`သက္ႀကီးရြယ္အိုႏွင့္ ေရ´

(Dr. Hla Kyi)


အသက္ႀကီးသူေတြဟာ ငယ္ရြယ္သူေတြႏွင့္ ယွဥ္ လိုက္လွ်င္ နဂိုကတည္းက ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ေရထုနည္း ေနတဲ့အတြက္ ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္တဲ့ အေျခအေန (dehydration) ကို ၾကံဳေတြ႕ႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ ပိုမ်ားပါ တယ္။ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ေရေတြ ဘယ္လို ျဖန္႔ၾကက္ တည္ရွိေနတယ္ဆိုတာ ဦးစြာ ရွင္းျပပါမယ္။


လူ႔ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ရွိေနတဲ့ေရ

လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္မွာ အေရျပား၊ ျြကက္သား၊ အဆီျပင္၊ အ႐ိုး စတဲ့ ကိုယ္အဂၤါ အစိတ္ အပိုင္းေတြ၊ အသည္း၊ အဆုတ္၊ ႏွလံုး စတဲ့ ကလီစာ ေတြဟာ သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ ႐ုပ္ကလာပ္စည္း (Cell – ဆဲလ္) မ်ားႏွင့္ တည္ေဆာက္ထားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာေပးရမယ္ဆိုလွ်င္ ခႏၶာကိုယ္ဟာ အုတ္ခ်ပ္ ကေလးေတြ အေျမာက္အျမားႏွင့္ တည္ ေဆာက္ထားတဲ့ တိုက္အိမ္တစ္လံုးႏွင့္ တူၿပီး ႐ုပ္ကလာပ္စည္း (ဆဲလ္) ေတြက အုတ္ခ်ပ္ကေလးမ်ားႏွင့္ တူပါတယ္။ တိုက္အိမ္ ေဆာက္ထားတဲ့ အုတ္ခ်ပ္ကေလးေတြ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ၾကားမွာ ၾကားခံ ကြက္လပ္ (space) ေနရာကေလးေတြ ရွိေနသလိုပဲ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ဆဲလ္တစ္ခုႏွင့္တစ္ခုၾကားမွာ လည္း ကြက္လပ္ (space) ေတြ ျဖစ္ေနပါတယ္။ အဲဒီ ၾကားခံကြက္လပ္ထဲမွာ ေသြးလႊတ္ေၾကာေတြ၊ ေသြးျပန္ ေၾကာေတြ ရွိေနပါတယ္။

ဆဲလ္ေတြရဲ႕ အတြင္းပိုင္းမွာေရာ၊ ဆဲလ္တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခုၾကားက ကြက္လပ္ထဲမွာေရာ ေရ (အရည္) ေတြ ရွိေနပါတယ္။ ေသြးေၾကာမ်ားအတြင္း စီးသြားေနတဲ့ ေသြးကို ဓာတ္ခြဲၾကည့္မယ္ဆိုလွ်င္လည္း အေလးခ်ိန္ အားျဖင့္ ၂၀% ေလာက္ဟာ ေသြးနီဥေတြ၊ ေသြးျဖဴဥေတြ၊ ပ႐ိုတင္းႏွင့္ ဗီတာမင္ စတဲ့ အာဟာရေတြျဖစ္ၿပီး က်န္တဲ့ ၈၀% ေက်ာ္က ေရေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ခႏၶာကိုယ္တစ္ခုလံုးမွာရွိတဲ့ ေရအမ်ားစု (၆၀% မွ ၇၀%) ဟာ ဆဲလ္ေတြရဲ႕ အတြင္းပိုင္းမွာ ရွိေနျခင္း ျဖစ္ပါ တယ္။ ေသြးအပါအဝင္ ဆဲလ္ေတြရဲ႕အျပင္မွာ ရွိေနတဲ့

ေရပမာဏဟာ ဆဲလ္ေတြရဲ႕ အတြင္းပိုင္းမွာရွိေနတဲ့ ေရပမာဏေလာက္ မမ်ားပါဘူး။


 သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြရဲ႕  ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ရွိေနတဲ့ေရ

အသက္ႀကီးသူေတြဟာ ငယ္ရြယ္သူေတြႏွင့္ ယွဥ္ လိုက္လွ်င္ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္တဲ့ အေျခ အေနကို ၾကံဳေတြ႕ႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ ပိုမ်ားရျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းတစ္ခုက အသက္ႀကီးလာတဲ့အခါ ခႏၶာကိုယ္ ထဲမွာ ရွိေနတဲ့ ေရ အခ်ိဳးအဆ နည္းသြားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ လူရြယ္၊ လူလတ္ အမ်ိဳးသားတစ္ေယာက္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာရွိေနတဲ့ ေရေတြရဲ႕ အေလးခ်ိန္ဟာ ကိုယ္ အေလးခ်ိန္ရဲ႕ ၆၀% ေလာက္ ရွိပါတယ္။ သက္ႀကီးရြယ္ အိုဘဝ ေရာက္တဲ့အခါ ေရရဲ႕အေလးခ်ိန္ဟာ ခႏၶာကိုယ္ အေလးခ်ိန္ရဲ႕ ၅၅% ေလာက္သာ ရွိပါေတာ့တယ္။ ယခုလို ေလ်ာ့သြားရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းတစ္ခုက ခႏၶာကိုယ္မွာ ျြကက္သားထုနည္းသြားျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ျြကက္သားတစ္ခုရဲ႕ အေလးခ်ိန္ဟာ ၁၀ က်ပ္သား ရွိတယ္ ဆိုရင္ ၇ က်ပ္ခြဲသား (၇၅%) ဟာ ျြကက္သားေတြမွာရွိေန တဲ့ ေရရဲ႕အေလးခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ျြကက္သားေတြဟာ ေရပါဝင္မႈမ်ားတဲ့ တစ္႐ွဴး(Tissue = ဆဲလ္အစုအေဝး) ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္မွာရွိေနတဲ့ ေရထုထည္ အနည္း၊ အမ်ားဟာ အဲဒီလူမွာရွိတဲ့ ျြကက္သားထု အႀကီး၊ အေသးႏွင့္လည္း သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ျြကက္သားထုႀကီး သူရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေရပိုမ်ားပါတယ္။ အမ်ိဳးသား တစ္ေယာက္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္မွာရွိေနတဲ့ ေရပမာဏဟာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ခ်င္းတူတဲ့ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္မွာရွိေနတဲ့ ေရပမာဏထက္ ပိုၿပီးမ်ားပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ေယာက်ာ္းေတြရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ က မိန္းမေတြရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ထက္ ျြကက္သား ပိုမ်ားလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

အမ်ိဳးသားျဖစ္ေစ၊ အမ်ိဳးသမီးျဖစ္ေစ အသက္ ႀကီးပိုင္း (၅၀ ေက်ာ္) အရြယ္ကို ေရာက္လာတဲ့အခါ ခႏၶာကိုယ္မွာ ျြကက္သားထု တျဖည္းျဖည္းေလ်ာ့နည္း လာတာဟာ သဘာဝပါပဲ။ ဝတဲ့လူေတြမွာ အဆီေတြ ဖံုးေနလို႔ မသိသာေပမယ့္ မဝတဲ့သူေတြမွာ အသက္ႀကီး လာတာနဲ႔အမွ် ျြကက္သားေတြ ေသးလာတာ၊ ေပ်ာ့လာ တာ သိသာပါတယ္။ အေလာင္းစည္သူမင္းႀကီးက သူ႔လက္႐ံုးကို ဆန္႔တန္းၿပီး "ငါ မအိုေသးဘူး" လို႔ ၾကံဳးဝါး တဲ့အခါ လက္ေမာင္းျြကက္သားေတြ ေလ်ာ့ရဲရဲျဖစ္ေန တာကို ျမင္ရတဲ့ အမတ္ေတြက က်ိတ္ၿပီး ရယ္ၾကတဲ့ ရာဇဝင္ကို ၾကားဖူးၾကပါလိမ့္မယ္။

အသက္ႀကီးတဲ့အခါ ေရပါဝင္မႈမ်ားတဲ့ ျြကက္သား ထု ေလ်ာ့သြားတယ္ဆိုေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ေရထုလည္း ေလ်ာ့သြားတယ္ဆိုတာ ေျပာစရာမလိုေတာ့ပါဘူး။ လူ တစ္ေယာက္ဟာ အသက္ ၂၀ အရြယ္ကေန အသက္ ၈၀ ၾကားထဲမွာ ခႏၶာကိုယ္ကေန ေရ ၄ လီတာမွ ၆ လီတာအထိ ေလ်ာ့သြားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ႏွင့္ တစ္ေယာက္ေတာ့ မတူပါဘူး။ ဝိတ္ (အေလး) မ တဲ့ အားကစားမ်ိဳးလုပ္ရင္ ျြကက္သားထုကို ထိန္းထားႏိုင္ တယ္ဆိုေပမယ့္ အသက္ႀကီးရင္ ျြကက္သားထုေလ်ာ့ သြားတယ္ဆိုတဲ့ အေျခခံသေဘာႏွင့္ ျဖစ္စဥ္ကိုေတာ့ ဘယ္သူမွ ရပ္ထားလို႔ မရပါဘူး။


သတိေမ့တတ္ျခင္း၊ လႈပ္ရွားရန္ ခက္ခဲျခင္း

ပစၥည္းတစ္ခုကိုယူမယ္လို႔ စိတ္ကူးၿပီး အခန္းထဲ ဝင္သြားတယ္။ အထဲေရာက္ေတာ့ ငါဘာလုပ္ဖို႔ ဝင္လာ တယ္ဆိုတာ သတိမရေတာ့လို႔ ဘာမွမလုပ္ဘဲ ျပန္ထြက္ လာရတာမ်ိဳးဟာ အသက္အရြယ္ႀကီးလာတဲ့အခါ ပိုၿပီး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ငယ္ရြယ္သူေတြမွာ ဒီလိုျဖစ္တာက လုပ္စရာေတြမ်ားၿပီး အာ႐ံုေထြျပားေနလို႔ ျဖစ္တာပါ။ သက္ႀကီးရြယ္အိုမွာေတာ့ အာ႐ံုတစ္ခု၊ အေတြးတစ္ခု တည္းမွာ စိတ္ကို စူးစိုက္မထားႏိုင္ေတာ့လို႔ မွတ္ဥာဏ္ အားနည္းလာလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕သက္ႀကီးရြယ္အို ေတြဟာ ေရေသာက္ဖို႔ကိုပင္ ေမ့ေနတတ္ၾကပါတယ္။ ေရေသာက္ၿပီးၿပီလား၊ မေသာက္ရေသးဘူးလားဆိုတာ လည္း ဇေဝဇဝါ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ ေရေသာက္ဦးမယ္ ဆိုတဲ့ စိတ္ကူးနဲ႔ ေရရွိရာကို ထသြားၿပီးမွ ေရမေသာက္ ျဖစ္ဘဲ ျပန္လာတာမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ေရေသာက္ဖို႔ ေျပာထား၊ မွာထားေပမယ့္ ေမ့ၿပီး မေသာက္ျဖစ္တာမ်ိဳးလည္း ရွိပါ တယ္။ ေရေသာက္ခ်င္စိတ္ရွိေနေပမယ့္ ေရအိုးစင္ရွိရာ၊ ေရခဲေသတၲာရွိရာ ေနရာကိုလည္း ထမသြားႏိုင္၊ ခိုင္းစရာ လူက မရွိ၊ ရွိတဲ့လူကလည္း သူ႔အလုပ္ႏွင့္သူ႐ႈပ္ေနတာမို႔ အားနာၿပီး မေျပာျဖစ္တာ၊ မေသာက္ျဖစ္တာမ်ိဳးေတြ လည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။

အဲဒါေတြကို ေျဖရွင္းတဲ့ နည္းကေတာ့ အိမ္မွာ သက္ႀကီးရြယ္အို မိဘ၊ ဘိုးဘြားမ်ားရွိလွ်င္ သူတို႔ လက္ လွမ္းမီတဲ့ေနရာမွာ ေသာက္ေရခ်ိဳင့္၊ ေသာက္ေရပုလင္း ကို အဆင္သင့္ထားေပးဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရေသာက္လိုက္ ပါဦး ဆိုတာကိုလည္း မၾကာမၾကာ သတိေပးသင့္ပါတယ္။ လိုအပ္လွ်င္ ကိုယ္တိုင္တိုက္ေပးရပါမယ္။ ေရဆာေနၿပီလားလို႔ ေမးမေနေတာ့ဘဲ အခ်ိန္မွန္ (ဥပမာ- တစ္နာရီတစ္ခါ) ေရတိုက္ေပးျခင္းတို႔ကို ျပဳလုပ္သင့္ပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ဟာ ရာသီဥတု မွ်တတဲ့ ရက္တစ္ရက္မွာ ေရႏွင့္ အရည္အမ်ိဳးမ်ိဳး ၂ လီတာ ေလာက္ ေသာက္သင့္ပါတယ္။


ေရဆာသည့္ ခံစားမႈ ေလ်ာ့နည္းသြားျခင္း

လူတစ္ေယာက္ဟာ ေရေသာက္တဲ့ပမာဏ နည္း တယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ (ဝမ္းသြားလို႔၊ ေခြ်းထြက္မ်ားလို႔) ေရဆံုး႐ံႈးမႈပမာဏ မ်ားသြားတယ္ဆိုရင္ ေသြးထုထည္ နည္းသြားၿပီ။ ေသြးဟာ ပ်စ္လာပါတယ္။ လူရဲ႕ ဦးေႏွာက္ တစ္ေနရာမွာ ရွိေနတဲ့ ပစ္က်ဴထရီဂလင္း (pituitary gland) ဆိုတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းကေလးဟာ ေသြးပ်စ္ လာတာကို ခံစားသိရွိႏိုင္စြမ္းရွိပါတယ္။ ပစ္က်ဴထရီ ဂလင္းကေလးက ဦးေႏွာက္ရဲ႕ ေရဆာျခင္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ရာ ဌာန (thirst centre) ကို ေသြးေတြပ်စ္လာတဲ့အေၾကာင္း သတင္းပို႔လိုက္တဲ့အခါ လူမွာ ေရဆာတယ္ဆိုတဲ့ ခံစား ခ်က္ ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။

ေရဆာတယ္ဆိုတဲ့ ခံစားမႈျဖစ္လာတဲ့အခါ စကား ေျပာတတ္တဲ့အရြယ္ ကေလးေတြကအစ ]ေရေသာက္ ခ်င္တယ္၊ ေရေသာက္မယ္} လို႔ ေျပာတတ္ၾကၿပီး စကား မေျပာတတ္ေသးတဲ့အရြယ္ ကေလးငယ္မ်ားက ေရအိုး ကို လက္ညႇိဳးထိုးျပၿပီး ငိုတဲ့နည္းနဲ႔ ခံစားမႈကို ျပသၾကပါ တယ္။ ေရဆာလာတဲ့အတြက္ ေရကို အဝေသာက္လိုက္ လွ်င္ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေရထုနည္းေနတဲ့ အေျခအေနဟာ သက္သာေျပေပ်ာက္သြားပါေတာ့တယ္။

သက္ႀကီးရြယ္အိုဘဝမွာ ေရေသာက္နည္းလို႔ ေသြးက်ဲေနတာကို ပစ္က်ဴထရီဂလင္းက ခံစားႏိုင္စြမ္း နည္းလာပါတယ္။ ေရငတ္တယ္ဆိုတဲ့ ခံစားမႈကလည္း မထက္ျမက္ေတာ့ပါဘူး။ ဒီလိုႏွင့္ မဆာေတာ့ မေသာက္၊ မေသာက္ေတာ့ ေရခန္းေျခာက္ဆိုတဲ့ အဆင့္ကို ေရာက္ သြားတတ္ပါတယ္။

အသက္ႀကီး (၅၀ ေက်ာ္) လာတာႏွင့္အမွ် ခႏၶာ ကိုယ္ရဲ႕ ေရထုေလ်ာ့နည္းသြားတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြဟာ ငယ္ရြယ္သူေတြႏွင့္ယွဥ္လိုက္ လွ်င္ ေရခန္းေျခာက္ (dehydration) ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အလား အလာ ပိုမ်ားပါတယ္။ ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာျခင္း၊ ေခြ်းထြက္ လြန္ျခင္း စသည့္ အေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္မွ

ေရမ်ား ထြက္သြား၊ ဆံုး႐ံႈးသြားတဲ့အခါ သက္ႀကီးရြယ္အို ေတြဟာ ခႏၶာကိုယ္ ေရခန္းေျခာက္မႈအေျခအေနကို ငယ္ရြယ္သူေတြထက္ ပိုၿပီး လြယ္လြယ္ကူကူ ေရာက္သြား ႏိုင္ပါတယ္။


ခႏၶာကိုယ္အတြင္းရွိ ေရပမာဏကို ထိန္းျခင္းသဘာဝ

ဆီးသြားတာဟာ ခႏၶာကိုယ္မွာ ပိုေနတဲ့ ေရတို႔ကို စြန္႔ထုတ္ရာမွာ အထိေရာက္ဆံုးနည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေရ သို႔မဟုတ္ အရည္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ေသာက္တဲ့ပမာဏမ်ားလွ်င္ ဆီမ်ားမ်ားေပါက္တာဟာ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းမွာ ပိုေနတဲ့ ေရေတြကို စြန္႔ထုတ္တဲ့ နည္းတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဝမ္းေလွ်ာလွ်င္ျဖစ္ေစ၊ ေခြ်းထြက္မ်ားလွ်င္ျဖစ္ေစ ခႏၶာ ကိုယ္မွ ေရဆံုး႐ံႈးမႈ မ်ားေနတဲ့အခါ ဆီးနည္းသြားတာက ခႏၶာကိုယ္မွ ေရေတြ ထပ္ၿပီးမဆံုး႐ံႈးရေအာင္ ထိန္းတဲ့ သေဘာ ျဖစ္ပါတယ္။ အရည္ေသာက္နည္းတဲ့အခါ ဆီးနည္းသြားတာက ခႏၶာကိုယ္ထဲကို ေရအဝင္၊ အထြက္ မွ်တေအာင္ ထိန္းတဲ့သေဘာျဖစ္ပါတယ္။

ခႏၶာကိုယ္မွ ေရအမ်ားအျပားဆံုး႐ံႈးတဲ့အခါမွာ ျဖစ္ေစ၊ အရည္ေသာက္တဲ့ ပမာဏ နည္းတဲ့အခါျဖစ္ေစ ေသြးထုထည္ဟာ နည္းသြားပါတယ္။ ဒါကို ဦးေႏွာက္ရဲ႕ တစ္ေနရာမွာ ရွိေနတဲ့ ပစ္က်ဴထရီဂလင္း (pituitary gland) ေလးက သိပါတယ္။ အဲဒီလို သိလိုက္တဲ့အခါ ပစ္က်ဴထရီဂလင္းေလးက အင္တီဒိုင္ယူရက္တစ္ ေဟာ္မုန္း (Antidiuretic Hormone-ADH) ဆိုတဲ့ ေဟာ္မုန္းကို ထုတ္လုပ္ပါတယ္။ Antidiuretic ေဟာ္မုန္း ဆိုတာ ဆီးသြားျခင္းကို ဆန္႔က်င္တဲ့ (ဆီးသြားတဲ့ ပမာဏကို နည္းေစတဲ့) ေဟာ္မုန္းလို႔ ဆိုလိုပါတယ္။

ADH ေဟာ္မုန္းဟာ ေသြးထဲမွာ လိုက္ပါလာၿပီး ေက်ာက္ကပ္ေတြဆီေရာက္တဲ့အခါ ေက်ာက္ကပ္ရဲ႕ က်င္ငယ္ရည္ထုတ္လုပ္မႈလုပ္ငန္းမွာ စြက္ဖက္ျခင္းအား ျဖင့္ ဆီးသြားတဲ့ပမာဏကို နည္းေစျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။


ဆီးေပါက္ျခင္း (က်ပ္ငယ္စြန္႔ျခင္း)

ဆီးဟာ ေက်ာက္ကပ္ေတြထဲကို ေရာက္လာတဲ့ ေသြးရည္က ျဖစ္လာတာပါ။ ေသြးရည္မွ က်င္ငယ္ရည္ ျဖစ္လာတဲ့အထိ ႐ႈပ္ေထြးလွတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ကို အဆင့္

(၃ )ဆင့္အေနနဲ႔ နားလည္ထားႏိုင္ပါတယ္။

(၁)     ပထမအဆင့္မွာ ေက်ာက္ကပ္ေတြထဲကို ေရာက္လာတဲ့ ေသြးေတြထဲက ေသြးရည္ အခ်ိဳ႕ကို ေရစစ္သလို စစ္ထုတ္လိုက္ျခင္း (Filtration) ျဖစ္ၿပီး၊

(၂)     ဒုတိယအဆင့္မွာ စစ္ထုတ္လိုက္လို႔ ထြက္ လာတဲ့အရည္(Filtrate-စစ္ထုတ္ရည္ ဆို ပါစို႔) ထဲက ေရအမ်ားအျပားႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္ အတြက္ အသံုးက်တဲ့ ဂလူးကို႔စ္၊ ဆိုဒီယမ္ စသည့္ အာဟာရေတြ၊ ဓာတ္ေပါင္းေတြကို ေသြးထဲကို ျပန္စုပ္ယူထားျခင္း (Reabsorption) ျဖစ္ပါတယ္။

(၃)     တတိယအဆင့္မွာေတာ့ စစ္ထုတ္ရည္ (Filtrate) ထဲမွာ ပါသြားတဲ့ ပစၥည္းအခ်ိဳ႕  (ဥပမာ- ပိုတက္စီယမ္) ရဲ႕ ပမာဏဟာ တကယ္စြန္႔ထုတ္ပစ္ရမယ့္ ပမာဏထက္ နည္းေနေသးတဲ့အတြက္ ေသြးထဲကေန စစ္ထုတ္ရည္ထဲကို ထပ္မံျဖည့္ေပးရျခင္း (Secretion) ျပန္ပါတယ္။

ဒီလို “လိုတိုး ပိုေလွ်ာ့” လုပ္ၿပီးေတာ့မွ စစ္ထုတ္ ရည္ေတြဟာ က်င္ငယ္ရည္ (ဆီး) ရယ္လို႔ ျဖစ္လာတာပါ။ ADH ေဟာ္မုန္းဟာ လုပ္ငန္းစဥ္ရဲ႕ ဒုတိယအဆင့္ ျဖစ္တဲ့ စစ္ထုတ္ရည္ထဲက ေရေတြကို ေသြးေတြထဲ ျပန္လည္စုပ္ယူတဲ့ (Reabsorption) လုပ္ငန္းမွာ ပါဝင္ လုပ္ေဆာင္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္ေတြထဲကေန စစ္ထုတ္လိုက္တဲ့ ေသြးရည္ပမာဏဟာ ၁ မိနစ္မွာ ၁၂၅ မီလီလီတာေလာက္ ရွိေလေတာ့ တစ္ရက္မွာ ၁၈၀ လီတာေလာက္ ရွိပါတယ္။ ဒီစစ္ထုတ္ရည္အားလံုးသာ က်င္ငယ္ရည္ျဖစ္လာမယ္ဆိုရင္ လူတစ္ေယာက္ဟာ တစ္ရက္မွာ ဆီး ၁၈၀ လီတာေလာက္ သြားရပါလိမ့္မယ္။ တကယ္ေတာ့ လူတစ္ေယာက္ဟာ တစ္ရက္မွာ ပ်မ္းမွ် ဆီးတစ္လီတာခြဲေလာက္သာ သြားပါတယ္။ က်န္တဲ့ေရ အားလံုးကို စစ္ထုတ္ရည္ကေန ေသြးထဲ ျပန္ေရာက္ ေအာင္ ျပန္စုပ္ယူရပါတယ္။ ADH ေဟာ္မုန္းက စစ္ထုတ္ ရည္ထဲက ေရေတြကို ေသြးထဲေရာက္ေအာင္ ျပန္စုပ္ယူ တဲ့ လုပ္ငန္းကို အားေပးျခင္းအားျဖင့္ ဆီးေပါက္တဲ့ ပမာဏကို နည္းသြားေစပါတယ္။

သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြမွာ ပစ္က်ဴထရီဂလင္းမွ

ADH ေဟာ္မုန္းထုတ္လုပ္တဲ့ လုပ္ငန္းဟာ မထက္ျမက္ ေတာ့ပါဘူး။ ADH ေဟာ္မုန္းက လံႈ႔ေဆာ္ေပးသည့္တိုင္ ေက်ာက္ကပ္ေတြက ေသြးထဲကို ေရျပန္စုပ္ယူတဲ့ လုပ္ငန္းကို သြက္သြက္လက္လက္ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြမွာ ခႏၶာကိုယ္ထဲက ေရ ပမာဏကို ထိန္းဖို႔၊ ဆီးေပါက္တဲ့ပမာဏကို လိုအပ္သလို ေလွ်ာ့ႏိုင္၊ တိုးႏိုင္စြမ္း နည္းသြားပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ ေရခန္းေျခာက္ႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ ပိုမ်ားပါတယ္။


ခႏၶာကိုယ္တြင္ ေရခန္းေျခာက္ျခင္း (dehydtation) လကၡဏာမ်ား

ခႏၶာကိုယ္မွ ေရ ၅% ေလာက္ ေလ်ာ့သြားလွ်င္ ေရဆာျခင္း၊ ႏႈတ္ခမ္း၊ လွ်ာႏွင့္ အာေခါင္ေျခာက္လာျခင္း၊ ဆီးနည္းၿပီး အေရာင္ရင့္လာျခင္း စသည့္ ေရွးဦးလကၡဏာ ေတြ ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ ေရ ၁၀% နီးပါး ေလ်ာ့သြားရင္ ေသြးခုန္ႏႈန္းျမန္ၿပီး ေသြးခုန္အား ေပ်ာ့ေနျခင္း၊ ေသြး ေပါင္က်ျခင္း စတဲ့ လကၡဏာေတြ ေပၚလာပါတယ္။

မ်က္တြင္းခ်ိဳင့္လာျခင္း၊ အေရျပားတြန္႔႐ံႈ႕လာျခင္း တို႔ကိုလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ ေသာ သက္ႀကီးရြယ္အို ေတြရဲ႕ လက္နဲ႔ ဝမ္းဗိုက္ေတြမွာ အေရျပားဟာ နဂို ကတည္းက ႐ံႈ႕ ၿပီး တြန္႔ေနပါတယ္။ သူတို႔မွာ ေရခန္း ေျခာက္မႈေၾကာင့္ အေရျပား ႐ံႈ႕မ႐ံႈ႕ သိႏိုင္ဖို႔ လက္၊ ဝမ္းဗိုက္ တို႔မွာ စမ္းလို႔မရပါဘူး။ ရင္ဘတ္႐ိုး (sternum) ေရွ႕ႏွင့္ ညႇပ္႐ိုး (clavicle) ရဲ႕ ေအာက္နားမွာ စစ္ေဆးၾကည့္ရပါ တယ္။ အေရျပားကို လက္ညႇိဳး၊ လက္မတို႔ႏွင့္ ညႇပ္ၿပီး အေပၚကို နည္းနည္း ဆြဲမç လိုက္ရပါတယ္။ ခဏေနၿပီး ညႇပ္ထားတဲ့ လက္ညႇိဳးႏွင့္ လက္မကို လႊတ္လိုက္တဲ့အခါ အေရျပားဟာ နဂိုေနရာကို ျပန္ၿပီးေလ်ာ့က်သြားတယ္ ဆိုရင္ ဒါဟာပံုမွန္ပါပဲ။ နဂိုေနရာကို ျပန္ၿပီး ေလ်ာ့က် မသြားဘဲ ႐ံႈ႕တြန္႔ၿပီး က်န္ခဲ့တယ္ဆိုရင္ ေရခန္းေျခာက္တဲ့ လကၡဏာ ျဖစ္ပါတယ္။

ခႏၶာကိုယ္တြင္ ေရခန္းေျခာက္ေနသူမွာ အစာ စားခ်င္စိတ္မရွိျခင္း၊ အားအင္ကုန္ခန္းလာျခင္း၊ လႈပ္ရွား မႈေတြ ေလးလံ ေႏွးေကြးလာျခင္း၊ မူးေဝလာျခင္း၊ အာ႐ံု စူးစိုက္၍ မရျခင္း၊ အိပ္ငိုက္ေနျခင္း၊ ေၾကာင္တိ ေၾကာင္ေတာင္ ျဖစ္လာျခင္း၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္လာျခင္း၊ ျြကက္တက္ျခင္း၊ သတိခ်ိဳ႕ယြင္းလာျခင္း၊ ဆီးခ်ဳပ္ျခင္း တို႔လည္း ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီအေျခအေနမ်ိဳးမွာ ေသြးေၾကာထဲကို အရည္အမ်ိဳးမ်ိဳး သြင္းေပးျခင္းနည္းျဖင့္ ကုသဖို႔ လိုအပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေဆး႐ံုကို အခ်ိန္မီမေရာက္ တဲ့အတြက္ ေက်ာက္ကပ္လုပ္ငန္း ထိခိုက္သြားတာ၊ အသက္ေသဆံုးသြားတာမ်ိဳးေတြ ရွိပါတယ္။

ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ေရ ၂၀% ေလာက္ ေလ်ာ့သြားၿပီ ဆိုလွ်င္ အသက္ေသဆံုးႏိုင္ပါတယ္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုမွာ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြကို အေရးေပၚ ေဆး႐ံုတင္လိုက္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ ေရခန္း ေျခာက္ျခင္းဟာ ထိပ္ဆံုး ၁၀ ခုမွာ ပါဝင္ပါတယ္။ ေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ေဆး႐ံုတက္ရသူ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြ ထဲမွာ ခႏၡာကိုယ္ ေရခန္းေျခာက္ေနသူေတြဟာ ေသဆံုး မႈႏႈန္း ပိုမ်ားပါတယ္။ အသက္မေသဆံုးသည့္တိုင္ ေဆး႐ံု မွာ ကုသခံရတဲ့အခ်ိန္ကာလ ပိုၿပီးရွည္ၾကာပါတယ္။