ကုမၸဏီေထာင္လွ်င္ သိရမ​ယ့္ ရွယ္ယာ အမ်ိဳးအစားမ်ား

............................................
အခုေနာက္ပိုင္း ျမန္မာႏိုင္ငံက လုပ္ငန္းရွင္ေတြဟာ စီးပြားေရးတစ္ခုလုပ္တဲ့အခါ ယခင္လိုလုပ္ငန္းလိုင္စင္သက္သက္နဲ႔လုပ္ကိုင္တာမ်ိဳးမဟုတ္ေတာ့ပဲ တရားဝင္ကုမၸဏီေတြေထာင္ၿပီးလုပ္ကိုင္လာၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။ ကုမၸဏီေထာင္ၿပီးလုပ္ကိုင္တာဟာ ကိုယ့္အတြက္အခြင့္အေရးေတြလည္းပိုတိုးလာသလို၊ အခြန္ကိစၥစာ႐ြက္စာတမ္းကိစၥေတြေၾကာင့္လည္း ကယိကထမ်ားပါတယ္။ ကုမၸဏီအျဖစ္လုပ္ကိုင္ၾကတဲ့အခါ တစ္ဦးတည္းပိုင္လုပ္ငန္း ေတြအျပင္ စပ္တူရွယ္ယာ လုပ္ငန္းေတြကိုပါ လုပ္ကိုင္လာၾကတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ရွယ္ယာ ေရာင္းခ်ခ်င္တာဘဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ဝယ္ခ်င္တာဘဲ ျဖစ္ျဖစ္ ဘာမွမလုပ္ခင္မွာ ရွယ္ယာအမ်ိဳးအစား ေတြနဲ႔ တစ္ခုခ်င္းရဲ႕ Rules and Regulation ေတြကို နားလည္ထားမွ အဆင္ေျပႏိုင္မွာပါ။ အခုေျပာေပးမွာကေတာ့ Online ကေန ျမန္မာႏိုင္ငံ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈႏွင့္ ကုမၸဏီမ်ားၫႊန္ၾကားမႈ ဦးစီးဌာန (DICA) ကို ေလွ်ာက္လႊာတင္တဲ့အခါ MyCo Website မွာေ႐ြးခ်ယ္ရတဲ့ ရွယ္ယာအမ်ိဳးအစား (Share Class) ေတြအေၾကာင္းပါ။

-
Share ဆိုတာ ဘာလဲ?
-
Share ဆိုတာ Company တစ္ခုရဲ႕ ရင္းႏွီး ျမဳပ္ႏွံမႈ (သို႔) ေငြအရင္းအႏွီးကို အခ်ိဳးအစားအလိုက္ ပိုင္ဆိုင္မႈ ယူနစ္တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ အစုအစပ္ပါဝင္သူေတြ (ရွယ္ယာရွင္ )ေတြက Company ရဲ႕ အျမတ္အစြန္းေတြကို ေတာင္းဆိုခံစားခြင့္ ရွိယုံတင္မက Companyရဲ႕ အေႂကြးေတြနဲ႔ အရံႈးေတြကို လည္းတာဝန္ခံရပါမယ္။ Share ေတြကိုေတာ့ Company ေတြ၊ ရွယ္ယာရွင္ေတြ အေပၚလိုက္ၿပီး အမ်ိဳးမ်ိဳး ခြဲျခားထားပါတယ္။
-
Ordinary Share (ORD)
-
Ordinary Share ဆိုတာက ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား အသုံးျပဳက်ေလ့ရွိတဲ့ Share ပုံစံ ပါပဲ။ သူတို႔မွာ Company ရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ မဲေပးခြင့္၊ ဆုံးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ ကိုသူတို႔ရထားတဲ့ Share ရာခိုင္ႏႈန္း အလိုက္ အခြင့္အေရးရၾကပါတယ္။

Ordinary Share မွာ
(၁) Class A Share
(၂) Class B Share
(၃) Class C Share ဆိုၿပီးျပန္ခြဲတတ္ပါတယ္။
-
Class A Share (A)
-
Class A Share ကေတာ့ လုပ္ငန္း ရဲ႕ CEO, Chairman ေတြ၊ ထိပ္သီးအရာရွိႀကီး ေတြကိုေပးထားတဲ့ Share ပါ။ သူ႔မွာ အျခား Class Share ေတြထက္ Voting Right (မဲေပးပိုင္ခြင့္) ေတြအမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ ပုံမွန္ဆိုရင္ Class A Share ေတြအျပင္ကို ထုတ္မေရာင္းပါဘူး၊ ၿပီးေတာ့ ရွယ္ယာရွင္ အခ်င္းခ်င္းလည္း လႊဲေျပာင္း ေရာင္းခ်လို႔လည္းမရပါဘူး။ အျမတ္ေဝစု ခြဲေဝရင္ ျဖစ္ျဖစ္ လုပ္ငန္းကို ေရာင္းခ်ၿပီး ရွယ္ယာခြဲ ရင္ဘဲျဖစ္ျဖစ္ Class A Share ေတြကို အရင္ဆုံးေပးရပါတယ္။
-
ဥပမာ - Company တစ္ခုကအေႂကြးတင္ေနလို႔ Share ေတြထုတ္ေရာင္းတာဘဲျဖစ္ျဖစ္၊ Company တစ္ခုလုံးကို ေရာင္းခ်တာဘဲ ျဖစ္ျဖစ္လုပ္ခဲ့ရင္ အေႂကြးရွင္ေတြကို အရင္ဆုံး အျပည့္ အဝေပးေခ်ရပါတယ္။ ၿပီးရင္ Class A Share ပိုင္ဆိုင္သူေတြကို ခြဲေဝေပးရပါတယ္။
-
Class B Share (B)
-
Class B Share ဆိုတာက Class A Share ထက္ Voting Right  နည္းပါတယ္။ အျမတ္ခြဲေဝမႈမွာလည္း Class A နဲ႔ ေနာက္မွသာ Class B ကို ခြဲေဝေပးပါတယ္။ Class B Share ေတြကိုေတာ့ Class A လိုမဟုတ္ဘဲ လႊဲေျပာင္းလို႔၊ ေရာင္းခ်လို႔ရပါတယ္။ Class B Share ပမာဏနဲ႔ ဝယ္ယူထားတဲ့ အခ်ိန္ကာလ တစ္ခုၾကာလာၿပီဆိုရင္ Class A Share အျဖစ္သို႔ ေျပာင္းလဲလို႔ရတတ္ပါတယ္။ (ေနာက္ဆုံးတစ္ခ်က္ကေတာ့ ကုမၸဏီ ဖြဲ႕စည္းပုံစည္းမ်ဥ္းေပၚမူတည္ပါတယ္)
-
Class C Share (C)
-
Class C Share ကေတာ့ Share ေတြကို ၁ႏွစ္၊ ၂ႏွစ္ေလာက္ဝယ္ထားၿပီး ျပန္ေရာင္းခ်င္တဲ့ Investors ေတြအတြက္ ပိုအဆင္ေျပပါတယ္။ Class C Share မွာေတာ့ Voting Right မရွိပါဘူး ။ Class B လိုမ်ိဳး သူရဲ႕ Share ေတြလို႔လည္း လႊဲေျပာင္း ေရာင္းခ်လို႔ရပါတယ္။
-
Preference Share (PRF)
-
Preference Share ပိုင္ဆိုင္သူမ်ားသည္ ပုံမွန္ အားျဖင့္ Ordinary Share ပိုင္ဆိုင္သူမ်ားလို Voting Right မရွိၾကပါဘူး။ Preference Share ပိုင္သူမ်ားကို Ordinary Share ပိုင္ဆိုင္သူမ်ားနဲ႔အတူ လိုတဲ့ အျမတ္ကို ခြဲေဝေပးေလ့ ရွိပါတယ္။ Company ေဒဝါလီခံရရင္ Company ရဲ႕ ပိုင္ဆိုင္မႈ (Assets ) ထဲကေနၿပီး Preference ရွယ္ယာရွင္မ်ားကို ခြဲေဝေပးအပ္ရပါတယ္။အမ်ားအားျဖင့္ Preference Share ေတြရဲ႕ အျမတ္က ပုံေသသတ္မွတ္ထားေလ့ ရွိပါတယ္။
ဥပမာ။  ။ တစ္လကို ၅သိန္းဆိုရင္ လုပ္ငန္းျမတ္ျမတ္ရံႈးရံႈး ၊ ၅သိန္းေပးေခ်ေပးရပါတယ္။
-
Redeemable Share (RED)
-
Redeemable Share ဆိုတာက ေတာ့ ကိုယ္ပိုင္ဆိုင္ထားတဲ့ Share ေတြကို အခ်ိန္တစ္ခု (သို႔) အေျခအေန တစ္ခုေရာက္ရင္ ေငြသား(သို႔) ပိုင္ဆိုင္မႈတစ္ခုအျဖစ္ ျပန္လည္ေ႐ြးႏႈတ္လို႔ရတဲ့ Share အမ်ိဳးအစားတစ္ခုပါ။ Company ကလည္း ျပန္လည္ ဝယ္ယူလို႔ရပါတယ္။ ပုံမွန္အားျဖင့္ Share မဝယ္ခင္ကတည္းက ျပန္လည္ေ႐ြးႏႈတ္လို႔ ရတဲ့ အခ်ိန္အပိုင္းအျခား (သို႔) အေျခအေနေတြကို ထည့္သြင္းေရးဆြဲေလ့ရွိပါတယ္။
Redeemable Share ေတြကေတာ့ လုပ္ငန္းအေျခအေနနဲ႔ ဝယ္ယူသူေတြေပၚမွာ မူတည္ၿပီး စည္းကမ္းေတြကိုေတာ့ႏွစ္ဦး ႏွစ္ဖက္ ညႇိဳႏႈိင္းၿပီး သတ္မွတ္က်ပါတယ္။
-
Redeemable  Preference  Share (REDP)
-
Redeemable Preference  Share ဆိုတာကေတာ့ ရွင္းပါတယ္။ Redeemable Share နဲ႔ Preference  Share (၂)ခုရဲ႕ ဝိေသသေတြေပါင္းစပ္ထားတာဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Shareholder  ကေတာ့ Preference Share လိုဘဲ လစဥ္(သို႔) ႏွစ္စဥ္ ၊ ပုံေသေငြ ပမာဏ တစ္ခုရေန သလို အခ်ိန္တစ္ခုေရာက္ ရင္ Redeemable Share လိုဘဲ ျပန္လည္ေရာင္းခ်လို႔(သို႔) Company ကျပန္လည္ဝယ္ယူလို႔ ရပါတယ္။
-
Management Share (MGM) နဲ႔ Employee Share (EMP)
-
Management Share နဲ႔ Employee Share ကေတာ့ လုပ္ငန္းထဲမွာလုပ္ကိုင္ေနရတဲ့ဝန္ထမ္းေတြကို လုပ္သက္အခ်ိန္တစ္ခုၾကာတဲ့အခါမွာ ထုတ္ေပး (သို႔မဟုတ္) ထုတ္ေရာင္း တဲ့ ရွယ္ယာအမ်ိဳးအစားပါ။ ရည္႐ြယ္ခ်က္ကေတာ့ သစၥာရွိဝန္ထမ္း ေတြကို ပိုႀကိဳးစားေအာင္/ အလုပ္မွာတည္ၿမဲေအာင္၊ အျခားရွယ္ယာရွင္ေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းအေပၚ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြကို နားလည္ၿပီး ပူးေပါင္းေဖာ္ေဆာင္ဖို႔ မက္လုံးအေနနဲ႔ ထုတ္ေပးတဲ့ရွယ္ယာအမ်ိဳးအစားပါ။ သူလည္းပဲ အျပင္ကို ထုတ္ေရာင္းခြင့္မရွိပါဘူး။
Management Share ကေတာ့ ကုမၸဏီရဲ႕ မန္ေနဂ်ာေတြ၊ ဒါ႐ိုက္တာေတြကို ထုတ္ေပးထားတဲ့ ရွယ္ယာအမ်ိဳးအစားျဖစ္ၿပီး Employee Share ကေတာ့က်န္ဝန္ထမ္းေတြကိုထုတ္ေပးတဲ့ ရွယ္ယာအမ်ိဳးအစားပါ။ ဒီ Management Share နဲ႔ Employee Share ရွယ္ယာရွင္အေနနဲ႔ကေတာ့ က်န္တဲ့ရွယ္ယာအမ်ိဳးအစားေတြကို အျမတ္ခြဲေဝၿပီးမွ က်န္တဲ့ အျမတ္ကို ခြဲေဝယူရတာပါ။ (Management Share နဲ႔ Employee Share ကေတာ့ ကုမၸဏီရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံစည္းမ်ဥ္းအတိုင္းပဲသြားတတ္ပါတယ္)
-
Company အမ်ားစုကေတာ့ စတင္တဲ့အခ်ိန္မွာ Voting Right အရင္းအႏွီးနဲ႔ ခြဲေဝမႈ ေတြတန္းတူ ျဖစ္ေစဖို႔ အတြက္ေတာ့ Ordinary Share နဲ႔ စတင္ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ Share အသစ္ေတြထုတ္ေပးတာကေတာ့ ေျပာင္းလြယ္ျပင္လြယ္ၿပီး မတူညီတဲ့ အခြင့္အေရးေတြလိုအပ္ လာတဲ့အခါက်ရင္ အထက္ပါ Ordinary Share ေတြကို ျပန္လည္ခြဲေဝေရာင္းခ် သတ္မွတ္ျခင္းျဖစ္သည္။ Company တစ္ခုက Share Class အမ်ိဳးမ်ိဳးခြဲျခား ထုတ္ေပးလို႔ရသည့္ အျပင္ Shareholder ေတြအေနနဲ႔ လည္း Share Class တစ္ခုထက္ပိုၿပီး ပိုင္ဆိုင္လိုရပါတယ္။ ဒီလိုပိုင္ဆိုင္ျခင္းအားျဖင့္ မတူညီေသာ အခြင့္အေရးေတြ (ဥပမာ- မဲေပးခြင့္ (သို႔) အျမတ္မ်ားရပိုင္ခြင့္ ) ေတြမွာ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားရရွိႏိုင္ပါတယ္။

Credit  :  Balance Professional Services