထားသည္။

၉_အာနႏၵာဂူေတာ္ႀကီး ေျမာက္ဘက္ေစာင္းတန္းအဆံုးတြင္ အာနႏၵာအုတ္ေက်ာင္းတည္ရွိသည္။
ယင္းအုတ္ေက်ာင္းအတြင္းနံရံမ်ားတြင္ အင္မတန္မွ လက္ရာေျမာက္ၿပီး ၿပိဳင္ဘက္ကင္းသည့္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္႐ႈခင္းႏွင့္  ပန္းခ်ီမ်ားေရးဆြဲထားသည္။ထူးျခားခ်က္မွာ အဂၤလိပ္လူမ်ဳိးမ်ား၊ေပၚတူဂီအမ်ဳိးသားမ်ား၊ျမန္မာ့ဆုိင္းဝိုင္း
၊ေစာင္းပတၱလား တီးခတ္ေနသည့္ပုံမ်ားကိုထည့္သြင္းေရးဆြဲထားသည္။

၁၀_ေရႊဂူႀကီးဘုရားသည္ ပုဂံနန္းေတာ္ရာႏွင့္ကပ္လ်က္တည္ရွိသည္။ယင္းဂူဘုရား  ဝင္ေပါက္ဝဲယာနံရံတြင္ ထည့္သြင္းျမႇဳပ္ႏွံထားေသာေက်ာက္စာႏွစ္ခ်ပ္ရွိေလသည္။ယင္းေက်ာက္စာခ်ပ္ႀကီးမ်ားတြင္ ေရႊဂူႀကီးဘုရား  တည္ေဆာက္ျခင္းအေၾကာင္းႏွင့္  အေလာင္းစည္သူမင္းႀကီးအေၾကာင္းကို ထည့္သြင္းေရးထိုးထားေလသည္။

၁၁_ေရႊဂူႀကီးဘုရား  အေရွ႕ေတာင္ဘက္တြင္ သံေတာ္ၾကားဘုရားတည္ရွိသည္။ယင္းဘုရားအတြင္း  မီးေတာင္ေခ်ာ္ေက်ာက္အစိမ္းခ်ပ္ႀကီးမ်ားျဖင့္တည္ေဆာက္ထားေသာ ဆင္းတုေတာ္ႀကီးရွိသည္။

၁၂_သဗၺညဳဘုရား  အေရွ႕ေတာင္ဘက္တြင္ အေလာင္းစည္သူမင္းႀကီးေကာင္းမႈ ေၾကးစင္တစ္ေသာင္းကိုသြန္းေသာ ေခါင္းေလာင္းႀကီးဆြဲခ်ိတ္ရာ ေက်ာက္တိုင္ႀကီးမ်ားတည္ရွိသည္။

၁၃_သဗၺညဳဂူဘုရားႀကီးအေနာက္ဘက္တြင္ နတ္ေလ်ာင္းေက်ာင္းတည္ရွိသည္။ပုဂံေဒသရွိ တစ္ခုတည္းေသာဟိႏၵဴဘုရားေက်ာင္းျဖစ္သည္။ဟိႏၵဴဘာသာေရးဆိုင္ရာ နတ္႐ုပ္မ်ားႏွင့္ နံရံပန္းခ်ီမ်ားေရးဆြဲထုလုပ္ထားသည္။

၁၄_နတ္ေလ်ာင္းေက်ာင္းႏွင့္  မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္အေနအထားတြင္ငကြၽဲနားေထာင္းပုထိုးတည္ရွိသည္။အုတ္ခ်ပ္တစ္ခုႏွင့္  တစ္ခုၾကားပင္ စဥ့္စိမ္းမ်ားဆက္ေအာင္သုတ္လိမ္းထားသျဖင့္  ပုဂံေခတ္စဥ့္ပညာအဆင့္အတန္းကို အံ့အားသင့္ဖြယ္ေလ့လာႏိုင္သည္။

၁၅_ငကြၽဲနားေတာင္းပုထိုးမွ လမ္းအတိုင္းသြားလွ်င္  ပုထိုးသားမ်ားဘုရားကိုေရာက္သည္။ယင္းဘုရားသည္  ပုဂံေခတ္ အလင္းယူပုံပညာႏွင့္  ဗိသုကာအဆင့္အတန္းကိုေဖာ္ျပေနသည့္ဂူဘုရားတစ္ဆူျဖစ္သည္။fleshမဖြင့္ပဲ ဓာတ္ပုံ႐ိုက္ကူးပါက ဘုရားဆင္းတုေတာ္ တစ္ခုတည္းသား ကြက္တိ ျပတ္သားစြာထိန္လင္းလ်က္က်န္အရာမ်ားအေမွာင္တိျဖစ္ေနသည္ကို ေတြ႕ျမင္ၾကရမည္။

၁၆_ပုဂံၿမိဳ႕ေတာင္ဘက္မွ ထြက္လာေသာလမ္းအတိုင္းသည္ ေညာင္ဦးမွလာေသာ ေရွးလမ္းေဟာင္းႀကီးႏွင့္  အဆံုအနီးတြင္ ျမင္းျပဂူဘုရားတည္ရွိသည္။ပုဂံေခတ္ရဲ႕ေရွးက်ေသာပန္းခ်ီမ်ားကိုေလ့လာႏိုင္သည္။ယင္းျမင္းျပဂူမွ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္ပုံပါေၾကးခ်ပ္ႀကီးမ်ားကိုရရွိခဲ့သည္။ယေန႔ျပတိုက္တြင္ျပသထားသည္။

၁၇_ျမင္းျပဂူမွေတာင္သုိ႔ထြက္ၿပီး လမ္းအတိုင္းလိုက္သြားေသာ္ ပဲနံ႔သာရဂူအစုသုိ႔ေရာက္သည္။ပဲနံ႔သာဂူအစုအနီးတြင္ သိမၼစည္းဂူ(၁၄၇၁\၇၈၄)ဘုရားရွိသည္။ယင္းဂူအဝတြင္ ေစာင္းပိုက္ထားေသာပဉၥသိခ္နတ္သားပုံကိုလူတစ္ရပ္ခန္႔ေရးဆြဲထားသည္။ဂူအတြင္းဝဲဖက္နံရံတြင္ ေကာသလအိမ္မက္ကိုသ႐ုပ္ေဖာ္ေရးဆြဲထားေသာ ပုဂံေခတ္ပန္းခ်ီမ်ားကိုေလ့လာၾကရမည္။

၁၈_သိမၺစည္းဂူအနီးတြင္ ဘုရားအမွတ္(၁၅၅၄\၈၆၇)တည္ရွိသည္။ယင္းဘုရားအတြင္း  အဝင္နံရံညာဖက္တြင္ ျမင္းမိုရ္ေတာင္ႏွင့္  နတ္ျပည္တည္ဟန္ ကြၽန္းႀကီးေလးကြၽန္းႏွင့္  သက္ဆိုင္ရာေပါက္ပင္မ်ားကိုအေသးစိတ္ေရးဆြဲထားသည္။
ပုဂံေခတ္ ဂူဘုရားကြမ္းေတာင္အမ်ားစုသည္ ယင္းျမင္းမိုရ္ေတာင္ပုံစံကိုယူကာ တည္ေဆာက္ထားျခင္းျဖစ္သည္။

၁၉_ယင္းဘုရားအနီး ဆင္ျပဂူဘုရားတြင္ထူးျခားခ်က္မွာ ပုဂံေခတ္တြင္ ဂူဘုရားမ်ားအတြင္းရွိ ပဓာနဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္ႀကီးမ်ားတည္ေဆာက္ေသာအခါ ေခါင္း၊ရင္ဘတ္၊ဝမ္းဗိုက္၊ခ်က္စေသာေနရာတို႔တြင္ ဌာပနာပစၥည္းမ်ားထည့္ထားေသာ ေက်ာက္ၾကဳပ္ငယ္မ်ား သြင္းထားျပဳလုပ္ေလ့ရွိသည္။ယခုဆင္ျပဂူဘုရားတြင္ မသမာသူတို႔ရဲ႕လက္ခ်က္ျဖင့္  ဌာပနမ်ားကို ခိုးယူခံရေသာ္လည္း ဆင္းတုေတာ္ႀကီးရဲ႕  ရင္ဘတ္ႏွင့္ခ်က္ေနရာတို႔တြင္ မူလေက်ာက္ဌာပနာၾကဳပ္မ်ားကိုေတြ႕ျမင္ၾကရျခင္းျဖစ္သည္။

၂၀_ဆင္ျပဂူဘုရားႏွင့္ကပ္လ်က္တည္ရွိေသာ မာရ္ေအာင္ဘုရားတြင္ ကေနသူ  စည္တီးေနသူ နတ္သမီးပုံစဥ့္ခ်ပ္ႀကီးမ်ားျဖင့္ကပ္လႉထားသည္။
ယင္းစဥ့္စိမ္းခ်ပ္ႀကီးမ်ားသည္ မသမာသူတို႔ရဲ႕ခြာယူခိုးယူျခင္းခံခဲ့ရကာအခ်ဳိ႕ကို ရန္ကုန္ႏွင့္  ပုဂံျပတိုက္တြင္ထိန္းသိမ္းျပသထားသည္။

၂၁_ယင္းဘုရားေျမလမ္းအတိုင္းဆက္သြားလွ်င္   ေလာကထိပ္ပန္  ဘုရားသုိ႔ေရာက္ရွိမည္။ယင္းဘုရားတြင္ ပုဂံေခတ္ရဲ႕  အေကာင္းဆံုးဟု
ဆိုအပ္ေသာပန္းခ်ီမ်ားေရးဆြဲထားသည္။
မေဟာ္သဓာဇာတ္ေတာ္ႏွင့္  ဗုဒၶဝင္ကို တခမ္းတနားေရးဆြဲထားၿပီး  ပုဂံေခတ္ ဘုရင္၊မိဘုရား၊မႉးႀကီးမတ္ရာတို႔ရဲ႕  ဝတ္စားဆင္ယင္ပုံကို အေသးစိတ္ေလ့လာႏိုင္သည္။

၂၂_ယင္းေျမလမ္းအတိုင္းသြားလွ်င္  ေနဝင္ၾကည့္သည့္ နာမည္ေက်ာ္ေရႊဆံေတာ္ဘုရားသုိ႔ေရာက္ရွိမည္။ေရႊဆံေတာ္ဘုရားကို ယခင္က မဟာပိႏၷဲဘုရားဟုေခၚၾကသည္။အေၾကာင္းမွာ ဘုရားေထာင့္မ်ားတြင္ မဟာပိႏၷဲနတ္႐ုပ္မ်ားကိုထားရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ယေန႔တြင္
႐ုပ္တု အက်ဳိးအပဲ့မ်ားကို ဘုရားေထာင့္အခ်ဳိ႕ႏွင့္  ေစတီေတာ္ေျမာက္ဘက္ေျခရင္းတြင္ေတြ႕ျမင္ၾကရမည္

၂၃_ေရႊဆံေတာ္ေစတီ အေနာက္ဘက္ရွိအုတ္တိုက္ရွည္ႀကီးတြင္ ေလ်ာင္းေတာ္မူ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္ႀကီးတည္ထားသည္။ပုဂံေခတ္ေလ်ာင္းေတာ္မူဆင္းတုမ်ားအနက္ ေရွးအက်ဆံုးနဲ႔ အႀကီးမားဆံုးျဖစ္သည္။ယင္းဆင္းတုေတာ္ႀကီးရဲ႕ထူးျခားခ်က္မွာ ပရိနိဗၺာန္ျပဳဟန္ထုလုပ္ထားေသာ္လည္း ေတာင္ဘက္သုိ႔ေခါင္းျပဳထားျခင္းျဖစ္သည္။

၂၄_ေရႊဆံေတာ္ဘုရားေတာင္ဘက္ မနီးမေဝးတြင္ ဂူအမွတ္(၁၅၃၆)အတြင္းတြင္ စိတ္ဝင္စားဖြယ္ေကာင္းေသာ စက္ဝန္းပန္းခ်ီမ်ားေရးဆြဲထားသည္။ငဖုန္းသင္ေယာင္။ငျပည္သင္ဟု လူအမည္ကမၺည္းစာမ်ားေရးထိုးထားသည္။

၂၅_ေရႊဆံေတာ္ဘုရား  အေရွ႕ေျမာက္ဘက္ ဂူအမွတ္(၁၅၁၂) ေျမဘံုသာဘုရားရွိေလသည္။ယင္းဂူအတြင္း  ပလႅင္ေအာက္ေျခမ်ားတြင္ ေက်ာက္ျဗဟာ႐ုပ္မ်ား ျမႇပ္ထားေလသည္။ထိုပလႅင္မွ ေျမတြင္ျမႇဳပ္ေနေသာ အေကာင္းပကတိတူးေဖာ္ရရွိသည့္ ေက်ာက္ျဗသာ႐ုပ္မ်ားကို ပုဂံျပတိုက္တြင္ျပသထားေလသည္။

၂၆_ပုဂံၿမိဳ႕ေတာင္ဘက္သုိ႔ဆက္သြားမည္ဆိုပါက မဂၤလာေစတီသုိ႔ေရာက္ရွိမည္။
ျမန္မာျပည္ရွိေစတီအမ်ားစုသည္ ယင္းမဂၤလာေစတီကိုပုစံယူတည္ေဆာက္ၾကျခင္းျဖစ္သည္။၅၅၀ နိပါေတာ္ စဥ့္ကြင္းမ်ားတည္ရွိၿပီး အခ်ဳိ႕မွာ ခိုးယူခံခဲ့ရသည္။

၂၇_ဓမၼရံႀကီးဘုရားသည္ ျမန္မာျပည္ရဲ႕  အႀကီးမားဆံုးေသာ ဗုဒၶဘာသာဆိုင္ရာအေဆာက္အံုးျဖစ္သည္။ထူးျခားခ်က္မွာ
မူလက အတြင္း  ဆင္းတုေလးဆူႏွင့္  လိုဏ္ပတ္လမ္းမ်ားတည္ေဆာက္ခဲ့သည္။  ပန္းခ်ီမ်ားေရးဆြဲၿပီးကာမွ မခန္႔မွန္းႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုေၾကာင့္ အတြင္း လိုဏ္ပတ္လမ္းကို အုတ္ျဖင့္  အျပည့္စီပိတ္ခဲ့သည္။

၂၈_ဓမၼ႐ံုႀကီးဘုရား  ေျမာက္ဘက္မုခ္တြင္ ပလႅင္တစ္ခုတည္းအေပၚတြင္ ဗုဒၶဆင္းတုႏွစ္ဆူကိုတည္ကာ မ်က္ႏွာေတာ္ကိုေရႊခ်ထားေလသည္။ယင္းဆင္းတုေတာ္ႏွစ္ဆူသည္ က်န္အရာအားလံုးပုံစံတူေသာ္လည္း  ထင္ရွားစြာကြဲျပားျခားနားသည့္ အျပံဳးကိုယ္စီရွိၾကေလသည္။

၂၉_ဓမၼရံႀကီးဘုရားမွ လမ္းအတိုင္းသြားလွ်င္  စူဌာမဏိေစတီကိုေရာက္မည္။  ယင္းနာမည္ေက်ာ္ဂူဘုရားအား ကာရံထားသည့္ တံတိုင္းရဲ႕  အုတ္စီလက္ရာမွာ ကမၻာကပင္အံ့အားသင့္ေလာက္ေအာင္
ေကာင္းမြန္လွသည္။အုတ္ခ်ပ္တစ္ခုႏွင့္တစ္ခုအၾကား အပ္ထိုးလို႔ပင္မရႏိုင္ေပ။ပုဂံေခတ္ ပန္းရံအတတ္ပညာရဲ႕  ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားခဲ့ပုံကိုေလ့လာႏိုင္သည္။ပုဂံေဒသရွိအေကာင္းဆံုးေသာ အုတ္စီလက္ရာျဖစ္သည္။

၃၀_ျမင္းကပါရြာေျမာက္ဘက္၊လမ္းအေရွ႕ဘက္တြင္ ဂူေျပာက္ႀကီးႏွင့္  ျမေစတီတို႔ကား အလြန္ထင္ရွားၿပီး နာမည္ေက်ာ္ၾကားသည္။ယင္းဂူေျပာက္ႀကီးဘုရားအတြင္း  အေကာင္းပကတိက်န္ရွိေနေသးေသာ ပုဂံေခတ္ နံရံေဆးေရးမ်ားကိုေရးဆြဲထားသည္။ထူးျခားခ်က္မွာ တာဝတိသာနတ္ျပည္မွာဆင္းသက္ေတာ္မူခန္း၊
သဂၤါယနာတင္မွတ္တမ္းမ်ား၊ တိတၱိတို႔အားတန္ခိုးျပခန္း၊လင္းႏို႔ငါးရာအားတရားေဟာခန္း စသည့္ထူးျခားၿပီးရွားပါးသည့္ဗုဒၶဝင္မ်ားကိုထည့္သြင္းေရးဆြဲထားသည္။

၃၁_ယင္းအနီး ေစတီအနီးအတြင္းမွ ေက်ာက္စာတစ္ခ်ပ္ကိုတူးေဖာ္ေတြ႕ခဲ့ရာ ျမေစတီေက်ာက္စာဟုအျမင္တြင္သည္။အမွန္မွာ ဂူေျပာက္ႀကီးဘုရားႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ေက်ာက္စာျဖစ္သည္။ပ်ဴ၊မြန္၊ျမန္မာ၊ပါဌိ  ေလးဘာသာျဖင့္  အေၾကာင္းအရာတစ္ခုတည္းကိုေရးထိုးထားသျဖင့္  ျမန္မာစာေပသမုိင္းအတြက္ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေသာရတနာျဖစ္သည္။မူရင္းေက်ာက္စာကို ပုဂံျပတိုက္တြင္ျပသထားသည္။

၃၂_ကားလမ္းအတိုင္းဆက္သြားလွ်င္  မႏူဟာဘုရားသုိ႔ေရာက္မည္။ယင္းဘုရားႏွင့္  မနီးမေဝးတြင္ နန္းဘုရားရွိသည္။ယင္းဘုရားအတြင္းႏွင့္အျပင္တြင္ ထုဆစ္ထားေသာ ျဗဟာပုံႀကီးမ်ားႏွင့္ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာမ်ားသည္ ပုဂံေခတ္ ပန္းတေမာ့လက္ရာအဆင့္အတန္းကိုေဖာ္ျပလ်က္ရွိသည္။

၃၃_ျမင္းကပါရြာ အေနာက္ဘက္သုိ႔သြားလွ်င္  ျဖတ္စေရႊဂူ  ဘုရားသုိ႔ေရာက္မည္။ယင္းဂူဘုရားအတြင္းတြင္  ေရွးေဟာင္းမြန္ဘာသာျဖင့္ကဗၺည္းထိုးထားသည့္ ဇာတ္ကြက္ပန္းခ်ီမ်ားမွာစိတ္ဝင္စားဖြယ္ေကာင္းလွသည္

၃၄_ျမင္းကပါရြာေငြေစတီ ဥတၱမဂူေတာင္ဘက္တြင္ က်ဆင္းဂူတည္ရွိသည္။ႀတိေလာကဗိုလ္ဟုလည္းေခၚသည္။ယင္းဂူဝင္ေပါက္ဝဲယာနံရံမ်ားတြင္ ေရးသားထားေသာ မင္စာမ်ားအရ အေဆာက္အံုတည္ေဆာက္ေသာဒါယကာ၊တည္ေဆာက္ေသာခုႏွစ္၊အေဆာက္အအံုအမည္တို႔ကို ပုဂံေခတ္အတိုင္း
တိက်စြာသိရပုံမွာ ပုဂံေဒသတြင္အလြန္ရွားပါးေလသည္။ယင္းဂူတိုက္မႀကီးတြင္ ေျခစံုေျမသုိ႔ခ်ထားေသာ ဗုဒၶဆင္းတုႏွစ္ဆူႏွင့္  အလယ္ ထိုင္ေတာ္မူဆင္းတုေတာ္ႀကီးတစ္ဆူရွိသည္။ယခင္က ဌာပနာေဖာက္ကာ ေခါင္းျဖတ္ခိုးယူခံရေသာ္လည္း ျပန္လည္ျပဳျပင္ထားသည္။

၃၅_က်ဆင္းဂူမွ ကားလမ္းအတိုင္းသြားေသာ္ အပယ္ရတနာဂူသုိ႔ေရာက္ေလသည္။ယင္းဂူအတြင္းတြင္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာဆိုင္ရာ ဘုရားေလာင္းေဗာဓိသတ္အမ်ဳိးမ်ဳိးကို တစ္ခန္းတနားေရးဆြဲထားေလသည္။ယင္းအျပင္ အတြင္းပတ္လမ္းအျပင္နံရံတြင္ အ႐ိုးတပ္စက္ဝိုင္းမ်ားအတြင္း  ဟိႏၵဴဘာသာေရးဆိုင္ရာဗိႆႏိုး၊သီဝႏွင့္  ျဗဟညဆိုင္ရာအယူဝါဒမ်ားကို ထူးျခားစြာေရးဆြဲထားေလသည္။

၃၆_အပယ္ရတနာဘုရားႏွင့္  မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္တြင္ နဂါး႐ံုဘုရားတည္ရွိသည္။ယင္းဘုရားႀကီးရဲ႕ထူးျခားခ်က္မွာ စဥ့္သုတ္အုတ္ခ်ပ္မ်ားကို ဘုရားအတြင္း ယေန႔ေခတ္ ေႂကြျပားအသြင္  ခင္းထားျခင္းျဖစ္သည္။လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသည္ မိမိတို႔ေျခေထာက္ေအာက္ရွိ စဥ့္စိမ္းေရာင္ အုတ္ခ်ပ္ႀကီးမ်ားကိုသတိမထားမိၾကေခ်။

၃၇_ယင္းဘုရားမွကားလမ္းအတိုင္းသြားေသာ္ စိုးမင္းႀကီးအုတ္ေက်ာင္းႏွင့္  ေစတီသုိ႔ေရာက္ရွိမည္။စိုးမင္းႀကီးေစတီရဲ႕ထူးျခားခ်က္မွာ ပစၥယံအဆင့္ဆင့္တြင္ စဥ့္ရည္သုတ္ ႐ုပ္ခ်ပ္တန္းႀကီးမ်ားျဖင့္  ညက္လ်က္တန္ဆာဆင္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ယင္းစဥ့္ခ်ပ္ႀကီးမ်ားတြင္ ကေနသူ၊ဗံုတီးေနသူမ်ားကို ထည့္သြင္းထုလုပ္ထားသည္။ပုဂံေခတ္ရွားပါးၿပီးထူးျခားသည့္လက္ရာတစ္ခုျဖစ္သည္။

၃၈_စိုးမင္းႀကီးအုတ္ေက်ာင္း အေနာက္ေတာင္ဖက္တြင္ ဂူအမွတ္(၁၀၇၇)မွာ  ပန္းခ်ီေလ့လာသူတို႔အဖုိ႔မေရာက္ေတာ့မယ္ျဖစ္ ထူးျခားသည့္ေနရာတစ္ခုျဖစ္သည္။ယင္းဂူအတြင္း  ေအာက္ေျခအခင္းေပၚတြင္ ေျမစာမ်ားပို႔ေနခဲ့ရာ ေရွးေဟာင္းဌာဓမွရွင္းလင္းလိုက္ေသာအခါ မူလေရးဆြဲထားေသာပန္းခ်ီမ်ား မပ်က္မစီးပဲအေကာင္းပကတိ အသစ္စက္စက္ေရးဆြဲထားသည့္ပမာေပၚထြန္းလာခဲ့သည္။
ပုဂံေခတ္တြင္ ဆန္းျပားသည့္အေရာင္မ်ားအသုံးျပဳကာပန္းခ်ီမ်ား
ေရးဆြဲခဲ့ၾကေၾကာင္းသက္ေသျပစရာ
ဂူဘုရားျဖစ္သျဖင့္ထူးျခားသည္။

၃၉_သီရိပစၥယာရြာေတာင္ဘက္တြင္ ဖက္လိပ္ဘုရားမ်ားတည္ရွိသည္။ယင္းဘုရားမ်ားတြင္ စဥ့္ရည္မသုတ္ေသာ ေျမမီးဖုတ္အုပ္ႂကြပ္႐ုပ္ႂကြမ်ားကို
ထူးျခားစြားေလ့လာႏိုင္သည္။ျမန္မာ့သမုိင္းတြင္အရပ္အရွည္ဆံုးဟုစံခ်ိန္ခ်ဳိးခဲ့သည့္  ဇီးကြက္စိန္ရဲ႕ေမြးရပ္ေျမျဖစ္သည္။

၄၀_သီရိပစၥယာရြာရြာအဝင္ကားလမ္းေတာင္ဘက္သုိ႔ဆက္သြားေသာ္ ဂူေျပာက္ဘုရားသုိ႔ေရာက္ရွိမည္။ျမန္မာ့ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ႀကီး ပုဂံဗိုလ္ခ်ဳိပုန္းေအာင့္ခဲ့ရာဂူဘုရားျဖစ္သည္*။ အဂၤလိပ္တို႔က ဗိုလ္ခ်ဳိ႕ကိုယင္းဂူဘုရားေတြဖမ္းမိသျဖင့္  ဗိုလ္ခ်ဳိမိဘုရားဟုေခၚသည္။

၄၁_မင္းနန္သူအရပ္သုိ႔ဆက္သြားေသာ္ ဘုရားသုံးဆူသည္နာမည္ေက်ာ္သည္။ဂူဘုရားသုံးဆူကို လိုဏ္ျဖင့္ဆက္သြယ္ထားသည္။ညာဖက္ဆံုးဂူတြင္ ပန္းခ်ီမ်ားေရးဆြဲထားျခင္းမရွိပဲ ဘယ္ဖက္ဆံုးဂူတြင္ ပန္းခ်ီကိုျပည့္စံုစြာေရးဆြဲထားေလသည္။အလယ္ဂူတြင္ ဆြဲလက္စပန္းခ်ီမ်ားေတြ႕ရသျဖင့္  ပုဂံေခတ္ပန္းခ်ီေရးဆြဲပုံအဆင့္ဆင့္ကိုေလ့လာႏိုင္ေပသည္။
အလယ္ဂူတြင္ ပုဂံေခတ္နန္းေတာ္ပုံမ်ားကိုေရးဆြဲထားေလသည္။

၄၂_ဘုရားသုံးဆူအေရွ႕ဘက္တြင္ ဂူငယ္ေလးတစ္ဆူတည္ရွိသည္။ယင္းဂူရဲ႕ထူးျခားခ်က္မွာ ပုဂံတြင္ေတြ႕ရေသာ အျခားေသာဘုရားပုထိုးမ်ားကဲ့သုိ႔ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္ႏွင့္  ပလႅင္ကို အုတ္အဂ္ေတျဖင့္တည္ထားျခင္းမျပဳပဲ နံရံတြင္သာ ဗုဒၶပုံႀကီးကို ေရးဆြဲပူေဇာ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ယင္းပုံစံကို ပုဂံတြင္ ယခုဂူငယ္တြင္သာေတြ႕ရေလသည္။

၄၃_ဘုရားသုံးဆူႏွင့္  မနီးမေဝးတြင္ သမၺဴလဂူဘုရားတည္ရွိသည္။ယင္းဂူသည္ ပုဂံေဒသတစ္ဝိုက္  အေရးႀကီးၿပီး ပုဂံေခတ္လက္ေရးလွပညာႏွင့္  ပုဂံဗုဒၶစာေပႏွင့္စပ္လ်ဥ္းေသာ ေလ့လာဖြယ္အေကာင္းဆံုးျဖစ္သည္။နံရံေပၚတြင္ မွင္ျဖင့္ေရးထိုးထားေသာ စာလံုးမ်ားသည္ ေသသပ္လွပလြန္းလွသျဖင့္  ယေန႔ေခတ္ပုံႏွိပ္စာလံုးမ်ားပင္အ႐ံႈးေပးရေလသည္။

၄၄_ယင္းဂူမွ ကားလမ္းအတိုင္းသြားေသာ္ နႏၵမညာဂူဘုရားသုိ႔ေရာက္သည္။
ယင္းဂူတြင္ေရးဆြဲထားေသာ ပန္းခ်ီမ်ားေၾကာင့္ပင္ ပုဂံတြင္ပန္းဦးလႊတ္ျခင္းႏွင့္  အရည္းႀကီးမ်ားရွိခဲ့သည္ဟုေျပာဆိုေရးသားခဲ့ၾကသည္။
သုိ႔ေသာ္မွန္ကန္မႈမရွိေပ။ယင္းဂူတြင္ထူးျခားခ်က္မွာ ညာဖက္နံရံျပတင္းေပါက္ေအာက္တြင္ ေရနစ္ေနေသာ လူသုံးဦးပုံကိုေရးဆြဲထားေလသည္။ေလာဘ၊ေဒါသ၊ေမာဟတို႔မွ မလြတ္ကင္းႏိုင္ပဲ သံသရာေရယာဥ္ေၾကာတြင္နစ္မြန္းၾကရျခင္းကိုသြယ္ဝိုက္ေသာနည္းလမ္းျဖင့္အသိေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။အထက္နံရံတြင္မူ ပုဂံေခတ္မင္းသားတစ္ပါး ျမင္းစီးလ်က္အေဆာင္အေယာင္ႏွင့္တကြႂကြခ်ီဟန္ကိုေရးဆြဲထားသည္မွာ အငမတန္စိတ္ဝင္စားဖြယ္ေကာင္းလွသည္။

၄၅_ပုဂံေညာင္ဦးကားလမ္း ပုဂံအဝင္ညာဖက္တြင္ေခမဂၤဘုရားစုတည္ရွိသည္။
ယင္းဂူအစုတြင္ ပုဂံတြင္ အင္မတန္ရွားပါးသည့္ အဝတ္ပန္းခ်ီကို နံရံတြင္ ေကာ္ျဖင့္ကပ္လ်က္
ေရးဆြဲထားသည္။ယေန႔ေခတ္အေခၚ
wall paperပုံစံျဖစ္သည္။ယင္းဂူအစုတြင္ပင္ ပုဂံရွိေရွးေဟာင္းပစၥည္းအမ်ားအျပားကိုခိုးယူသြားခဲ့ေသာ  ဂ်ာမန္လူမ်ဳိးေထာမန္းရဲ႕  ေရးထိုးထားခဲ့ေသာ လက္မွတ္ကိုထူးျခားစြာေလ့လာႏိုင္သည္။

၄၆_ေညာင္ဦးၿမိဳ႕ေျမာက္ဘက္ သက်မုနိဘုရားတြင္ အေသာကမင္းႀကီးသမီးေတာ္သဃမိတၱာ  မဟာေဗာဓိပင္အား သီဟိုဠ္သုိ႔ပင့္ေဆာင္ပုံ မ်ားကိုထူးျခားရွားပါးစြာေရးဆြဲမွတ္တမ္းတင္ထားေလသည္။

၄၇_ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕  စြယ္ေတာ္ေလးဆူမ်ား တ႐ုပ္ျပည္၊သီဟိုဠ္ျပည္၊နတ္ျပည္၊နဂါးျပည္တို႔တြင္တည္ရွိ
ေၾကာင္းထူးျခားစြာေရးဆြဲထားေသာ ပုဂံေခတ္ပန္းခ်ီကိုဘုရားအမွတ္(၁၀၇၇)တြင္ေလ့လာႏိုင္ပါသည္။ထူးျခားခ်က္မွာ ယင္းပန္းခ်ီပါ စြယ္ေတာ္ၾကဳပ္မွာ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ တ႐ုပ္ျပည္ ႏွင့္  သီရိလကာတို႔ရွိ စြယ္ေတာ္ၾကဳပ္မ်ားႏွင့္  ပုံစံတစ္ေထရာတည္းျဖစ္ေၾကာင္း အံ့ဩဖြယ္ေလ့လာႏိုင္သည္။

၄၈_သစၥဗႏၶရရေသ့ႏွင့္  နမႏၲာနဂါးမင္းတို႔ေတာင္းပန္မႈေၾကာင့္  ျမတ္စြာဘုရားေျခေတာ္ရာခ်ေပးေနပုံကို ဘုရားအမွတ္(၅၃၈)နႏၵဘုရားအေရွ႕ဖက္ဂူတြင္ ထူးျခားစြာေလ့လာႏိုင္သည္။

၄၉_ကုသဘုရားႏွင့္  ဝိနည္းဓိုရ္ဘုရားတို႔တြင္ စၾကဝဠာတည္ေနဟန္ ပႏၵက္ပုံကိုထူးျခားစြာေရးဆြဲထားေလးသည္။ပုဂံေခတ္ ဗုဒၶဘာသာဆိုင္ရာ စၾကာဝဠာအယူအဆကိုေလ့လာႏိုင္သည္။ယင္းအျပင္ ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ မူရင္းကဗၺည္းဇာတာေတာ္ပုံပါထည့္သြင္းေရးဆြဲထားသည္။

၅၀_ဖြားေစာရြာ သစၥာဝတီဘုရား  အေရွ႕ေတာင္အနီး မင္းမရဲဂူဘုရားတိုက္မေျမာက္ဖက္နံရံတြင္ ေရးထိုးထားေသာမင္စာတြင္  အရိမဒၵနပူရမည္ေသာ ပုဂံျပည္၊ျမန္မာျပည္ စေသာစကားလံုးမ်ားကိုသုံးႏႈန္းေရးထိုးထားပုံကို အလြယ္တကူေလ့လာၾကည့္႐ႈႏိုင္မည္

ေဖာ္ျပပါေနရာမ်ားသည္ ပုဂံေခတ္တြင္ထြန္းကားခဲ့သည္ ပန္းဆယ္မ်ဳိးေသာ ျမန္မာ့အတတ္ပညာႏွင့္  ျမန္မာ့အႏုသုခုမပညာရပ္မ်ား၊ျမန္မာစာေပႏွင့္  အျခားေသာအႏုပညာရပ္မ်ားကို ထင္ဟပ္ေစႏိုင္သည့္ ထူးျခားၿပီးလူသနည္းေသာေနရာမ်ားျဖစ္သည္ ။

Credit to Simon Htoo Thant

☰

Bagan History

By Ma Thanegi

|snapshot


Oct 2016

The first Myanmar Empire of the 11th Century based in Bagan left remnants of its glory not in forts or palaces but in the thousands of pagodas, stupas (Zedi) and temples. (Pagodas are any place of worship regardless of shape, size or design. Stupas or Zedi are pointed spires in all sizes with a gem-crusted ornate crown called umbrella at the tip. Temples are square-based halls of various levels, including those called ‘cave; temples a term given to caves on the side of hills or some buildings with very little natural light.)

According to the 1993 report by the Department of Archaeology, 2230 remain plus ordination halls and meditation centers, all living places of worship throughout the past centuries.
They marked the time that Theravada Buddhism first flourished through the support of King Anawrahta.

Anawrahta ruled from 1044-1077. He strengthened the borders of his kingdom against invaders from the east. He travelled all over the landmass that one day would become the Union of Myanmar, as far south as the old town of Twante across the river from Yangon, at the time only a small settlement of fishermen. In a Twante pagoda he enshrined votive tablets cast with his own hands and signed with his name. In Bagan he built the the Shwezigon, Shwe Sandaw and Lawka Nanda Pagodas as well as the less known Myin Pya Gu enshrined with votive tablets cast by him and his heir Saw Lu, East and West Hpet Laik Pagodas with many with terracotta plaques of the Jataka Takes are also attributed to him.
His son Sawlu succeeded him, reigning from 1077 to 1084 during which he built the Pahto Thamya Temple in Bagan, the earliest temple with wall paintings. Sawlu was not popular with court or countrymen and when he was killed by a companion since childhood the court replaced him with Kyansittha, who killed the murderer of Saw Lu as well as being the right hand man of Anawrahta.
Kyansittha was not of royal blood but he was a great king, ruling from 1084 to 1112.

He encased the Shwezgon with only a slightly bigger pagoda in the exact shape, perhaps to combine his merit with Anaarahta who was like a father to him in spite of a brief time of discord when he was exiled. He built the Ananda and Naga Yon Temples and the Kyansittha Umin meditation cave not far from the Shwezigon with fascinating murals believed painted at a much later date,
He had three beloved queens, one being Khin Oo or a Mon princess through whom he created good relations and culture exchanges with the Mon kingdom of the south. Another was Abeyadana a princess of the Mahayana Buddhist sect who built the temple now only known by her name. It has beautiful wall paintings of Theravada, Mahayana and Hindu symbols. The thirds was Thambula a country girl he met while in brief exile and who late arrived at court with his son, Raja Kurma. By then Kyansittha had decreed a grandson as crown prince but this late-arrival prince was to leave his mark in the country’s history, for he built Myinkaba Gubyauk Gyi Temple dedicated to his father when the old king lay dying; he erected a square stone pillar with his dedication on each side with one of the four languages in use at the period: Pali, Pyu, Burmese and Mon. This was our Rossetti Stone which enabled us to decipher other Pyu writings. In addition his temple has the most beautiful and best preserved murals in Bagan. To this day he is regarded as the ideal prince and gentleman.


The next to rule was Alaung Sithu from 1112 to 1166 and it was a time of peace and prosperity. He built the majestic Thatbyinnyu Temple and the small but beautiful the Shwegu Gyi which he could look over from his palace. However at the age of 101 it was within this temple that he was suffocated by his son Narathu whose four years’ reign that ended in 1170 was marked with cruelty. He began work on the Dhammayan Gyi Temple, demanding the finest brick work but was assassinated before it was complete. His son Minyin Naratheinkha ruled only three years as he was killed by this younger brother Narapati Sithu whose wife he stole.

Narapati Sithu ruled in peace for 37 years during which the Burmese language became more popular and refined as seen in stone inscriptions. He added upper levels to the Kyauk Gu Umin, built the Dhamma Yarzika Pagoda and the two great temples Gawtaw Palin and Sulamuni. Gawtaw Palin was left incomplete while Sulamuni Temple has wonderful murals painted In the early 18th century.

He was succeeded by his younger son Htilominlo who finished the construction of the Gawtaw Palin Temple. He was so loved by his four older brothers that none of them objected to being bypassed for the throne. He was much loved by court and commoner but he reigned only 25 years. His merit, the Htilominlo Temple is a beautiful work of architecture with wonderful masonry details. He also built Maha Bhodi Temple.

His Commander in Chief General Ananda Thura and wife built Lay Myet Hna Complex in 1223 of temples, pagodas, monasteries and a large water tank.


Htilominlo’s son Kya Swar who succeeded him for 15 years was famous for being a Buddhist scholar although he also enjoyed martial arts. He spent his days studying the texts on the banks of a beautiful lake and left the affairs of State to his son Uzana who was more interested in sports and travel. Kya Swar’s Nanda Manya Temple is decorated with beautiful paintings but his immense Pya Tha Da Temple was not finished by the time of his death as his son was not paying the laborers. However the incomplete outer walls allowed future engineers to study the double arches of brickwork used in many Bagan Temples.


Uzana who took over the Kingdom had a queen named Thambula who left a small and elegant temple now known only by her name. He had other queens as well as a country girl he met on his travels. Upon his death the son of this union, Narathiha Pati was chosen by the court to be king, instead of his arrogant older brother from a more royal bloodline. However he turned out to be even more arrogant as well as cruel.

This king Narathiha Pati who ruled from 1254 to 1287 virtually ended the Bagan Dynasty.


In 1287 he was unwisely arrogant towards Kublai Khan which led to the invasion of the Mongol armies. While some minor prices and nobles stayed to fight, Narathiha Pati fled down the Ayeyarwaddy River with his queens and became known as “The King Who led from the Chinese” as ancient historians did not consider Mongolia a different State from China. He sought sanctuary from another son who was governor of a riverside town and who forced him to eat poisoned food the same evening. Famous for his gluttony he died with a wish that in all future lives he might not have sons.

Before his escaped he built a beautiful temple which is only known by his act of cowardice..
The greatness of Bagan ended, with a weak, puppet king set on the throne by the Mongolian generals who returned home in victory

ျမန္မာ့ပုဂံ 
++++++

ပုဂံအလွ အညာဘဝ
စာသလို ့မကုန္
ဘုရားေစတီအစံုနဲ ့
ထေနာင္းရိပ္ကိုခိုလွဳံ ။

အေနာ္ရထာ ဟိုတေခတ္
လြမ္းရစ္ကယ္ႀကံဳ ။

မ်ိဳးခ်စ္ေသြး ဇာတိအဟုန္
လံုျခံဳရဲ႕ ျပည္တြင္း ။

ျမတ္ဗုဒၶ သာသနာ
လင္းလက္ကာ ေရာင္ဝါဝင္းတဲ့
ျမန္မာ့ ရႈခင္း ။ ။

ေရႊမိုးညိဳ l ရန္ကုန္ l