PrEP ဆေးအကြောင်း နောက်ဆက်တွဲ

PrEP ဆေးအကြောင်း နောက်ဆက်တွဲ

#PrEP

#HIV

#MSM

#ဆေးဝါးဗဟုသုတ

(၂၀၂၀ခုနှစ်နောက်ပိုင်း အမျိုးသားချင်းလိင်တူဆက်ဆံတဲ့ Gay အုပ်စုကြား HIV ပိုးကာကွယ်တဲ့သောက်ဆေးအကြောင်း စိတ်ဝင်တစားပြောဆိုလာကြသလို သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းတွေကလည်း ပိုမိုပညာပေးလာကြတဲ့သဘောရှိပါတယ်။ ဘယ်အရာမဆို ကာကွယ်တာက ရောဂါဖြစ်တာထက်စာရင် ပိုကောင်းတာအမှန်ပါပဲ။ ဒါပေမယ့် နည်းမှန်လမ်းမှန်လေးဆိုရင်တော့ ပိုမိုအကျိုးသက်ရောက် တာပေါ့လေ။ ယခင်က PrEP ဆေးအကြောင်းတင်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ အခု Medical Action Myanmar အဖွဲ့ရဲ့ အင်တာဗျူးတစ်ခုကိုကြည့်မိ တာကြောင့် ပြန်လည်ဖောက်သက်ချချင်စိတ်ဖြစ်မိတဲ့အတွက် သဘောပေါက်သလိုဖြည့်စွက်ကူးယူဝေငှလိုက်ပါတယ်။)

PrEP ဆေးအကြောင်း 

ဆေးရဲ့ အရှည်ကောက်ကတော့ Pre-exposure prophylaxis ဖြစ်ပြီး ပုံမှန်စွဲသောက်ပေးရတဲ့ ကာကွယ်ဆေးတစ်မျိုးဖြစ်ပါတယ်။ အဓိကကတော့ HIV ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကို ကာကွယ်ဖို့အတွက် ဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ့်ချစ်သူမှာ HIV ပိုးရှိလို့ ကိုယ့်ဆီကို မကူးစက်စေအောင် ကာကွယ်ပေးဖို့ သောက်ပေးရတာမျိုးဖြစ်ပါတယ်။

PrEP ဆေးကို ဘယ်သူတွေသောက်သုံးသင့်လဲ။

HIV ကူးစက်နိုင်ချေ အလားအလာများတဲ့ - 

အကာအကွယ်မဲ့ လိင်တူ/လိင်ကွဲဆက်ဆံသူများ၊

လိင်ဆက်ဆံဖော် များသောသူများ၊

လိင်အလုပ်သမားများ၊

မူးယစ်ဆေး အကြောတွင်းထိုးသွင်းမျှေ၀ သုံးစွဲသူများ အဓိကသောက်သုံးသင့်ပါတယ်။

PrEP ဆေးကို မှီဝဲသောက်သုံးတဲ့အခါ ဘယ်လိုပုံစံနဲ့သောက်သုံးမှီဝဲရတာပါလဲ၊ တစ်သာတာလုံးသောက်သုံးရတာပါလား၊ ဘယ်လောက်ထိ ကာကွယ်မှုပေးနိုင်ပါသလဲ။

တစ်နေ့တစ်လုံး နေ့စဉ် သောက်ပေးရတဲ့ ဆေးဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ်ကိုယ်တိုင် အန္တရာယ်အပြုအမူမပြုကျင့်တော့ဘူး၊ အန္တရာယ်ရှိ အပြုအမူတွေ မရှိတော့ဘူးဆိုရင် ဆရာဝန်နဲ့တိုင်ပင်ပြီး ရပ်တန့်လို့ရပါတယ်။ နေ့တိုင်း PrEP ဆေးကို မှန်မှန်သောက်ပေးမယ်ဆိုရင် အကာအကွယ်မဲ့ လိင်ဆက်ဆံရာမှ HIV ကူးစက်နိုင်ခြေ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းထက် မနည်းလျှော့ချပေးနိုင်ပါတယ်။ ဆေးလည်းသောက်မယ် ကွန်ဒုံးလည်းသုံးမယ်ဆိုရင်တော့ ရာနှုန်းပြည့်နည်းပါးကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။ ဆေးထိုးအပ်မျှဝေသုံးစွဲရာမှ HIV ကူးစက်နိုင်ခြေကိုတော့ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းထိ လျှော့ချပေးနိုင်ပါတယ်။

PrEP ဆေးက ဘယ်လိုရောဂါတွေကိုရော ကာကွယ်မှုပေးနိုင်ပါသလဲ

သတိထားဖို့လိုတာက PrEP ဆေးဟာ HIV virus ကိုပဲကာကွယ်ပေးနိုင်တာပါ။ ကာလသားရောဂါလို လိင်ဆက်ဆံခြင်းမှတစ်ဆင့် ကူးစက်တတ်တဲ့ရောဂါများ၊ အခြားရောဂါများကို ကာကွယ်မှုမပေးနိုင်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် ကွန်ဒုံးသုံးပေးဖို့လည်းလိုပါတယ်။

PrEP ဆေး စတင်မှီဝဲမယ် သောက်မယ်ဆိုရင် ဘာတွေလုပ်ဖို့လိုအပ်ပါသလဲ။

PrEP သောက်မယ်ဆိုရင် ဘာတွေလိုအပ်လဲဆိုတော့ - 

HIV ပိုးမရှိရပါဘူး။

HIV ကူးစက်နိုင်ချေအလားအလာရှိသော၊ ကူးစက်နိုင်ချေများသောသူဖြစ်ရပါမယ်။

မကြာသေးမီအချိန်ကာလက (၂ ပတ်မှ ၄ ပတ်အတွင်း) HIV ကူးစက်နိုင်သည့်အပြုအမူပြုလုပ်ခဲ့ခြင်း၊ လတ်တလော HIV ကူးစက်ခံထားရသည့် လက္ခဏာရှိခြင်းများ မဖြစ်ရပါဘူး။

PrEP အကြောင်းသေချာသိရှိနားလည်ပြီး သောက်ရန် ဆန္ဒရှိရပါမယ်။

ဆရာဝန်မှ သင့်တော်မှုရှိမရှိ စစ်ဆေးဆုံးဖြတ်ပြီး ဆေးညွှန်းပေးခြင်းတို့ လိုအပ်ပါတယ်။

PrEP ဆေးအခမဲ့ဝန်ဆောင်မှုပေးနေတဲ့ MAM (Medical Action Myanmar) ဆေးခန်းမှာ ဆေးသောက်ချင်တဲ့လူတစ်ယောက် လာရောက်စုံစမ်းဆေးထုတ်ရင် ဘာတွေလုပ်ဆောင်ရပါသလဲ၊ ဘာတွေစစ်ဆေးရပါသလဲ။

HIV ပိုး၊ ကာလသားရောဂါပိုး၊ အသည်းရောင် ဘီပိုး၊ စီပိုးတွေ စစ်ဆေးပေးသလို သည် PrEP ဆေးက ကျောက်ကပ်ကောင်းမှသာ သောက်ဖို့အဆင်ပြေတာကြောင့် ကျောက်ကပ်ကောင်းမကောင်းလဲ စစ်ဆေးပေးပါတယ်။  ဘီပိုး စီပိုးရှိရင်လည်း ဆရာဝန်နဲ့ တိုင်ပင် ဆွေးနွေးပြီးမှ သောက်သုံးသင့်တာပါ။

PrEP ဆေးမသောက်ခင်မှာ HIV ပိုးရှိမရှိစစ်ဆေးဖို့ အရေးကြီးပါသလား။

အရေးကြီးပါတယ်။ တော်တော်အရေးကြီးပါတယ်။ သည်ဆေးက HIV မရှိသူသာသောက်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ရှိသူသောက်မိရင် ဆေးယဉ်ပါးနိုင်တဲ့ပြဿနာရှိပါတယ်။ PrEP ဆေးမှာ ဆေးနှစ်မျိုးပေါင်းစပ်ပါရှိပြီး HIV ပိုးရှိသူတွေကိုတိုက်တဲ့ ArT ဆေးနဲ့ နီးစပ်တူညီ တာကြောင့် HIV ပိုးရှိသူက ဆေးမတိုးယဉ်ပါးသွားနိုင်တာမျိုးပါ။ HIV ပိုးရှိသူတွေမသောက်ရပါဘူး။

PrEP ဆေးစသောက်သောက်ခြင်းမှာ ဘာတွေ စတင်ခံစားရနိုင်လဲ။

လေ့လာချက်အရ ကြီးမားတဲ့ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးမရှိဘူး။ ပျော့တယ်။ ကိုယ်ခန္ဓာဖွဲ့စည်းပုံအရနဲ့ ကြံ့ခိုင်မှုအရ မူးဝေတာ၊ အော့အန်တာ အစရှိတဲ့ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေကိုတော့ ဆေးသောက်ကာစအချိန်မှာ တွေ့ရတတ်ပါတယ်။ အကြာကြီးမခံစားရပါဘူး။ သိပ်လည်း မပြင်းထန်လို့ ကြောက်ဖို့မလိုပါဘူး။ ခံစားရတယ်ဆိုရင်လည်း ဆရာဝန်နဲ့ တိုက်ရိုက်ဆက်သွယ်ဆွေးနွေးလို့ရပါတယ်။ ကြောက်ပြီး ရပ်စရာမလို ဆက်ပြီးသောက်ဖို့လိုပါတယ်။

PrEP ဆေးစသောက်ပြီးချိန် ဘာတွေထပ်မံစစ်ဆေးလုပ်ဆောင်ဖို့လိုအပ်ပါသလဲ။

မသောက်ခင်စစ်ဆေးသလိုပါပဲ။ အဓိကက နှစ်ချက်ရှိပါတယ်။ ဆေးကိုပုံမှန်သောက်ဖို့ရယ် ၊ ပုံမှန် သုံးလတစ်ခါ HIV ပိုးရှိမရှိ ၊ ကာလသားရောဂါပိုးရှိမရှိ စစ်ဆေးဖို့ရယ်ပါ။ တကယ်လို့ HIV ပိုးရှိသွားလို့ PrEP ဆေးဆက်သောက်မိတယ်ဆိုရင် HIV ပိုးထိန်း ဆေးယဉ်ပါး သွားနိုင်တဲ့အတွက် PrEP ဆေးသောက်နေသရွေ့ သုံးလတစ်ကြိမ် HIV ပိုးစစ်ရပါမယ်။ 

PrEP ဆေး စသောက်ပြီးတော့ ဘယ်အချိန်လောက်ကစပြီး အတူနေလို့ရပါသလဲ။

နေ့စဉ် သောက်ပေးရတဲ့ ဆေးဖြစ်ပြီး ကာကွယ်မှုအာနိသင်အမြင့်ဆုံးကို ရောက်ဖို့ ဆေးသောက်တာ အနည်းဆုံး ၇ရက် ရှိဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဆေးအရင် ၇ရက်သောက်ပြီး ၇ရက်လောက်ကြာမှ လိင်ဆက်ဆံမှုစတင်နိုင်ပါတယ်။ 

PrEP ဆေးက ဘာတွေနဲ့ ဓာတ်မတည့်တာတွေရှိပါသလဲ။

တိုက်ရိုက်မတည့်တာမျိုးတော့မရှိပါဘူး။ အရက်၊ ဘီယာ၊ မူးယစ်ဆေး၊ ဟော်မုန်းဆေးတွေ သောက်သုံးမှီဝဲနေသူတွေလည်း သောက်လို့ ရနေပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အရက်တို့ မူးယစ်ဆေးတို့မှီဝဲထားတဲ့အတွက်ကြောင့် ဆေးမသောက်မိတာ ဆေးသောက်ဖို့မေ့သွားတာမျိုးတွေ ဖြစ်နိုင်တာပါပဲ။

PrEP ဆေးမသောက်သုံးချင်တော့ရင် ဆေးကိုဘယ်လိုရပ်လို့ရပါသလဲ။

ဆေးမသောက်လိုတော့ဘူး၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးကို ရေရှည်ခံစားနေရတယ်၊ ကိုယ်က ဆေးသောက်ဖို့မေ့တတ်သလို ဆေးသောက်ဖို့ အတွက် စိတ်ပင်ပန်းတာမျိုးတွေအတွက် ဆေးမသောက်ဘဲ ရပ်တန့်လို့ရပါတယ်။ သို့သော်လည်း ရုတ်တရက်တိကနဲရပ်လိုက်လို့မရပါ ဘူး။ မနေ့ညက အန္တရာယ်ရှိအပြုအမူတစ်ခုခုပြုကျင့်ခဲ့သေးတယ်ဆိုရင် ဆေးကို ၇ရက်ဆက်သောက်ပြီးမှ ဆရာဝန်ကိုဆက်သွယ် အကြောင်းကြားကာ ရပ်တန့်ရမှာပါ။

PrEP ဆေးနဲ့ ArT ဆေးနဲ့ဘာတွေကွာခြားပါသလဲ။

PrEP ဆေးက HIV ပိုးကာကွယ်တဲ့ဆေး မဖြစ်ခင်သောက်တဲ့ဆေးဖြစ်ပြီး ArT ဆေးက HIV ပိုးပမာဏထိန်းတဲ့ဆေး ဖြစ်ပြီးမှ သောက်တဲ့ဆေးဖြစ်ပါတယ်။ PrEP ဆေးက နှစ်မျိုးပါင်းဆေးဖြစ်သလို ArT ဆေးက သုံးမျိုးပေါင်းဆေးဖြစ်ပါတယ်။ PrEP ဆေးက ကိုယ့်မှာ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အပြုအမူ အမူအကျင့်တွေ မလုပ်တော့ဘူး မရှိတော့ဘူးဆိုရင် ရပ်လိုက်လို့ရပြီး၊ ArT ဆေးကတော့ ကိုယ်ခန္ဓာ ထဲမှာ HIV ပိုးကရှိနေမှာဖြစ်တဲ့အတွက် တစ်သက်တာ ပုံမှန်သောက်သွားရမယ့်ဆေးဖြစ်ပါတယ်။

HIV Positive တွေသောက်လို့ရမရ။

သောက်လို့မရပါဘူး။ 

HIV ပိုးမဝင်ခင်ကြိုတင်ကာကွယ်သောက်သုံးရမယ့် PrEP ဆေးဖြစ်ပါတယ်။ 

HIV ပိုးကူးစက်ဝင်ရောက်ပြီးဖြစ်နေလို့ ArT ဆေးပဲသောက်ရမှာပါ။ ArT ဆေးမှီဝဲနေရ သောက်နေရတယ်ဆိုရင်တော့ အဲ့တာပဲ သောက် ရမှာဖြစ်ပြီး PrEP သောက်ဖို့မလိုပါဘူး။

HIV Vrius ကူးစက်မှု စစ်တမ်းအရ ကူးစက်ခံရသူ ဘယ်လောက်ရှိနေပါပြီလဲ။ ကူးစက်ခံရသူ လူနာအများစုထဲမှာမှ ဘာကြောင့် MSM (Men who have sex with Men) လိင်တူဆက်ဆံသူအုပ်စုကို အဓိကထားဝန်ဆောင်မှုပေးနေရပါသလဲ။

၂၀၁၉ခုနှစ် UNH ရဲ့ စစ်တမ်းအရ မြန်မာနိုင်ငံတစ်ဝှမ်းမှာ HIV ပိုးကူးစက်ခံရသူ နှစ်သိန်းလောင်းသောင်းရှိပါတယ်။ အဲဒီအထဲက ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်ကျော်က ArT ဆေးမှီဝဲနေသူများဖြစ်ပါတယ်။ 

အဓိက လိင်တူဆက်ဆံသူ Gay အုပ်စုကို ပညာပေးတာ၊ ဝန်ဆောင်မှုပေးတာလုပ်ရသလဲဆိုတော့ ၂၀၁၈ခုနှစ် Data အရ ရန်ကုန် တစ်မြို့တည်းမှာတင် အမျိုးသားချင်းလိင်တူဆက်ဆံတဲ့ ၂၆.၆ ရာခိုင်နှုန်းဟာ HIV ပိုးကူးစက်ခံရသူများဖြစ်နေပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံ မှာတောင် အမျိုးသားချင်းလိင်ဆက်ဆံတဲ့ လူအုပ်စုမှာ ၂၄.၄ ရာခိုင်နှုန်းပဲရှိနေပါတယ်။ အရှေ့တောင်အာရှမှာ အမြင့်ဆုံးဖြစ်ခဲ့တယ်လေ။ 

MAM (Medical Action Myanmar) အဖွဲ့အစည်း ရှေ့ဆက်ဝန်ဆောင်မှုပေးမယ့်ပုံစံကဘယ်လိုရှိပါသလဲ။

သည် Project ကတော့ PrEP ဆေးသောက်မယ့်သူတွေရှိနေသရွေ့၊ Fund တွေရှိနေသရွေ့ဆက်လုပ်ဖြစ်နေဦးမှာပါ။ Fund ရှိနေဖို့လည်း ကြိုးစားမှာပါ။ လူလတ်တန်းစားတွေ၊ ငွေကြေးမတတ်နိုင်သူတွေကို PrEP ဆေးအခမဲ့ပေးသွားမယ်၊ တကယ်လို့ ငွေကြေးတတ်နိုင်တယ် ဝယ်သောက်ချင်တယ်ဆိုရင်တော့ အွန်လိုင်းကနေ ဆရာဝန်နဲ့ အခမဲ့တိုင်ပင်ဆွေးနွေးပေးသလို Cost Sharing ပုံစံနဲ့ သောက်လို့ရမှာပါ။

ထပ်မံပြီး ဖြည့်စွက်ပြောကြားချင်တာများရှိရင် ပြောပြပေးပါ။

PrEP ဆေးကို နေ့စဉ်ပုံမှန်သောက်ဖို့လိုပါတယ်။

ဆေးပညာကျွမ်းကျင်ပညာရှင်တွေ၊ ဆရာဝန်ရဲ့ ခွင့်ပြုချက်ပါတဲ့ တရားဝင် PrEP ဆေးဝါးတွေကို သုံးစွဲတာက ပိုထိရောက်တဲ့ အာနိသင်ကို ရနိုင်ပါတယ်။

ဒီဆေးဟာ HIV ကို ရာနှုန်းပြည့် ကာကွယ်ပေးနိုင်တာ မဟုတ်တဲ့အတွက် ဆေးသောက်နေစဉ်မှာလည်း ကွန်ဒုံးအသုံးပြုပေးနိုင်ရင် ပိုကောင်းပါတယ်။

၃လခြား တစ်ခါ HIV ပိုးရှိ၊ မရှိကို သွေးစစ်ကြည့်ဖို့ လိုပါတယ်။

#ChannelK #MedicalActionMyanmar #Interviews #PrEP 

(Zawgyi) 

PrEP ေဆးအေၾကာင္း ေနာက္ဆက္တြဲ

#PrEP

#HIV

#MSM

#ေဆး၀ါးဗဟုသုတ

(၂၀၂၀ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္း အမ်ိဳးသားခ်င္းလိင္တူဆက္ဆံတဲ့ Gay အုပ္စုၾကား HIV ပိုးကာကြယ္တဲ့ေသာက္ေဆးအေၾကာင္း စိတ္၀င္တစားေျပာဆိုလာၾကသလို သက္ဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္းေတြကလည္း ပိုမိုပညာေပးလာၾကတဲ့သေဘာရွိပါတယ္။ ဘယ္အရာမဆို ကာကြယ္တာက ေရာဂါျဖစ္တာထက္စာရင္ ပိုေကာင္းတာအမွန္ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ နည္းမွန္လမ္းမွန္ေလးဆိုရင္ေတာ့ ပိုမိုအက်ိဳးသက္ေရာက္ တာေပါ့ေလ။ ယခင္က PrEP ေဆးအေၾကာင္းတင္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ အခု Medical Action Myanmar အဖြဲ႔ရဲ႕ အင္တာဗ်ဴးတစ္ခုကိုၾကည့္မိ တာေၾကာင့္ ျပန္လည္ေဖာက္သက္ခ်ခ်င္စိတ္ျဖစ္မိတဲ့အတြက္ သေဘာေပါက္သလိုျဖည့္စြက္ကူးယူေ၀ငွလိုက္ပါတယ္။)

PrEP ေဆးအေၾကာင္း 

ေဆးရဲ့ အရွည္ေကာက္ကေတာ့ Pre-exposure prophylaxis ျဖစ္ၿပီး ပုံမွန္စြဲေသာက္ေပးရတဲ့ ကာကြယ္ေဆးတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ အဓိကကေတာ့ HIV ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို ကာကြယ္ဖို့အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ့္ခ်စ္သူမွာ HIV ပိုးရွိလို့ ကိုယ့္ဆီကို မကူးစက္ေစေအာင္ ကာကြယ္ေပးဖို့ ေသာက္ေပးရတာမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။

PrEP ေဆးကို ဘယ္သူေတြေသာက္သံုးသင့္လဲ။

HIV ကူးစက္ႏိုင္ေခ် အလားအလာမ်ားတဲ့ - 

အကာအကြယ္မဲ့ လိင္တူ/လိင္ကြဲဆက္ဆံသူမ်ား၊

လိင္ဆက္ဆံေဖာ္ မ်ားေသာသူမ်ား၊

လိင္အလုပ္သမားမ်ား၊

မူးယစ္ေဆး အေၾကာတြင္းထိုးသြင္းမွ်ေ၀ သံုးစြဲသူမ်ား အဓိကေသာက္သံုးသင့္ပါတယ္။

PrEP ေဆးကို မွီ၀ဲေသာက္သံုးတဲ့အခါ ဘယ္လိုပံုစံနဲ႔ေသာက္သံုးမွီ၀ဲရတာပါလဲ၊ တစ္သာတာလံုးေသာက္သံုးရတာပါလား၊ ဘယ္ေလာက္ထိ ကာကြယ္မႈေပးႏိုင္ပါသလဲ။

တစ္ေန႔တစ္လံုး ေန႔စဥ္ ေသာက္ေပးရတဲ့ ေဆးျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ အႏၱရာယ္အျပဳအမူမျပဳက်င့္ေတာ့ဘူး၊ အႏၱရာယ္ရွိ အျပဳအမူေတြ မရွိေတာ့ဘူးဆိုရင္ ဆရာ၀န္နဲ႔တိုင္ပင္ျပီး ရပ္တန္႔လို႔ရပါတယ္။ ေန႔တိုင္း PrEP ေဆးကို မွန္မွန္ေသာက္ေပးမယ္ဆိုရင္ အကာအကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ဆံရာမွ HIV ကူးစက္နိုင္ေျခ ၉၀ ရာခိုင္ႏွုန္းထက္ မနည္းေလၽွာ့ခ်ေပးနိုင္ပါတယ္။ ေဆးလည္းေသာက္မယ္ ကြန္ဒံုးလည္းသံုးမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ရာႏႈန္းျပည့္နည္းပါးကာကြယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးထိုးအပ္မၽွေဝသုံးစြဲရာမွ HIV ကူးစက္နိုင္ေျခကိုေတာ့ ၇၀ ရာခိုင္ႏွုန္းထိ ေလၽွာ့ခ်ေပးနိုင္ပါတယ္။

PrEP ေဆးက ဘယ္လိုေရာဂါေတြကိုေရာ ကာကြယ္မႈေပးႏိုင္ပါသလဲ

သတိထားဖို႔လိုတာက PrEP ေဆးဟာ HIV virus ကိုပဲကာကြယ္ေပးႏိုင္တာပါ။ ကာလသားေရာဂါလို လိင္ဆက္ဆံျခင္းမွတစ္ဆင့္ ကူးစက္တတ္တဲ့ေရာဂါမ်ား၊ အျခားေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္မႈမေပးႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ကြန္ဒံုးသံုးေပးဖို႔လည္းလိုပါတယ္။

PrEP ေဆး စတင္မွီ၀ဲမယ္ ေသာက္မယ္ဆိုရင္ ဘာေတြလုပ္ဖို႔လိုအပ္ပါသလဲ။

PrEP ေသာက္မယ္ဆိုရင္ ဘာေတြလိုအပ္လဲဆိုေတာ့ - 

HIV ပိုးမရွိရပါဘူး။

HIV ကူးစက္ႏိုင္ေခ်အလားအလာရွိေသာ၊ ကူးစက္ႏိုင္ေခ်မ်ားေသာသူျဖစ္ရပါမယ္။

မၾကာေသးမီအခ်ိန္ကာလက (၂ ပတ္မွ ၄ ပတ္အတြင္း) HIV ကူးစက္ႏိုင္သည့္အျပဳအမူျပဳလုပ္ခဲ့ျခင္း၊ လတ္တေလာ HIV ကူးစက္ခံထားရသည့္ လကၡဏာရွိျခင္းမ်ား မျဖစ္ရပါဘူး။

PrEP အေၾကာင္းေသခ်ာသိရွိနားလည္ျပီး ေသာက္ရန္ ဆႏၵရွိရပါမယ္။

ဆရာ၀န္မွ သင့္ေတာ္မႈရွိမရွိ စစ္ေဆးဆံုးျဖတ္ျပီး ေဆးညႊန္းေပးျခင္းတို႔ လိုအပ္ပါတယ္။

PrEP ေဆးအခမဲ့၀န္ေဆာင္မႈေပးေနတဲ့ MAM (Medical Action Myanmar) ေဆးခန္းမွာ ေဆးေသာက္ခ်င္တဲ့လူတစ္ေယာက္ လာေရာက္စံုစမ္းေဆးထုတ္ရင္ ဘာေတြလုပ္ေဆာင္ရပါသလဲ၊ ဘာေတြစစ္ေဆးရပါသလဲ။

HIV ပိုး၊ ကာလသားေရာဂါပိုး၊ အသည္းေရာင္ ဘီပိုး၊ စီပိုးေတြ စစ္ေဆးေပးသလို သည္ PrEP ေဆးက ေက်ာက္ကပ္ေကာင္းမွသာ ေသာက္ဖို႔အဆင္ေျပတာေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္ေကာင္းမေကာင္းလဲ စစ္ေဆးေပးပါတယ္။  ဘီပိုး စီပိုးရွိရင္လည္း ဆရာ၀န္နဲ႔ တိုင္ပင္ ေဆြးေႏြးျပီးမွ ေသာက္သံုးသင့္တာပါ။

PrEP ေဆးမေသာက္ခင္မွာ HIV ပိုးရွိမရွိစစ္ေဆးဖို႔ အေရးၾကီးပါသလား။

အေရးၾကီးပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္အေရးၾကီးပါတယ္။ သည္ေဆးက HIV မရွိသူသာေသာက္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ရွိသူေသာက္မိရင္ ေဆးယဥ္ပါးႏိုင္တဲ့ျပႆနာရွိပါတယ္။ PrEP ေဆးမွာ ေဆးႏွစ္မ်ိဳးေပါင္းစပ္ပါရွိျပီး HIV ပိုးရွိသူေတြကိုတိုက္တဲ့ ArT ေဆးနဲ႔ နီးစပ္တူညီ တာေၾကာင့္ HIV ပိုးရွိသူက ေဆးမတိုးယဥ္ပါးသြားႏိုင္တာမ်ိဳးပါ။ HIV ပိုးရွိသူေတြမေသာက္ရပါဘူး။

PrEP ေဆးစေသာက္ေသာက္ျခင္းမွာ ဘာေတြ စတင္ခံစားရႏိုင္လဲ။

ေလ့လာခ်က္အရ ၾကီးမားတဲ့ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမရွိဘူး။ ေပ်ာ့တယ္။ ကိုယ္ခႏၶာဖြဲ႔စည္းပံုအရနဲ႔ ၾကံ့ခိုင္မႈအရ မူးေဝတာ၊ ေအာ့အန္တာ အစရွိတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကိုေတာ့ ေဆးေသာက္ကာစအခ်ိန္မွာ ေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။ အၾကာၾကီးမခံစားရပါဘူး။ သိပ္လည္း မျပင္းထန္လို႔ ေၾကာက္ဖို႔မလိုပါဘူး။ ခံစားရတယ္ဆိုရင္လည္း ဆရာ၀န္နဲ႔ တိုက္ရိုက္ဆက္သြယ္ေဆြးေႏြးလို႔ရပါတယ္။ ေၾကာက္ျပီး ရပ္စရာမလို ဆက္ျပီးေသာက္ဖို႔လိုပါတယ္။

PrEP ေဆးစေသာက္ျပီးခ်ိန္ ဘာေတြထပ္မံစစ္ေဆးလုပ္ေဆာင္ဖို႔လိုအပ္ပါသလဲ။

မေသာက္ခင္စစ္ေဆးသလိုပါပဲ။ အဓိကက ႏွစ္ခ်က္ရွိပါတယ္။ ေဆးကိုပံုမွန္ေသာက္ဖို႔ရယ္ ၊ ပံုမွန္ သံုးလတစ္ခါ HIV ပိုးရွိမရွိ ၊ ကာလသားေရာဂါပိုးရွိမရွိ စစ္ေဆးဖို႔ရယ္ပါ။ တကယ္လို႔ HIV ပိုးရွိသြားလို႔ PrEP ေဆးဆက္ေသာက္မိတယ္ဆိုရင္ HIV ပိုးထိန္း ေဆးယဥ္ပါး သြားႏိုင္တဲ့အတြက္ PrEP ေဆးေသာက္ေနသေရြ႕ သံုးလတစ္ၾကိမ္ HIV ပိုးစစ္ရပါမယ္။ 

PrEP ေဆး စေသာက္ျပီးေတာ့ ဘယ္အခ်ိန္ေလာက္ကစျပီး အတူေနလို႔ရပါသလဲ။

ေန႔စဥ္ ေသာက္ေပးရတဲ့ ေဆးျဖစ္ၿပီး ကာကြယ္မွုအာနိသင္အျမင့္ဆုံးကို ေရာက္ဖို့ ေဆးေသာက္တာ အနည္းဆုံး ၇ရက္ ရွိဖို့ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဆးအရင္ ၇ရက္ေသာက္ျပီး ၇ရက္ေလာက္ၾကာမွ လိင္ဆက္ဆံမႈစတင္ႏိုင္ပါတယ္။ 

PrEP ေဆးက ဘာေတြနဲ႔ ဓာတ္မတည့္တာေတြရွိပါသလဲ။

တိုက္ရိုက္မတည့္တာမ်ိဳးေတာ့မရွိပါဘူး။ အရက္၊ ဘီယာ၊ မူးယစ္ေဆး၊ ေဟာ္မုန္းေဆးေတြ ေသာက္သံုးမွီ၀ဲေနသူေတြလည္း ေသာက္လို႔ ရေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အရက္တို႔ မူးယစ္ေဆးတို႔မွီ၀ဲထားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ေဆးမေသာက္မိတာ ေဆးေသာက္ဖို႔ေမ့သြားတာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ႏိုင္တာပါပဲ။

PrEP ေဆးမေသာက္သံုးခ်င္ေတာ့ရင္ ေဆးကိုဘယ္လိုရပ္လို႔ရပါသလဲ။

ေဆးမေသာက္လိုေတာ့ဘူး၊ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးကို ေရရွည္ခံစားေနရတယ္၊ ကိုယ္က ေဆးေသာက္ဖို႔ေမ့တတ္သလို ေဆးေသာက္ဖို႔ အတြက္ စိတ္ပင္ပန္းတာမ်ိဳးေတြအတြက္ ေဆးမေသာက္ဘဲ ရပ္တန္႔လို႔ရပါတယ္။ သို႕ေသာ္လည္း ရုတ္တရက္တိကနဲရပ္လိုက္လို႔မရပါ ဘူး။ မေန႔ညက အႏၱရာယ္ရွိအျပဳအမူတစ္ခုခုျပဳက်င့္ခဲ့ေသးတယ္ဆိုရင္ ေဆးကို ၇ရက္ဆက္ေသာက္ျပီးမွ ဆရာ၀န္ကိုဆက္သြယ္ အေၾကာင္းၾကားကာ ရပ္တန္႔ရမွာပါ။

PrEP ေဆးနဲ႔ ArT ေဆးနဲ႔ဘာေတြကြာျခားပါသလဲ။

PrEP ေဆးက HIV ပိုးကာကြယ္တဲ့ေဆး မျဖစ္ခင္ေသာက္တဲ့ေဆးျဖစ္ျပီး ArT ေဆးက HIV ပိုးပမာဏထိန္းတဲ့ေဆး ျဖစ္ျပီးမွ ေသာက္တဲ့ေဆးျဖစ္ပါတယ္။ PrEP ေဆးက ႏွစ္မ်ိဳးပါင္းေဆးျဖစ္သလို ArT ေဆးက သံုးမ်ိဳးေပါင္းေဆးျဖစ္ပါတယ္။ PrEP ေဆးက ကိုယ့္မွာ အႏၱရာယ္ရွိတဲ့ အျပဳအမူ အမူအက်င့္ေတြ မလုပ္ေတာ့ဘူး မရွိေတာ့ဘူးဆိုရင္ ရပ္လိုက္လို႔ရျပီး၊ ArT ေဆးကေတာ့ ကိုယ္ခႏၶာ ထဲမွာ HIV ပိုးကရွိေနမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ တစ္သက္တာ ပံုမွန္ေသာက္သြားရမယ့္ေဆးျဖစ္ပါတယ္။

HIV Positive ေတြေသာက္လို႔ရမရ။

ေသာက္လို႔မရပါဘူး။ 

HIV ပိုးမ၀င္ခင္ၾကိဳတင္ကာကြယ္ေသာက္သံုးရမယ့္ PrEP ေဆးျဖစ္ပါတယ္။ 

HIV ပိုးကူးစက္၀င္ေရာက္ျပီးျဖစ္ေနလို႔ ArT ေဆးပဲေသာက္ရမွာပါ။ ArT ေဆးမွီ၀ဲေနရ ေသာက္ေနရတယ္ဆိုရင္ေတာ့ အဲ့တာပဲ ေသာက္ ရမွာျဖစ္ျပီး PrEP ေသာက္ဖို႔မလိုပါဘူး။

HIV Vrius ကူးစက္မႈ စစ္တမ္းအရ ကူးစက္ခံရသူ ဘယ္ေလာက္ရွိေနပါျပီလဲ။ ကူးစက္ခံရသူ လူနာအမ်ားစုထဲမွာမွ ဘာေၾကာင့္ MSM (Men who have sex with Men) လိင္တူဆက္ဆံသူအုပ္စုကို အဓိကထား၀န္ေဆာင္မႈေပးေနရပါသလဲ။

၂၀၁၉ခုႏွစ္ UNH ရဲ႕ စစ္တမ္းအရ ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္၀ွမ္းမွာ HIV ပိုးကူးစက္ခံရသူ ႏွစ္သိန္းေလာင္းေသာင္းရွိပါတယ္။ အဲဒီအထဲက ၇၀ ရာခုိင္ႏႈန္းေက်ာ္ေက်ာ္က ArT ေဆးမွီ၀ဲေနသူမ်ားျဖစ္ပါတယ္။ 

အဓိက လိင္တူဆက္ဆံသူ Gay အုပ္စုကို ပညာေပးတာ၊ ၀န္ေဆာင္မႈေပးတာလုပ္ရသလဲဆိုေတာ့ ၂၀၁၈ခုႏွစ္ Data အရ ရန္ကုန္ တစ္ျမိဳ႕တည္းမွာတင္ အမ်ိဳးသားခ်င္းလိင္တူဆက္ဆံတဲ့ ၂၆.၆ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ HIV ပိုးကူးစက္ခံရသူမ်ားျဖစ္ေနပါတယ္။ ထိုင္းႏိုင္ငံ မွာေတာင္ အမ်ိဳးသားခ်င္းလိင္ဆက္ဆံတဲ့ လူအုပ္စုမွာ ၂၄.၄ ရာခုိင္ႏႈန္းပဲရွိေနပါတယ္။ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ အျမင့္ဆံုးျဖစ္ခဲ့တယ္ေလ။ 

MAM (Medical Action Myanmar) အဖြဲ႕အစည္း ေရွ႕ဆက္၀န္ေဆာင္မႈေပးမယ့္ပံုစံကဘယ္လိုရွိပါသလဲ။

သည္ Project ကေတာ့ PrEP ေဆးေသာက္မယ့္သူေတြရွိေနသေရြ႕၊ Fund ေတြရွိေနသေရြ႕ဆက္လုပ္ျဖစ္ေနဦးမွာပါ။ Fund ရွိေနဖို႔လည္း ၾကိဳးစားမွာပါ။ လူလတ္တန္းစားေတြ၊ ေငြေၾကးမတတ္ႏိုင္သူေတြကို PrEP ေဆးအခမဲ့ေပးသြားမယ္၊ တကယ္လို႔ ေငြေၾကးတတ္ႏိုင္တယ္ ၀ယ္ေသာက္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ အြန္လိုင္းကေန ဆရာ၀န္နဲ႔ အခမဲ့တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးေပးသလို Cost Sharing ပံုစံနဲ႔ ေသာက္လို႔ရမွာပါ။

ထပ္မံျပီး ျဖည့္စြက္ေျပာၾကားခ်င္တာမ်ားရွိရင္ ေျပာျပေပးပါ။

PrEP ေဆးကို ေန႔စဥ္ပံုမွန္ေသာက္ဖို႔လိုပါတယ္။

ေဆးပညာကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္ေတြ၊ ဆရာဝန္ရဲ့ ခြင့္ျပဳခ်က္ပါတဲ့ တရားဝင္ PrEP ေဆးဝါးေတြကို သုံးစြဲတာက ပိုထိေရာက္တဲ့ အာနိသင္ကို ရနိုင္ပါတယ္။

ဒီေဆးဟာ HIV ကို ရာႏွုန္းျပည့္ ကာကြယ္ေပးနိုင္တာ မဟုတ္တဲ့အတြက္ ေဆးေသာက္ေနစဥ္မွာလည္း ကြန္ဒုံးအသုံးျပဳေပးနိုင္ရင္ ပိုေကာင္းပါတယ္။

၃လျခား တစ္ခါ HIV ပိုးရွိ၊ မရွိကို ေသြးစစ္ၾကည့္ဖို့ လိုပါတယ္။

#ChannelK #MedicalActionMyanmar #Interviews #PrEP 

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=840961996662432&id=118809782210994