Sunday, February 3, 2019

"Alfalfa"



အာဖာဖာ (သုိ႔မဟုတ္​) အစာမ်ား၏ဘုရင္
Medicago sativa L.
Family. Fabaceae
မိတ္​​ေဆြတဦးက ​ေစ်းကြက္​ထဲမွာ တ​ေန႔တျခား ​ေခတ္​စား​ေန​ေသာ အာဖာဖာ အပင္​အ​ေၾကာင္​း​ေမးလာပါတယ္​၊ အာဖာဖာ ဆုိတာက ဘာပင္​လည္​း? အမ်ား​ေျပာသလုိ ျမက္​ပင္​တမ်ဳိးလား? စသည္​ျဖင္​့​ေမးလာပါတယ္​၊ အာဖာဖာဆုိတာ ျမက္​ပင္​ မဟုတ္​ပါ၊ ပဲပင္​တမ်ဳိးသာျဖစ္​ပါတယ္​၊ ဟုိး ယခင္​ကတည္​းက အာရပ္​ လူမ်ဳိး​ေတြက ဒီအပင္​ကုိ ျမင္​း​ေတြကုိ ​ေကြၽးခဲ့ၾကတယ္​၊ ဒီအရြက္​ကုိ စားရ​ေသာ ျမင္​း​ေတြဟာ သန္​မာတယ္​ ၊ ​ေျပးရင္​ အ႐ွိန္​ျမန္​တယ္​ ၊ အားသာလြန္​တယ္​​ေပါ့၊ ဒါ့​ေၾကာင္​့ အရြက္​တကာအရြက္​ထဲမွာ အဟာရဓာတ္​အမ်ားဆုံးပါတာမုိ႔ အယ္ဖာဖာကို ”AL-FAS-FAH-SHA” 'အလ္-ဖက္စ္-ဖဂ္-ရွ'သို႔မဟုတ္) Father of food အစာမ်ား၏ဘုရင္ ဟု ေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကတယ္​။

အသားဓာတ္​ဆုိတာကုိ English လုိ ​ ပ႐ုိတင္​း Protein လုိ႔​ေခၚတယ္​၊ ဒီပ႐ုိတင္​းရဖုိ႔ အမုိင္​ႏုိအက္​ဆစ္​ Amino acids ဆုိ​ေသာအရာမ်ားနဲ႕ ဖြဲ႕စည္​းၾကရတယ္​၊ လူတ​ေယာက္​ရဲ႕ ခႏၶာကုိယ္​ ဖြံ႕ျဖဳိးလာ​ေစဖုိ႔ ပ႐ုိတင္​း ​ေခၚ အသားဓာတ္​က မ႐ွိမျဖစ္​လုိအပ္တယ္၊​​၊ က်​ေနာ္​တုိ႔ ​ေန႔စဥ္​စားသုံး​ေနတဲ့ ၾကက္​သား ဝက္​သား ငါး ၾကက္​ဥ ဘဲဥ ႏုိ႔ အမ်ဳိးမ်ဳိး စ​ေသာ သတၱဝါ ​ေတြရဲ႕ အသားမ်ား မွာ amino acids အမုိင္​ႏုိ အက္​စစ္​ ​ေတြပါတယ္​ဆုိတာ ႐ွင္​းျပစရာမလုိ​ေအာင္​ လူတုိင္​းသိၾကတယ္​၊ အသားစားမွ အသားျဖစ္​တယ္​ ဆုိတဲ့စကားလည္​း႐ွိတယ္​​ေလ၊ ဒါဆုိရင္​...သားသတ္​လြတ္​စားတဲ့သူ​ေတြၾက​ေရာ အသားဓာတ္​ ဘယ္​ကရမလည္​း?၊ ဒါလည္​းမခက္​ပါဘူး၊ ​ေန႔စဥ္​စားသုံး​ေန​ေသာ ပဲ အမ်ဳိးမ်ဳိးမွာ ပ႐ုိတင္​းဓာတ္​ ​ေခၚ အသားဓာတ္​​ေတြပါတယ္​၊ ပဲစားတာကလည္​း အသား စားသလုိ အက်ဳိး႐ွိလွတယ္​၊ ဒီ အသားဓာတ္​​ေတြက ပဲ​ေစ့​ေတြမွာဘဲ အမ်ားဆုံးပါၾကတယ္​၊အရြက္​လုိ​ေနရာမ်ဳိးမွာ ပါ​ေတာ့ပါတယ္​ ပါဝင္​မႈ ရာခိုင္​ႏႈန္​း အ​ေတာ္​ကုိ နည္​း လွတယ္​၊

ဒါ​ေပမည္​့ ထူးဆန္​းတာ တခုကုိ ​ေျပာျပျခင္​တယ္​၊ အာဖာဖာ ပဲရြက္​ထဲမွာ ပ႐ုိတင္​းဓာတ္​ ၂၅ ရာခိုင္​ႏႈန္​း ​ေတာင္​ပါတယ္​၊ ကမၻာ​ေပၚမွာ ႐ွိသမ်ွ အရြက္​​ေတြထဲမွာ သူက protein ပါဝင္​မႈအမ်ားဆုံးဘဲ၊ဒါ့​ေၾကာင္​့ အာရပ္​​ေတြက အစာမ်ား၏ ဘုရင္​လုိ႔ ​ေခၚတာျဖစ္​မယ္​၊ ​ေဆးဝါး​ေဖာ္​စပ္​ဖုိ႔ဘဲ ျဖစ္​ျဖစ္​ အဟာရအတြက္​ စားသုံးတာဘဲဖစ္​ျဖစ္​ အရြက္​ကုိသာ အဓိက အသုံးျပဳၾကတယ္​၊ ​ေ႐ွး​ေဟာင္​းအာရပ္​​ေတြက အရြက္ေျခာက္မ်ားကိုလည္း ေရေႏြးၾကမ္းအျဖစ္ေသာက္သံုးခဲ့ၾကတယ္​လုိ႔လည္​းသိရတယ္​။

အာဖာဖာ Alfalfa ဆုိတာကုိ လူစင္​း lucerne လုိ႔လည္​း​ေခၚတယ္​၊ ဒီအပင္​​ေလးရဲ႕ ႐ုကၡ အမည္​က မယ္​ဒီကာဂုိ စတုိက္​ဘာ Medicago sativa လုိ႔​ေခၚတယ္​၊ ပဲမ်ဳိးရင္​း Fabaceae ဖက္​​ေဘးစီး ထဲကျဖစ္​တယ္​၊ တျခားပဲ​ေတြလုိ တႏွစ္​ခံပင္​ Annuals မဟုတ္​ဖူး ႏွစ္​႐ွည္​ခံ perennials အပင္​ငယ္​တပင္​သာျဖစ္​တယ္​၊ အာဖာဖာ အပင္​က အႀကီးႀကီးမဟုတ္​ဖူး၊ သာမန္​​ေတြ႕​ေနၾက ၁ ​ေပသာသာက​ေန ၃ ​ေပနီးပါးျမင္​့​ေသာ ပင္​ငယ္​​ေလးသာျဖစ္​တယ္​၊ အခုအခါမွာ​ေတာ့ ဒီအပင္​ကုိ ကမၻာ ့ ႏုိင္​ငံ အသီးသီးမွာ important forage crop အျဖစ္​စုိက္​ပ်ဳိး​ေနပါၿပီ၊ ဒီပဲပင္​ကုိ ကြၽဲႏြားစာျမက္​ အျဖစ္​၄င္​း စာက်က္​​ေျမ၊ ျမက္​​ေျခာက္​​ေသာ္​၄င္​း၊ ​ေဆာင္​းအခါ​ တိရစၦာန္​​ေကြၽးရန္​ သုိ​ေလွာင္​ထား​ေသာျမက္​စိမ္​းအျဖစ္​​ေသာ္​၄င္​း သစ္​ရြက္​စိမ္​း​ေျမျသဇာ၊ grazing, hay, silage, green manure; cover crop အျဖစ္​အမ်ားဆုံးသုံးၾကတယ္​။ alfalfa အာဖာဖာ ဆုိ​ေသာ အမည္​ကုိ သုံးခဲ့တာက North America က ျဖစ္​တယ္​ ၊ ဒါ​ေပမည္​့ အဂၤလန္​ႏုိင္​ငံ ​ေ​တာင္​အ​ေမရိက ျသစ​ေတးလ် နဲ႔ နယူးဇီလန္​ စသည္​့ ႏုိင္​ငံေတြ က​ေတာ့ လူစင္​း lucerne ဆုိတဲ့အမည္​ကုိဘဲတြင္​က်ယ္​စြာသုံးၾကတယ္​၊ အ​ေပၚယံၾကည္​့မယ္​ဆုိရင္​ ဒီအပင္​​ေလးက ၃ ရြက္​ဆုိင္​ ပဲ႐ုိင္​းပင္​ clover နဲ႔ အ​ေတာ္​​ေလးတူတယ္​၊ ပဲပင္​​ေတြမွာ ၃ ရြက္​မႊာ ရြက္​​ေပါင္​း tri folio -late pinnate compound ပါတယ္​၊ အာဖာဖာ ပဲပင္​​ေလး ငယ္​စဥ္​က ရြက္​မႊာ leaf lets ​ေလး​ေတြက ခတ္​ဝုိင္​းဝုိင္​း ပုံစံ႐ွိၾကတယ္​၊ နဲနဲ​ေလး အရြယ္​​ေရာက္​လာ​ေတာ့ အဲဒီ ရြက္​မႊာ​ေလး​ေတြက ႐ွည္​လာတယ္​၊ ပဲပန္​း​ေလး​ေတြက အစုလုိက္​ထြက္​ၾကၿပီး ပုံထဲက အတုိင္​း ပန္​းခရမ္​း​ေရာင္​ purple colour ႐ွိၾကတယ္​၊

ပဲပန္​း​ေတြမွာပါ​ေသာ ပြင္​့ခ်ပ္​ ၃ မ်ဳိး standard wings and keels ​ေတြက လိပ္​ျပာပုံစံ႐ွိ​ေနၾကတယ္​၊ ပဲသီး​ေတာင္​့ တခုမွာ အ​ေစ့ ၂၀ ​ေလာက္​အထိပါတယ္​၊ Alfalfa အာဖာဖာ အပင္​​ေလး​ေတြက warmer temperate climates ရာသီဥတု႐ွိ​ေသာ ​ေဒသ​ေတြက သူတုိ႔ရဲ႕မူရင္​း​ေဒသ​ေတြျဖစ္​တယ္​၊ ဟုိး ယခင္​ ​ေ႐ွး​ေခတ္​ ဂရိ ​ေရာမ လူမ်ဳိး​ေတြက ကြၽဲႏြားအစာအျဖစ္​စုိက္​ခဲ့​ေၾကာင္​း အ​ေထာက္​အထား​ေတြအရသိရတယ္​၊ အာဖာဖာ ပဲ​ေစ့အပင္​​ေပါက္​​ေလး​ေတြက South Indian cuisine အစားအစာ​ေတြမွာ ထင္​႐ွား​ေသာ ပါဝင္​ပစၥည္​းျဖစ္​ခဲ့တယ္​။

အိႏၵိယ၏ ​ေ႐ွး ​ေဟာင္​း အာယု​ေဗဒ ​ေဆးက်မ္​း​ေတြထဲမွာ​ေတာ့ အာဖာဖာ အ​ေစ့ နဲ႔ အ​ေစ့အ​ေညႇာင္​့​ေပါက္​ ​ေတြဟာ ​ေသြးဆဲလ္​မ်ားထုတ္​လုပ္​ျခင္​း ပုိ​ေကာင္​းလာ​ေစႏုိင္​သလုိ အသားဓာတ္​နဲ႔ သတၳဳ ဓာတ္​မ်ား၏ အ​ေကာင္​းဆုံး အရင္​းအျမစ္​ပင္​လုိ႔ဆုိထားျပန္​ပါတယ္​၊ ၁၆ ရာစု​ေလာက္​မွာ စပိန္​လူမ်ဳိး​ေတြဟာ အာဖာဖာ ​ေတြကုိ အ​ေမရိကား ဆီကုိသယ္​​ေဆာင္​ခဲ့တယ္​ ၊ တိရစၧာန္​ အစာအတြက္​သယ္​ခဲ့တာပါ၊ ​ေနာက္​ပုိင္​းသတိထားမိလာတာက အာဖာဖာဟာ ျမက္​ထက္​ပုိၿပီး​ေကာင္​းတယ္​ စြမ္​းအင္​ပုိရတယ္​ ဆုိတာပါဘဲ၊ အထူးသျဖင္​့ ျမင္​းစာအတြက္​ အ​ေကာင္​းဆုံးျဖစ္​တယ္​၊

Alfalfa အပင္​​ေတြက perennial forage legume ဆုိတာ​တင္​ျပခဲပီးဘီ၊ ပုံမွန္​အားျဖင္​့ သူ႕သက္​တန္​းက ​ေလးႏွစ္​က​ေန ၈ ႏွစ္​အထ႐ွိတယ္​၊ မ်ဳိးျပားနဲ႔ ရာသီဥတုအ​ေျခအ​ေနအရ တခါတရံ အႏွစ္​ ၂၀ အထိ အသက္​႐ွည္​ပါသတဲ့ ၊ အပင္အျမင့္ကလည္း ​​​1 m (3.3 ft) ​ေလာက္​အထိသာ႐ွိတယ္​၊ ဒါ​ေပမည္​့ အပင္​ထက္​ အျမစ္​ကပုိ႐ွည္​တယ္​။ ဘယ္​​ေလာက္​အထိလည္​းဆုိရင္​ more than 15 m (49 ft) အထိ​ေတာင္​႐ွိတယ္​၊ ​ေျမႀကီးထဲကုိ နက္​ရွိဴင္​း စြာတုိးဝင္​တာ​ေၾကာင္​့ ​ေျမႀကီးထဲမွာ ႏုိက္​ၾတဳိဂ်င္​ ပါဝင္​မႈ ပုိ​ေကာင္​းလာ​ေစတယ္​၊ ​အျမစ္​​ေတြအမ်ားႀကီး႐ွိလုိ႔လည္​း ​ေျမဆီတုိက္​စားျခင္​း soil erosion ကုိလည္​းကာကြယ္​ၿပီးသားျဖစ္​တယ္​၊ ​ေသြ႕​ေျခာက္​တာ ​ေရနဲပါးတာ စတဲ့ ဒါဏ္​ကုိလည္​းပုိမုိ ခံႏုိင္​ရည္​႐ွိတယ္​၊ တျခား​ေသာပဲပင္​​ေတြလုိဘဲ အာဖာဖာ အျမစ္​​ေလး​ေတြမွာ အျမစ္​ဖု လုိ႔ ​ေခၚတဲ့ root nodules ​ေလး​ေတြမွာ ဘက္​တီးယီးယား ​ေလး​ေတြ ခုိ​ေအာင္​း​ေနၾကတယ္​၊ သူတုိ႔က သာမန္​ ဘက္​တီယီးယား ​ေတြမဟုတ္​ဖူး ​ေလထဲက ႏုိက္​ၾတဳိဂ်င္​ကုိ အလြတ္​သ​ေဘာ ဖမ္​းယူႏုိင္​​ေသာ Nitrogen fixing bacteria ​ေလး​ေတြျဖစ္​ၾကတယ္​၊ အဲဒီဘက္​တီးရီးယားက​ေတာ့ Sinorhizobium meliloti.ျဖစ္​ပါတယ္​၊ ဒီအခ်က္​​ေၾကာင္​့လည္​း ပဲပင္​​ေတြက ပ႐ုိတင္​း ကုိ ထုတ္​​ေပးႏုိင္​တာပါ၊ အမုိႏုိအက္​စစ္​မွာ Nitrogen ပါဝင္​မႈက မ႐ွိမျဖစ္​လုိအပ္​လွတယ္​၊

​<<<<ေဆးဖက္​ဝင္​လွသည္​့အပင္​>>>
​ေဆးဖက္​ဝင္​တာက အရြက္​သာျဖစ္​တယ္​၊ က်န္​​ေသာ အဂၤါ​ေတြကုိ သိပ္​သုံး​ေလ့ မ႐ွိၾကဖူး။ ယခင္​က အ​ေစ့ကုိလည္​း ​ေဆးအ​ေနနဲ႔သုံးခဲ့ၾကတယ္​၊ ဒါ​ေပမည္​့ အ​ေစ့ထဲမွာ Canavanine ဆုိတဲ့ျဒပ္​​ေပါင္​းျဖစ္​သည္​့ non essential amino acid တခုပါဝငိ​ေနတယ္​၊ ဒါ့​ေၾကာင္​့​ေနာက္​ပုိင္​းမွာ အသုံးမျပဳၾက​ေတာ့ဖူး၊ ဒါ့အျပင္​ အ​ေစ့ထဲမွာ cyanogenenic glycoside လည္​းပါတယ္​၊ ပညာ႐ွင္​မ်ား၏ ကန္​႔သပ္​ခ်က္​​ေၾကာင္​့ အသုံးမျပဳၾက​ေတာ့ဖူး၊ အာဖာဖာ အပင္​​ေလးဟာ စုိက္​ၿပီး ၃လ ​ေက်ာ္​တာနဲ႔ အရြက္​ကုိ ခူးလုိရတယ္​၊ ဒီအတုိင္​းလည္​းအရြက္​ကုိ အစိမ္​းလုိက္​ခူးစားလုိ႔ရတယ္​။ အစိမ္​းဘဲ စားစား ​ေက်ာ္​စားစား အ​ေျခာက္​အမႈန္​႔လုပ္​ၿပီးလည္​း capsule ​ေဆး​ေတာင္​့လုိ လုပ္​စားစား စားသုံးလုိ႔ရပါတယ္​။ အရြက္​ထဲမွာ အစိမ္​း​ေရာင္​ ျခယ္​​ေဆး ကလုိ႐ုိဖီးလ္​ ​ေအ chlorophyll a ပါဝင္​တယ္​၊ ကလုိ႐ုိဖီလ္​ပါ​ေသာ အစိမ္​း​ေရာင္​ အရြက္​​ေတြစားရင္​ ​ေသြးအား​ေကာင္​း​ေစတယ္​၊ က်န္​းမာ​ေရး နဲ႔ညီၫြတ္​တယ္​၊ အရြက္​ထဲမွာ ကာဗုိဟုိက္​ၿဒိတ္​​ေတြလည္​းပါတယ္​၊ glucose သၾကားဓာတ္​ကုိ အ​ေျဃံ​ေသာ ကာဗုိဟုိက္​ၿဒိတ္​ကုိ စားျခင္​းျဖင္​့ အားအင္​ energy ကုိရ​ေစပါတယ္​။ ဗီတာမင္​ C, A,D,E, K B1.B6, B12.လည္​းအရြက္​မွာ ပါတယ္​၊ ဗီတာမင္​အစုံပါ​ေသာအရြက္​ျဖစ္​တယ္​၊ သတၳဳ ဓာတ္​အ​ေနျဖင္​့ ကယ္​လစီယံ ပုိတက္​စီယံ အုိင္​းယြန္​း ​ေဖာစပရပ္​ မ်ားပါဝင္​​ေသာ အရြက္​တရြက္​ျဖစ္​တယ္​။ ခါးသက္​​ေစ​ေသာ တာပင္​းႏြဳိက္​ ျဒပ္​​ေပါင္​းလည္​းအရြက္​ထဲမွာပါတယ္​၊ ဒီျဒပ္​​ေပါင္​း ​ေသြးထဲက ကုိလက္​စထ​ေရာကုိ က်​ေစတယ္​၊ ဖ​ေလဘုိႏြဳိက္​ နဲ႔ စတီရြိဳက္​ မ်ားလည္​းပါဝင္​ၾကတယ္​၊ အဟာရဓာတ္​စုံလင္​စြာ ပါ​ေသာ အရြက္​တခုပါ၊

အရြက္​ကုိ​ေန႔စဥ္​စားရင္​ ခႏၶာကုိယ္​ ႀကီးထြား​ေစႏုိင္​တယ္​၊ ဒါ့​ေၾကာင္​့ က​ေလးငယ္​​ေတြ နလံထ လူမမာ​ေတြစားသင္​့တယ္​၊ အားကစားသမား​ေတြ လူႀကီး​ေတြလည္​းမီဝဲသင္​့တယ္​၊ ဝမ္​းခ်ဳပ္​တတ္​သူ၊ ​ေသြးထဲမွာ အဆီဓာတ္​မ်ားသူ​ေတြ၊ အဝလြန္​သူ​ေတြ၊ ႏွလုံး​ေသြး​ေၾကာက်ဥ္​းသူ​ေတြစားသင္​့လွတယ္​ ၊ ဆီးခ်ဳိ ​ေသြးခ်ုိ ​ေဝဒနာသည္​​ေတြလည္​း ဒီအရြက္​ကုိ စားႏုိင္​တယ္​၊ အမ်ဳိးသမီး​ေတြရဲ႕ ​ေဟာ္​မုန္​း​ေတြ ျဖည္​့​ေပးတယ္​၊ အသားအရည္​ကုိ စုိ​ေျပလွပ​ေစတယ္​၊ အရြယ္​တင္​ႏုပ်ဳိ​ေစတယ္​၊ အ႐ုိး​ေတြကုိ ခုိင္​မာ​ေစတယ္​၊ ကင္​ဆာ​ေဝဒနာက​ေန ကာကြယ္​ႏုိင္​သလုိ ဆီးက်ိတ္​ကင္​ဆာကုိ ၾကဳိတင္​ကာကြယ္​ႏုိင္​တယ္​။ အဓိကစားသုံးသင္​့တဲ့လူ​ေတြက က​ေလးငယ္​မ်ား၊ လူမမာမ်ား ၊ ဝ​ေသာသူမ်ား၊ ​ေသြးတုိးသမားမ်ား၊ ​ေသြးဆုံး​ေသာ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၊ အ႐ုိးပြ​ေရာဂါသည္​ မၾကာခဏဖ်ားတတ္​သူမ်ားျဖစ္​ၾကတယ္​၊ ကုိယ္​ခံစြမ္​းအား ပုိမုိ​ေကာင္​းလာ​ေစပါတယ္​၊

အာဖာဖာ အပင္​​ေတြက အာရပ္​ႏုိင္​ငံ ​ေတြမွာ႐ွိ​ေသာ္​လည္​း ယခုအခါ မ​ေလး႐ွား ထုိင္​း ဖိလစ္​ပုိင္​ ဗီယက္​နန္​ ႏုိင္​ငံ​ေတြမွာ စုိက္​ပ်ဳိး ​ေနၿပီျဖစ္​ပါတယ္​ ၊ ျမန္​မာျပည္​မွာ ျပင္​ဦးလြင္​႐ွိ Fame Organic Farm မွာ စမ္​းသပ္​စုိက္​ပ်ဳိးတာ ​ေအာင္​ျမင္​​ေနတယ္​ဆုိတာၾကားသိရပါတယ္​၊ တကယ္​လုိ႔ စုိက္​ပ်ဳိးမယ္​ဆုိရင္​လည္​း ျမန္​မာျပည္​မွာ ​ေနရာ​ေဒသမ​ေရြး ​ေအာင္​ျမင္​ျဖစ္​ထြန္​းႏုိင္​​ေလာက္​သည္​ဟုထင္​မိပါတယ္​၊ ထူးျခားခ်က္​တခုက ဒီအပင္​စုိက္​ရင္​ ​ေျမျသဇာ လုံးဝ သုံးစရာမလုိတာပါဘဲ...


Kothet NaingOo
Monywa University
ကုိးကား
Photo from Google.com
Wikipedia

No comments: