"က်င့္၀တ္နဲ႔ညီတဲ့သူဆုိတာ"

 ေရးသားသူ - ေဒါက္တာ ၿဖိဳးသီဟ

ကမာၻေပၚမွာ လူဦးေရ သန္း(၇)ေထာင္ေက်ာ္ ရွိပါတယ္။ ပါ၀ါေတြ တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ မတူၾကပါဘူး။ အာဏာ၊ ရာထူး၊ စည္းစိမ္ဥစၥာ၊ လုပ္ပိုင္ခြင့္၊ အသိဥာဏ္၊ ခြန္အား၊ ပညာတတ္ျခင္း၊ စသျဖင့္ ပါ၀ါေတြ ကြာေနၾကပါတယ္။ ဒါေတြကို ဘယ္လုိမွလည္း ညီေအာင္ လုိက္ညွိလို႔ မရပါဘူး။ ညီေအာင္ ညွိလို႔မရလို႔ လႊတ္ထားလိုက္ေတာ့မွာလား ဆုိေတာ့လည္း မရပါဘူး။ ဒီအတုိင္းသာ ထားလိုက္လိုု႔ ကိုယ္ရထားတဲ့ ပါ၀ါေတြကို အလြဲသံုးစား လုပ္ကုန္ၾကရင္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းၾကီး တစ္ခုလံုး ခက္ရခ်ည္ရဲ႕။

အဲဒီ ပါ၀ါအလြဲသံုးစားမႈေတြကို ထိန္းေက်ာင္းေပးႏုိင္တဲ့ အရာေတြထဲက တစ္ခုကေတာ့ က်င့္၀တ္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခုကြာတာက စနစ္နဲ႔ ထိန္းေက်ာင္းတာမဟုတ္ဘဲ လူတစ္ေယာက္ခ်င္းစီက မိမိဘာသာမိမိ ေစာင့္ထိန္းရမယ့္ အရာ ျဖစ္ေနတာပါပဲ။

ဒီေတာ့ လူတုိင္း သိထားသင့္တဲ့ က်င့္၀တ္ဆိုတာ ဘာလဲ ၾကည္႕ၾကရေအာင္ပါ။

Ethics – A set of principles of right conduct

Professional Ethics – The rules or standards governing the conduct of a person or the members of a profession

အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းအလုပ္တစ္ခုကို လုပ္ကိုင္ေနၾကသူမ်ား လိုက္နာရမယ့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား၊ စံႏႈန္းမ်ားကို က်င့္၀တ္လို႔ ေခၚပါတယ္။

က်င့္၀တ္မွာ ေဒါက္တုိင္ၾကီး ၄ ခုရွိပါတယ္..

(၁) Empathy – ကုိယ္ခ်င္းစာတရား
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
ဒါကို The heart of ethics (က်င့္၀တ္ရဲ႕ ႏွလံုးသား) လို႔ေတာင္ တင္စားၾကပါတယ္။ က်င့္၀တ္ ေစာင့္ထိန္းလိုသူတုိင္း မရွိမၿဖစ္ ရွိရမယ့္ အရည္အခ်င္း တစ္ရပ္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ကုိယ္ခ်င္းစာတရားဟာ ကၽြန္ေတာ္တို႔နဲ႔ သိပ္စိမ္းတဲ့ စကားေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး၊ စကားလံုးကသာ မစိမ္းေပမယ့္ တကယ့္လက္ေတြ႔ လုပ္ေဆာင္မႈမွာေတာ့ အေတာ္ေလးကုိ အားနည္းေနတဲ့ အက်င့္စရုိက္တစ္ခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ကုိယ္ခ်င္းစာတယ္ဆိုတာဟာ သူ႔စကားလံုးထဲမွာ ပါတဲ့အတုိင္း သူတစ္ပါးရဲ႕ ေနရာကို အစား၀င္ၾကည္႕ၿပီး သူရဲ႕ ခံစားမႈေတြကို နားလည္ေပးတာ၊ မွ်ေ၀ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါကိုပဲ ကၽြန္ေတာ္တို႔က မလုပ္ႏုိင္ ျဖစ္ေနၾကတာပါ။

အေရးၾကီးမွန္းလည္း သိတယ္၊ ဘယ္လိုအဓိပၸါယ္ ဆိုတာလည္း သိတယ္၊ ဒါနဲ႔ေတာင္ ဘာလို႔မ်ား လက္ေတြ႔ မလုပ္ျဖစ္ၾကတာလဲ ဆိုရင္ အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ကုိယ္ခ်င္းစာတတ္ဖို႔ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္တဲ့ ေမတၱာတရားေတြ   ေခါင္းပါးေနၾကလို႔ပါပဲ။

ဒီေနရာမွာ ေမတၱာတရားနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အဆိုအမိန္႔တစ္ခုကို ေျပာျပလိုပါတယ္..

“ေခါင္းေလာင္းေလးတစ္လံုးဟာ သူ႔ကို မတီးမခ်င္း ေခါင္းေလာင္းလို႔ ေခၚလို႔မရပါဘူး

သီခ်င္းတစ္ပုဒ္ဟာလည္း သူ႔ကို မဆိုမခ်င္း သီခ်င္း မျဖစ္ပါဘူး

ဒီလိုပါပဲ၊ ေမတၱာတရားဟာလည္း ေပးေ၀ျခင္းမရွိဘဲ ေမတၱာလို႔ မေခၚဆိုႏုိင္ပါဘူး”

ဟုတ္ပါတယ္၊ ေမတၱာကုိ ရယူဖို႔ ေငြနဲ႔၀ယ္လို႔ မရပါဘူး၊ လာဘ္ထိုးလို႔လည္း မရသလို၊ အတင္းလုယူလို႔လည္း မရပါဘူး။ ေမတၱာကို လိုခ်င္ရင္ ေမတၱာကို ေပးမွ ရပါမယ္၊ အဲလိုေပးမွလည္း သူ႕ဆီကေန ၿပန္ရဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္ႏုိင္ပါမယ္။

ဘယ္သူမွ မကိုင္ခ်င္တဲ့ အသုဘရုပ္အေလာင္းေတြကို အခမဲ့ ကူညီသယ္ပို႔ေပးေနတဲ့ နာေရးကူညီမႈအသင္းေတြ၊ လူေတြရဲ႕ ပစ္ပယ္မႈကို ခံထားရတဲ့ ေရာဂါသည္ေတြကုိ ေစာင့္ေရွာက္ေပးေနတဲ့ သူေတြဟာ ဒီေမတၱာတရားေၾကာင့္သာ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္အျပည္႕နဲ႔ ဒီလို ပရဟိတအလုပ္ေတြကို ေဆာင္ရြက္ေနႏုိင္ၾကတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

(၂) Wisdom – ဉာဏ္ပညာ
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
လူဟာ စိတ္ေကာင္းရွိေနရံုနဲ႔ အရာရာ မျပည္႕စံုပါဘူး၊ အရည္အခ်င္းပါ ျပည္႕၀ေနဖို႔ လိုပါတယ္။ အဲလို မဟုတ္ရင္ နဖူးေပၚ နားေနတဲ့မွက္ကို ဖယ္ေပးခ်င္တဲ့ ေစတနာေလးေတာ့ ရွိပါရဲ႕၊ ပညာမရွိေတာ့ ေပါက္ဆိန္နဲ႔ ခုတ္သတ္လုိက္တဲ့ အျဖစ္လိုမ်ိဳး ျဖစ္လာႏုိင္လို႔ပါပဲ။ လူတစ္ေယာက္ ရုတ္တရက္အသက္ရႈ ရပ္သြားတဲ့အခါ ဘယ္ေလာက္ပဲ ကူညီခ်င္၊ ကူညီခ်င္၊ ဆရာ၀န္မဟုတ္ရင္၊ ဆိုင္ရာပညာရပ္ကုိ တတ္မထားရင္ ဘာမွ မကူညီႏုိင္ပါဘူး။ ပညာေခတ္ျဖစ္လို႔ ပညာကေတာ့ ေနရာတကာ မပါမေနရ ပါ၀င္ေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ပညာလို႔ ေျပာလိုက္တာနဲ႔ အသိေရာ၊ အတတ္ေရာ၊ ဆင္ျခင္တံုတရားေရာ၊ အေတြ႔အၾကံဳေရာ အားလံုး အၾကံဳး၀င္သြားပါတယ္။ တစ္ခုခ်င္းစီ ေၿပာၿပပါရေစ..

(၂.၁) Knowledge = Education + Experience

အသိပညာဆိုတာဟာ စာေတြ႔တစ္ခုတည္း သိလို႔မရပါဘူး၊ လက္ေတြ႔ အေတြ႔အၾကံဳေတြနဲ႔ ခ်ိန္ဆႏုိင္ဖို႔လည္း လိုအပ္ပါတယ္။ စာေတြ႔ပဲ သိတဲ့အခါ လုပ္ငန္းခြင္မွာ မလုပ္တတ္၊ မကိုင္တတ္နဲ႔ အမွားမွား အယြင္းယြင္းေတြ ၿဖစ္တတ္ၿပီး၊ သီအိုရီ မပိုင္ဘဲ အလုပ္လုပ္တဲ့အခါက်ေတာ့လည္း စမ္းတ၀ါး၀ါးနဲ႔ လြဲေခ်ာ္မႈေတြ ၿဖစ္တတ္ပါတယ္။

(၂.၂) Skill

စီမံခန္႔ခြဲမႈသေဘာအရ ေၿပာရရင္ Knowledge ဆိုတာ what to do ဘာလုပ္ရမယ္ဆုိတာကို သိၿခင္းၿဖစ္ၿပီး Skill ဆိုတာကေတာ့ how to do ဘယ္လုိလုပ္ရမယ္ ဆုိတာကုိ သိၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္လို၊ အင္ဂ်င္နီယာလို အတတ္ပညာရွင္အလုပ္မ်ိဳးက်ေတာ့ ဘာလုပ္ရမလဲ သိရံုတင္မကဘဲ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ ဆုိတဲ့ ကၽြမ္းက်င္မႈရွိဖို႔လည္း လိုအပ္ပါတယ္။

(၂.၃) Logical Thinking

ဒါၿဖင့္ ပညာမတတ္ရင္ က်င့္၀တ္နဲ႔ မညီေတာ့ဘူးလား လို႔ထင္စရာရွိပါတယ္။ တခ်ိဳ႔က အတန္းပညာေတာ့ မရွိပါဘူး၊ ဒါေပမဲ့ ဘ၀ပညာေတာ့ ၿပည္႕စံုၾကပါတယ္။ သူတို႔က်င္လည္ရာ ဘ၀အေတြ႔အၾကံဳေတြနဲ႔ သူတို႔ဖတ္ထား၊ မွတ္ထားတာေတြနဲ႔ကို ေပါင္းစပ္ၿပီး ဆင္ၿခင္ေတြးေတာတတ္ၾကပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ ပညာတတ္ဆိုတဲ့သူေတြေတာင္ ဒီလို ေၾကာင္းက်ိဳးဆင္ၿခင္မႈမွာ အားနည္းသြားတတ္ပါတယ္။ ငယ္ငယ္က သင္ခဲ့ရတဲ့ Too Much Knowledge Maketh Fool ဆိုတဲ့ ပံုၿပင္ထဲကလိုေပါ့။ ပညာတတ္တစ္ေယာက္ၿဖစ္ဖို႔ သင္ယူထားတာေတြအၿပင္ ကိုယ္တုိင္လည္း ေတြးေခၚစဥ္းစားတတ္ဖို႔ လိုပါတယ္။

(၃) Trustworthiness – ယံုၾကည္မႈနဲ႔ ထိုက္တန္ၿခင္း
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
ေလာကမွာ ယံုၾကည္မႈမရွိဘဲ ဘယ္အရာကိုမွ ေဆာင္ရြက္လုိ႔ မရပါဘူး။ ဒါဆို ပညာတတ္ေနရံုနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဒီလူတစ္ေယာက္ကို ယံုၿပီလားလို႔ ၿပန္ေမးၾကည္႔ပါ။ မယံုေသးပါဘူး။ ပညာတတ္ရံုနဲ႔ေတာ့ သူတစ္ပါးရဲ႕ ယံုၾကည္မႈကို မရႏုိင္ေသးတာ အေသအခ်ာပါပဲ။ ဒါဆို ဘာေတြ လိုမလဲ

(၃.၁) Honesty – ရုိးသားမႈဟာ က်င့္၀တ္ရဲ႕ အေၿခခံအက်ဆံုး အခ်က္တစ္ခ်က္ပဲ (most fundamental ethic value) ၿဖစ္ပါတယ္။ ေငြေၾကးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ရိုးသားတဲ့သူကိုသာ ပုိက္ဆံ အပ္ထားရဲမွာ သဘာ၀ပါပဲ။

(၃.၂) Reliability – အေၿပာနဲ႔အလုပ္ ညီတဲ့သူ၊ ကုိယ္ေၿပာထားတဲ့အတုိင္း ကတိတည္တဲ့သူမ်ိဳးကုိ ဆိုလိုပါတယ္။ ၿမန္မာစကား ဆိုခဲေစ ၿမဲေစ ဆိုသလိုပဲ၊ ကိုယ့္ႏႈတ္က ထြက္တဲ့စကားတစ္ခြန္းကို စာခ်ဳပ္စာတမ္းထက္ ပိုတန္ဖိုးထားသူဟာ ယံုၾကည္ေလာက္သူပါပဲ။

(၃.၃) Loyalty – ဒါကေတာ့ မိမိရဲ႕ အိမ္ေထာင္ဖက္အေပၚ၊ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္အေပၚ၊ မိတ္ေဆြအေပၚ စသၿဖင့္ ကိုယ္နဲ႔ ပတ္သက္ဆက္ဆံရတဲ့ သူမ်ားအေပၚ သစၥာရွိမွသာ ယံုၾကည္မႈနဲ႔ ထိုက္တန္ပါတယ္။ ၿခံစည္းရုိးေပၚ ခြထုိင္ၿပီး သာတဲ့ဘက္ ကူးလိုက္မယ္ဆုိတဲ့သူ၊ အေၿခအေနေပၚ တြက္ခ်က္ၿပီး ကိုယ့္အတြက္က်န္မွ ေရြးေပါင္းတတ္တဲ့သူမ်ိဳးေတြဟာ ယံုၾကည္ထုိက္သူေတြ မဟုတ္ပါဘူး။

(၃.၄) Transparency – ပြင့္လင္းၿမင္သာမႈ ဆိုတာ တကယ္ေတာ့ ပ်ိဳးေထာင္ရမယ့္ အက်င့္စရုိက္တစ္ခု ဆိုတာထက္၊ ရိုးသားမႈ၊ မွန္ကန္မႈကေန ထြက္ေပၚလာမယ့္ ရလဒ္တစ္ခုဆုိရင္ ပိုမွန္ပါတယ္။ ရုိးသားမႈနဲ႔ ပြင့္လင္းၿမင္သာမႈဟာ အၿပန္အလွန္သေဘာ သက္ေရာက္ပါတယ္။ ရုိးသားတဲ့သူက ပြင့္လင္းၿမင္သာမႈ ရွိသလို၊ ပြင့္လင္းၿမင္သာမႈ မရွိဘူးဆုိလည္း ဘယ္လုိအေၾကာင္းပဲၿပၿပ မရုိးသားမႈတစ္ခုခု ရွိေနၿပီဆုိတာ ေကာက္ခ်က္ခ်လုိ႔ ရပါတယ္။ လူဟာ ကုိယ့္အလုပ္ကုိ ကုိယ္မွန္မွန္ကန္ကနု္ ရိုးရုိးသားသား လုပ္ထားရင္ လူအမ်ားေရွ႕မွာလည္း ခ်ၿပရဲပါတယ္၊ ဘယ္သူလာစစ္ေဆး စစ္ေဆး၊ မေၾကာက္ပါဘူး၊ မတုန္လႈပ္ပါဘူး။

(၄) Responsibility & Accountability – တာ၀န္ယူမႈ၊ တာ၀န္ခံမႈ
- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
တာ၀န္ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ပထမဆံုး အဲဒီတာ၀န္ကို ယူနုိင္စြမ္းရွိဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒါက ပညာရပ္ပုိင္းေပါ့၊ ဒုတိယအဆင့္က်မွ တာ၀န္ယူခ်င္စိတ္ ရွိဖို႔ လိုပါတယ္။ ေနာက္ဆံုး ကုိယ့္ေၾကာင့္ အမွားအယြင္း ၿဖစ္သြားတဲ့အခါမွာေတာ့ အဲဒီအတြက္ တာ၀န္ခံရပါတယ္။ ဥပမာ ပစၥည္းတစ္ခု ပ်က္သြားတယ္ ဆိုပါစို႔၊ ဘယ္သူတာ၀န္ယူၿပီး ၿပင္ေပးမလဲဆိုရင္ ၿပင္တတ္တဲ့သူ ၿဖစ္ရမယ္၊ ေနာက္ၿပီး ၿပင္ေပးခ်င္တဲ့ စိတ္လည္း ရွိရမယ္၊ အကယ္၍မ်ား အခ်ိန္မီ မၿပင္ႏုိင္ခဲ့ရင္ ၿဖစ္လာမယ့္ ၿပႆနာေတြကို တာ၀န္ခံႏုိင္ဖို႔လည္း လိုပါေသးတယ္။ ဒီအပိုင္းမွာေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အေတာ္မ်ားမ်ား တန္႔ တန္႔သြားၾကတတ္ၾကပါတယ္။ ဘာလို႔ဆို အမွားကုိ တာ၀န္မယူရဲၾကလို႔ ၿဖစ္ပါတယ္။

ဟုိတေလာက ဓါတ္ၾကိဳးေတြပ်က္က်ၿပီး ၿပည္သူေတြေသတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဘယ္တာ၀န္ရွိ၀န္ထမ္းကမွ ႏႈတ္ထြက္တာ ေတာင္းပန္တာ မၾကားရဘူး။ နာေရးစရိတ္ေလး ေထာက္ပ့့့ံရံု တာ၀န္ခံၾကတယ္။ ဒီလိုတာ၀န္ခံမႈမရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒီဓါတ္ၾကိဳးေတြ ေဘးကင္းေရးဆိုတဲ့ တာ၀န္ကို ဘယ္ေတာ့မွလည္း ယူၾကမွာ မဟုတ္ဘူး။

တကယ္ေတာ့ တာ၀န္ယူမႈနဲ႔ တာ၀န္ခံမႈဆုိတာ ဒဂၤါးၿပားတစ္ခုရဲ႕ ေခါင္းနဲ႔ ပန္းလိုပဲ၊ ခြဲၿခားလို႔မရဘူး။ ႏိုင္ငံတကာမွာဆိုရင္ေတာ့ အစိုးရအၾကီးအကဲေတြက အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင့္မ်ား မွားသြားခဲ့ရင္ တာ၀န္ခံတဲ့အေနနဲ႔ ရာထူးကႏႈတ္ထြက္သြားေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ ႏႈတ္ထြက္တာကို ၀မ္းသာတာမဟုတ္ဘူး၊ 'တာ၀န္ခံတတ္တဲ့စိတ္'၊ အဲဒီလို တာ၀န္ခံတတ္တဲ့ သူေတြမွာသာ ရွိေနတတ္တဲ့ 'တာ၀န္ယူတတ္တဲ့စိတ္'ကို ခ်ီးက်ဴးတာပါ။ ၿမန္မာၿပည္မွာေတာ့ ဒါမ်ိဳးက မရွိသေလာက္ပါပဲ။ ဘယ္ေလာက္ပဲ ႏႈတ္ထြက္စကားေတြ အၿပဳအမူေတြက ရထားတဲ့ ရာထူးနဲ႔မွ မလိုက္၊ ရွက္စရာေကာင္းေနပါေစ၊ ဘယ္ေလာက္ပဲ ၿပည္သူေတြက ေ၀ဖန္ေနပါေစ၊ ဘာတာ၀န္ခံမႈမွ မရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ သူတို႔အၿပဳအမူ၊ သူတုိ႔စိတ္အခံေတြကလည္း တာ၀န္ယူတတ္တဲ့ သူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ပံုစံမ်ိဳး ဘယ္ေတာ့မွ ေၿပာင္းလဲလာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဆက္ေၿပာၿမဲ ဆက္လုပ္ၾကၿမဲပါပဲ။     ။

ကၽြန္ေတာ့္ရဲ႕ လက္ထဲမွာ ေသနတ္ရွိတယ္၊ စာဖတ္သူရဲ႕ လက္ထဲမွာ ေလာက္ေလးခြေလးတစ္လက္ပဲ ရွိတယ္ဆုိရင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ၾကားထဲမွာ မညီမွ်မႈ ရွိေနၿပီေပါ့။ ဒါဆုိ ေသခ်ာၿပီ၊ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ၾကားမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈဆုိတာ ရွိမွာမဟုတ္ဘူး။ မညီမွ်မႈရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲအေနနဲ႔ အၾကမ္းဖက္မႈဆုိတာလည္း ရွိလာေတာ့မွာပဲ။ ဒီလို မညီမွ်မႈတုိင္းကုိလည္း လုိက္ညွိေနဖို႔က မၿဖစ္ႏုိင္ဘူး။ ဒီေတာ့ လုပ္လုိ႔ရတာက ပါ၀ါရွိတဲ့သူေတြ သူတုိ႔ပါ၀ါကို အလြဲသံုးစား လုပ္လုိ႔မရေအာင္ ထိန္းေက်ာင္းေပးၿခင္းပဲ။ ဒီက်င့္၀တ္ဆုိတဲ့ အရာကေတာ့ အဲဒီပါ၀ါအလြဲသံုးစား လုပ္မႈေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးမယ့္ အရာေတြထဲက တစ္ခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

၂၉.၈.၂၀၁၄
- - - - - - - - -