ေနေရာင္ျခည္ႏွင့္ အိပ္မေပ်ာ္ေရာဂါ (Insomnia)

***********************************************
❓❓ MWD: ညဘက္အိပ္မေပ်ာ္ျခင္းဟာ ေနေရာင္ျခည္နဲ႔ ဆက္စပ္မႈ႐ွိတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္.. အ့ဲဒါကို နားလည္ေအာင္ ႐ွင္းျပေပးပါ ဆရာ..

Dr.KML: ကြ်န္ေတာ္တို႔ သက္႐ွိေလာကမွာ႐ွိတဲ့ လူေတြ၊ တိရိစၦာန္ေတြသာမကပဲ အပင္ေတြပါမက်န္ ေန႔ဘက္နဲ႔ ညဘက္ဆိုၿပီး ႐ွိပါတယ္.. ေန႔ဘက္မွာအလုပ္လုပ္ၿပီး ညဘက္မွာ အနားယူရမယ္လို႔ သဘာဝအားျဖင့္ နားလည္ၾကပါတယ္.. ဥပမာ- အပင္ေတြဟာ ေန႔ခင္းဘက္မွာ ေနေရာင္ျခည္အကူအညီနဲ႔ အသက္႐ွဴျခင္း၊ အစာခ်က္ျခင္းတို႔ကို လုပ္ေဆာင္ၿပီး ညဘက္မွာ အဲဒီအလုပ္ေတြမလုပ္ဘဲ ေနၾကပါတယ္..အလားတူ ေက်းငွက္ေတြကဆိုရင္လဲ နံနက္ခင္းေနေရာင္ျခည္ထြက္လာၿပီဆိုတာနဲ႔ ေပ်ာ္႐ႊင္စြာပ်ံသန္းၾက၊ ဂူေအာင္းသတၲဝါေတြျဖစ္တဲ့ က်ားတို႔ျခေသၤ့တို႔ဆိုရင္လဲ ဂူထဲကထြက္လို႔ အစာ႐ွာထြက္ၾကနဲ႔ေပါ့ေလ.. ဒါဟာ သဘာဝပဲ ျဖစ္ပါတယ္..
Sleep is a natural restorative လို႔ ေဆးပညာက ဆိုပါတယ္.. ညဘက္ေကာင္းစြာအိပ္ေပ်ာ္မွ ကုန္ဆံုးသြားတဲ့ အားအင္ေတြ ျပန္လည္ျဖည့္တင္းၿပီးသားျဖစ္ၿပီး ေနာက္တစ္ေန႔အတြက္ ခြန္အားအျပည့္နဲ႔ လုပ္ကိုင္ေဆာင္႐ြက္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္.. ညဖက္အိပ္မေပ်ာ္တဲ့အတြက္ အားအင္ျပည့္ၿဖိဳး႐ံုတင္မကပါဘူး.. အနာက်က္ျမန္ဖို႔၊ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေသြးတိုးနဲ႔ ဆီးခ်ဳိေရာဂါေတြကေန ကင္းေဝးဖို႔ ေပ်ာက္ကင္းဖို႔၊ ေန႔လယ္ဘက္မွာ ပ်က္စီးသြားတဲ့ တစ္႐ွဴးေတြကို ျပန္လည္ျပဳျပင္ဖို႔၊ free radicals လို႔ေခၚတဲ့ခႏၶာကိုယ္ကို ဖ်က္ဆီးတဲ့ဓာတ္ေတြ မထြက္ဖို႔ကေန ခႏၶာကိုယ္ခုခံအားစနစ္ ေကာင္းမြန္ေအာင္ ျပဳလုပ္တဲ့အထိ အေရးပါလွပါတယ္..

❓❓ MWD: အိပ္စက္ျခင္းရဲ႕အေရးပါမႈကိုေတာ့ သိရပါၿပီ.. အိပ္မေပ်ာ္ေရာဂါအေၾကာင္းလဲ ဆက္ပါဦး ဆရာ..

Dr.KML: ညအိပ္မေပ်ာ္ကိစၥဟာ ေရာဂါအခ်ဳိ႕ရဲ႕ လကၡဏာလဲ ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မယ္.. ဒါမွမဟုတ္ သူကိုယ္တိုင္က ေရာဂါတစ္ခုအေနနဲ႔လဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္.. Insomnia လို႔ ေခၚပါတယ္.. ညအိပ္မေပ်ာ္ေရာဂါကို သံုးမ်ဳိးခြဲထားပါတယ္..

(၁) Sleep-onset insomnia
-----------------------------------
အိပ္ယာထဲဝင္ၿပီး ေတာ္ေတာ္နဲ႔ အိပ္မေပ်ာ္တဲ့ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္.. အိပ္ေပ်ာ္ခ်ိန္ေနာက္က်တာကို ဆိုလိုပါတယ္..

(၂) Sleep-maintenance insomnia
--------------------------------------------
အိပ္ေတာ့ေပ်ာ္တယ္၊ ဒါေပမယ့္ ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္မေပ်ာ္ဘူး၊ ခဏခဏႏိုးေနတယ္၊ တစ္ညကို ၅ ခါကေန ၁၀ ခါေလာက္အထိ ႏိုးႏိုးလာတာကို ေခၚပါတယ္..

(၃) Early-morning insomnia
--------------------------------------
အိပ္ေတာ့ေပ်ာ္တယ္၊ မနက္အေစာႀကီး ၂နာရီ - ၃နာရီေလာက္မွာ ႏိုးလာတယ္.. ျပန္အိပ္လို႕မရေတာ့ဘူး..
 ဒီလိုအမ်ဳိးအစား အမ်ဳိးမ်ဳိး႐ွိပါတယ္..

❓❓MWD: အ့ဲဒီလို ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရပါသလဲ ဆရာ..

Dr.KML: ကြ်န္ေတာ္တို႔လူေတြမွာလဲ တစ္ေန႔လံုး ေန႔ခင္းဘက္မွာ အလုပ္လုပ္ၿပီးရင္ ညဘက္မွာ ေကာင္းစြာ အိပ္စက္အနားယူၾကရပါတယ္.. အဲ့ဒီလိုပံုမွန္ျဖစ္ဖို႔အတြက္ ခႏၶာကိုယ္တြင္းမွာ႐ွိတဲ့ ဟိုမုန္းေတြပံုမွန္ထြက္႐ွိၿပီး ေန႔ညသတ္မွတ္ေပးတာကို Circadian Rhythm လို႔ေခၚပါတယ္.. Circadian ဆိုတာကေတာ့ Latin စကားျဖစ္ၿပီး around the day တစ္ေန႔တာလို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္.. ၂၄ နာရီမွာ တစ္ပတ္လည္တဲ့သေဘာပါ.. တနည္းအားျဖင့္ ကြ်န္ေတာ္တို႔ရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ “Internal Clock” ေခၚ Biological Clock လို႔ေခၚတဲ့ ဇီဝနာရီတစ္လံုးဟာ ေမြးကထဲက ပါလာတယ္ေပါ့ဗ်ာ.. ဘယ္အခ်ိန္မွာ အိပ္ယာထရမယ္၊ ဘယ္အခ်ိန္မွာစားရမယ္၊ ဘယ္အခ်ိန္မွာအိပ္ရမယ္ဆိုၿပီး သတ္မွတ္ေပးထားတဲ့နာရီေပါ့.. ဒီလိုအခ်ိန္မွန္ျဖစ္မွ ကြ်န္ေတာ္တို႔ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ (Body temperature)၊ ေသြးဖိအား (Blood pressure)၊ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း (Heart rate) စတာေတြဟာလည္း ပံုမွန္အေနအထားမွာ႐ွိေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္.. ကြ်န္ေတာ္တို႔ အျပင္မွာ႐ွိတဲ့နာရီကို ပံုမွန္သြားေစဖို႔ သံပတ္ေပးမယ့္နာရီဆိုရင္လဲ သံပတ္မွန္မွန္ေပးရမယ္.. လႈပ္႐ွားမႈကိုအေျခခံတဲ့ ေအာ္တိုမစ္တစ္နာရီဆိုရင္လဲ မွန္မွန္ပတ္ေပးမွ မပတ္ဘဲ ထားရင္ရပ္သြားမယ္.. ဓာတ္ခဲနာရီဆိုရင္လဲ ဓာတ္ခဲအားကုန္ရင္ မွန္မွန္လဲေပးမွ လဲမေပးရင္ ရပ္သြားမယ္ေပါ့.. အလားတူပါပဲ.. ကြ်န္ေတာ္တို႔ရဲ႕ ဇီဝနာရီ “Biological Clock” ကို အခ်ိန္မွန္မွန္လည္ပတ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ေပမယ့္ တစ္ခုတည္းေသာ Energy source ကေတာ့ ေနေရာင္ျခည္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္.. ေနေရာင္ျခည္ဟာ မ်က္ေစ့ကေနတဆင့္ ဝင္လာၿပီး ဦးေႏွာက္ထဲမွာ႐ွိတဲ့ အလင္းေတြကေတာ့ ဟိုမုန္းေတြ ပံုမွန္ထုတ္ေပးျခင္းျဖင့္ အခ်ိန္မွန္မွန္အိပ္၊ အခ်ိန္မွန္မွန္ထ၊ အခ်ိန္မွန္မွန္စား ျဖစ္ေစပါတယ္..

❓❓MWD: ဘယ္လိုဟိုမုန္းေတြလဲဆိုတာ နဲနဲ႐ွင္းျပေပးပါ ဆရာ..

Dr.KML: အဓိကအေရးႀကီးဆံုးကေတာ့ မယ္လတိုနင္ (Melatonin) လို႔ေခၚတဲ့ ဟိုမုန္းျဖစ္ပါတယ္.. ဒီဟိုမုန္းကို ဦးေႏွာက္ရဲ႕ေအာက္ေျခမွာ႐ွိတဲ့ Pineal gland လို႔ေခၚတဲ့ ပဲႀကီးေစ့ေလာက္႐ွိတဲ့ ဂလင္းက ထုတ္ေပးပါတယ္.. ဒီဟိုမုန္းဟာ ေန႔ခင္းမွာ နဲနဲပဲထုတ္ရၿပၤီး ညဘက္မွာ မ်ားမ်ားထြက္ရပါတယ္.. ဒီဟိုမုန္းကို ေသြးထဲမွာတိုင္းၾကည့္ရင္ ေန႔လယ္ဘက္မွာ 20 pg/ml ႐ွိသင့္ၿပီး ညဘက္မွာ 150 pg/ml ႐ွိသင့္ပါတယ္.. အ့ဲဒီ Melatonin ေတြကို ေန႔လယ္မွာ နဲနဲပဲထြက္ၿပီး ညဘက္မွာ မ်ားမ်ားထြက္ဖို႔ ထိန္းခ်ဳပ္ေပးတဲ့အရာကေတာ့ အလင္းေရာင္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္.. အလင္းေရာင္ မ်က္ေစ့ထဲဝင္လာၿပီးရင္ Photocurrent အသြင္နဲ႔ Optic nerve ကေနတဆင့္ စီးသြားၿပီး ေနာက္ဆံုး Pineal gland ကို ေရာက္သြားပါတယ္.. အဲ့ဒီမွာ ဟိုမုန္းေတြမထြက္ေအာင္ ဟန္႔တားေပးလိုက္ပါတယ္.. ဒါေၾကာင့္ အလင္းေရာင္ဝင္လာရင္ ဟိုမုန္းထြက္တာ နဲသြားပါတယ္.. အလင္းေရာင္မ႐ွိတဲ့ ညဘက္က်မွ ဒီဟိုမုန္းေတြ မ်ားမ်ားထြက္လာပါတယ္..

❓❓MWD: ဒီမယ္လတိုနင္(Melatonin) ဟိုမုန္းဟာ ဘယ္လိုမ်ား ခႏၶာကိုယ္ေပၚမွာ အက်ဳိးသက္ေရာက္ပါသလဲ..

Dr.KML: ဒီဟိုမုန္းရဲ႕ အဓိကတာဝန္ကေတာ့ အိပ္ေပ်ာ္ေအာင္လုပ္တဲ့ အိပ္ခ်င္စိတ္ျဖစ္ေစတဲ့ စိတ္ေရာကိုယ္ပါအနားယူဖို႔ လံႈ႕ေဆာ္တဲ့ဟိုမုန္းျဖစ္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ ညဘက္မွာ အေမွာင္ထဲမွာ မီးပိတ္လိုက္ၿပီး မိနစ္ပိုင္းအတြင္းမွာ ဟိုမုန္းေတြထြက္လာလို႔ တစ္ခါထဲအိပ္ေပ်ာ္သြားရျခင္းျဖစ္ပါတယ္.. ေန႔လယ္ဘက္မွာ ဒီဟိုမုန္းေတြထြက္ေနရင္ေတာ့ လူေတြစိတ္မၾကည္မလင္ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္.. ေန႔ခင္းဘက္မွာ အိပ္ငိုက္တတ္ပါတယ္.. ေန႔လယ္ဘက္စာသင္လို႔ အလုပ္လုပ္လို႔ မေကာင္းေတာ့ပါဘူး.. ဒါ့အျပင္ ေန႔လယ္မွာထြက္ထားလို႔ ညဘက္မွာ သိပ္မ်ားမ်ားစားစား မထြက္ႏိုင္ေတာ့တဲ့အတြက္ ညအိပ္မေပ်ာ္ျခင္းေရာဂါကိုပါ ခံစားရတတ္ပါတယ္.. နံနက္ခင္းေနေရာင္ျခည္နဲ႔ တစ္နာရီေလာက္ထိေတြ႕ထားမယ္ဆိုရင္ ဒီဟိုမုန္းဟာ ေန႔လယ္မွာ တစ္ေန႔လံုးမထြက္ေတာ့တဲ့အတြက္ တစ္ေန႔ခင္းလံုး စိတ္႐ႊင္လန္းစြာအလုပ္လုပ္ႏိုင္၊ စာသင္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္.. ေန႔လယ္ဘက္မွာ လံုးဝနီးပါးထြက္မထားတဲ့အတြက္ ညက်ရင္ အေျမာက္အျမားထြက္လာၿပီး ခ်က္ခ်င္းအိပ္ေပ်ာ္သြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္..

❓❓MWD: ဒီမယ္လတိုနင္ဟိုမုန္းဟာ အျခားေကာ ဘာေတြမ်ား အေထာက္အကူျပဳေစပါသလဲ..

Dr.KML: Melatonin ဟိုမုန္းဟာ ညဘက္မွာထြက္ျခင္းျဖင့္ ညဘက္မွာ အလုပ္လုပ္တဲ့ဟိုမုန္းေတြေပၚမွာ မ်ားစြာသက္ေရာက္မႈ႐ွိပါတယ္.. ဥပမာ - ေန႔လယ္ဘက္မွာ ပ်က္စီးသြားတဲ့တစ္႐ွဴးေတြကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္ရာမွာ အေထာက္အကူျပဳတဲ့အတြက္ အနာတရျဖစ္သူေတြ၊ အ႐ိုးက်ဳိးသူေတြအပါအဝင္ ကင္ဆာေရာဂါအထိ ျပန္လည္ျပဳျပင္တည္ေဆာက္ေရးမွာ မ်ားစြာအေထာက္အကူ ျဖစ္ေစပါတယ္.. ဒါ့အျပင္ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေသြးတိုးေရာဂါနဲ႔ဆီးခ်ဳိေရာဂါေတြဟာလဲ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းမွာ႐ွိတဲ့ Catecholamine လို႔ေခၚတဲ့ ဟိုမုန္းတစ္မ်ဳိးေပၚမွာ မူတည္ေနပါတယ္.. ဒီဟိုမုန္းေတြထြက္တာ ပံုမွန္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေပးျခင္းျဖင့္ အဆိုပါေရာဂါေတြကေန သက္သာေစပါတယ္.. ဒါေၾကာင့္ ႏွလံုးေရာဂါေဝဒနာ႐ွင္ေတြ ေသြးတိုးနဲ႔ ဆီးခ်ဳိေရာဂါသည္ေတြဟာ ညဘက္မွာႏွစ္ၿခိဳက္စြာအိပ္ဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္..

❓❓MWD: ညဘက္အိပ္မေပ်ာ္တဲ့ေရာဂါျဖစ္ရင္ က်န္းမာေရးအေပၚမွာ ဘယ္လိုမ်ား ထိခိုက္ႏိုင္ပါသလဲ ဆရာ..

Dr.KML: ညဘက္အိပ္မေပ်ာ္ေရာဂါ (Insomnia) ဟာ တစ္ညတစ္ေလဆိုရင္ သိပ္ျပႆနာမဟုတ္ေပမယ့္  ေန႔စဥ္ရက္ဆက္ျဖစ္လာခဲ့ရင္ က်န္းမာေရးကို ဆိုးဆိုး႐ြား႐ြားထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္.. ညဘက္အိပ္မေပ်ာ္တဲ့အတြက္ ေနာက္တစ္ေန႔မွာ စိတ္႐ႊင္လန္းတက္ၾကြမႈမ႐ွိဘဲ ထိုင္းမိႈင္းေလးလံၿပီး ငိုက္မ်ည္းတတ္ပါတယ္.. စာသင္ရင္လဲ စိတ္မဝင္စားႏိုင္ေတာ့ပါဘူး.. လုပ္ငန္းခြင္မွာလဲ စိတ္ပါဝင္စားမႈ ေလ်ာ့နည္းၿပီး အမွားအယြင္းေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္.. ဒါ့အျပင္ ႏွလံုးေရာဂါနဲ႔  ေသြးတိုးေရာဂါေဝဒနာ႐ွင္ေတြဟာ ပိုၿပီးေရာဂါဆိုးေစပါတယ္.. Catecholamine လို႔ေခၚတဲ့ ဟိုမုန္းေတြပိုထြက္လာလို႔ ေသြးေၾကာေတြက်ဳံ႕သြားၿပီး Blood Pressure ကိုပိုတက္ေစပါတယ္.. ဆီးခ်ဳိေရာဂါသည္ေတြဆိုရင္လဲ insulin hormone ေကာင္းေကာင္းမထြက္ႏိုင္လို႔ ေသြးထဲမွာ Blood sugar ေတြ ပိုတက္ႏိုင္ပါတယ္.. အနာေရာဂါ႐ွိသူေတြ အနာက်က္ေႏွးေစပါတယ္.. အ႐ိုးက်ဳိးသူေတြ အ႐ိုးျပန္ဆက္တာ ေႏွးေစပါတယ္..

❓❓MWD: ညအိပ္မေပ်ာ္လို႔ အိပ္ေဆးေသာက္တဲ့အက်င့္ေရာ ေကာင္းပါသလား ဆရာ..

Dr.KML: အိပ္ေဆးဆိုတာ ေနာက္ဆံုးအဆင့္ ျဖစ္ပါတယ္.. အျခားေသာ သဘာဝနည္းေတြနဲ႔ ဘာနည္းနဲ႔မွ မရမွသာ ဆရာဝန္ရဲ႕ၫြန္ၾကားခ်က္နဲ႔သာ ေသာက္သင့္ပါတယ္.. မိမိသေဘာအတိုင္း လံုးဝမေသာက္သင့္ပါဘူး..

❓❓MWD: ညအိပ္မေပ်ာ္ေရာဂါကိုကုတဲ့အခါ ေနေရာင္ျခည္တစ္ခုပဲလား၊ အျခားဘာေတြမ်ား ဂ႐ုျပဳဖို႔လိုပါေသးသလဲ..

Dr.KML: အဓိကကေတာ့ နံနက္ပိုင္းေနေရာင္ျခည္ကို မွန္မွန္ရဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္.. နံနက္ပိုင္းေနေရာင္ရတာနဲ႔ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ႐ွိတဲ့ ဟိုမုန္းေတြပံုမွန္ျဖစ္ၿပီး ပံုမွန္ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္အိပ္ေပ်ာ္မွာျဖစ္ပါတယ္..
ဒုတိယကေတာ့ ေလ့က်င့္ခန္းပဲျဖစ္ပါတယ္.. နံနက္ခင္းေနေရာင္ျခည္ေအာက္မွာ ေန႔စဥ္နာရီဝက္ တစ္နာရီေလာက္ လမ္းထြက္ရင္း ေလ့က်င့္ခန္းပါတစ္ခါထဲ ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါတယ္.. တတိယက ေလေကာင္းေလသန္႕ ႐ွဴဖို႔ျဖစ္ပါတယ္.. အခန္းထဲမွာပဲ ေနတဲ့လူေတြဟာ ေလွာင္ပိတ္ေနတဲ့ေလကိုသာရတဲ့အတြက္ က်န္းမာေရးအတြက္ မေကာင္းပါဘူး..
ညေနဘက္မွာ အိပ္မေပ်ာ္ေစတဲ့ ေကာ္ဖီတို႔၊ လက္ဖက္ရည္တို႔ကို ညေန ၆နာရီေနာက္ပိုင္း မေသာက္သင့္ပါဘူး.. ေန႔လယ္ဘက္မွာသာ ေသာက္သင့္ပါတယ္.. ေန႔လယ္ဘက္ အိပ္တဲ့အက်င့္ကို ေ႐ွာင္ရပါမယ္.. ဒီလိုဂ႐ုတစိုက္ျပဳမူေပးရင္ ပံုမွန္ႏွစ္ၿခိဳက္စြာအိပ္ေပ်ာ္ၿပီး စိတ္ေရာကိုယ္ပါ လန္းဆန္းတက္ၾကြလာမယ္လို႔ ေျပာၾကားလိုပါတယ္..

ေဒါက္တာ ခင္ေမာင္လြင္ (FAME Pharmaceuticals) 
#MWDHealthTalkProgramme