HIV ပိုးျဖင့္ ေနထိုင္သူ တစ္ေယာက္အတြက္ (အေမး အေျဖ)

ေမး။    ။ HIV ေဝဒနာ ခံစားေနရမွန္း ေဆးစစ္ခ်က္ အေျဖထြက္မွ သိလာရတယ္။ အေမ့ကို HIV လို႔ မေျပာဘဲ အဆုတ္ C ပိုးနဲ႔ ႏွလံုးအားနည္း ေရာဂါလို႔ ေျပာျပီး မၾကာခဏ ျဖစ္တတ္တဲ့ ကိုက္ခဲ၊ ဖ်ားနား၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ေခါင္းကိုက္ တာေတြကို အနီးနားမွာရွိတဲ့ ေဆးခန္းနဲ႔ ျပသ၊ ေဆးထိုးေဆးေသာက္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက နာမက်န္း ကာလတြင္း အခုေရာဂါပိုး ရွိတယ္လို႔ သိခ်ိန္ထိ ညီမေလးက သူ႕ကုိ အနီးကပ္ျပဴစုသူ ျဖစ္ပါတယ္။ နယ္ကလာျပီး ခုမွ ရန္ကုန္မွာ ကြ်န္ေတာ့္ဆီ အလည္လာရင္း ေဆးစစ္လိုက္မွ သိရတာပါ။ ခုရက္ပိုင္းတြင္း ရွမ္းျပည္ကို ျပန္ေနခိုင္းဖို႔ စီစဥ္ထားပါတယ္။

သိခ်င္တာက သူသက္တမ္းေစ့ ေနႏိုင္ေအာင္ -
၁။ ေနထိုင္စားေသာက္မႈ (ဇြန္း၊ ခြက္၊ ပန္းကန္၊ ပုဝါစသျဖင့္)
၂။ တစ္ကိုယ္ေရ သန္႔ရွင္းမႈ (သြားတိုက္တံ၊ ဆပ္ျပာ ပိုးသတ္ေဆး၊ ေရအိမ္ က်င္ႀကီး/ငယ္ အသံုးျပဳပံု)
၃။ ART ေဆးေလွ်ာက္ထားပံုစံ ႏွင့္ မည္သို႔ NGO တြင္ေလ်ာက္ရမည္။
၄။ မည္သည့္ ပိုးသတ္ေဆးျဖန္းရမည္ (ေရအိမ္၊ ပတ္ဝန္းက်င္ အိပ္ခန္း၊ လူနာအနီး၊ ဆပ္ျပာ၊ ပိုးသတ္ေဆးတံဆိပ္)

အနီးကပ္ျပဳစုသူ ညီမေလးအတြက္
၁။ ကာကြယ္ေဆး ရွိပါသလား။ ရွိလ်င္ မည္သို႔ မည္သည့္ေနရာတြင္ ထိုးရမည္။
၂။ ေနထိုင္မႈ
၃။ တကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းေရး အသံုးျပဳပုံမ်ား ဆပ္ျပာပိုးသတ္ေဆး
၄။ လူနာအတြက္ ေနာက္ဆံုး အခ်ိန္အတြက္ မည္သို႔ျပင္ဆင္ပံု၊ ကိုင္တြယ္ပံု၊ ပိုးသတ္ေဆး။
၅။ လူနာေနာက္ဆံုး အခ်ိန္သည္ မည္သို႔ လကၡာမ်ားျပသ သနည္း။

က်ေနာ့္နာမည္ (......) ျဖစ္ပါတယ္။ အေမတို႔ကေတာ့ ရွမ္းျပည္ေျမာက္ပိုင္း ေက်ာက္မဲျမိဳ႕ကပါ။ အႀကံဥာဏ္ တစ္ခုေလာက္ လိုခ်င္တယ္။ သူ႕ကိုလည္း HIV ေရာဂါဆိုးႀကီးလို႔ ဖြင့္ေျပာျပဖို႔ ခက္ေနၾကပါတယ္။ TV၊ အဆုတ္နဲ႔ ႏွလံုး ေက်ာက္ကပ္ေတြ မေကာင္းဘူးလို႔ပဲ ဖြင့္ဟေျပာထားတာေတာင္ ေတာ္ေတာ္စိတ္ဓာတ္ က်ေနပံုျဖစ္ေနပါတယ္။ ကြ်န္ေတာလဲ လက္လွမ္းမွီရာ HIV Information for Myanmar ဆိုၿပီး အင္တာနက္က တဆင့္ link တစ္ခုေတြ႕လို႔ အခုလို ဆက္သြယ္ေမးျမန္းရတာပါ။ ဆရာတို႔ ေျဖၾကားခ်က္ေတြကို ေစာင့္ေမ်ာ္ေနပါမယ္။ ခုလိုေရာဂါသည္မ်ားအတြက္ ထားရွိတဲ့ ေဂဟာ (သို႔) NGO ႏွင့္ ေငြေရးေၾကးေရး မတတ္ႏုိင္သူမ်ား အတြက္ လူမႈေရး ပရဟိတေဂဟာမ်ားလည္း ရွိလွ်င္ မည္သို႔ ျပဳမႈ ေဆာင္ရြက္ရမလဲဆိုတာလဲ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားနဲ႔ အၾကံဥာဏ္မ်ား ေပးေစခ်င္ပါတယ္။

ေျဖ။    ။ ေမးခြန္းေတြအတြက္ တစ္ခုခ်င္းေျဖေပးပါ႔မယ္။
၁) သက္တမ္းေစ့ေအာင္ ေနထိုင္ျခင္း
HIV ပိုးရွိတဲ့ သူအတြက္ သက္တမ္းေစ့ေအာင္ ေနႏိုင္ဖို႔ အတြက္ ေအာက္ပါ အခ်က္ ၃ ခ်က္ကို ဂရုျပဳရပါမယ္။
(က) ေနထိုင္စားေသာက္မႈပံုစံ
(ခ) အခြင့္ေကာင္းေစာင့္ ၀င္လာေသာ ေရာဂါမ်ားကို ကုသျခင္း
(ဂ) ေအအာတီေဆး ေသာက္ျခင္း
ေနာက္ဆံုးအခ်က္ကေတာ့ ဆရာ၀န္က ေသာက္ဖို႔ လိုတယ္လို႔ေျပာမွ ေအအာတီေဆးကို ေသာက္ရမွာပါ။

အခြင့္ေကာင္းေစာင့္ ၀င္လာတတ္တဲ့ ေရာဂါေတြကေတာ့ -
၁ - တီဘီေရာဂါ
၂ - ၀မ္းပ်က္၀မ္းေလ်ာ
၃ - ေရယံု
၄ - မက္ခရု
၅ - အေရျပားေရာဂါ
၆ - အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ စတာေတြပါ။ ဒါေတြျဖစ္ရင္ နီးစပ္ရာ ဆရာ၀န္နဲ႔ စနစ္တက် ကုသမႈ ယူရပါမယ္။

အေနအထိုင္လို႔ ဆိုရာမွာ
- သန္႔ရွင္းလတ္ဆတ္ေသာ အစားအစာမ်ားကို စားပါ၊ အျပင္က အစားေတြ (အထူးသျဖင့္ လက္သုတ္၊ ခ်ဥ္ဖတ္) ကိုေရွာင္ပါ။
- တစ္ကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းေရး ဂရုစိုက္ပါ။
- အိပ္ေရး၀ေအာင္ အိပ္ပါ၊ အိပ္ေရးပ်က္မခံပါနဲ႔။
- ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း ပံုမွန္လုပ္ပါ (ဥပမာ-လမ္းေလွ်ာက္ျခင္း)
- ေဆးလိပ္၊ အရက္၊ မူးယစ္ေဆး ေရွာင္ပါ။
- တရားဘာ၀နာ ပြားမ်ားပါ။
- မိတ္ေဆြ၊ သူငယ္ခ်င္းမ်ားနဲ႔ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရြင္ရြင္ေနပါ။
- စာဖတ္ျခင္း၊ ဂီတနားေထာင္ျခင္း၊ ပန္းခ်ီဆြဲျခင္းမ်ား လုပ္တတ္ပါက လုပ္ပါ။
- ပံုမွန္ ေဆးခန္းျပပါ။ (ဥပမာ ၁ လတစ္ခါ)
- ေဆးျမီးတိုေတြေရွာင္ပါ။
- ေနမေကာင္းျဖစ္ပါက ဆရာ၀န္နဲ႔ ခ်က္ခ်င္းျပပါ။
- လိင္ဆက္ဆံရင္ ကြန္ဒံုးသံုးပါ။
- အခါသင့္တိုင္း စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးမႈ Counseling ခံယူပါ။

ေရာဂါပိုး ရွိသူအတြက္ ဇြန္း၊ ပန္းကန္၊ ခြက္၊ အ၀တ္အထည္ စတာေတြကို ခြဲထားစရာ မလိုပါဘူး။ ဒါေတြကေန HIV ပိုး မကူးစက္ပါဘူး။ ေရာဂါပိုးရွိသူနဲ႔ အတူတူေနထိုင္လို႔ ရပါတယ္။ ပစၥည္းေတြကို ခြဲျပီးသံုးရင္ ေရာဂါပိုး ရွိသူ စိတ္ဓာတ္က်သြားႏိုင္ပါသည္။

ဆပ္ျပာ၊ သြားတိုက္ေဆးေတြကိုလည္း ခြဲထားစရာ မလိုပါဘူး။ အိပ္ပတ္၀န္းက်င္ကိုလည္း ေဆးျဖန္းစရာ မလိုပါဘူး။
ေအအာတီေဆးအတြက္ နီးစပ္ရာ ဆရာ၀န္ သို႔မဟုတ္ HIV အထူးကုနဲ႔ ျပေစခ်င္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္က လိုအပ္မွ ဒီေဆးေသာက္ဖို႔ကို ညႊန္ၾကားပါလိမ့္မယ္။ ေက်ာက္မဲမွာဆိုရင္ လားရႈိုး သို႔မဟုတ္ မႏၱေလးမွာရွိတဲ့ အစိုးရေဆးရံု သို႔မဟုတ္ အန္ဂ်ီအိုေတြမွာ ျပလို႔ရပါတယ္။ ဥပမာ မႏၱေလးေတြင္ The Union အဖြဲ႔ရွိပါသည္။ လားရႈိးတြင္လည္း PSI, MSI, UNODC စတဲ့ ရံုးခြဲေတြမွာ ေမးျမန္းလို႔ ရပါတယ္။

အနီးကပ္ျပဳစုသူအတြက္ HIV ကာကြယ္ေဆးမရွိပါ။ လူနာဆီက ေသြး၊ ျပည္၊ အနာ စတာေတြနဲ႔ မထိမိေအာင္ သတိျပဳရပါမယ္။ လူနာရဲ႕ ေသြး၊ျပည္၊ သားငံရည္ေတြကေန HIV ပိုးကူးႏိုင္ပါတယ္။ လူနာရဲ႕ တံေတြး၊ ေခြ်း၊ ဆီး၊ မ်က္ရည္ စတာေတြက HIV မကူးစက္ႏိုင္ပါဘူး။ လူနာကို ကိုင္တြယ္ျပီးတိုင္း ဆပ္ျပာနဲ႔ လက္ေဆးတဲ့ အက်င့္လုပ္ပါ။
လူနာရဲ႕ ေနာက္ဆံုးအေျခအေနမွာေတာ့ အသက္တကယ္ ဆံုးပါးသြားရင္ ပါးစပ္၊ နား၊ မ်က္စိနဲ႔ စအိုေပါက္ေတြကို ဂြမ္းနဲ႔ ပိတ္ေစခ်င္ပါတယ္။ လူနာဆံုးသြားရင္ ကိုယ္ထဲက ထြက္တဲ့ အရည္ေတြနဲ႔ လူနာေစာင့္ကို မထိမိေအာင္ သတိျပဳပါ။ အထူးသျဖင့္ ေသြး၊ျပည္၊ သားငံရည္ေတြပါ။

ေနာက္ဆံုးအေျခအေနမွာ လကၡဏာျပတာကေတာ့ ခုခံအားအလြန္က်တဲ့ လကၡဏာေတြပါ။ ဒါေတြက -
- ကာလအတန္ၾကာ ၀မ္းေလ်ာျခင္း၊ အေလးခ်ိန္က်ျခင္း၊ ပိန္သြားျခင္း
- ေရယံု၊ မက္ခရု ပါးစပ္၊ ေပါင္ျခံမွာေပါက္ျခင္း
- အၾကိတ္မ်ားထြက္လာျခင္း
- အေမာေဖာက္ျခင္း (အဆုတ္ေရာင္ျခင္း)
- သတိေမ့ျခင္း (ဦးေႏွာက္တြင္ ကပ္ပါးမိႈမ်ား ရွိေနလွ်င္)... စတာေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္။
အခု လူနာက က်န္းမာေနေသးရင္ မိဘျဖစ္တဲ့အတြက္ မခြဲျခားပဲ ပံုမွန္အတိုင္း ဆက္ဆံ ျပဳစုေပးပါ။ ယုုယမႈေပးပါ။ မိဘျဖစ္ေနတဲ့ အတြက္ စိတ္နဲ႔ေတာင္ မျပစ္မွားေစခ်င္ပါဘူး။ စကားနဲ႔ေျပာဖို႔၊ အမူအရာနဲ႔ ခြဲျခားတဲ့ ပံုစံေတြလည္း မလုပ္ေစခ်င္ပါဘူး။
ပိုးရွိသူေတြမွာ ခ်က္ခ်င္း ေသရမယ္ဆိုတာ မရွိပါဘူး။ စနစ္တက် ကုသရင္ သက္တမ္းေစ့ေအာင္ ေနႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္က်န္းမာေနရင္၊ ခုခံအားေကာင္းေနလို႔ က်န္းမာစြာ ေနႏိုင္ပါေသးတယ္။

ဒီေလာက္ဆို ေက်နပ္မယ္ထင္ပါတယ္။

လမင္းကို