မဏိပူရကသည္းဆိုတာ

********************
ေရးသားမ်ွေ၀သူ - ကိုစည္သူ

         စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ စိန္ကုန္းရပ္၊ အေမေရႊနေပနန္းအနီးမွာ ကသည္းဘာသာနဲ႔ေရးထိုးထားတဲ့ေက်ာက္စာတစ္ခ်ပ္ရွိပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ ၂၀၁၈ ေဖေဖာ္ဝါရီလထဲမွာ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ကမဏိပူရအႏြယ္ဝင္ကသည္းလူမ်ိဳးေတြအေၾကာင္း ရန္ကုန္တကၠသိုလ္၊ မႏုႆေဗဒကအစ္ကိုတစ္ေယာက္နဲ႔အတူကြင္းဆင္းေလ့လာၾကရင္း ဒီေက်ာက္စာရွိရာကို တစ္ေခါက္ေရာက္ခဲ့ၿပီးသားျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္တုန္းက အနီးအနားအိမ္ေတြကေန ေက်ာက္စာတိုင္ေဘး ေက်ာက္တံုးေတြပံု၊ အမိႈက္ေတြပစ္နဲ႔ပစ္စလခတ္လုပ္ထားၾကတာကို စိတ္ပ်က္ဖြယ္ေတြ႕ရွိခဲ့ရပါတယ္။ အဲ့ဒီအေၾကာင္းကို လူမႈကြန္ယက္မွာတင္လိုက္ေတာ့ ေရွးေဟာင္းျမတ္ႏိုးသူအသိမိတ္ေဆြတခ်ိဳ႕က အတတ္ႏိုင္ဆံုးထိန္းသိမ္းေပးဖို႔ သက္ဆိုင္ရာေရွးေဟာင္းသုေတသနဌာနကိုအေၾကာင္းၾကားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။

           မေန႔ကစစ္ကိုင္းေရာက္ေတာ့ အေျခအေနသိခ်င္တာနဲ႔ အဲ့ဒီေက်ာက္စာရွိရာကို တစ္ေခါက္ထပ္သြားခဲ့ပါတယ္။ လက္ရွိအေျခအေနအရ သက္ဆိုင္ရာကလာေရာက္ရွင္းလင္းေပးသြားလို႔ အရင္ကလို ဆိုးဆိုးဝါးဝါးမဟုတ္ေတာ့ေပမယ့္ ျခံဝင္းသီးသန္႔ခတ္လိုက္မွကိုအဆင္ေျပမယ့္အေနအထားမ်ိဳးေတြ႕ရပါတယ္။ မဏိပူရ-ျမန္မာသမိုင္းမွတ္တိုင္တစ္ခုျဖစ္တဲ့ ေရွးေဟာင္းစာရင္းဝင္ဒီေက်ာက္စာဟာ ျမန္မာျပည္မွာ ကသည္းဘာသာနဲ႔ေရးထိုးထားတဲ့တစ္ခုတည္းေသာေက်ာက္စာျဖစ္ပါတယ္။ ကသည္းဘာသာနဲ႔ေရးထိုးထားတဲ့ေက်ာက္စာတစ္ခ်ပ္ဟာ ဘာျဖစ္လို႔စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ထဲေရာက္ေနရလဲဆိုတာစိတ္ဝင္စားစရာျဖစ္ပါတယ္။

           တကယ္ေတာ့ မဏိပူရကသည္းေတြနဲ႔ျမန္မာတို႔မွာ ရွည္ၾကာတဲ့ဆက္ဆံေရးသမိုင္းေတြရွိခဲ့ၾကသလို ကသည္းလူမ်ိဳးတခ်ိဳ႕ဟာလည္း ျမန္မာျပည္မွာေနထိုင္ခဲ့ၾကသူမ်ားျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကေန႔ေခတ္ထိတိုင္ မဏိပူရအႏြယ္ဝင္ကသည္းလူမ်ိဳးေတြကို မႏၲေလးနဲ႔စစ္ကိုင္းတဝိုက္မွာေနထိုင္လ်က္ရွိၾကတာေတြ႕ရတာမလို႔ ဘာေၾကာင့္ကသည္းေက်ာက္စာရွိေနရတာလဲဆိုတာ ႐ိပ္မိေလာက္ပါၿပီ။

           ဒီေတာ့မဏိပူရကသည္းေတြဟာ ဘယ္ကေနဘယ္လို ျမန္မာ့သမိုင္းနဲ႔ဆက္စပ္ေနသလဲ။ ျမန္မာျပည္ကိုဘယ္လိုေရာက္လာၾကသလဲ။ ျမန္မာဘုရင္ေတြနဲ႔ဘယ္လိုဆက္ဆံမႈမ်ိဳးရွိခဲ့သလဲဆိုတာ နည္းနည္းေလာက္ဆက္ၿပီးလ့လာၾကည့္ၾကရေအာင္ပါ။

မဏိပူရျပည္
++++++++
         မဏိပူရဆိုတာ အခုအိႏၵိယႏိုင္ငံအေရွ႕ေျမာက္ဖ်ားမွာရွိတဲ့ ျပည္နယ္တစ္ခုပါ။ ျပည္နယ္ၿမိဳ႕ေတာ္က အင္ဖာလ္(Imphal) ျဖစ္ပါတယ္။ မဏိပူရျပည္နယ္ရဲ႕ ေျမာက္ဘက္မွာ နာဂလန္း(Nagaland)၊ ေတာင္ဘက္မွာ မီဇိုးရမ္းနယ္၊ အေနာက္ဘက္မွာ အာသံနယ္နဲ႔ အေရွ႕ဘက္မွာ ျမန္မာျပည္တို႔ရွိပါတယ္။ စတုရန္းမိုင္ေပါင္း ၈၆၂၁မိုင္က်ယ္ဝန္းတဲ့မဏိပူရျပည္နယ္မွာ ေနထိုင္သူလူဦးေရ ၃သန္းခန္႔ရွိပါတယ္။ အမ်ားစုက မိန္သိန္း(Meitei)လူမ်ိဳးေတြျဖစ္ၾကၿပီး လြိဳင္လူမ်ိဳး၊ ႐ိုင္တိဘိလူမ်ိဳး၊ ကူကီလူမ်ိဳးေတြနဲ႔ နာဂလူမ်ိဳးေတြလည္းေနထိုင္ၾကတဲ့ျပည္နယ္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဟိႏၵဴဘာသာကိုအမ်ားဆံုးကိုးကြယ္ၾကပါတယ္။ ကိုယ္ပိုင္စာေပ၊ ကိုယ္ပိုင္ဝတ္စားဆင္ယင္မႈနဲ႔ကိုယ္ပိုင္ယဥ္ေက်းမႈရွိတဲ့လူမ်ိဳးေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။

ကသည္း
++++++
        မဏိပူရီေတြဟာ ျမန္မာဘုရင္ေတြနဲ႔မဆက္ဆံရခင္မွာ နယ္နိမိတ္ခ်င္းထိစပ္ေနတဲ့ ရွမ္းေတြနဲ႔အရင္ဆက္ဆံခဲ့ရပါတယ္။ ေအဒီ ၁၅ရာစုေလာက္ထိ မဏိပူရျပည္ဟာ ခ်င္းတြင္းျမစ္အထိပိုင္တယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းျမန္မာေတြရွမ္းကိုသိမ္းေတာ့မွ မဏိပူရနဲ႔ပိုမိုထိေတြ႕ဆက္ဆံလာခဲ့ရပါတယ္။ ခ်င္းတြင္းျမစ္ကိုမဏိပူရီဘာသာစကားနဲ႔'နင္ထီသူေရ'လို႔ေခၚၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္ မဏိပူရနဲ႔နယ္စပ္ျဖစ္တဲ့ ခႏၲီးရွမ္းေတြက မဏိပူရီေတြကို ကတိုင္း(သို႔)ကထိုင္းလို႔ေခၚၾကပါသတဲ့။ အဓိပၸာယ္က 'တိုင္လူမ်ိဳးစုကေနက်ိဳးပဲ့ထြက္သြားတဲ့လူမ်ိဳး'ဆိုၿပီး အဓိပၸာယ္ရပါတယ္။ အဲ့ဒီနာမည္ကို ျမန္မာသံနဲ႔ ကသဲ(ဝါ)ကသည္းဆိုၿပီးဆက္ေခၚၾကတာလို႔ဆိုပါတယ္။ အဂၤလိပ္ေတြကေတာ့သူတို႔အသံနဲ႔ ကစဲ(Kase or Cassay)ဆိုၿပီးေခၚၾကျပန္ပါတယ္။ ကသည္းလူမ်ိဳးေတြကေတာ့ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ မိန္းသိန္၊ မိန္ထိန္၊ ေမေထး (Meitei) လို႔ေခၚၾကပါတယ္။ အခု ျမန္မာတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတြထဲမွာ ကိုကီးခ်င္းအႏြယ္ထဲပါဝင္တဲ့မိန္းသိန္ကသည္းဆိုၿပီးထည့္ထားတာေတြ႕ရပါတယ္။ စကားမစပ္ထည့္ေျပာခ်င္တာက ကသည္းေစာ္ဘြားေတြနာမည္အဆံုးမွာပါေလ့ရွိတဲ့ 'ဆင္း'(မာဂ်စ္ဆင္း၊ ေခ်ာ္ဂ်စ္ဆင္း၊ ဂႏၵဆင္းစတဲ့) ဟာ ပန္ခ်ာပီဆစ္လူမ်ိဳးေတြရဲ႕နာမည္မွာပါေလ့ရွိတဲ့ 'ဆင္း'ဆိုတာနဲ႔တူညီေနပံုေလးပါ။ ဘယ္လိုဆက္စပ္မႈရွိတယ္လို႔ေတာ့မသိရပါဘူး။ ဆက္စပ္မႈရွိခ်င္မွလဲရွိမွာပါ။

ကသည္းလူမ်ိဳးတို႔ရဲ႕ဘာသာအယူဝါဒ
+++++++++++++++++++++++
           ျမန္မာျပည္ပါလာတဲ့ ကသည္းတိုင္းဟာ ဟိႏၵဴေတြမဟုတ္ၾကပါ။ အမ်ားစုကသာဟိႏၵဴေတြျဖစ္ၾကၿပီး တခ်ိဳ႕ေတြဟာ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က အကၠပတ္လို႔ေခၚတဲ့ ကသည္းမူစလင္ေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာျပည္ေရာက္ကသည္းေတြမွာ 'ဆာနာမဟီ'လို႔ေခၚတဲ့ မဏိပူရရဲ႕ေရွးက်တဲ့အယူဝါဒကို ကိုးကြယ္ၾကသူေတြလည္းအမ်ားအျပားပါလာတာေတြ႕ရပါတယ္။ ဆာနာမဟီဆိုတာ အၾကမ္းဖ်င္းအေနနဲ႔ေျပာရရင္ ေလ၊ ေရ၊ ေျမ၊ မီးစတဲ့သဘာဝတရားနတ္ေတြနဲ႔ ေတာပိုင္ေတာင္ပိုင္၊ နယ္ပိုင္ကြင္းပိုင္၊ ဘိုးေဘးစတဲ့႐ိုးရာနတ္ေတြကိုကိုးကြယ္တဲ့ဘာသာတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဟိႏၵဴအယူဝါဒလႊမ္းမိုးလာတဲ့အခ်ိန္မွာ ကသည္းလူမ်ိဳးအမ်ားစုဟာ မိမိတို႔မူလကိုးကြယ္ရာဘာသာကိုလဲ မစြန္႔ပစ္ဘဲေရာေႏွာကိုးကြယ္ခဲ့ၾကတဲ့ဟန္ရွိပါတယ္။ အဲ့ဒီလိုေရာေႏွာကိုးကြယ္ခဲ့ၾကတဲ့ကသည္းလူမ်ိဳးေတြ ျမန္မာျပည္မွာေနထိုင္ခဲ့ၾကတဲ့အေထာက္အထားအျဖစ္ အခုထိတိုင္ကသည္းစုေတြမွာက်န္ခဲ့တဲ့ဆနာမဟီနတ္ကြန္းေတြကိုေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီကေန႔အခ်ိန္ထိကသည္းအႏြယ္ဝင္ေတြဟာ ႏွစ္စဥ္အဲ့ဒီနတ္ကြန္းေတြမွာ သက္ဆိုင္ရာပြဲေတာ္ေတြကိုက်င္းပၾကဆဲျဖစ္ပါတယ္။

အဝါး(သို႔)ျမန္မာ
++++++++++
             ကသည္းလူမ်ိဳးေတြကေတာ့ သူတို႔နဲ႔စတင္ထိေတြ႕ခဲ့တဲ့ အင္းဝေခတ္ကိုအစြဲျပဳၿပီး ျမန္မာေတြလူမ်ိဳးေတြကို 'အဝါး'ဆိုၿပီးေခၚေဝၚၾကပါတယ္။ အင္းဝ၊ အဝ ကေန အဝါး ဆိုၿပီးျဖစ္လာဟန္တူပါတယ္။ ခုထိသူတို႔သံုးေနတဲ့ 'အဝါးျပည္၊ အဝါးလူမ်ိဳး'ဆိုတာ ျမန္မာေတြကိုေျပာတာျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာေတြဟာ ျမန္မာျပည္မွာေနၾကတဲ့ ကသည္းေတြကို အုပ္စု၂စုခြဲၿပီးသတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ျဗဟၼဏအႏြယ္ကသည္းလူမ်ိဳးေတြကို 'ပုဏၰား' လို႔ေခၚပါတယ္။ ပုေရာဟိတ္ဆိုတဲ့စကားကဆင္းသက္လာတာျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ဟာ ျမန္မာဘုရင္လက္ေအာက္မွာ မင္းတိုင္ပင္ပုေရာဟိတ္ေတြအျဖစ္အမႈထမ္းၾကသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ ျဗဟၼဏကသည္းေတြကေတာ့ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ 'ဗားမြန္' လို႔ေခၚၾကပါတယ္။ ျဗဟၼဏ၊ ဗရမဏ္းကေနဆင္းသက္လာတာျဖစ္ပါတယ္။ က်န္တဲ့ပုဏၰားမ်ိဳးမဟုတ္တဲ့လူမ်ိဳးေတြက် ျမန္မာေတြကကသည္းလို႔ေခၚၾကပါတယ္။

မဏိပူရ-ျမန္မာဆက္ဆံေရး
+++++++++++++++++
           မဏိပူရနဲ႔ျမန္မာျပည္တို႔ဟာ ပုဂံေခတ္ကတည္းကစတင္ထိေတြ႕ဆက္ဆံခဲ့ၾကတဲ့အေၾကာင္း ရာဇဝင္အေထာက္အထားေတြရွိခဲ့ပါတယ္။ မဏိပူရျပည္ဟာ ပုဂံအေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္ကတည္းက ျမန္မာအင္ပါယာရဲ႕ပဏၰာဆက္ႏိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္တယ္လို႔ဆိုၾကပါတယ္။ က်န္စစ္သားမင္းဆီ မဏိပူရီမင္းသမီးတစ္ပါးဆက္ခဲ့ဖူးတဲ့အေၾကာင္း မဏိပူရသမိုင္းမွာျပဆိုထားတာေတြ႕ရပါတယ္။ ပုဂံပ်က္ၿပီး ျပည္တြင္းစစ္ေတြေၾကာင့္ျမန္မာျပည္မၿငိမ္မသက္ျဖစ္ေနခ်ိန္မွာ မဏိပူရျပည္ဟာလည္း အေနေခ်ာင္အစားေခ်ာင္ခဲ့ဟန္ရွိပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၉ခုႏွစ္(ေတာင္ငူေခတ္) ဘုရင့္ေနာင္ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာလက္ထက္မွာ ကသည္းတပ္ေတြဟာ ျမန္မာျပည္ဘက္ျခမ္းကေလးၿမိဳ႕ဝန္းက်င္ထိဝင္ေရာက္ထိပါးလာခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီအတြက္ျမန္မာတပ္ေတြသြားေရာက္နွိမ္နင္းၿပီး မဏိပူရျပည္ထိတိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခဲ့ပါတယ္။ မဏိပူရေစာ္ဘြားက သမီးကညာဆက္ၿပီးအညံ့ခံလို႔ ဘုရင့္ေနာင္ရဲ႕လက္ေအာက္ခံႏိုင္ငံေတြစာရင္းထဲမွာ 'ကသည္းျပည္ႀကီး'ဆိုၿပီးပါလာတာေတြ႕ရပါတယ္။

- ခရစ္ႏွစ္ ၁၆၄၈ခုႏွစ္(ေညာင္ရမ္းေခတ္) သာလြန္မင္းလက္ထက္မွာ အျမင့္စားပုန္ကန္တာကို အခြင့္ေကာင္းယူၿပီး မဏိပူရေစာ္ဘြားက ခ်င္းတြင္းျမစ္အေနာက္ဘက္ျခမ္းမွာရွိတဲ့ ျမန္မာပိုင္ 'ေသာင္သြပ္'ကိုလာတိုက္ပါတယ္။ ျမန္မာတပ္ေတြခ်ီလာၿပီး ေသာင္သြပ္ကိုဝန္းရံခဲ့ၾကပါတယ္။ ငါးလအၾကာမွာ ျမန္မာတပ္ေတြဟာ မဏိပူရျပည္ထိလိုက္လံတိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၀၂ခုႏွစ္ စေနမင္းလက္ထက္မွာကသည္းေစာ္ဘြားခ်႐ိုင္ရံုဘက အင္းဝဘုရင္ကိုသမီးေတာ္ဆက္သခဲ့ပါတယ္။
-ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၃၇ခုႏွစ္ အင္းဝပ်က္ခါနီး မဟာဓမၼရာဇာဓိပတိလက္ထက္ ျမန္မာေတြအင္အားနည္းေနတဲ့အခ်ိန္ ကသည္းတပ္ေတြက်ဴးေက်ာ္လာၿပီး အင္းဝကိုတိုက္ပါတယ္။ မြန္ျမန္မာတပ္ေတြဟာ က်ဴးေက်ာ္လာတဲ့ကသည္းတပ္ေတြကို ထြက္ၿပီးတိုက္ေပမယ့္အေရးနိမ့္ခဲ့ရပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၃၉ခုႏွစ္မွာ က်ဴးေက်ာ္သူကသည္းေတြဟာ ျမန္မာေတြခံတပ္လုပ္ေနတဲ့ စစ္ကိုင္းက ရာဇမဏိစူဠာေကာင္းမႈေတာ္ဘုရားႀကီးကိုတိုက္ခိုက္ပါတယ္။ ခံတပ္ေပါက္ၿပီး ျမန္မာတပ္မႉးလည္းက်ဆံုးခဲ့ပါတယ္။ ေကာင္းမႈေတာ္ဘုရားေျမာက္ဘက္မုခ္ကတံခါးမွာ မဏိပူရေစာ္ဘြား ဂရစ္ဘ္နဝါ့ခ်္(Garibaniwaj) ရဲ႕ဓားခုတ္ရာရွိခဲ့တယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ အဲ့ဒီေနာက္ ကသည္းတပ္ေတြဟာ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕တေၾကာဖ်က္ဆီးလုယက္ခဲ့ၾကပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၄၀မွာေတာ့ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ စစ္ေျပၿငိမ္းၾကၿပီး ကသည္းတပ္ေတြဆုတ္ခြာသြားခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒီစစ္ပြဲဟာ ျမန္မာေတြကသည္းေတြကိုရံႈးလိုက္တဲ့ တစ္ခုတည္းေသာစစ္ပြဲျဖစ္ပါတယ္။ ကသည္းေတြရဲ႕အေၾကာင္းျပခ်က္ကေတာ့ မဟာသရဖူဆိုတဲ့ပုဏၰားႀကီးက ဧရာဝတီျမစ္ေရကိုခ်ိဳးေသာက္ရင္ ဥပါဒ္ေဘးရန္အေပါင္းေပ်ာက္ၿပီးသန္႔စင္ေစတယ္လို႔ေျပာတဲ့အတြက္ လာေရာက္တိုက္ခိုက္တာျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၅၃ခုႏွစ္(ကုန္းေဘာင္ေခတ္) အေလာင္းဘုရားလက္ထက္မွာ မဏိပူရေစာ္ဘြား ဂရစ္ဘ္နာဝါ့ဇ္(Garib Nawaz)နဲ႔သွ်မ္သွ်ား(Sham Shah)တို႔ထီးနန္းလုၾကလို႔ ျမန္မာေနျပည္ေတာ္ကိုဆင့္ေခၚခံခဲ့ရပါတယ္။ အျပန္လမ္းမွာ ဂရစ္ဘ္နာဝါ့ဇ္ရဲ႕သား အဂ်စ္သွ်ား(Ajit Shah)က လုပ္ၾကံၿပီးနန္းတက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဂ်စ္သွ်ားကို သူ႔ရဲ႕ညီဘာရက္သွ်ား(Bharat Shah)ကထပ္မံလုပ္ၾကံၿပီးနန္းတက္ျပန္ပါတယ္။ ဘာရက္သွ်ားေသေတာ့ ေဂၚရသွ်ံ(Gour Shah)နန္းတက္ပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၅၈ခုႏွစ္မွာေတာ့ အေလာင္းဘုရားကိုယ္တိုင္ မဏိပူရကိုခ်ီတက္တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ပါတယ္။ ေဂၚရသွ်ံကိုနန္းခ်ၿပီး ေစာ္ဘြားစႏၵရေမာ္နီကိုနန္းတင္ပါတယ္။အေလာင္းဘုရားက မဏိပူရၿမိဳ႕လယ္မွာ ေအာင္ႏိုင္ေၾကာင္းေက်ာက္စာစိုက္ထူခဲ့ပါတယ္။ အေလာင္းဘုရားဟာ မဏိပူရကသည္းေတြကိုသံု႔ပန္းအေနနဲ႔ေခၚေဆာင္လာၿပီး စစ္ကိုင္းတဝိုက္မွာေနရာခ်ေပးခဲ့တယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ ျမင္းေရးကြ်မ္းက်င္တဲ့ကသည္းေတြဟာ အေလာင္းဘုရားရဲ႕ျမင္းစီးတပ္မွာ အမႈေတာ္ထမ္းရပါတယ္။ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္မွာ ကသည္းျမင္းတပ္ရယ္လို႔ပါဝင္လာခဲ့တာ ျမန္မာ့ထီးနန္းအဂၤလိပ္ေအာက္က်ေရာက္ခဲ့ရတဲ့အခ်ိန္ထိျဖစ္ပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၆၄ခုႏွစ္ ဆင္ျဖဴရွင္မင္း နန္းတက္စမွာ မဏိပူရျပည္ကို တဖန္ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ျပန္ပါတယ္။ စစ္ခ်ီရတဲ့အေၾကာင္းအရင္းက နန္းက်ေစာ္ဘြားေဂၚရသွ်ံရဲ႕ညီ ေဂ်ဆင္း(Jai Singh)က ျမန္မာေတြနန္းတင္ခဲ့တဲ့ ခ်န္ဒရေမာ္နီကိုဖယ္ရွားၿပီးနန္းသိမ္းအုပ္ခ်ဳပ္ေနလို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာေတြေအာင္ႏိုင္လို႔ ေစည္ဘြားေဟာင္းေဂ်ဆင္းအပါအအဝင္ကသည္းသံု႔ပန္းေတြအေျမာက္အမ်ား ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္လာခဲ့ျပန္ပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၇၀ခုႏွစ္မွာ တ႐ုတ္နဲ႔စစ္ေျပၿငိမ္းခဲ့တဲ့စစ္သူႀကီးမဟာသီဟသူရဟာ ဘုရင္ကိုမ်က္ႏွာလုပ္ခ်င္တာနဲ႔ မဏိပူရကိုခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ျပန္ပါတယ္။ ကသည္းတပ္ေတြဟာ ၃ရက္တိုင္တိုင္ရဲဝံ့စြာနဲ႔ ျမန္မာတပ္ေတြကိုတြန္းလွန္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ က်ဴးေက်ာ္လာတဲ့ျမန္မာတပ္ေတြကို မခံႏိုင္တဲ့အဆံုး မဏိပူရေစာ္ဘြားဟာအာသံနယ္ထဲထြက္ေျပးခိုလံႈသြားရပါတယ္။ ျမန္မာတပ္ေတြဟာ မဏိပူရျပည္အႏွံ႔လုယက္ၿပီး အျပန္မွာ ဘုရင္ကိုဆက္သခဲ့လို႔ ဘုရင္ကေက်နပ္ေတာ္မူပါတယ္။ ျမန္မာတပ္ေတြေခၚလာတဲ့မဏိပူရသံု႔ပန္းေတြနဲ႔အတူ ခ်ိတ္ထည္ရက္လုပ္တဲ့အတတ္ပညာသည္ေတြပါလာလို႔ ျမန္မာျပည္မွာ ပိုးထည္၊ ခ်ိတ္ထည္လုပ္ငန္းျပန္႔ပြားတိုးတက္လာခဲ့ပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၇၆ခုႏွစ္ စဥ့္ကူးမင္းလက္ထက္မွာ ကခ်ာနယ္ကိုထြက္ေျပးသြားတဲ့ကသည္းေစာ္ဘြားကိုႏွိမ္နင္းရာေအာင္ျမင္ပါတယ္။ ေစာ္ဘြားက ျမန္မာဘုရင္ကိုေမာင္းမိႆံေတြနဲ႔အတူ မဏိပူရျပည္ကေျမစိုင္ခဲေတြကပ္ညိေနတဲ့သစ္ပင္တစ္ပင္ကိုဆက္သၿပီး ျမန္မာေတြရဲ႕ပဏၰာဆက္ႏိုင္ငံအျဖစ္သစၥာခံပါတယ္။ ဘုရင္ကေက်နပ္ၿပီး မဏိပူရကိုထပ္မံမက်ဴးေက်ာ္ေတာ့ပါ။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၈၀ခုႏွစ္ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္မွာ ကသည္းသံု႔ပန္းေတြကို မိုးကုတ္ၿမိဳ႕အနီးမွာရြာတည္ေပးၿပီး ေက်ာက္တြင္းေတြမွာ ဘုရင့္ဘ႑ာတိုက္အတြက္ေက်ာက္တူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္ေစပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၀၉ခုႏွစ္မွာ ကသည္းေစာ္ဘြားေခ်ာ္ဂ်စ္ဆင္း(Chorjit Singh)ဟာ ဘိုးေတာ္ဘုရားကိုသမီးကညာဆက္သစၥာခံၿပီး မဏိပူရထီးနန္းကိုဆက္ခံပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေခ်ာင္ဂ်စ္ဆင္းရဲ႕ညီ မာဂ်စ္ဆင္း(Marjit Singh)ကထီးနန္းလိုခ်င္လို႔ ဘိုးေတာ္ဗဒံုမင္းဆီခိုလံႈၿပီးအကူအညီေတာင္းခံခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာတပ္ေတြကူညီလို႔ မာဂ်စ္ဆင္းနန္းတက္ရပါတယ္။ အဲ့ဒီအတြက္ မာဂ်စ္ဆင္းဟာ ျမန္မာဘုရင္ကိုေက်းဇူးဆပ္တဲ့အေနနဲ႔ ကေလးကေဘာနယ္ကို ဘုရင့္ဆီဆက္သခဲ့ပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၁၂ခုႏွစ္မွာ ဘိုးေတာ္ဘုရားက ကသည္းအိမ္ေထာင္စု၄၅ခုကို မိုးကုတ္ကိုထပ္မံေစလႊတ္ခဲ့ျပန္တယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ အဲ့ဒီကသည္းစုကို ကသည္းလို'ဟိုင္ဖိုင္'ရြာလို႔ေခၚေၾကာင္းသိရပါတယ္။ ဒီကေန႔ထိတိုင္ မိုးကုတ္ၾကတ္ျပင္အရပ္မွာ ကသည္းစုဆိုၿပီးက်န္ေနေသးတာေတြ႕ရပါတယ္။ ကသည္းလူမ်ိဳးေတြေတာ့မက်န္ေတာ့ပါ။ ကသည္းနတ္ကြန္းတစ္ခုသာက်န္ခဲ့ပါေတာ့တယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၂၀ခုႏွစ္ ဘႀကီးေတာ္စစ္ကိုင္းမင္းနန္းတက္ေတာ့ ျမန္မာေတြနန္းတင္ခဲ့တဲ့ မာဂ်စ္ဆင္းဟာ ဘုရင့္ဆီသစၥာမခံအခစားမဝင္ဘဲေနပါတယ္။ အဲ့ဒီအတြက္ ဘႀကီးေတာ္ရဲ႕တပ္ေတြဟာ မဏိပူရကို ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ခဲ့ျပန္ပါတယ္။ ျမန္မာေတြစစ္ႏိုင္လို႔ မဏိပူရျပည္ကေန သံု႔ပန္းအေနနဲ႔ကသည္းျမင္းစီးစစ္သည္ေတြ၊ ဟူရားပုဏၰားတြ၊ သမားေတာ္ေတြ၊ သဘင္ပညာသည္ေတြနဲ႔လက္မႈပညာသည္ေတြကို ျျမန္မာျပည္သို႔ဖမ္းဆီးေခၚဆာင္လာၾကပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၂၁ခုႏွစ္မွာ ဘႀကီးေတာ္ဘုရားဟာ မဏိပူရသံု႔ပန္းအေျမာက္အျမားကို ျမန္မာျပည္သို႔ထပ္မံေခၚေဆာင္ခဲ့ျပန္ပါတယ္။ ျမန္မာတပ္ေတြရဲ႕ထိုးစစ္ကိုမခံႏိုင္တဲ့ မဏိပူရေစာ္ဘြားဟာ ကခ်ာနယ္ထဲထြက္ေျပးခဲ့ပါတယ္။ နာမည္ေက်ာ္စစ္သူႀကီးမဟာဗႏၶဳလက ကခ်ာနယ္ထဲထိလိုက္တိုက္လို႔ ကသည္ေစာ္ဘြားဟာ အဂၤလိပ္ပိုင္ဘဂၤလားနယ္ထဲထြက္ေျပးခိုလံႈခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီအေရးဟာ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲရဲ႕အစလို႔ေခၚႏိုင္ပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၂၄ခုႏွစ္မွာ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲျဖစ္လို႔ျမန္မာေတြအေရးနိမ့္ခဲ့တဲ့အခ်ိန္ကစၿပီး ျမန္မာဘုရင္ဟာ မဏိပူရနယ္ကိုအၿပီးတိုင္လက္လႊတ္ခဲ့ရပါေတာ့တယ္။ မဏိပူရမွာ သူတို႔ထင္သလိုနန္းတင္နန္းခ်လုပ္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာေတြဟာ အဲ့ဒီအခ်ိန္ကစလို႔ မဏိပူရကိုျပန္လည္ပိုင္ဆိုင္ခြင့္မရေတာ့ပါ။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၉၁ခုႏွစ္ အဂၤလိပ္-မဏိပူရစစ္ပြဲျဖစ္အၿပီး မဏိပူရဟာလည္း အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ခံ ေစာ္ဘြားအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ျပည္နယ္ေတြထဲကတစ္ခုျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၉၃၀ခုႏွစ္ အဂၤလိပ္မင္းလက္ထက္မွာ ကသည္းေစာ္ဘြားေတြဟာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းမွာျမန္မာျပည္ထက္ အိႏၵိယျပည္နဲ႔တြဲဖို႔ အဂၤလိပ္အစိုးရဆီေတာင္းဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

-ခရစ္ႏွစ္ ၁၉၄၇ခုႏွစ္မွာေတာ့ မဏိပူရေစာ္ဘြားဘူဒါခ်န္ဒရာဟာ မဏိပူရျပည္နယ္ကိုအိႏၵိယျပည္ရဲ႕လက္ေအာက္ခံျပည္နယ္အေနနဲ႔ေနဖို႔ သေဘာတူလက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္လြတ္လပ္ေရးရတဲ့အခ်ိန္ အစဥ္ဆက္ျမန္မာပိုင္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ မဏိပူရနယ္ဟာ ျမန္မာျပည္ထဲမပါေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ မဏိပူရေတြအၿမဲလိုခ်င္ခဲ့တဲ့  ကေဘာ္ခ်ိဳင့္ဝွမ္းေဒသကို အိႏၵိယအစိုးရက ၁၉၅၃ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာပိုင္အျဖစ္ေပးအပ္ခဲ့ပါတယ္။ မဏိပူရရဲ႕ေနာက္ဆံုးေစာ္ဘြား ဘိုခ်န္ဒရာဆင္း(Bodhchandra Singh) ဟာ ၁၉၄၁ကေန ၁၉၄၉ထိအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ပါတယ္။

ျမန္မာျပည္ေရာက္ကသည္းလူမ်ိဳးမ်ား
+++++++++++++++++++++++
            ျမန္မာဘုရင္ေတြဟာ သူတို႔စစ္ႏိုင္တဲ႔ႏိုင္ငံေတြကေန လက္ရသံု႔ပန္းအမ်ားအျပားကိုေခၚေဆာင္လာေလ့ရွိပါတယ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္က ႏိုင္ငံတြင္း လူဦးေရပြားမ်ားလာေစရန္၊ လက္မႈအတတ္ပညာရွင္ေတြတိုးပြားလာေစရန္၊ သစၥာခံအမႈထမ္းေတြရရွိလာေစရန္နဲ႔ ရိကၡာေတာ္ျဖည့္တင္းရန္လယ္စိုက္ဖို႔လူအင္အားေတြလိုအပ္တာေတြေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ဦး ၁၇၅၉ခုႏွစ္ ကစလို႔ ျမန္မာဘုရင္ေတြဟာ မဏိပူရကေနလူသူသံု႔ပန္းေတြေခၚေဆာင္လာၾကပါတယ္။ မဏိပူရကလည္း ျမန္မာကိုတစ္ႏွစ္တစ္ႀကိမ္ပဏၰာဆက္ရၿပီး သံုးႏွစ္တစ္ႀကိမ္ သမီးကညာဆက္ရရွာပါတယ္။ ျမန္မာေတြစစ္ေရးၾကံဳရင္ မဏိပူရကေန လူ၂၀၀၀ပါတဲ့တပ္ပို႔ေပးရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ငါးႏွစ္ေလာက္ၾကာတဲ့အခါ မဏိပူရကပဏၰာမဆက္ေတာ့လို႔ ျမန္မာေတြသြားေရာက္တိုက္ခိုက္ပါတယ္။ စစ္ႏိုင္လို႔ ဘုရင္ကကသည္းေတြအမ်ားႀကီးထပ္ဖမ္းလာၿပီး မိဖုရားနဲ႔မင္းသမီးေတြဆီ ကြ်န္အျဖစ္ခိုင္းဖို႔ ေပးခဲ့ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ကို လယ္ဥယ်ာဥ္ေတြမွာစိုက္ပ်ိဳးေစပါတယ္။

 ျမန္မာေတြစစ္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ တျခားယိုးဒယား၊ ရွမ္း၊ မြန္ စတဲ့လူမ်ိဳးေတြကို ျမန္မာျပည္မွာေနရာခ်ထားေပးခဲ့သလို မဏိပူရကသည္းေတြကိုလည္း ေနရာခ်ထားေပးခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီလိုေနရာခ်ထားေပးခဲ့တဲ့ ကသည္းစုေတြကို အင္းဝ၊ အမရပူရ၊ စစ္ကိုင္းနဲ႔မႏၲေလးၿမိဳ႕ေတြမွာ အမ်ားဆံုးေတြ႕ရပါတယ္။ ဘိုးေတာ္ဘုရားနဲ႔ဘႀကီးေတာ္ဘုရားလက္ထပ္မွာလည္း ကသည္းလူမ်ိဳးေတြထပ္မံေခၚလာခဲ့တဲ့အတြက္ ၁၉၃၁ခုႏွစ္ အဂၤလိပ္ေခတ္သန္းေခါင္စာရင္းမွာ ျမန္မာျပည္ရွိကသည္းလူဦးေရဟာ ၆၀၀၀ခန္႔ရွိတယ္လို႔သိရပါတယ္။

ကသည္းျမင္းတပ္
+++++++++++
          အဲ့ဒီကသည္းလူမ်ိဳးေတြကထဲမွာ ကသည္းနဲ႔အကၠပတ္ျမင္းစီးေတြပါလာၿပီး ဘုရင့္တပ္မွာ ျမင္းစီးတပ္သားအျဖစ္အမႈထမ္းေပးရတဲ့အတြက္ 'ကသည္းျမင္းတပ္'ဆိုၿပီးျဖစ္လာပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က အကၠပတ္ျမင္းစီးေတြဟာ ကခ်ာနယ္ကလာတာဆိုၿပီးေျပာၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီေနာက္ကုန္းေဘာင္ေခတ္ကစလို႔ ျမန္မာေတြစစ္ခ်ီတက္တဲ့စာရင္းေတြထဲမွာ 'ကသည္းျမင္း'ဆိုၿပီးပါတာေတြ႕ရမွာပါ။ သူတို႔ကိုအုပ္ခ်ဳပ္ဖို႔ 'ကသည္းျမင္းဝန္' ဆိုၿပီးထားေပးပါတယ္။ ျမင္းေရးကြ်မ္းက်င္တဲ့ ကသည္းျမင္းစီးတပ္သားေတြဟာ ေနာက္ဆံုးျမန္မာေတြအဂၤလိပ္ကိုစစ္ရံႈးခဲ့တဲ့အခ်ိန္ထိ ဘုရင့္အမႈေတာ္ကို ရဲဝံ့စြာထမ္းရြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ သီေပါမင္းလက္ထက္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ဖြဲ႕စည္းပံုမွာပါတဲ့ စုႀကီးအမႈထမ္းမွာ ကသည္းျမင္းတပ္အင္အား ၆၆၂ပါဝင္ၿပီး ျမင္းေနာက္ေထာက္အင္အား ၆၆၂၀ပါဝင္တယ္လို႔သိရပါတယ္။

            ကသည္းျမင္းစီးတပ္သားေတြကို အရင္က ေနျပည္ေတာ္ၿမိဳ႕ေတြနဲ႔အနီးတဝိုက္မွာေနရာခ်ထားေပးခဲ့ေပမယ့္ အခုေခတ္ေတာ့ မေတြ႕ႏိုင္ေတာ့ပါ။ ဒါေပမယ့္ မႏၲေလးၿမိဳ႕က တခ်ိဳ႕ရပ္ကြက္ေတြမွာ အခုထိကသည္းတန္းဆိုတဲ့နာမည္က်န္ရွိေနေသးတာေတြ႕ရပါတယ္။ နန္းေတာ္ေရွ႕ ေဒါနဘြားရပ္၊ အကြက္(၁၅)ေျမာက္ဘက္ကဝင္းေတြဟာ အရင္က ကသည္းျမင္းတပ္သားေတြေနထိုင္ခဲ့ၾကတဲ့ ကသည္းတန္းျဖစ္တယ္လို႔သိရပါတယ္။ မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္ကတည္းက ေနရာခ်ထားေပးခဲ့တဲ့အေၾကာင္းသိရပါတယ္။ ပဲခူးနဲ႔ေတာင္ငူအနီးတဝိုက္မွာလည္း ကသည္းစုေတြရွိခဲ့တဲ့မွတ္တမ္းေတြရွိသလို စစ္ကိုင္းငါးထပ္ႀကီးဘုရားနဲ႔လင္ဇင္းရြာနားမွာ ကသည္းျမင္းတပ္သားေတြနဲ႔အကၠပတ္ျမင္းတပ္သားေတြေနထိုင္ခဲ့ၾကတဲ့ရြာရွိခဲ့တယ္လို႔သိရပါတယ္။ အခုေတာ့အဲ့ဒီရြာေတြမွာလည္း ကသည္းေတြမေတြ႕ရေတာ့ပါ။

ကသည္းပုဏၰားမ်ား
++++++++++++
           ျမင္းစီးတပ္သားေတြအျပင္ ျမန္မာေတြမဏိပူရကေနေခၚေဆာင္လာတဲ့သူေတြထဲမွာ နကၡေဗဒသွ်တၱရေတြကြ်မ္းက်င္တဲ့ ျဗဟၼဏအႏြယ္ဟူးရားပုေရာဟိ္တ္ေတြပါလာခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတို႔ေတြကို ျမန္မာေတြက 'ပုဏၰား' လို႔ေခၚၿပီး အဲ့ဒီပုဏၰားေတြဟာျမန္မာဘုရင့္အနီးမွာ အၾကံေပး၊ အခါေပးစတဲ့ ေလာကီအစီအရင္ေတြကိုေဆာင္ရြက္ေပးရင္း အမႈေတာ္ထမ္းရြက္ရပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က မင္းဆရအဆင့္ထိရာထူးႀကီးႀကီးရၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီပုဏၰားေတြဟာ တသီးတသန္႔ေနၿပီး မ်ိဳး႐ိုးကိုအတတ္ႏိုင္ဆံုးထိန္းသိမ္းၾကသူမ်ားျဖစ္တာမလို႔ ဒီကေန႔ထိတိုင္  မ်ိဳး႐ိုးမပ်က္က်န္ရွိေနေသးတာေတြ႕ရပါတယ္။ သူတို႔ဟာ ကသည္းဘာသာစကားကိုခုထိေျပာတတ္ၾကၿပီး ႐ိုးရာဓေလ့ေတြကိုတိက်စြာလိုက္နာၾကသူမ်ားျဖစ္တာေတြ႕ရပါတယ္။ သူတို႔ကိုေတာ့ ျမန္မာဘုရင္ေနာက္ဆံုးနန္းစိုက္ခဲ့တဲ့မႏၲေလးၿမိဳ႕က ေဒါင္း႐ိုးရပ္၊ သမီးေတာ္ေစ်းရပ္၊ မင္းတဲအီကင္းရပ္နဲ႔ ႏွင္းဆီျခံရပ္ေတြမွာ အခုထက္ထိ ႐ိုးရာမပ်က္အုပ္စုလိုက္ေနထိုင္ၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ မိုးဇာရပ္ကြက္မွာလည္း ပုဏၰားစုတစ္ခုက်န္ရွိေနေသးတာေတြ႕ရပါတယ္။ အမရပူရ'ဒယ္ဒယ္လယ္'ရပ္နဲ႔ ေရႊၾကက္ယက္မွာပုဏၰားစုေတြေတြ႕ရေပမယ့္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေသြးေႏွာကုန္ပါၿပီ။

လက္မႈအတတ္ပညာသည္ကသည္းမ်ား
++++++++++++++++++++++++
           ျမန္မာဘုရင္ေတြဟာ သူတို႔ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္လာတဲ့ကသည္းလူမ်ိဳးေတြထဲက ပိုးထည္နဲ႔ခ်ိတ္ထည္လုပ္ငန္းကြ်မ္းက်င္သူ၊ ယကၠန္းလုပ္ငန္းကြ်မ္းက်င္သူစတဲ့လက္မႈပညာရွင္ေတြကိုလည္း မိမိကြ်မ္းက်င္ရာလုပ္ငန္းေတြကို ဆက္လက္လုပ္ကိုင္ေစပါတယ္။ ကသည္းေတြေနထိုင္ခဲ့တဲ့ မႏၲေလး နန္းေရွ႕ေဒါနဘြား၊ စစ္ကိုင္းတန္းရပ္မွာ 'လြန္းရာေက်ာ္' ခ်ည္ထည္လုပ္ငန္းကိုအခုထိလုပ္ကိုင္ေနၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။ စစ္ကိုင္းတန္းဆိုတာ အရင္က ျမင္းစီးကသည္းေတြေနတဲ့ကသည္းတန္းျဖစ္ပါတယ္။ အမရပူရၿမိဳ႕အနီးက ေရၾကည္ေပါက္ရြာဆိုတာကလည္း အရင္ကကသည္းရြာႀကီးျဖစ္ၿပီး အခုခ်ိန္ထိယကၠန္းလုပ္ငန္းကိုသာ အမ်ားဆံုးလုပ္ကိုင္ေနၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။ အမရပူရၿမိဳ႕မွာလည္း တခ်ိဳ႕က်န္ရွိပါတယ္။ ဧရာဝတီျမစ္ကမ္းေဘး ေရႊၾကက္ယက္ဘုရားနားမွာလည္း ယကၠန္းအတတ္နဲ႔အသက္ေမြးခဲ့ၾကတယ္လို႔ယူဆရတဲ့ကသည္းစုရွိခဲ့ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေဒသခံေတြက အဲ့ဒီေနရာကိုပဲ 'ပုဏၰားေခ်ာင္' လို႔ေခၚၾကတာလည္း ၾကားခဲ့ရပါတယ္။

အျခားကသည္းလူမ်ိဳးစုမ်ား
+++++++++++++++++
          ဒီ့ျပင္ ကသည္းလူမ်ိဳးစုေတြကိုေတာ့ ျမန္မာဘုရင္ေတြက ရိကၡာျဖည့္တင္းေပးဖို႔အတြက္ ေနျပည္ေတာ္နဲ႔မနီးမေဝးေဒသေတြမွာ ရြာေတြတည္ေပးၿပီး လယ္စိုက္ေစခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီကသည္းရြာေတြကို မႏၲေလးၿမိဳ႕အနီးတဝိုက္မွာေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ေတာင္ျပံဳးႀကီးရြာအနီးက သလြန္ျဖဴ၊ လြန္ေတာင္းစတဲ့ရြာေတြဟာ အရင္က ကသည္းရြာေတြျဖစ္တယ္လို႔သိရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ကသည္းလူမ်ိဳးစစ္စစ္ရယ္လို႔မက်န္ေတာ့ပါ။ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္မွာ ကသည္းသံု႔ပန္းေတြထဲကတခ်ိဳ႕ကို မိုးကုတ္ၿမိဳ႕အနီး ၾကတ္ျပင္မွာ ရြာတည္ေပးၿပီး ေက်ာက္တြင္းေတြမွာလုပ္ကိုင္ေစခဲ့တဲ့အေၾကာင္းသိရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခုထက္ထိၾကတ္ျပင္အရပ္မွာ ကသည္းစုဆိုၿပီးေခၚေနၾကေသးတာေတြ႕ရပါတယ္။

          ဒါေပမယ့္ ပုဏၰားေတြကလြဲရင္ အခုေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ကသည္းလူမ်ိဳးအမ်ားစုဟာ ျမန္မာေတြနဲ႔ေသြးေႏွာကုန္တာမလို႔ ၾကာေတာ့ ကသည္းဆိုတာအမည္ခံပဲျဖစ္ကုန္ၾကပါၿပီ။ ကသည္းစကားလဲမတတ္ေတာ့သလို ကိုးကြယ္ရာဟာလည္း ဗုဒၶဘာသာေတြျဖစ္ကုန္ၾကပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ကသည္းစုေတြမွာေတာ့ ကသည္းလူမ်ိဳးေတြရဲ႕႐ိုးရာဓေလ့နဲ႔ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈေလးေတြအနည္းငယ္က်န္ေနေသးတာေတြ႕ရပါတယ္။

ဗုဒၶဘာသာဝင္ကသည္းမ်ား
+++++++++++++++++
            ကသည္းလူမ်ိဳးတခ်ိဳ႕ဟာ ျမန္မာျပည္ရဲ႕လူသိမ်ားထင္ရွားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြထဲမွာပါဝင္ေနတာေတြ႕ရပါတယ္။ မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္က သီလရွင္မယ္ကင္းနဲ႔ ရွမ္းကေလးကြ်န္းဆရာေတာ္တို႔ဟာလည္း ဗုဒၶဘာသာဝင္ကသည္းလူမ်ိဳးေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။ သာယာဝတီမင္းရဲ႕မိဖုရား ဗန္းေမာ္မိဖုရားႀကီးဟာလည္း ကသည္းလူမ်ိဳးပဲျဖစ္ပါတယ္။ သီရိအတုလဝတီဗန္းေမာ္မိဖုရားႀကီးဟာ ၁၈၆၁ခုႏွစ္မွာ မဏိပူရကေနဆက္သလိုက္တဲ့ ကသည္းေစာ္ဘြားစႏၵရဂႏၵဆင္းရဲ႕ႏွမေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။ မႏၲေလးမွာရွိတဲ့ ဗန္းေမာ္ေက်ာင္းတိုက္ႀကီးရဲ႕ ဒါယကာမႀကီးလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ၁၈၆၁ခုႏွစ္မွာ နတ္ျပည္စံပါတယ္။ လက္ရွိေရႊက်င္တြဲဖက္သာသနာပိုင္ဆရာေတာ္ႀကီး သီတဂူဆရာေတာ္ ေဒါက္တာအရွင္ဉာဏိတိႆရဟာလည္းကသည္းလူမ်ိဳးျဖစ္တယ္လို႔သိရပါတယ္။

ကသည္းေတြရဲ႕လက္ရွိအေနအထားအေထာက္အထားမ်ား
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
            ျမန္မာျပည္ေရာက္ကသည္းေတြရဲ႕အေထာက္အထားေတြကိုၾကည့္ခ်င္ရင္ လက္ရွိမႏၲေလးနဲ႔စစ္ကိုင္းမွာေနထိုင္ေနၾကတဲ့ ကသည္းပုဏၰားစုေတြကို သြားေရာက္ေလ့လာၾကည့္ပါ။ သူတို႔ဆီမွာ ကသည္းဘာသာစကားနဲ႔ကသည္း႐ိုးရာထံုးတမ္းစဥ္လာေတြကို အခုထိလက္ခံက်င့္သံုးေနဆဲဆိုတာေတြ႕ႏိုင္ပါေသးတယ္။ မႏၲေလးမွာဆို ေဒါင္း႐ိုးရပ္၊ သမီးေတာ္ေစ်းရပ္နဲ႔ မင္းတဲရပ္ႏွင္းဆီျခံတို႔မွာ အဲ့ဒီပုဏၰားစုေတြကိုေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ မိုးဇာရပ္နဲ႔ အမရပူရၿမိဳ႕ဒယ္ဒယ္လယ္ရပ္မွာလည္း ပုဏၰားစုေတြေတြ႕ႏိုင္ပါေသးတယ္။ ပုဏၰားစုေတြမွာ သက္ဆိုင္ရာသီးသန္႔ဘုရားေက်ာင္းေတြရွိၿပီး အစုလိုက္႐ိုးရာမပ်က္ေနထိုင္ၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။

 ျဗဟၼဏဘာသာနဲ႔မသက္ဆိုင္တဲ့ကသည္း႐ိုးရာဆနာမဟီနတ္ကြန္းေတြကိုလည္း ကသည္းေတြေနထိုင္ခဲ့တဲ့ရပ္ကြက္ေတြမွာအခုထိက်န္ရွိေနေသးတာေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီနတ္ကြန္းေတြဟာလည္း ျမန္မာျပည္ေရာက္ကသည္းလူမ်ိဳးစုေတြရဲ႕အေထာက္အထားေတြလို႔ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

ကသည္းနတ္ကြန္းမ်ား
••••••••••••••••••••
           မႏၲေလးနဲ႔အနီးတဝိုက္က ကသည္း႐ိုးရာနတ္ကြန္းေတြက်န္ေနေသးတဲ့ေနရာေတြကို ကိုယ္တိုင္သြားေရာက္ေလ့လာၿပီး စာရင္းျပဳစုခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ့နတ္ကြန္းေတြနဲ႔တည္ရွိရာေနရာေတြကေတာ့ ေေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါတယ္။

•မႏၲေလးၿမိဳ႕၊ နန္းေရွ႕ေဒါနဘြားရပ္၊ စစ္ကိုင္းတန္းရပ္ကြက္ရွိ သိေႏၶာျမင္းပ်ံ လြန္းရာေက်ာ္ပိုးထည္တိုက္အနီး စစ္ကိုင္းတန္းဓမၼာရံုဝင္းထဲမွာ ကသည္းအေဖႀကီးႏြန္ေပါ့နင္းထို(Nongpok Ningthou)နဲ႔ ကသည္းအေမႀကီးပန္ေထြဘီ(Panthoibi)တို႔ရဲ႕ နတ္နန္းရွိပါတယ္။
•အမရပူရၿမိဳ႕ ဒယ္လယ္လယ္ရပ္ကြက္မွာ လိုင္နီထို စနမဟီ(Lainingthou Sanamahi)နတ္ကြန္းနဲ႔ အီဘူေဒါင္း ပါခမ္းဘ(Ebudhou Pakhangba)နတ္နန္း ၂ခုရွိပါတယ္။
•အမရပူရအနီး ေရၾကည္ေပါက္ရြာမွာ အီမာလိ္ုင္ရယ္ ဆီဒဘီ(Ema Leimarel Sidabi)နန္းရွိပါတယ္။
•အဲ့ဒီေရၾကည္ေပါက္ရြာမွာပဲ အီဘူထို ထန္းဂ်င္(Ebudhou Thangjing)နဲ႔ အီဘူထို မာဂ်င္း(Ebudhou Marjing)တို႔ရဲ႕နန္းရွိပါေသးတယ္။
•ေရၾကည္ေပါက္အနီးက စားေတာ္ရြာမွာ လိပ္ဆံၿပီး အိေျဗမားသားအမိ ကသဲနတ္နန္းရွိပါတယ္။
•ေရႊၾကက္ယက္ေတာင္ဘက္ဘုရား အေရွ႕ေျမာက္ဘက္ ပုဏၰားေခ်ာင္မွာ အီဘူဒိုေဒါင္းဂ်င္(Ibudhou Thanjing)ကသည္းနတ္နန္းရွိပါတယ္။
•စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ မိုးဇာရပ္ကြက္မွာ အီမာလိုင္မရယ္ ရွီသဘီ(Ema Laimerel Sdabi)ကသည္းမယ္ေတာ္ႀကီးနန္းရွိပါတယ္။
ဒါေတြက ကြ်န္ေတာ္ေလ့လာခဲ့ရသေလာက္ ကသည္းနတ္နန္းေတြနဲ႔နတ္နန္းတည္ရွိရာေနရာေတြျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ ကသည္းတန္းရွိတဲ့ရပ္ကြက္ေတြမွာလည္း နတ္႐ုပ္မပါတဲ့ ကသည္းနတ္စင္ေတြကိုေတြ႕ရေလ့ရွိပါတယ္။

ကသည္းေက်ာက္စာ
••••••••••••••••••
            သမိုင္းအေထာက္အထားအေနနဲ႔ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕၊ စိန္ပန္းရပ္ ပုဏၰားစုရွိ အေမေရႊနေဘနတ္နန္းအနီးမွာရွိတဲ့ ကသည္းေက်ာက္စာကိုေလ့လာၾကည့္ပါ။ အရင္က စိန္ပန္းအရပ္မွာကသည္းေတြေနထိုင္ခဲ့ၾကေပမယ့္ အခုမက်န္ေတာ့ပါ။  ဒီကသည္းေက်ာက္စာဟာ အေလာင္းဘုရားလက္ထက္ ကသည္းသံု႔ပန္းေတြေခၚလာတဲ့အခ်ိန္က စိုက္ထူထားခဲ့တာလို႔ယူဆႏိုင္ပါတယ္။ ကသည္းစာနဲ႔ေရးထိုးထားတာမလို႔ ဒီမွာလက္ရွိေနထိုင္ေနၾကတဲ့ကသည္းေတြပါ မဖတ္တတ္ၾကေတာ့ပါ။ ဒီကမဏိပူရအႏြယ္ေတြဟာ ကသည္းစကားကိုေျပာတတ္ၾကေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာစာေပအေရးအသားအျဖစ္ ဘဂၤါလီစာေပကိုသာ သံုးစြဲလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္နားမလည္ေတာ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ၁၇၃၉ခုႏွစ္ အင္းဝပ်က္ခါနီး စစ္ကိုင္းကိုကသည္းတပ္ေတြက်ဴးေက်ာ္တဲ့အခ်ိန္က စိုက္ထားခဲ့တာလို႔လည္းယူဆႏိုင္ေပမယ့္ ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြဟာ သူတို႔ကိုႏိုင္ခဲ့တဲ့အေၾကာင္းေက်ာက္စာကို ျမန္မာ့ေျမေပၚမွာ ဘယ္နည္းနဲ႔မွလက္ခံမွာမဟုတ္လို႔ ဒီအယူကိုပယ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္က အဂၤလိပ္ေတြရဲ႕ေအာင္ျမင္မႈအထိမ္းအမွတ္ေတြအားလံုးပါ လက္စေဖ်ာက္ပစ္တာေတြ႕ရတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ပါပဲ။

ဂရစ္ဘ္နဝါ့ခ်္ရဲ႕ဓားခုတ္ရာ
•••••••••••••••••••••••
             ေနာက္ၿပီး အခုလက္ရွိစစ္ကိုင္းယဥ္ေက်းမႈျပတိုက္ေရာက္ေနၿပီး အရင္ကေကာင္းမႈေတာ္ဘုရားအေရွ႕ဘက္မုခ္မွာတပ္ဆင္ထားခဲ့တဲ့ သစ္သားတံခါးႀကီးမ်ားကိုေလ့လာၾကည့္ပါ။ အဲ့ဒီသစ္သားတံခါးႀကီးေတြကို ၁၇၃၉ခုႏွစ္ အင္းဝဘုရင္မဟာဓမၼရာဇာဓိပတိလက္ထက္က အင္းဝကိုလာေရာက္က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္ခဲ့တဲ့ကသည္းေစာ္ဘြားဂရစ္ဘ္နာဝါ့ခ်္ကေန ေကာင္းမႈေတာ္ခံတပ္ကိုတိုက္ခိုက္တဲ့အခ်ိန္ဓားနဲ႔ခုတ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ျဖစ္ပံုက အင္းဝအင္းအားနည္းေနတဲ့အခ်ိန္ ၁၇၃၅ခုႏွစ္ေလာက္ကစၿပီး ကသည္းေတြဟာ အင္းဝပိုင္နယ္ေတြကိုထိပါးက်ဴးေက်ာ္ေနတာျဖစ္ပါတယ္။ ၁၇၃၉ခုႏွစ္မွာ အင္းဝေနျပည္ေတာ္ကိုလာတိုက္တဲ့ကသည္းတပ္ေတြကိုတြန္းလွန္ဖို႔ ျမန္မာတပ္ေတြက ရာဇမဏိစူဠာေကာင္းမႈေတာ္ဘုရားႀကီးမွာခံတပ္ေဆာက္ၿပီးခုခံခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာေတြအေရးနိမ့္ၿပီး ခံတပ္ဗိုလ္ရာဇနႏၵပါက်သြားပါတယ္။ ခံတပ္ကိုတိုက္တဲ့ခ်ိန္ ကသည္းေစာ္ဘြားဂရစ္ဘ္နာဝါ့ခ်္က ခံတပ္ထဲအတင္းဝင္ဖို႔ႀကိဳးစားရင္း ေကာင္းမႈေတာ္အေရွ႕မုခ္တံခါးရြက္ေတြကို ဓါးနဲ႔ခုတ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီေနာက္ ျမန္မာေတြဆက္တိုက္ရံႈးၾကလို႔ ကသည္းေတြက စစ္ကိုင္းတဝိုက္မွာရွိတဲ့ဘုရားေစတီေက်ာင္းကန္ေတြကို မီးရိႈ႕ဖ်က္ဆီးၿပီး လူအမ်ားအျပားကိုလည္း သတ္ျဖတ္သြားၾကပါတယ္။ အင္းဝဟာလည္း ကသည္းတပ္ေတြလက္ေအာက္က်မယ့္အေရးက သီသီေလးလြတ္သြားခဲ့ပါတယ္။

ေဂါဝန္ဆိပ္
••••••••••
            အခုမႏၲေလးၿမိဳ႕ရဲ႕ဧရာဝတီျမစ္ဆိပ္ေတြထဲက 'ေဂါဝန္ဆိပ္'ဆိုတဲ့နာမည္ဟာလည္း ေဂါဝႏၵ=ႏြားတို႔အရွင္ (ခရစ္သွ်နားဘုရား)ကိုဆိုလိုတာျဖစ္ၿပီး ေဂါဝန္အေနာက္ကြ်န္းကိုျပဆိုတာလို႔သိရပါတယ္။ ဒီနာမည္ဟာလည္း ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ျဖစ္တဲ့ကသည္းလူမ်ိဳးေတြနဲ႔ဆက္စပ္မႈရွိေနတဲ့အေၾကာင္းသိရပါတယ္။

နိဂံုးခ်ဳပ္
+++++
          တကယ္ေတာ့ မဏိပူရျပည္ရဲ႕သမိုင္းေၾကာင္းကိုၾကည့္ရင္ အိႏၵိယထက္စာရင္ ျမန္မာျပည္နဲ႔က ဆက္ဆံေရးပိုမ်ားတာေတြ႕ရလို႔ မဏိပူရဟာျမန္မာနဲ႔ပိုၿပီးသက္ဆိုင္တယ္လို႔ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာေတြက အႏိုင္က်င့္ခဲ့တာမ်ားလို႔ အဂၤလိပ္ကိုလိုနီေအာက္ကလြတ္ေျမာက္တဲ့အခ်ိန္ ျမန္မာေတြကိုစိတ္နာၿပီး မဏိပူရီေတြဟာအိႏၵိယဘက္ပါသြားဟန္တူပါတယ္။ အဲ့ဒီလိုအိႏၵိယႏိုင္ငံထဲပါသြားတဲ့တိုင္ တခ်ိဳ႕ကသည္းလူမ်ိဳးေတြဟာ ျမန္မာျပည္ဘက္ကိုမၾကာခဏလာေရာက္လည္ပတ္ေလ့ရွိၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။ မဏိပူရျပည္နယ္အစိုးကစီစဥ္တဲ့ မဏိပူရီယဥ္ေက်းမႈကျပေဖ်ာ္ေျဖပြဲေတြ၊ ကုန္ပစၥည္းျပပြဲေတြကို မႏၲေလးနဲ႔စစ္ကိုင္းမွာ မၾကာခဏလာေရာက္ျပဳလုပ္ေလ့ရွိပါတယ္။

           အဝါးေျမေရာက္ကသည္းလူမ်ိဳးေတြဟာ ျမန္မာျပည္မွာေနထိုင္ခဲ့ၾကတာဆိုရင္ျဖင့္ အခုဆိုရာစုႏွစ္နဲ႔ခ်ီေနပါၿပီ။ တခ်ိဳ႕ကသည္းလူမ်ိဳးေတြက ျမန္မာေတြနဲ႔ေသြးေႏွာကုန္လို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြအျဖစ္ခံယူလို႔ရၾကေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ေသြးမေႏွာဘဲ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈနဲ႔႐ိုးရာဓေလ့ကို တိက်စြာလိုက္နာက်င့္သံုးသူေတြတခ်ိဳ႕ကေတာ့ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္မရရွိၾကေသးပါ။ သူတို႔ဟာ အစိုးရရဲ႕မျပတ္သားတဲ့မူဝါဒေတြနဲ႔အတူ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ေရး၊ မျဖစ္ေရးကိစၥမွာ ဒြိဟျဖစ္ေနၾကရဆဲဆိုတာေတြ႕ရပါတယ္။ တကယ္တမ္း ကသည္းလူမ်ိဳးေတြကို အိႏၵိယႏြယ္ဖြားစာရင္းထဲထည့္တာဟာလည္း မွန္ကန္တဲ့လုပ္ရပ္မဟုတ္ပါ။ သူတို႔ဟာ အရင္ကျမန္မာလက္ေအာက္ခံလူမ်ိဳးစုတစ္ခုျဖစ္ခဲ့ၿပီး ျမန္မာ့ေျမေပၚမွာႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာအတူေနထိုင္လာၾကတဲ့သူေတြဆိုတာကိုသတိရၾကဖို႔ အေထာက္အထားေတြနဲ႔တကြတင္ျပအပ္ပါတယ္။ အခုလိုတင္ျပရာမွာလည္း ကြ်န္ေတာ္အေနနဲ႔ကြ်မ္းက်င္သူမဟုတ္ဘဲ ေလ့လာသူသက္သက္ျဖစ္တာမလို႔ သမိုင္းဆိုင္ရာအခ်က္အလက္၊ အေထာက္အထား၊ အယူအဆ ကြဲလြဲမႈေတြရွိခဲ့ပါက ႀကိဳတင္ေတာင္းပန္အပ္ပါတဲ့အေၾကာင္းေျပာရင္း ဒီမွာပဲ မဏိပူရကသည္းေတြအေၾကာင္းကို နိဂံုးခ်ဳပ္လိုက္ပါရေစ။

အကိုး။
~မွန္နန္းမဟာရာဇဝင္ေတာ္ႀကီး
~ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း၊ အတြဲ (၁)
~တင္ႏိုင္တိုး၊ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္႐ုပ္ပံုလႊာ
~ေဒါက္တာသန္းထြန္း၊ အမိန္႔ေတာ္ထဲကသမိုင္း
~ဦးစိန္လြင္ေလး၊ ျမန္မာ့စစ္မွတ္တမ္းႏွင့္ ေသနဂၤဗ်ဴဟာမ်ား
~နတ္ေမာက္ထြန္းရွိန္၊ ဝင္းေတြနဲ႔တည္ခဲ့တဲ့မင္းေနျပည္
~ဝီလီယမ္ အယ္လ္ ဘရက္တိုး၊ ျမန္မာအင္ပိုင္ယာရာဇဝင္ေတာ္
~မူတူးဝါး ဗဟာဒူးရ္၊ အဝါးကသည္းႏွင့္ပုဏၰား