Health Mistakes to Stop Before You’re 40

အသက် (၄၀)အရွယ်မတိုင်ခင် ရပ်တန့်သင့်သော ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အမှားအယွင်းအချို့ (Health Mistakes to Stop Before You’re 40)

‘ဘဝဆိုတာ အသက် လေးဆယ်မှစတာ’ သည်စကားကိုကြားဖူးနေကြဖြစ်လိမ့်မယ်ထင်ပါတယ်။ ကိုယ်ဘာလုပ်နေတယ်၊ လုပ်မိတယ် ဆိုတာ သတိပြု သတိမူမိချိန်မယ် အဆိုပါစကားလေးကို ဂရုထားသင့်တယ်ပေါ့ခင်ဗျာ။

အသက်အရွယ်ငယ်ရွယ်စဉ်တုန်းကတော့ ကိုယ်ဟာ တစ်သက်တာလုံး လန်းဆန်းတက်ကြွစွာ ရှင်သန်သွားနိုင်မယ်လို့ ခံစားကြတာပါ။ မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ အချိန်ကာလတွေကိုဖြတ်သန်းလာပြီးနောက် အဆိုပါအမြင်ဟာ မစစ်မှန်ကြောင်း လက်တွေ့သိရပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ကိုယ့်ကျန်းမာရေးကို ရောဂါအခြေအနေတစ်ခုခုလာရောက်မရိုက်ခတ်ခင်အခြေအနေမှာ လက်တွေ့အဖြစ်မှန်ကို သေသေချာချာ သတိမူ မိဖို့တော့ ကောင်းတာလေ။ မသိသားဆိုးရွားစွာ ပြုကျင့်ဖြစ်သော အမူအကျင့်ဆိုးအချို့ရယ်၊ ကျန်းမာရေးအတွက် လုံခြုံစိတ်ချရတယ်လို့ လက်ခံကျင့်သုံးနေတဲ့အချက်တစ်ချို့ရယ်ဟာ ကိုယ်တွေကျန်းမာရေးကို ဆိုးရွားစွာထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။ ကိုယ့်ဘဝက လူလတ်ပိုင်းဘ၀ အဖြစ်စတင်ချိန်မှာ ကျန်းမာရေးနှင့် ဘဝနေထိုင်မှုဟန်ပန်တွေရဲ့ အကျိုးသက်ရောက်ခွင့်မပြုသင့်ဘူးပေါ့။

ဒါကြောင့် ကိုယ်ခန္ဓာအတွက် အကျိုးကျေးဇူးများသော အပြောင်းအလဲအချို့ကို အသက်အရွယ်ပိုပိုပြီး မအိုမင်းလာခင်ပြင်ဆင်နိုင်ဖို့ ပြောပြပါရစေ။

(၁) အပြာရောင်အလင်း (Avoid Blue Lights)

၂၀၁၁ ခုနှစ် Harvard ရဲ့လေ့လာဆန်းစစ်မှုအရ TVs တွေ၊ Mobile Device တွေ၊ လက်နဲ့ကိုင်တွယ်ပြီးအသုံးပြုရတဲ့ Remote Control လိုပစ္စည်းတွေမှာသုံးတဲ့ blue lights လေးတွေဟာ ရောဂါအတော်များများရဲ့ အခြေအနေအချို့ကိုဖြစ်ပေါ်တိုးပွားစေပါတယ်။

အောက်ပါရောဂါအချို့အပါအဝင်ဖြစ်ပါတယ်။

အမျိုးအစား (၂) ဆီးချို (Type 2 diabetes)၊

နှလုံးရောဂါ (Heart disease)၊

အဝလွန်ရောဂါ (Obesity)၊

အိပ်မပျော်သည့်ရောဂါ (Insomnia)၊

တစ်ချိန်လုံး တီဗီထိုင်ကြည့်နေတာမျိုး၊ ဂိမ်းကစားနေ စာဖတ်နေတာမျိုး အလုပ်တစ်ခုကိုစွဲစွဲမြဲမြဲလုပ်နေတာမျိုးစတဲ့ လုပ်လက်စအလုပ် တွေကိုရပ်တန့်လို့ မတ်တပ်ရပ်ကာ အိမ်မှုဗာဟီရအလုပ်အချို့ကို အချိန်တစ်နာရီကြာတိုင်း ဆယ်မိနစ်လောက်ထထလုပ်ဆောင်ပေးပါ။

(၂) အိပ်စက်ချိန်လုံလောက်ပါစေ (Not making sleep a priority)

ကိုယ်တွေကိုင်တွယ်နေကြ မိုဘိုင်းဖုန်းတွေလိုပါပဲ ကိုယ်တွေခန္ဓာကိုယ်နဲ့ ဦးဏှောက်ဟာ ပြန်လည်စတင်ဖို့ (reboot) ၊ ပြန်အားဖြည့်ဖို့ (recharge) လိုပါတယ်။ အသက် ၁၈နှစ်မှ ၆၄နှစ်အတွင်း အရွယ်ရောက်သူလူကြီးတွေဟာ တစ်ညကို အနည်းဆုံး ၇နာရီကနေ ၉နာရီထိ လုံလုံလောက်လောက်အိပ်စက်ဖို့ဖြစ်ပါတယ်။ မျက်စိမမှိတ် အိပ်ချိန်တွေကိုကျော်လွှားပစ်ခြင်းဖြင့် ကိုယ်တွေကျန်းမာရေးကို အရေအတွက်တစ်ခုထိ ရိုက်ခတ်ချက်တွေရှိလာမှာပါ။ သွေးတိုး (hypertension) ပိုတက်လာခြင်း၊ လေဖြတ်ခြင်း (stroke) နှင့် အဝလွန်ခြင်း (obesity) တွေအပါအဝင်ဖြစ်ပါတယ်။ စိတ်ဓာတ်ကျခြင်းဖြစ်စဉ်အတွက် အကြောင်းအရာတစ်ရပ်ဖြစ်နေနိုင်သလို အိပ်ချိန်နည်းပါးခြင်းဟာ ဇီဝကမ္မအရ အိုမင်းရင့်ရော်လာဖို့ ထောက်ကူအားပေးတဲ့ အချက်တစ်ခုလည်းဖြစ်နိုင်တာပါ။ ရှိရင်းစွဲ အသက်ထက်ပိုအိုသလိုဖြစ်နေခြင်း မျိုးပေါ့နော်။ 

သက်သောင့်သက်သာအိပ်စက်မှုတစ်ခုဖြစ်နိုင်အောင် ဖန်တီးပါ။ လက်ကိုင်ဖုန်းတွေ ကြိုးဖုန်းတွေ အိပ်ရာအနီးအနားမှာ တစ်လုံးမှ မထားဘူး၊ အလုပ်အကြောင်း စီးပွားရေးကိစ္စ လူမှုရေးရာတွေ အားလုံး မသက်ဆိုင်သလိုမျိုးထားလိုက်မယ်၊ အိပ်စက်မရ ဗိုက်ပြည့် အင့်နေအောင် ညစာမစားသောက်ထားဘူး စသည့်အချက်အလက်တွေ သေချာပြင်ဆင်ပြီးအိပ်စက်ရင် အနည်းဆုံး သက်သောင့် သက်သာဖြစ်တဲ့ အိပ်စက်ခြင်းတစ်ခုပိုင်ဆိုင်ရမှာပါ။

(၃) သွားသေချာတိုက်ပါ (Brush Your Teeth AND Floss)

လူအတော်များများသူတို့ရဲ့သွားတွေကို ဘရပ်ရှ်နဲ့သွားတိုက်ကြပေမယ့် သွားကြားကိုသန့်စင်စေရန်အသုံးပြုတဲ့ ချည်ကြိုးနဲ့ သန့်စင်တဲ့ အဆင့်ကို ကျော်လွှားသွားတတ်ကြပါတယ်။ သွားအကျိုအကြားကိုသန့်ရှင်းစေတဲ့ အဲသည့်အဆင့်ကို ကိုယ်လုပ်နေကြ လုပ်ရိုးလုပ်စဉ် ကိစ္စရပ်တွေရဲ့အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအဖြစ် ထားရပါမယ်။ စားကြွင်းစားကျန်တွေဟာ မာခဲလာပြီး ချိုး(ဂျိုး)ဖြစ်လာရင်း အင်္ဂတေလို အဆိုင် အခဲဖွဲ့သွားနိုင်လို့ပါ။ သွားဖုံးဆိုင်ရာရောဂါတွေကို များသောအားဖြင့်လူတွေဟာ သူတို့ရဲ့အသက်လေးဆယ်အစပိုင်းတွေမှာ စတင်ခံစား ကြရပါတယ်။ အချို့ကတော့ အသက်သုံးဆယ်ဝန်းကျင်ကတည်းက စတင်ခံစားနေကြရပါပြီ။ လေ့လာမှုများစွာအရ သွားဖုံးရောဂါနဲ့ နှလုံးရောဂါတို့ဟာ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု ဆက်စပ်ဆက်နွယ်နေတတ်ကြကြောင်း သက်သေပြပြီးဖြစ်ပါတယ်။

(၄) အစားရှောင်ခြင်း (Stop Fasting)

ကိုယ်အလေးချိန်လျော့ချနေချိန်မို့ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ နေ့အချိန် အလုပ်ကိစ္စများနေလို့ပဲဖြစ်ဖြစ် အစားအစာတွေကို ခပ်မြန်မြန်ပဲစားသောက်လိုကြ မစားဘဲနေကြတာမျိုးလုပ်ကြပါတယ်။ ကံဆိုးချင်တော့ အစားအစာစားသောက်ချိန်ကျော်ပစ်တာမျိုး မစားတော့တာမျိုးတွေဟာ ကိုယ်ခန္ဓာ သွယ်လျရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို အကူအညီမဖြစ်ပါဘူး။ သည်လိုလုပ်ခြင်းဖြင့် အစားအစာစားသောက်ချိန်မှာ ပိုမိုစားသောက်မိဖို့၊ အဟာရ မဖြစ်တဲ့ သွားရေစာတွေကို စားသောက်မိဖို့ ကြီးမားတဲ့အခွင့်အလမ်းတစ်ခုဖြစ်စေနိုင်တာပေါ့။ ထပ်ပေါင်းပြောရရင် အစားအစာမစား သောက်ခြင်းဟာ ကိုယ်ခန္ဓာရဲ့ ဖြစ်စဉ်ပြောင်းလဲမှု (metabolism) ကိုနှေးကွေးသွားစေပြီးနောက် ဆီးချို အမျိုးအစား (၂) ဖြစ်ဖို့ ဦးတည် သွားစေပါတယ်။ အနည်းဆုံး အသက် (၄၀)နှစ်နဲ့အထက် ၆၆%သော အရွယ်ရောက်လူကြီးတွေမှာ ဆီးချိုဖြစ်ဖို့ အခြေအနေတွေက နည်းစပ်နေတယ်ဗျ။ ဖြေရှင်းဖို့ကတော့ အလွယ်လေးပါပဲ။ ရိုးရှင်းပြီးကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်တဲ့ နံနက်စာကို စားသောက်ခြင်းဖြင့် ကိုယ်အလေးချိန်လျော့ချရေးမှာ အကူအညီဖြစ်သလို ကိုယ်တွင်းစွမ်းအင်နဲ့ အာရုံစူးစိုက်နိုင်မှုကို တိုးပွားစေနိုင်ပါတယ်။

(၅) ကျန်းမာရေးအချက်ပြမှုတွေကို လစ်လျူရှုခြင်း (Ignoring health warning signs)

ရှုံ့မဲ့ရသည်အထိ နာကျင်ကိုက်ခဲမှုတစ်ခုခုခံစားရသလား၊ လေဟာနယ်ထဲရောက်နေသလို မူးဝေမှုတစ်ခုခံစားရဘူးလား။ တစ်စုံတစ်ရာမှာ အလွဲလွဲအချော်ချော်ဖြစ်ခြင်းဖြင့် ကိုယ်ခန္ဓာက သံလွန်စအဖြစ် အချက်ပြတာအပေါ် ဂရုတစိုက်ရှိရမှာပါ။ ဘယ်လိုအချက်လေးတွေက ဘယ်ရောဂါလက္ခဏာဖြစ်နိုင်တယ် ဘယ်လိုခံစားချက်ကဘာကြောင့်ဆိုသော ကျန်းမာရေးပြဿနာတွေကို ခပ်စောစောအဖြေရှာနိုင်ခဲ့ ပါက ကုသမှုကောင်းကောင်းလုပ်နိုင်သလို ဆင့်ပွားရောဂါတွေကြီးမလာအောင်လည်း တားနိုင်ပါတယ်။ Dr. Taber ပြောတာကတော့ ‘မပြောမဆိုနဲ့ သူတို့ရင်သားထဲအကြိတ်တစ်ခုတွေ့လို့ အံအားတသင့်ရောက်လာတဲ့ အမျိုးသမီးအရေအတွက် အတော်များပါတယ်’တဲ့။ ‘သူတို့ပြသတိုင်ပင်မယ့်သူဟာ ယုံကြည်လို့ရမယ့်သူလို့ သိရှိချင်ကြသေးတာ’ဆိုပဲ။ လူနာအများအပြားဟာ ကြောက်လန့်စိတ်၊ ရှက်ရွံ့စိတ်၊ သို့မဟုတ် သူတို့ထင်မြင်ချက်မှားယွင်းနေတယ်လို့ တွေးတတ်ကြတယ်လို့ ဒေါက်တာကပြောပါသေးတယ်။

ဆရာဝန်နဲ့ တွေ့ဆုံပြသမှုမပြုလုပ်ခင် မေးမြန်းတိုင်ပင်ချင်တဲ့ မေးခွန်းတွေကို စာရွက်ပေါ်မှာပဲဖြစ်ဖြစ် သေချာရေးခြစ် စာရင်းတို့ထားပါ။

(၆) စီးကရက်လေးတစ်ဖွာ နှစ်ဖွာ [Sneaking a cigarette (or two)]

တစ်ဖွာရှူရှိုက်မိရင် စွဲလမ်းသေးဆိုတဲ့ စာသားပါ မူးယစ်ဆေးပညာပေးတေးသီချင်းကိုကြားဖူးကြမယ်ထင်ပါတယ်။ တစ်နေ့လုံးကိုမှ စီးကရက် တစ်လိပ်သောက်တာပါတို့ တစ်ဖွာနှစ်ဖွာရယ်ပါတို့ ဆင်ခြေလက်ခြေပေးကြပေမယ့် တစ်ခါတရံ တကယ့်ကိုမှ တစ်ဖွာလေးပဲ ဆိုသူမှလွဲလို့ စီးကရက်၊ဆေးလိပ်တစ်မျိုးမျိုးကို သောက်သုံးတတ်သူဖြစ်ပါက ဆေးလိပ်သောက်သုံးခြင်းဖြင့် နှလုံးရောဂါဖြစ်မယ့်နှုန်း၊ အဆုတ်ကင်ဆာ၊ လေဖြတ်ခြင်းနှင့် မသိသားဆိုးရွားသော အခြားကျန်းမာရေးအခြေအနေဖြစ်ပွားခြင်းအမှု မြင့်တက်စေနိုင်ပါတယ်။ အသက် လေးဆယ်မတိုင်ခင်အထိ စီးကရက်၊ဆေးလိပ်သောက်သုံးခြင်း ဆက်နွယ်ပတ်သက်ခြင်းမကင်းဆိုပါလျှင် အရွယ်မတိုင်ခင် သေဆုံးဖို့ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက် အခွင့်အလမ်းရှိတယ်ဆိုတာသိထားရပါမည်။ တကယ်လို့ အသက်အရွယ် လေးဆယ်ကျော်လို့ ငါးဆယ်နှစ် အစောပိုင်းမှာပဲ ဆေးလိပ်ဖြတ်လိုက်ပါလျှင် ကျန်းမာရေးအန္တရာယ် သုံးပုံနှစ်ပုံခန့်လျော့ချနိုင်ပါလိမ့်မယ်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ကိုယ့်ကိုယ်ခန္ဓာ မပျက်စီးမယိုယွင်းအောင် မိမိကိုယ်တိုင်ထိန်းသိမ်းလို့ရသေးတယ်ဆိုတာပါပဲ။

“ဆေးလိပ်ကင်းမဲ့ရေးဇုံ”သတ်မှတ်ထားတဲ့ အပန်းဖြေနေရာတွေပဲဖြစ်ဖြစ်၊ အစိုးရက ကြပ်မတ်ဖော်ဆောင်ပေးနေတဲ့ ဆေးလိပ်ဖြတ်နိုင်တဲ့ ဆေးဖြတ်စခန်းတွေကို သွားလို့ပဲဖြစ်ဖြစ် နီကိုတင်းနဲ့ဝေးရာနေရာမှာ ခဏတာရှောင်နေလိုက်ပါ။

(၇) အငန်ဓာတ်စားလွန်းခြင်း (Eating too much sodium)

ဆိုဒီယမ်ဆိုတဲ့ ဆားမှာအဓိကပါဝင်တဲ့ဓာတ်ဟာ ကိုယ်အလေးချိန်လျော့ချသူများ စားသောက်သုံးစွဲနေတဲ့ အစားအသောက်ပစ္စည်း အချို့မှာပါ မသိမသာပါဝင်နေတတ်တာကို သတိမူရပါမယ်။ ပေါင်မုန့်တွေ၊ အသင့်ချက်ပြုတ်နိုင်တဲ့ အသားလွှာတွေ၊ အသားတွေ၊ စွပ်ပြုတ်၊ ဒိန်ခဲ၊ ဆော့စ်နဲ့ အသုပ်လုပ်ရာမှာထည့်တဲ့ စားမြိန်ရည်တွေ၊ ပြီးတော့ အခြားသော အတွဲအစပ်သုံးပစ္စည်းတွေမှာ ဆိုဒီယမ်က ပါဝင်နေပါတယ်။ လူအများစုဟာ မိမိခန္ဓာကိုယ်အတွက် လိုအပ်တဲ့ ဆိုဒီယမ်ပမာဏထက်ပိုပြီး စားသောက်သုံးစွဲနေကြတာပါ။ နေ့တစ်နေ့ အတွက် အမြင့်ဆုံးစားသုံးနိုင်တဲ့ ပမာဏသည် လက်ဖက်ရည်ဇွန်း တစ်ဝက်လောက်သာလို့ ထောက်ခံပြောဆိုထားပါတယ်။ လိုအပ်သည် ထက်ပိုမိုသုံးစွဲပါက သွေးဖိအားတိုးခြင်း၊ လေဖြတ်ခြင်းနဲ့ နှလုံးရောဂါရဲ့ အဓိကအကြောင်းရင်းတစ်ရပ်ဖြစ်စေနိုင်တယ်ဗျ။

ကိုယ်စားသောက်မယ့်အစားအသောက်ရဲ့ ထုပ်ပိုးထားတဲ့ပစ္စည်းပေါ်က အညွှန်းစာသားတွေကို အရင်ဆုံး ဂရုတစိုက်သေချာဖတ်ရှုကာ တစ်ရက်တာအတွက်ဆိုလျှင် ၂၃၀၀ မီလီဂရမ်အောက် (ကိုယ့်မှာ သွေးဖိအားများတတ်တဲ့ အခြေအနေရှိပါက ၁၅၀၀ မီလီဂရမ်) ရောက်နေဖို့တွက်ချက်ပြီး ပြင်ဆင်စားသုံးရပါမယ်။

(၈) ရေသိပ်မသောက်ခြင်း (Being dehydrated all the time)

ရေဟာ ကိုယ်ခန္ဓာကိုဖုံးအုပ်ထားတဲ့ အရေပြားအပါအဝင် ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများနဲ့ ဆဲလ်တိုင်း (cells)ကို အားအင်ဖြစ်စေ အဟာရအဖြစ် အထောက်အကူဖြစ်စေပါတယ်။ ကိုယ်တွေအသက်အရွယ် ခန္ဓာကိုယ်မှာ ရေဓာတ်ပိုမိုပြည့်ဝနေဖို့ဆိုတာ အဓိကအရေးကြီးတဲ့အချက် တစ်ချက် ဖြစ်ပါတယ်။ဘာကြောင့်လည်းဆိုတော့ အရွယ်ရောက်လူကြီးတွေဟာ သူတို့လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်နေတဲ့ အလုပ်အချို့ကြောင့် ရေဓာတ်ဆုံးရှုံးဖို့ အမြဲအခွင့်အလမ်းရှိနေလို့ပါ။ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် အလိုလိုက်လို့ မောနင်းပက် တစ်ခွက် ဒါမှမဟုတ် ရေဆာတာကိုမသိဘဲ အချိုရည်တွေ သောက်သုံးခြင်းတို့ဟာ ရေဓာတ်လုံလုံလောက်လောက် မရစေနိုင်ပါဘူး။ ရေဆာခြင်းကို ရေသောက်ခြင်းဖြင့် ကော်ဖီတို့ သကြားမပါဖျော်ရည်တို့ သောက်မိတာကိုလျော့ပါးစေမှာပါ။

ဆီးသွားချိန်မှာ ဆီးအရောင်ဟာ အဝါရင့်ရောင်ဖြစ်နေပါလျှင် ကိုယ်ခန္ဓာအတွင်း H2O သွင်းဖို့ အချက်ပြနေပြီဖြစ်ကြောင်း သတိမူရပါမယ်။

(၉) နို့ထွက်ပစ္စည်းတွေကိုရှောင်ခြင်း (Avoiding dairy products)

ကိုယ်အလေးချိန်လျော့ချဖို့ ကယ်လိုရီတွက်ချက်စားသောက်နေကြသော အမျိုးသမီးများ သို့မဟုတ် လေပူထတာမျိုးနဲ့ ရင်ပြည့်ရင်ကယ် ဖြစ်နေတတ်သူအများစုဟာ နို့ထွက်ပစ္စည်းကို ရှောင်ကြဉ်ဖို့ကြိုးစားကြပါတယ်။ သူတို့ကိုယ်ခန္ဓာဟာ အရိုးပဒေသာဖြစ်နေခြင်း မဖြစ်ခြင်း သိပ်ဂရုမပြုတတ်ကြပါဘူး။ Lisa Larkin (MD, director of the University of Cincinnati Women's Health Center) ပြောတာက တော့ ‘အသက်အရွယ် ၂၀နှစ်နဲ့ ၃၀နှစ်တွေမှာ အရိုးကျန်းမာရေးအတွက် ကယ်လ်ဆီယမ်ဓာတ်များများမှီဝဲဖို့ တကယ် တကယ့်ကို အရေးကြီးပါတယ်။ အသက်အရွယ် သုံးဆယ်ပြည့်ပြီးနောက်ပိုင်းမှာ အရိုးသိပ်သည်းဆတဖြည်းဖြည်း လျော့နည်းလာတတ်လို့ပါပဲ။’

‘အမျိုးစုံသော အစားအသောက်တွေကတစ်ဆင့် တစ်ရက်ကို ကယ်လ်ဆီယမ်ဓာတ် ၁၀၀၀ မီလီဂရမ် (1000 mg) လောက် စားသောက်/ ရရှိခြင်းမဖြစ်နိုင်ပါက ကယ်လ်ဆီယမ်ဓာတ်ဖြည့်စွက်ဖို့ calcium supplement တစ်ခုခုမှီဝဲရပါမယ်’ လို့ Dr. Larkin က အကြံဉာဏ်ပေး ပါတယ်။

(၁၀) ဆရာဝန်များကို လိမ်ညာခြင်း (Lying to your doctor)

လူနာတွေက လိမ်ညာသလို ဆရာဝန်တွေကလည်း သိနေပါတယ်။ လေ့လာမှုစစ်တမ်းတစ်ခုအရ ၇၇ ရာခိုင်နှုန်းသော ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များပြောကြားတာက လူနာလေးယောက်မှာ အနည်းဆုံးတစ်ယောက်လောက်ကတော့ သူတို့ကျန်းမာရေးနဲ့ပတ်သက် လို့ အကြောင်းအရာအချို့ကိုထိန်ချန်ခြင်း သို့မဟုတ် လိမ်လည်ထားခြင်းမျိုး ၊ ၂၈ ရာခိုင်နှုန်းကတော့ တစ်ဝက်လောက် သို့မဟုတ် အပြည့်အ၀ အမှန်လို့ယုံကြည်ရနိုင်ပါသတဲ့။ ကိုယ်တွေအရွယ်မှာ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာကိစ္စရပ်အချို့ကို ပြဿနာတစ်ခုအသွင်ရင်ဆိုင်ရစ အချိန်မယ် မုသားဖြူပဲဖြစ်ဖြစ် အနည်းငယ်လောက်ပဲဖြစ်ဖြစ် လိမ်လည်ဖြေကြားလိုက်ခြင်းဖြင့် ကျန်းမာရေးအတွက် အန္တရာယ်တစ်ခု ယူဆောင်လာနိုင်တဲ့အခြေအနေပါ။ သတိထားဖို့လိုပါတယ်။

မိမိခံစားနေရသော ရောဂါအခြေအနေကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း အကောင်းမွန်ဆုံးပြောကြား သို့မဟုတ် ဖြေကြားပေးဖို့လိုပါတယ်။ ‘သမားတော်များဟာ သူတို့သိလိုက်ရတဲ့အခြေအနေ၊အကြောင်းအရာတွေအပေါ်မူတည်၍သာ အကောင်းဆုံးညွှန်ကြားကုသနိုင်ကြတယ်’ လို့ Dr. Larkin ကပြောပါတယ် ခင်ဗျ။

(၁၁) ကိုယ်အလေးချိန်ကို သတိမမူခြင်း (Skipping the weight room)

ကောင်းမွန်ပြည့်စုံလှပါတယ်ဆိုတဲ့ ကိုယ်ကာယလေ့ကျင့်စဉ် အစီအစဉ်တွေမှာ strength training မပါလျင်မပြည့်စုံဘူးလို့ပြောလို့ရ ပါတယ်။ အဆိုပါလေ့ကျင့်စဉ်ဟာ ကြွက်သားတွေကို ကျစ်လစ်တောင့်တင်းစေတယ်၊ ကိုယ်တွင်းပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်ကို တွန်းအားပေး တယ် (boost metabolism) ၊ အရိုးတွေကို ခိုင်မာကျစ်လစ်စေတယ်လေ။ လေ့လာချက်များအရ အဆိုပါလေ့ကျင့်စဉ်ဟာ သက်သောင့် သက်သာ လိုက်လျောညီထွေပြောင်းလဲနိုင်မှု (flexibility) ၊ ဟန်ချက်ညီမှု (balance) နဲ့ သွေးတွင်းအောက်ဆီဂျင်ပမာဏ လည်း တိုးတက်ကောင်းမွန်စေပါတယ်။ သည်လို ကိုယ်ကာယ ကြံ့ခိုင်ကျန်းမာရေး အကျိုးကျေးဇူးတွေဟာ ကိုယ်တွေလို အသက် ၄၀ ဝန်းကျင် တွေအတွက် အတော်အရေးပါပါတယ်။ အသက် ၅၀နှစ်ဝန်းကျင်ရှိ အမျိုးသမီးများရဲ့ တစ်ဝက်လောက်မှာ တင်းပါးဆုံ၊ ခါး သို့မဟုတ် ကျောရိုးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ နာကျင်တာ ကျိုးပဲ့တာမျိုးတွေ သူတို့ဘဝသက်တမ်းတလျောက် ခံစားဖူးကြတယ်ပြောတယ်။ သို့သော်လည်း အရိုးတွေကို ကျစ်လစ်စေ သန်မာစေတဲ့ strength exercises တွေဟာ အရိုးကျွတ်ဆတ်တဲ့ရောဂါ (brittle-bone disease) ဖြစ်နိုင်ခြေကို လျော့ချပေးနိုင်ပါတယ် ခင်ဗျ။

Gym ကိုမသွား အိမ်မှာတင်လုပ်ဆောင်လို့ရတဲ့ ကိရိယာလွတ်လေ့ကျင့်ခန်းတွေ၊ အဆင်သင့်အလေးတွေတပ်ဆင်ပြီးသား weight machines တွေ၊ မျော့ကြိုးတွေ (elastic bands) သို့မဟုတ် မိမိကိုယ်အလေးချိန်ကို အသုံးပြုပြီး လုပ်ဆောင်ရတဲ့ resistance training (အဲ….ဒိုက်ထိုးတာတို့ ထိုင်ထလေ့ကျင့်ခန်းတို့လိုမျိုး)များကို ကိုယ်ကာယကြံ့ခိုင်ရေး လုပ်ရိုးလုပ်စဉ် အစီအစဉ်ထဲမှာ အသေအချာ ထည့်သွင်းဖော်ဆောင်လို့ရနေတာ ဂရုပြုကြရပါမယ်။

(၁၂) လိင်ဆက်ဆံမှုမပြုလုပ်ခြင်း (Not having sex)

အသက် ၃၀နှစ်များမယ် ကိုယ်တွေရဲ့ ကလေးငယ်များနဲ့ များမြောင်လှသော အလုပ်ကိစ္စများရဲ့ ခြေချုပ်ထားမှုကြောင့် လိင်မှုကိစ္စဆိုတာ ကို ဘေးတွန်းပို့ခြင်းခံထားရပါတယ်။ ကလေးတွေလည်း တဖြည်းဖြည်းအသက်ပိုကြီးလာ အလုပ်တွေလည်းအတော်အသင့်ချောင်လည် လာမယ့် အသက်ကာလအပိုင်းအခြားမှာတော့ လိင်မှုကိစ္စအား အလျင်စလိုလုပ်ဆောင်ရမယ့်စာရင်းထဲ ပြန်လည်ထည့်သွင်းသင့်တယ်လို့ Dr. Taber ကဆိုပါတယ်။ လူလတ်ပိုင်းအရွယ်ထဲ ဝင်ရောက်စပြုတဲ့ အသက်အပိုင်းအခြားမယ် ကျန်းမာပျော်ရွှင်ဖွယ် လိင်မှုဘဝတစ်ခုကို သေချာထိန်းသိမ်းနိုင်ခြင်းသည် ရင်းနှီးနွေးထွေးတဲ့ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးရဲ့ အရေးပါတဲ့အစိတ်အပိုင်းတစ်ရပ်ဖြစ်တယ် ခင်ဗျ။ ‘တစ်ကြိမ်တစ်ခါလောက် လစ်လျူရှုလိုက်တာနဲ့ ကျန်းမာပျော်ရွှင်ဖွယ်လိင်မှုဘဝတစ်ခု ပြည်လည်ခိုင်ခံ့ဖို့ အခက်အခဲဖြစ်နိုင်ပါတယ်’ လို့ သူမကဆိုပါတယ်။ 

‘လိင်ဆက်ဆံရာမှာ သက်သောင့်သက်သာမဖြစ်ဘူးလို့ ခံစားရလျှင် ဆရာဝန်နဲ့ ပြောဆိုတိုင်ပင်ရပါမယ်။ ဆေးဝါးကုသမှုတွေပြုလုပ်လို့ လဲရနိုင်ပါပြီ’လို့ Dr. Larkin က ထပ်လောင်းပြောကြားသေးတာပါ။ စာတွေဖတ်ချင်သေးတယ်ဆိုရင် ’10 ways to deal with painful sex’ လို ခေါင်းစဉ်တွေကို အင်တာနက်မှာ ရှာဖွေလို့လည်းရတယ်နော်။

(၁၃) နေပူဆာလှုံခြင်း (Sunbathing)

အခင်းလေးခင်းလို့ နေရောင်ကျတဲ့နေရာမှာ လှဲလျောင်းခြင်း သို့မဟုတ် နေရောင်ပြင်းထန်တဲ့ အရိပ်မရှိနေရာမှာ တနေကုန် အလုပ်လုပ် ခြင်းသည့်Ultraviolet ရောင်ခြည်သင့်ကာ အသက်မကြီးရင့်သေးသော အရေးပြားသော်မှ ပျက်စီးစေနိုင်သလို အရေပြားကင်ဆာ ဖြစ်ပွားဖို့ အခွင့်အလမ်းပိုများစေပါတယ်။ တင်းတိပ်ကျခြင်းနဲ့ အနာရောဂါဖြစ်ခြင်းရဲ့ အဆိုးဆုံးအခြေအနေ တိုးမြင့်လာခြင်းတွေလည်း ပါဝင်ပါတယ်။ နေရောင်ကာလိမ်းဆေး (sunscreen)သုံးတာရယ်၊ အမှန်တကယ် ဖုန်းကာပေးနိုင်တဲ့ အဝတ်အစားများဝတ်ဆင်တာရယ် က အထောက်အကူဖြစ်တယ်ခင်ဗျ။ ‘အတိတ်မှာပြုလုပ်ခဲ့တဲ့အမှားတွေကြောင့် ပျက်စီးခဲ့တာကို ဖျက်ပစ်လို့မရပေမယ့် နောင်မှာမဖြစ်ပျက် ဖို့ ကာကွယ်လို့ရပါတယ်၊ ဥပမာ ဆေးလိပ်ဖြတ်ပစ်တာမျိုးပေါ့’ လို့ နယူးယောက်မြို့က အရေးပြားဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်ကြီး Ronal Brancaccio မှပြောထားတာရှိပါရဲ့။

နေလောင်ခံအသားအရေ သို့မဟုတ် ကြေးနီရောင်အသားအရောင်မျိုးလိုချင်တယ်ဆိုရင် နေလောင်မခံပါနဲ့ အလှကုန်ပစ္စည်းတွေနဲ့ လှည့်စားနိုင်ပါကြောင်းပြောပါရစေ။

(၁၄) အချိုရည်လေးတွေ တစ်ကျိုက်နှစ်ကျိုက်(Sipping sweet drinks)

ဆိုဒါအချိုရည်တွေနဲ့ အခြားသော သကြားကဲ သောက်စရာတွေဟာ ကိုယ်အလေးချိန်တက်ဖို့ နည်းလမ်းတွေထဲကတစ်ခုဆိုတာ ကိုယ်တွေသိပြီးဖြစ်မှာပါ။ ဒါပေမဲ့ သကြားမပါ အချိုမပါတဲ့ အချိုရည်(soft drinks)တွေကို ဖန်တီးထားတဲ့ အချိုတုတွေလိုပဲ ဆင်ခြင်သင့် တဲ့စာရင်းထဲတို့ထားသင့်ပါတယ်။ နောက်ဆုံးလေ့လာချက်များအရ diet soda သောက်ခြင်းသည်လည်း ကိုယ်အလေးချိန် တက်ခြင်း၊ အင်ဆူလင်ဓာတ်အပေါ်တုန့်ပြန်မှုမရှိခြင်း (insulin resistance) နဲ့ ဆီးချိုသွေးချို (diabetes) ရောဂါများနှင့် နှီးနွယ်နေတတ်ပါသတဲ့။ Tuffs University ရဲ့ လေ့လာချက်တစ်ခုမှာ diet ပဲဖြစ်ဖြစ် regular cola ပဲဖြစ်ဖြစ် အမြဲသောက်နေတဲ့ အမျိုးသမီးတွေမှာ အရိုး သိပ်သည်းကျစ်လစ်မှု လျော့ပါးနေကြောင်းတွေ့ရပါတယ်။ Johnson City ရှိ Nutrition-In-Sight ပိုင်ရှင် Monique Richard အပြောက ‘ခင်ဗျား ကိုယ်ခန္ဓာအတွင်းက အဟာရဓာတ်တွေကို ဖျက်ဆီးပစ်သလိုဖြစ်နေတာပဲ’တဲ့ ခင်ဗျ။

အချိုရည်ဆိုတာထက် သကြားကိုမရှောင်နိုင်လျင် သဘာဝသစ်သီးတွေကရတတ်တဲ့ အချိုမျိုးကိုသာနှစ်သက်သင့်သလို ဆိုဒါအချိုရည် သောက်မှဆိုပါက diet soda မျိုးရွေးချယ်ပြီး တတ်နိုင်ရင်တော့ သန့်စင်တဲ့ရေကိုသောက်သုံးတာ အကောင်းဆုံးဖြစ်ပါတယ်လို့။

(၁၅) အရန်သင့်အစားအစားတွေ အများအပြားစားသောက်ခြင်း (Eating too much processed food)

Gym မသွားခင် အာလူးကြော်လေးတစ်ထုတ်လောက်ဆွဲပြီးစားတာက ကိုယ်ခန္ဓာအတွက် အကောင်းဆုံးသော အဟာရ… အဲ … လောင်စာကောင်းတစ်ခု မဟုတ်ပါဘူး။ ပြုပြင်ပြင်ဆင်ထားတဲ့ processed foods တွေမှာ အရသာပိုကောင်းအောင်ပြုလုပ်မှုရဲ့ လျို့ဝှက် ချက်က သကြား၊ အဆီနဲ့ ဆိုဒီယမ်ဓာတ်တွေကို အချိန်အတော်များများမှာ ထပ်ပေါင်းအသုံးပြုကြခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ သည်အရာတွေက ကိုယ်တွေရဲ့ ခါးကိုပိုတုတ်စေသလို ကျန်းမာရေးအတွက်လည်း အရေအတွက်တစ်ခုထိ သက်ရောက်တယ်ပေါ့။ သည်လိုအစားအစာ တွေအစား microwave meals လို့ပြောနိုင်တဲ့ အသားငါး၊ သွားရေစာနဲ့ လတ်လတ်ဆတ်ဆတ်ချက်ပြုတ်နိုင်အောင် ပြင်ဆင်ပေးထားတဲ့ အသား(အသားလွှာတွေ၊ အမွှေးနှုတ်ထားတဲ့ ကြက်ကောင်လုံးတွေ)၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေကို အစားထိုးသင့်ပါ တယ်။ ကိုယ်နေတဲ့ တိုက်ခန်းကနေဆင်းပြီး လက်တစ်ကမ်းမှာသွားဝယ်လို့ရတဲ့ ရပ်ကွက်ဈေးပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ကားလေးမောင်းပြီး ငါးမိနစ် ဆယ်မိနစ်လောက်နဲ့ ရောက်မယ့်ဈေးပဲဖြစ်ဖြစ် လတ်လတ်ဆတ်ဆတ်သွားဝယ်ကာ ချက်ပြုတ်ကြော်လှော်စားလိုက်တာက ကျန်းမာရေး အတွက် ပိုကောင်း ကြောင်း Richard ကပြောပါတယ်။

ရေခဲသေတ္တာထဲမယ် မီးဖိုချောင်ဝယ်မရှိမဖြစ်လိုအပ်မယ့် အစားအစာ အမျိုးနှစ်ဆယ်လောက်ကို သပ်သပ်ရပ်ရပ် ထုပ်ပိုးကာ ထည့်ထား သင့်ပါတယ် ခင်ဗျ။

(၁၆) အရက်သေစာ သောက်စားပျော်ပါး (Bingeing on alcohol)

ကိုယ်တွေအများစုသိပြီးသားဖြစ်တဲ့ အယ်လ်ကိုဟော ပမာဏခပ်များများလေး သောက်စားလိုက်မယ်ဆိုရင် ကိုယ်ခန္ဓာအတွက် အဆိပ်အတောက်ဖြစ်စေတယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စမှာ အဓိကအကျဆုံးကတော့ ရေဓာတ်ခန်းခြောက်စေတာပါတဲ့။ ‘ရေဓာတ်ကုန်ခန်းခြင်းပါ။ ခန္ဓာကိုယ်အနေနဲ့ နဂိုအခြေပြန်ဖြစ်အောင်လုပ်ဆောင်တဲ့ ဖြစ်စဉ်မှာ အသက်အရွယ်ရလာပါက ထင်သလောက်မမြန်ဆန်တော့ပါဘူး။’ လို့ Richard ကပြောပါတယ်။ လျော့သောက်ခြင်းက သော့ချက်တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အမျိုးသမီးဆိုပါလျှင် တစ်နေ့တစ်ခွက်ထက်ပိုမသောက် သင့်သလို အမျိုးသားဖြစ်ပါက တစ်နေ့ နှစ်ခွက်ထက်ပိုမသောက်သင့်ပါဘူး။

တစ်ခွက်ဆိုရာမှာ ၅ အောင်စ ဝိုင်တစ်ခွက်၊ ၁၂ အောင်စ ဘီယာတစ်ခွက်၊ သို့မဟုတ် ၁.၅ အောင်စ ဝီစကီတစ်ခွက်လောက်ပေါ့နော်။ 

(၁၇) သူငယ်ချင်းကိစ္စနဲ့ပဲ အချိန်ကုန် ("Friending" instead of socializing)

ကိုယ့်စိတ်ခံစားချက်ကို ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် လိမ်လည်လှည့်ဖြားဖို့ Facebook နဲ့ Twitter တို့လိုလူမှုကွန်ရက်တွေကတစ်ဆင့် ထွက်ပေါက်အဖြစ် အသုံးပြုဖြစ်နေသလား ဆန်းစစ်ပါ။ ‘မိမိရဲ့ ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါးကျန်းမာရေးအတွက် လူ့ပတ်ဝန်းကျင်မှာပဲ နေထိုင်အသက် ရှင်ဖို့ဆိုတာ အလွန်အရေးပါပါတယ်၊ သည်အချက်ဟာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျန်းမာရေးအတွက်လည်း ရိုက်ခတ်မှုရှိပါတယ်’ လို့ Provino ကပြောပါတယ်။ အလုပ်မအားလို့ပဲဖြစ်ဖြစ် တစ်ယောက်တည်းနေကျင့်ရှိလို့ပဲဖြစ်ဖြစ် တကယ့်လူမှုအဝန်းအဝိုင်းထဲမှာ နေထိုင်အသက် မရှင်ဘဲ အင်တာနက် အွန်လိုင်းပေါ်မှာပဲ အချိန်မကုန်သင့်တာကို အဓိကပြောလိုခြင်းဖြစ်ပါတယ်။

ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေသုံးတာကို ခဏရပ်တန့်လိုက်ပြီး သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ မိသားစုဝင်တွေရယ် အပြင်ထွက်ကာ မုန့်သွားစားတာ၊ ဈေးဝယ်ထွက်တာပြုလုပ်ပါ။ ဒီဂျစ်တယ် detox တွေကနေ ခဏတာကင်းလွတ်ခွင့်ရယူသင့်တာပေါ့ဗျာ။

(၁၈) မိသားစုကျန်းမာရေးရာဇဝင်ကို မြေလှန်ခြင်း (Failing to discuss family health history)

အထက်ပါအကြောင်းအရာကို သဘောကျ သို့မဟုတ် သဘောမကျဆိုသော်ငြား ကိုယ်တွေရဲ့မျိုးရိုးဗီဇဟာ ကျန်းမာရေးကိစ္စရပ်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သိထားသင့်တဲ့အဓိကအချက်ထဲမှာပါကြောင်း ထည့်သွင်းစဉ်းစားဖို့လိုပါတယ်။ ကိုယ်တွေအသက်အရွယ်ဟာ သုံးဆယ်ဝန်း ကျင်ပဲရှိသေးတယ်ဆိုပါလျှင် ရင်သားကင်ဆာ သို့မဟုတ် သားဥအိမ်ကင်ဆာမျိုး ကိုယ်တွေမိသားစုကျန်းမာရေးရာဇဝင်မှာ ရှိခဲ့ကြောင်း သမားတော်အနေနဲ့ သတိပြုမိဖို့ခဲယဉ်းပါတယ်။သူမအနေနဲ့ ကိုယ်တွေအရွယ်မှာ သည်ရောဂါတွေရဲ့ အစောပိုင်းလက္ခဏာကိုပါ ထည့်သွင်းဆန်းစစ်ဖို့ အာရုံမစိုက်မိခြင်းမျိုးဖြစ်တတ်တာကိုး။ သိရှိမှသာ ခပ်စောစောလေးကုသပျောက်ကင်းနိုင်တယ်မဟုတ်လား။

ဒါကြောင့် မိမိ မိသားစုရဲ့ ကျန်းမာရေးရာဇဝင်ကို သေချာလေ့လာသင့်ပြီး သည်အကြောင်းခြင်းရာတွေကို ဆရာဝန်နဲ့တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရာ မှာထည့်သွင်းပြောပြဖို့ အရေးပါတာ သတိပြုပါ။

(၁၉) ကုသဖို့ထက် ကာကွယ်ဖို့ကို အာရုံမကပ်ခြင်း (Not making time for preventive care)

အသက်သုံးဆယ်အရွယ် အမျိုးသမီးအတော်များများဟာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ ဂရုစိုက်ဖို့အချိန်သိပ်မယူမိကြတာ အမှန်ပါပဲ။ အဲဒါကြောင့်လဲ အချို့သောကိစ္စရပ်တွေမှာ အရှုံးပြကြတာဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ်တွေခန္ဓာကိုယ်ထဲမယ် ကိုယ်လက်စထရောဘယ်လောက်ရှိနေသလဲ စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးတာမျိုး မလုပ်ကြတော့ အသက်အရွယ် ၄၀နှစ်နဲ့ ၅၀နှစ်တွေမှာ နှလုံးရောဂါခံစားရစေဖို့ မိမိဘာသာအထိုင်ချနေဟန် မျိုးဖြစ်နေပါပြီ။ ကဲ ရင်သားမယ် အကျိတ်ရှိမရှိစစ်ဆေးတာမျိုး၊ သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာရှိမရှိ ဆေးစစ်တာမျိုး၊ အခြားသော ကျန်းမာရေး စစ်ဆေးမှုတွေ ခပ်စောစောပြုလုပ်ထားမယ်ဆိုရင် ကင်ဆာရောဂါလိုမျိုးအတွက် ခပ်စောစောအဆင့်မှာတင် ကုသဖို့လွယ်ကူသွားနိုင် တာပေါ့ဗျာ။

အရွယ်ရောက် လူလတ်ပိုင်းတွေအတွက်က ကာကွယ်ထားခြင်းသည် ကျန်းမာပျော်ရွှင်စွာအသက်အရွယ်ကြီးဖို့ဆိုတဲ့မျှော်မှန်းချက်အဖြစ် အထောက်အကူကောင်းပေးပါတယ်။

(၂၀) ကာကွယ်ဆေးများ မထိုးနှံခြင်း (Skipping recommended vaccines)

ကလေးသူငယ်တွေသာ ကာလအပိုင်းအခြားအလိုက် ကာကွယ်သင့်သောရောဂါများအတွက် ကာကွယ်ဆေးထိုးနှံကြရတာမဟုတ်ပါဘူး။ လူကြီးတွေအတွက်လည်း ထိုးနှံသင့်သောကာကွယ်ဆေးတွေရှိကြပါတယ်။ အသက်ငယ်စဉ်ကတော့ တုတ်ကွေးကာကွယ်၊ ရေကျောက် ကာကွယ်၊ ဝက်သက်ကာကွယ်ဆေး စသဖြင့်ထိုးကြတယ်မဟုတ်လား။ အသက်အရွယ်ရလူကြီးများအဖို့တော့ မိမိတို့အသက်ရှင်လုပ်ကိုင် နေရတဲ့ ဘဝဟန်ပန် လုပ်ငန်းခွင်အလိုက် ကာကွယ်ဆေးထိုးရတဲ့အမျိုးအစားတော့ အနည်းငယ်ကွာတာပေါ့။ အရွယ်ရောက်သူ ၅သောင်း လောက်ဟာ ကာကွယ်ဆေးဖြင့်ကာကွယ်လို့ရတဲ့ရောဂါများကြောင့် နှစ်စဉ်သေဆုံးနေကြရပါတယ်။

ဒါကြောင့် ကိုယ်တွေလည်း ဖျားနာခြင်းအန္တရာယ်နဲ့ အခြားသောရောဂါအန္တရာယ်တွေ မကူးစက်ခံ၊ မဖြစ်ပွားရစေဖို့ လျော့ချဖို့ ကာကွယ်ဆေးတွေထိုးထားကြပါစို့လို့။

Alex Aung (20 April 2020)

Credit: https://health.com 

(Zawgyi) 

အသက္ (၄၀)အရြယ္မတိုင္ခင္ ရပ္တန္႔သင့္ေသာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အမွားအယြင္းအခ်ိဳ႕ (Health Mistakes to Stop Before You’re 40)

‘ဘ၀ဆိုတာ အသက္ ေလးဆယ္မွစတာ’ သည္စကားကိုၾကားဖူးေနၾကျဖစ္လိမ့္မယ္ထင္ပါတယ္။ ကိုယ္ဘာလုပ္ေနတယ္၊ လုပ္မိတယ္ ဆိုတာ သတိျပဳ သတိမူမိခ်ိန္မယ္ အဆိုပါစကားေလးကို ဂရုထားသင့္တယ္ေပါ့ခင္ဗ်ာ။

အသက္အရြယ္ငယ္ရြယ္စဥ္တုန္းကေတာ့ ကိုယ္ဟာ တစ္သက္တာလံုး လန္းဆန္းတက္ၾကြစြာ ရွင္သန္သြားႏိုင္မယ္လို႔ ခံစားၾကတာပါ။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ အခ်ိန္ကာလေတြကိုျဖတ္သန္းလာျပီးေနာက္ အဆိုပါအျမင္ဟာ မစစ္မွန္ေၾကာင္း လက္ေတြ႕သိရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ကိုယ့္က်န္းမာေရးကို ေရာဂါအေျခအေနတစ္ခုခုလာေရာက္မရိုက္ခတ္ခင္အေျခအေနမွာ လက္ေတြ႕အျဖစ္မွန္ကို ေသေသခ်ာခ်ာ သတိမူ မိဖို႔ေတာ့ ေကာင္းတာေလ။ မသိသားဆိုးရြားစြာ ျပဳက်င့္ျဖစ္ေသာ အမူအက်င့္ဆိုးအခ်ို႕ရယ္၊ က်န္းမာေရးအတြက္ လံုျခံဳစိတ္ခ်ရတယ္လို႔ လက္ခံက်င့္သံုးေနတဲ့အခ်က္တစ္ခ်ို႕ရယ္ဟာ ကိုယ္ေတြက်န္းမာေရးကို ဆိုးရြားစြာထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ့္ဘ၀က လူလတ္ပိုင္းဘ၀ အျဖစ္စတင္ခ်ိန္မွာ က်န္းမာေရးႏွင့္ ဘ၀ေနထိုင္မႈဟန္ပန္ေတြရဲ႕ အက်ိဳးသက္ေရာက္ခြင့္မျပဳသင့္ဘူးေပါ့။

ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ခႏၶာအတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားေသာ အေျပာင္းအလဲအခ်ိဳ႕ကို အသက္အရြယ္ပိုပိုျပီး မအိုမင္းလာခင္ျပင္ဆင္ႏိုင္ဖို႔ ေျပာျပပါရေစ။

(၁) အျပာေရာင္အလင္း (Avoid Blue Lights)

၂၀၁၁ ခုႏွစ္ Harvard ရဲ႕ေလ့လာဆန္းစစ္မႈအရ TVs ေတြ၊ Mobile Device ေတြ၊ လက္နဲ႔ကိုင္တြယ္ျပီးအသံုးျပဳရတဲ့ Remote Control လိုပစၥည္းေတြမွာသံုးတဲ့ blue lights ေလးေတြဟာ ေရာဂါအေတာ္မ်ားမ်ားရဲ႕ အေျခအေနအခ်ိဳ႕ကိုျဖစ္ေပၚတိုးပြားေစပါတယ္။

ေအာက္ပါေရာဂါအခ်ိဳ႕အပါအ၀င္ျဖစ္ပါတယ္။

အမ်ိဳးအစား (၂) ဆီးခ်ိဳ (Type 2 diabetes)၊

ႏွလံုးေရာဂါ (Heart disease)၊

အ၀လြန္ေရာဂါ (Obesity)၊

အိပ္မေပ်ာ္သည့္ေရာဂါ (Insomnia)၊

တစ္ခ်ိန္လံုး တီဗီထိုင္ၾကည့္ေနတာမ်ိဳး၊ ဂိမ္းကစားေန စာဖတ္ေနတာမ်ိဳး အလုပ္တစ္ခုကိုစြဲစြဲျမဲျမဲလုပ္ေနတာမ်ိဳးစတဲ့ လုပ္လက္စအလုပ္ ေတြကိုရပ္တန္႔လို႔ မတ္တပ္ရပ္ကာ အိမ္မႈဗာဟီရအလုပ္အခ်ိဳ႕ကို အခ်ိန္တစ္နာရီၾကာတိုင္း ဆယ္မိနစ္ေလာက္ထထလုပ္ေဆာင္ေပးပါ။

(၂) အိပ္စက္ခ်ိန္လံုေလာက္ပါေစ (Not making sleep a priority)

ကိုယ္ေတြကိုင္တြယ္ေနၾက မိုဘိုင္းဖုန္းေတြလိုပါပဲ ကိုယ္ေတြခႏၶာကိုယ္နဲ႔ ဦးေဏွာက္ဟာ ျပန္လည္စတင္ဖို႔ (reboot) ၊ ျပန္အားျဖည့္ဖို႔ (recharge) လိုပါတယ္။ အသက္ ၁၈ႏွစ္မွ ၆၄ႏွစ္အတြင္း အရြယ္ေရာက္သူလူၾကီးေတြဟာ တစ္ညကို အနည္းဆံုး ၇နာရီကေန ၉နာရီထိ လံုလံုေလာက္ေလာက္အိပ္စက္ဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။ မ်က္စိမမွိတ္ အိပ္ခ်ိန္ေတြကိုေက်ာ္လႊားပစ္ျခင္းျဖင့္ ကိုယ္ေတြက်န္းမာေရးကို အေရအတြက္တစ္ခုထိ ရိုက္ခတ္ခ်က္ေတြရွိလာမွာပါ။ ေသြးတိုး (hypertension) ပိုတက္လာျခင္း၊ ေလျဖတ္ျခင္း (stroke) ႏွင့္ အ၀လြန္ျခင္း (obesity) ေတြအပါအ၀င္ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္းျဖစ္စဥ္အတြက္ အေၾကာင္းအရာတစ္ရပ္ျဖစ္ေနႏိုင္သလို အိပ္ခ်ိန္နည္းပါးျခင္းဟာ ဇီ၀ကမၼအရ အိုမင္းရင့္ေရာ္လာဖို႔ ေထာက္ကူအားေပးတဲ့ အခ်က္တစ္ခုလည္းျဖစ္ႏိုင္တာပါ။ ရွိရင္းစြဲ အသက္ထက္ပိုအိုသလိုျဖစ္ေနျခင္း မ်ိဳးေပါ့ေနာ္။ 

သက္ေသာင့္သက္သာအိပ္စက္မႈတစ္ခုျဖစ္ႏိုင္ေအာင္ ဖန္တီးပါ။ လက္ကိုင္ဖုန္းေတြ ၾကိဳးဖုန္းေတြ အိပ္ရာအနီးအနားမွာ တစ္လံုးမွ မထားဘူး၊ အလုပ္အေၾကာင္း စီးပြားေရးကိစၥ လူမႈေရးရာေတြ အားလံုး မသက္ဆိုင္သလိုမ်ိဳးထားလိုက္မယ္၊ အိပ္စက္မရ ဗိုက္ျပည့္ အင့္ေနေအာင္ ညစာမစားေသာက္ထားဘူး စသည့္အခ်က္အလက္ေတြ ေသခ်ာျပင္ဆင္ျပီးအိပ္စက္ရင္ အနည္းဆံုး သက္ေသာင့္ သက္သာျဖစ္တဲ့ အိပ္စက္ျခင္းတစ္ခုပိုင္ဆိုင္ရမွာပါ။

(၃) သြားေသခ်ာတိုက္ပါ (Brush Your Teeth AND Floss)

လူအေတာ္မ်ားမ်ားသူတို႔ရဲ႕သြားေတြကို ဘရပ္ရွ္နဲ႔သြားတိုက္ၾကေပမယ့္ သြားၾကားကိုသန္႔စင္ေစရန္အသံုးျပဳတဲ့ ခ်ည္ၾကိဳးနဲ႔ သန္႔စင္တဲ့ အဆင့္ကို ေက်ာ္လႊားသြားတတ္ၾကပါတယ္။ သြားအက်ိဳအၾကားကိုသန္႔ရွင္းေစတဲ့ အဲသည့္အဆင့္ကို ကိုယ္လုပ္ေနၾက လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ ကိစၥရပ္ေတြရဲ႕အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုအျဖစ္ ထားရပါမယ္။ စားၾကြင္းစားက်န္ေတြဟာ မာခဲလာျပီး ခ်ိဳး(ဂ်ိဳး)ျဖစ္လာရင္း အဂၤေတလို အဆိုင္ အခဲဖြဲ႕သြားႏိုင္လို႕ပါ။ သြားဖံုးဆိုင္ရာေရာဂါေတြကို မ်ားေသာအားျဖင့္လူေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕အသက္ေလးဆယ္အစပိုင္းေတြမွာ စတင္ခံစား ၾကရပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ကေတာ့ အသက္သံုးဆယ္၀န္းက်င္ကတည္းက စတင္ခံစားေနၾကရပါျပီ။ ေလ့လာမႈမ်ားစြာအရ သြားဖံုးေရာဂါနဲ႔ ႏွလံုးေရာဂါတို႔ဟာ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ဆက္စပ္ဆက္ႏြယ္ေနတတ္ၾကေၾကာင္း သက္ေသျပျပီးျဖစ္ပါတယ္။

(၄) အစားေရွာင္ျခင္း (Stop Fasting)

ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ခ်ေနခ်ိန္မို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေန႔အခ်ိန္ အလုပ္ကိစၥမ်ားေနလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ အစားအစာေတြကို ခပ္ျမန္ျမန္ပဲစားေသာက္လိုၾက မစားဘဲေနၾကတာမ်ိဳးလုပ္ၾကပါတယ္။ ကံဆိုးခ်င္ေတာ့ အစားအစာစားေသာက္ခ်ိန္ေက်ာ္ပစ္တာမ်ိဳး မစားေတာ့တာမ်ိဳးေတြဟာ ကိုယ္ခႏၶာ သြယ္လ်ေရးလုပ္ငန္းစဥ္ကို အကူအညီမျဖစ္ပါဘူး။ သည္လိုလုပ္ျခင္းျဖင့္ အစားအစာစားေသာက္ခ်ိန္မွာ ပိုမိုစားေသာက္မိဖို႔၊ အဟာရ မျဖစ္တဲ့ သြားေရစာေတြကို စားေသာက္မိဖို႔ ၾကီးမားတဲ့အခြင့္အလမ္းတစ္ခုျဖစ္ေစႏိုင္တာေပါ့။ ထပ္ေပါင္းေျပာရရင္ အစားအစာမစား ေသာက္ျခင္းဟာ ကိုယ္ခႏၶာရဲ႕ ျဖစ္စဥ္ေျပာင္းလဲမႈ (metabolism) ကိုေႏွးေကြးသြားေစျပီးေနာက္ ဆီးခ်ိဳ အမ်ိဳးအစား (၂) ျဖစ္ဖို႔ ဦးတည္ သြားေစပါတယ္။ အနည္းဆံုး အသက္ (၄၀)ႏွစ္နဲ႔အထက္ ၆၆%ေသာ အရြယ္ေရာက္လူၾကီးေတြမွာ ဆီးခ်ိဳျဖစ္ဖို႔ အေျခအေနေတြက နည္းစပ္ေနတယ္ဗ်။ ေျဖရွင္းဖို႔ကေတာ့ အလြယ္ေလးပါပဲ။ ရိုးရွင္းျပီးက်န္းမာေရးနဲ႔ညီညြတ္တဲ့ နံနက္စာကို စားေသာက္ျခင္းျဖင့္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ခ်ေရးမွာ အကူအညီျဖစ္သလို ကိုယ္တြင္းစြမ္းအင္နဲ႔ အာရံုစူးစိုက္ႏိုင္မႈကို တိုးပြားေစႏိုင္ပါတယ္။

(၅) က်န္းမာေရးအခ်က္ျပမႈေတြကို လစ္လ်ဴရႈျခင္း (Ignoring health warning signs)

ရႈံ႕မဲ့ရသည္အထိ နာက်င္ကိုက္ခဲမႈတစ္ခုခုခံစားရသလား၊ ေလဟာနယ္ထဲေရာက္ေနသလို မူးေ၀မႈတစ္ခုခံစားရဘူးလား။ တစ္စံုတစ္ရာမွာ အလြဲလြဲအေခ်ာ္ေခ်ာ္ျဖစ္ျခင္းျဖင့္ ကိုယ္ခႏၶာက သံလြန္စအျဖစ္ အခ်က္ျပတာအေပၚ ဂရုတစိုက္ရွိရမွာပါ။ ဘယ္လိုအခ်က္ေလးေတြက ဘယ္ေရာဂါလကၡဏာျဖစ္ႏိုင္တယ္ ဘယ္လိုခံစားခ်က္ကဘာေၾကာင့္ဆိုေသာ က်န္းမာေရးျပႆနာေတြကို ခပ္ေစာေစာအေျဖရွာႏိုင္ခဲ့ ပါက ကုသမႈေကာင္းေကာင္းလုပ္ႏိုင္သလို ဆင့္ပြားေရာဂါေတြၾကီးမလာေအာင္လည္း တားႏိုင္ပါတယ္။ Dr. Taber ေျပာတာကေတာ့ ‘မေျပာမဆိုနဲ႔ သူတို႔ရင္သားထဲအၾကိတ္တစ္ခုေတြ႕လို႔ အံအားတသင့္ေရာက္လာတဲ့ အမ်ိဳးသမီးအေရအတြက္ အေတာ္မ်ားပါတယ္’တဲ့။ ‘သူတို႔ျပသတိုင္ပင္မယ့္သူဟာ ယံုၾကည္လို႔ရမယ့္သူလို႔ သိရွိခ်င္ၾကေသးတာ’ဆိုပဲ။ လူနာအမ်ားအျပားဟာ ေၾကာက္လန္႔စိတ္၊ ရွက္ရြံ႕စိတ္၊ သို႕မဟုတ္ သူတို႔ထင္ျမင္ခ်က္မွားယြင္းေနတယ္လို႔ ေတြးတတ္ၾကတယ္လို႔ ေဒါက္တာကေျပာပါေသးတယ္။

ဆရာ၀န္နဲ႔ ေတြ႕ဆံုျပသမႈမျပဳလုပ္ခင္ ေမးျမန္းတိုင္ပင္ခ်င္တဲ့ ေမးခြန္းေတြကို စာရြက္ေပၚမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေသခ်ာေရးျခစ္ စာရင္းတို႔ထားပါ။

(၆) စီးကရက္ေလးတစ္ဖြာ ႏွစ္ဖြာ [Sneaking a cigarette (or two)]

တစ္ဖြာရွဴရႈိက္မိရင္ စြဲလမ္းေသးဆိုတဲ့ စာသားပါ မူးယစ္ေဆးပညာေပးေတးသီခ်င္းကိုၾကားဖူးၾကမယ္ထင္ပါတယ္။ တစ္ေန႔လံုးကိုမွ စီးကရက္ တစ္လိပ္ေသာက္တာပါတို႔ တစ္ဖြာႏွစ္ဖြာရယ္ပါတို႔ ဆင္ေျခလက္ေျခေပးၾကေပမယ့္ တစ္ခါတရံ တကယ့္ကိုမွ တစ္ဖြာေလးပဲ ဆိုသူမွလြဲလို႔ စီးကရက္၊ေဆးလိပ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို ေသာက္သံုးတတ္သူျဖစ္ပါက ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးျခင္းျဖင့္ ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္မယ့္ႏႈန္း၊ အဆုတ္ကင္ဆာ၊ ေလျဖတ္ျခင္းႏွင့္ မသိသားဆိုးရြားေသာ အျခားက်န္းမာေရးအေျခအေနျဖစ္ပြားျခင္းအမႈ ျမင့္တက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အသက္ ေလးဆယ္မတိုင္ခင္အထိ စီးကရက္၊ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးျခင္း ဆက္ႏြယ္ပတ္သက္ျခင္းမကင္းဆိုပါလွ်င္ အရြယ္မတိုင္ခင္ ေသဆံုးဖို႔ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ အခြင့္အလမ္းရွိတယ္ဆိုတာသိထားရပါမည္။ တကယ္လို႔ အသက္အရြယ္ ေလးဆယ္ေက်ာ္လို႔ ငါးဆယ္ႏွစ္ အေစာပိုင္းမွာပဲ ေဆးလိပ္ျဖတ္လိုက္ပါလွ်င္ က်န္းမာေရးအႏၱရာယ္ သံုးပံုႏွစ္ပံုခန္႔ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ကိုယ့္ကိုယ္ခႏၶာ မပ်က္စီးမယိုယြင္းေအာင္ မိမိကိုယ္တိုင္ထိန္းသိမ္းလို႔ရေသးတယ္ဆိုတာပါပဲ။

“ေဆးလိပ္ကင္းမဲ့ေရးဇံု”သတ္မွတ္ထားတဲ့ အပန္းေျဖေနရာေတြပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အစိုးရက ၾကပ္မတ္ေဖာ္ေဆာင္ေပးေနတဲ့ ေဆးလိပ္ျဖတ္ႏိုင္တဲ့ ေဆးျဖတ္စခန္းေတြကို သြားလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ နီကိုတင္းနဲ႔ေ၀းရာေနရာမွာ ခဏတာေရွာင္ေနလိုက္ပါ။

(၇) အငန္ဓာတ္စားလြန္းျခင္း (Eating too much sodium)

ဆိုဒီယမ္ဆိုတဲ့ ဆားမွာအဓိကပါ၀င္တဲ့ဓာတ္ဟာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ခ်သူမ်ား စားေသာက္သံုးစြဲေနတဲ့ အစားအေသာက္ပစၥည္း အခ်ိဳ႕မွာပါ မသိမသာပါ၀င္ေနတတ္တာကို သတိမူရပါမယ္။ ေပါင္မုန္႔ေတြ၊ အသင့္ခ်က္ျပဳတ္ႏိုင္တဲ့ အသားလႊာေတြ၊ အသားေတြ၊ စြပ္ျပဳတ္၊ ဒိန္ခဲ၊ ေဆာ့စ္နဲ႔ အသုပ္လုပ္ရာမွာထည့္တဲ့ စားျမိန္ရည္ေတြ၊ ျပီးေတာ့ အျခားေသာ အတြဲအစပ္သံုးပစၥည္းေတြမွာ ဆိုဒီယမ္က ပါ၀င္ေနပါတယ္။ လူအမ်ားစုဟာ မိမိခႏၶာကိုယ္အတြက္ လိုအပ္တဲ့ ဆိုဒီယမ္ပမာဏထက္ပိုျပီး စားေသာက္သံုးစြဲေနၾကတာပါ။ ေန႔တစ္ေန႕ အတြက္ အျမင့္ဆံုးစားသံုးႏိုင္တဲ့ ပမာဏသည္ လက္ဖက္ရည္ဇြန္း တစ္၀က္ေလာက္သာလို႔ ေထာက္ခံေျပာဆိုထားပါတယ္။ လိုအပ္သည္ ထက္ပိုမိုသံုးစြဲပါက ေသြးဖိအားတိုးျခင္း၊ ေလျဖတ္ျခင္းနဲ႔ ႏွလံုးေရာဂါရဲ႕ အဓိကအေၾကာင္းရင္းတစ္ရပ္ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္ဗ်။

ကိုယ္စားေသာက္မယ့္အစားအေသာက္ရဲ႕ ထုပ္ပိုးထားတဲ့ပစၥည္းေပၚက အညႊန္းစာသားေတြကို အရင္ဆံုး ဂရုတစိုက္ေသခ်ာဖတ္ရႈကာ တစ္ရက္တာအတြက္ဆိုလွ်င္ ၂၃၀၀ မီလီဂရမ္ေအာက္ (ကိုယ့္မွာ ေသြးဖိအားမ်ားတတ္တဲ့ အေျခအေနရွိပါက ၁၅၀၀ မီလီဂရမ္) ေရာက္ေနဖို႔တြက္ခ်က္ျပီး ျပင္ဆင္စားသံုးရပါမယ္။

(၈) ေရသိပ္မေသာက္ျခင္း (Being dehydrated all the time)

ေရဟာ ကိုယ္ခႏၶာကိုဖံုးအုပ္ထားတဲ့ အေရျပားအပါအ၀င္ ကိုယ္တြင္းအဂၤါမ်ားနဲ႔ ဆဲလ္တိုင္း (cells)ကို အားအင္ျဖစ္ေစ အဟာရအျဖစ္ အေထာက္အကူျဖစ္ေစပါတယ္။ ကိုယ္ေတြအသက္အရြယ္ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေရဓာတ္ပိုမိုျပည့္၀ေနဖို႔ဆိုတာ အဓိကအေရးၾကီးတဲ့အခ်က္ တစ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ အရြယ္ေရာက္လူၾကီးေတြဟာ သူတို႔လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ အလုပ္အခ်ိဳ႕ေၾကာင့္ ေရဓာတ္ဆံုးရႈံးဖို႔ အျမဲအခြင့္အလမ္းရွိေနလို႔ပါ။ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ အလိုလိုက္လို႔ ေမာနင္းပက္ တစ္ခြက္ ဒါမွမဟုတ္ ေရဆာတာကိုမသိဘဲ အခ်ိဳရည္ေတြ ေသာက္သံုးျခင္းတို႔ဟာ ေရဓာတ္လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရေစႏိုင္ပါဘူး။ ေရဆာျခင္းကို ေရေသာက္ျခင္းျဖင့္ ေကာ္ဖီတို႔ သၾကားမပါေဖ်ာ္ရည္တို႔ ေသာက္မိတာကိုေလ်ာ့ပါးေစမွာပါ။

ဆီးသြားခ်ိန္မွာ ဆီးအေရာင္ဟာ အ၀ါရင့္ေရာင္ျဖစ္ေနပါလွ်င္ ကိုယ္ခႏၶာအတြင္း H2O သြင္းဖို႔ အခ်က္ျပေနျပီျဖစ္ေၾကာင္း သတိမူရပါမယ္။

(၉) ႏို႔ထြက္ပစၥည္းေတြကိုေရွာင္ျခင္း (Avoiding dairy products)

ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ခ်ဖို႔ ကယ္လိုရီတြက္ခ်က္စားေသာက္ေနၾကေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား သို႕မဟုတ္ ေလပူထတာမ်ိဳးနဲ႔ ရင္ျပည့္ရင္ကယ္ ျဖစ္ေနတတ္သူအမ်ားစုဟာ ႏို႔ထြက္ပစၥည္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ဖို႔ၾကိဳးစားၾကပါတယ္။ သူတို႔ကိုယ္ခႏၶာဟာ အရိုးပေဒသာျဖစ္ေနျခင္း မျဖစ္ျခင္း သိပ္ဂရုမျပဳတတ္ၾကပါဘူး။ Lisa Larkin (MD, director of the University of Cincinnati Women's Health Center) ေျပာတာက ေတာ့ ‘အသက္အရြယ္ ၂၀ႏွစ္နဲ႔ ၃၀ႏွစ္ေတြမွာ အရိုးက်န္းမာေရးအတြက္ ကယ္လ္ဆီယမ္ဓာတ္မ်ားမ်ားမွီ၀ဲဖို႔ တကယ္ တကယ့္ကို အေရးၾကီးပါတယ္။ အသက္အရြယ္ သံုးဆယ္ျပည့္ျပီးေနာက္ပိုင္းမွာ အရိုးသိပ္သည္းဆတျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့နည္းလာတတ္လို႔ပါပဲ။’

‘အမ်ိဳးစံုေသာ အစားအေသာက္ေတြကတစ္ဆင့္ တစ္ရက္ကို ကယ္လ္ဆီယမ္ဓာတ္ ၁၀၀၀ မီလီဂရမ္ (1000 mg) ေလာက္ စားေသာက္/ ရရွိျခင္းမျဖစ္ႏိုင္ပါက ကယ္လ္ဆီယမ္ဓာတ္ျဖည့္စြက္ဖို႔ calcium supplement တစ္ခုခုမွီ၀ဲရပါမယ္’ လို႔ Dr. Larkin က အၾကံဉာဏ္ေပး ပါတယ္။

(၁၀) ဆရာ၀န္မ်ားကို လိမ္ညာျခင္း (Lying to your doctor)

လူနာေတြက လိမ္ညာသလို ဆရာ၀န္ေတြကလည္း သိေနပါတယ္။ ေလ့လာမႈစစ္တမ္းတစ္ခုအရ ၇၇ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္မ်ားေျပာၾကားတာက လူနာေလးေယာက္မွာ အနည္းဆံုးတစ္ေယာက္ေလာက္ကေတာ့ သူတို႔က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္ လို႔ အေၾကာင္းအရာအခ်ိဳ႕ကိုထိန္ခ်န္ျခင္း သို႕မဟုတ္ လိမ္လည္ထားျခင္းမ်ိဳး ၊ ၂၈ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ တစ္၀က္ေလာက္ သို႕မဟုတ္ အျပည့္အ၀ အမွန္လို႔ယံုၾကည္ရႏိုင္ပါသတဲ့။ ကိုယ္ေတြအရြယ္မွာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာကိစၥရပ္အခ်ိဳ႕ကို ျပႆနာတစ္ခုအသြင္ရင္ဆိုင္ရစ အခ်ိန္မယ္ မုသားျဖဴပဲျဖစ္ျဖစ္ အနည္းငယ္ေလာက္ပဲျဖစ္ျဖစ္ လိမ္လည္ေျဖၾကားလိုက္ျခင္းျဖင့္ က်န္းမာေရးအတြက္ အႏၱရာယ္တစ္ခု ယူေဆာင္လာႏိုင္တဲ့အေျခအေနပါ။ သတိထားဖို႔လိုပါတယ္။

မိမိခံစားေနရေသာ ေရာဂါအေျခအေနကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း အေကာင္းမြန္ဆံုးေျပာၾကား သို႕မဟုတ္ ေျဖၾကားေပးဖို႔လိုပါတယ္။ ‘သမားေတာ္မ်ားဟာ သူတို႔သိလိုက္ရတဲ့အေျခအေန၊အေၾကာင္းအရာေတြအေပၚမူတည္၍သာ အေကာင္းဆံုးညႊန္ၾကားကုသႏိုင္ၾကတယ္’ လို႔ Dr. Larkin ကေျပာပါတယ္ ခင္ဗ်။

(၁၁) ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကို သတိမမူျခင္း (Skipping the weight room)

ေကာင္းမြန္ျပည့္စံုလွပါတယ္ဆိုတဲ့ ကိုယ္ကာယေလ့က်င့္စဥ္ အစီအစဥ္ေတြမွာ strength training မပါလ်င္မျပည့္စံုဘူးလို႔ေျပာလို႔ရ ပါတယ္။ အဆိုပါေလ့က်င့္စဥ္ဟာ ၾကြက္သားေတြကို က်စ္လစ္ေတာင့္တင္းေစတယ္၊ ကိုယ္တြင္းေျပာင္းလဲမႈျဖစ္စဥ္ကို တြန္းအားေပး တယ္ (boost metabolism) ၊ အရိုးေတြကို ခိုင္မာက်စ္လစ္ေစတယ္ေလ။ ေလ့လာခ်က္မ်ားအရ အဆိုပါေလ့က်င့္စဥ္ဟာ သက္ေသာင့္ သက္သာ လိုက္ေလ်ာညီေထြေျပာင္းလဲႏိုင္မႈ (flexibility) ၊ ဟန္ခ်က္ညီမႈ (balance) နဲ႔ ေသြးတြင္းေအာက္ဆီဂ်င္ပမာဏ လည္း တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစပါတယ္။ သည္လို ကိုယ္ကာယ ၾကံ့ခိုင္က်န္းမာေရး အက်ိဳးေက်းဇူးေတြဟာ ကိုယ္ေတြလို အသက္ ၄၀ ၀န္းက်င္ ေတြအတြက္ အေတာ္အေရးပါပါတယ္။ အသက္ ၅၀ႏွစ္၀န္းက်င္ရွိ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ တစ္၀က္ေလာက္မွာ တင္းပါးဆံု၊ ခါး သို႕မဟုတ္ ေက်ာရိုးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ နာက်င္တာ က်ိဳးပဲ့တာမ်ိဳးေတြ သူတို႔ဘ၀သက္တမ္းတေလ်ာက္ ခံစားဖူးၾကတယ္ေျပာတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း အရိုးေတြကို က်စ္လစ္ေစ သန္မာေစတဲ့ strength exercises ေတြဟာ အရိုးကၽြတ္ဆတ္တဲ့ေရာဂါ (brittle-bone disease) ျဖစ္ႏိုင္ေျခကို ေလ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ပါတယ္ ခင္ဗ်။

Gym ကိုမသြား အိမ္မွာတင္လုပ္ေဆာင္လို႔ရတဲ့ ကိရိယာလြတ္ေလ့က်င့္ခန္းေတြ၊ အဆင္သင့္အေလးေတြတပ္ဆင္ျပီးသား weight machines ေတြ၊ ေမ်ာ့ၾကိဳးေတြ (elastic bands) သို႕မဟုတ္ မိမိကိုယ္အေလးခ်ိန္ကို အသံုးျပဳျပီး လုပ္ေဆာင္ရတဲ့ resistance training (အဲ….ဒိုက္ထိုးတာတို႔ ထိုင္ထေလ့က်င့္ခန္းတို႔လိုမ်ိဳး)မ်ားကို ကိုယ္ကာယၾကံ့ခိုင္ေရး လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ အစီအစဥ္ထဲမွာ အေသအခ်ာ ထည့္သြင္းေဖာ္ေဆာင္လို႔ရေနတာ ဂရုျပဳၾကရပါမယ္။

(၁၂) လိင္ဆက္ဆံမႈမျပဳလုပ္ျခင္း (Not having sex)

အသက္ ၃၀ႏွစ္မ်ားမယ္ ကိုယ္ေတြရဲ႕ ကေလးငယ္မ်ားနဲ႔ မ်ားေျမာင္လွေသာ အလုပ္ကိစၥမ်ားရဲ႕ ေျခခ်ဳပ္ထားမႈေၾကာင့္ လိင္မႈကိစၥဆိုတာ ကို ေဘးတြန္းပို႔ျခင္းခံထားရပါတယ္။ ကေလးေတြလည္း တျဖည္းျဖည္းအသက္ပိုၾကီးလာ အလုပ္ေတြလည္းအေတာ္အသင့္ေခ်ာင္လည္ လာမယ့္ အသက္ကာလအပိုင္းအျခားမွာေတာ့ လိင္မႈကိစၥအား အလ်င္စလိုလုပ္ေဆာင္ရမယ့္စာရင္းထဲ ျပန္လည္ထည့္သြင္းသင့္တယ္လို႔ Dr. Taber ကဆိုပါတယ္။ လူလတ္ပိုင္းအရြယ္ထဲ ၀င္ေရာက္စျပဳတဲ့ အသက္အပိုင္းအျခားမယ္ က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္ လိင္မႈဘ၀တစ္ခုကို ေသခ်ာထိန္းသိမ္းႏိုင္ျခင္းသည္ ရင္းႏွီးေႏြးေထြးတဲ့ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရးရဲ႕ အေရးပါတဲ့အစိတ္အပိုင္းတစ္ရပ္ျဖစ္တယ္ ခင္ဗ်။ ‘တစ္ၾကိမ္တစ္ခါေလာက္ လစ္လ်ဴရႈလိုက္တာနဲ႔ က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္လိင္မႈဘ၀တစ္ခု ျပည္လည္ခိုင္ခံ့ဖို႔ အခက္အခဲျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္’ လို႔ သူမကဆိုပါတယ္။ 

‘လိင္ဆက္ဆံရာမွာ သက္ေသာင့္သက္သာမျဖစ္ဘူးလို႔ ခံစားရလွ်င္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေျပာဆိုတိုင္ပင္ရပါမယ္။ ေဆး၀ါးကုသမႈေတြျပဳလုပ္လို႔ လဲရႏိုင္ပါျပီ’လို႔ Dr. Larkin က ထပ္ေလာင္းေျပာၾကားေသးတာပါ။ စာေတြဖတ္ခ်င္ေသးတယ္ဆိုရင္ ’10 ways to deal with painful sex’ လို ေခါင္းစဥ္ေတြကို အင္တာနက္မွာ ရွာေဖြလို႔လည္းရတယ္ေနာ္။

(၁၃) ေနပူဆာလႈံျခင္း (Sunbathing)

အခင္းေလးခင္းလို႔ ေနေရာင္က်တဲ့ေနရာမွာ လွဲေလ်ာင္းျခင္း သို႕မဟုတ္ ေနေရာင္ျပင္းထန္တဲ့ အရိပ္မရွိေနရာမွာ တေနကုန္ အလုပ္လုပ္ ျခင္းသည္ ႕Ultraviolet ေရာင္ျခည္သင့္ကာ အသက္မၾကီးရင့္ေသးေသာ အေရးျပားေသာ္မွ ပ်က္စီးေစႏိုင္သလို အေရျပားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားဖို႔ အခြင့္အလမ္းပိုမ်ားေစပါတယ္။ တင္းတိပ္က်ျခင္းနဲ႔ အနာေရာဂါျဖစ္ျခင္းရဲ႕ အဆိုးဆံုးအေျခအေန တိုးျမင့္လာျခင္းေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ ေနေရာင္ကာလိမ္းေဆး (sunscreen)သံုးတာရယ္၊ အမွန္တကယ္ ဖုန္းကာေပးႏိုင္တဲ့ အ၀တ္အစားမ်ား၀တ္ဆင္တာရယ္ က အေထာက္အကူျဖစ္တယ္ခင္ဗ်။ ‘အတိတ္မွာျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့အမွားေတြေၾကာင့္ ပ်က္စီးခဲ့တာကို ဖ်က္ပစ္လို႔မရေပမယ့္ ေနာင္မွာမျဖစ္ပ်က္ ဖို႔ ကာကြယ္လို႔ရပါတယ္၊ ဥပမာ ေဆးလိပ္ျဖတ္ပစ္တာမ်ိဳးေပါ့’ လို႔ နယူးေယာက္ျမိဳ႕က အေရးျပားဆိုင္ရာ အထူးကုဆရာ၀န္ၾကီး Ronal Brancaccio မွေျပာထားတာရွိပါရဲ႕။

ေနေလာင္ခံအသားအေရ သို႔မဟုတ္ ေၾကးနီေရာင္အသားအေရာင္မ်ိဳးလိုခ်င္တယ္ဆိုရင္ ေနေလာင္မခံပါနဲ႔ အလွကုန္ပစၥည္းေတြနဲ႔ လွည့္စားႏိုင္ပါေၾကာင္းေျပာပါရေစ။

(၁၄) အခ်ိဳရည္ေလးေတြ တစ္က်ိဳက္ႏွစ္က်ိဳက္(Sipping sweet drinks)

ဆိုဒါအခ်ိဳရည္ေတြနဲ႔ အျခားေသာ သၾကားကဲ ေသာက္စရာေတြဟာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တက္ဖို႔ နည္းလမ္းေတြထဲကတစ္ခုဆိုတာ ကိုယ္ေတြသိျပီးျဖစ္မွာပါ။ ဒါေပမဲ့ သၾကားမပါ အခ်ိဳမပါတဲ့ အခ်ိဳရည္(soft drinks)ေတြကို ဖန္တီးထားတဲ့ အခ်ိဳတုေတြလိုပဲ ဆင္ျခင္သင့္ တဲ့စာရင္းထဲတို႔ထားသင့္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးေလ့လာခ်က္မ်ားအရ diet soda ေသာက္ျခင္းသည္လည္း ကိုယ္အေလးခ်ိန္ တက္ျခင္း၊ အင္ဆူလင္ဓာတ္အေပၚတုန္႔ျပန္မႈမရွိျခင္း (insulin resistance) နဲ႔ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳ (diabetes) ေရာဂါမ်ားႏွင့္ ႏွီးႏြယ္ေနတတ္ပါသတဲ့။ Tuffs University ရဲ႕ ေလ့လာခ်က္တစ္ခုမွာ diet ပဲျဖစ္ျဖစ္ regular cola ပဲျဖစ္ျဖစ္ အျမဲေသာက္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အရိုး သိပ္သည္းက်စ္လစ္မႈ ေလ်ာ့ပါးေနေၾကာင္းေတြ႕ရပါတယ္။ Johnson City ရွိ Nutrition-In-Sight ပိုင္ရွင္ Monique Richard အေျပာက ‘ခင္ဗ်ား ကိုယ္ခႏၶာအတြင္းက အဟာရဓာတ္ေတြကို ဖ်က္ဆီးပစ္သလိုျဖစ္ေနတာပဲ’တဲ့ ခင္ဗ်။

အခ်ိဳရည္ဆိုတာထက္ သၾကားကိုမေရွာင္ႏိုင္လ်င္ သဘာ၀သစ္သီးေတြကရတတ္တဲ့ အခ်ိဳမ်ိဳးကိုသာႏွစ္သက္သင့္သလို ဆိုဒါအခ်ိဳရည္ ေသာက္မွဆိုပါက diet soda မ်ိဳးေရြးခ်ယ္ျပီး တတ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ သန္႔စင္တဲ့ေရကိုေသာက္သံုးတာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္လို႔။

(၁၅) အရန္သင့္အစားအစားေတြ အမ်ားအျပားစားေသာက္ျခင္း (Eating too much processed food)

Gym မသြားခင္ အာလူးေၾကာ္ေလးတစ္ထုတ္ေလာက္ဆြဲျပီးစားတာက ကိုယ္ခႏၶာအတြက္ အေကာင္းဆံုးေသာ အဟာရ… အဲ … ေလာင္စာေကာင္းတစ္ခု မဟုတ္ပါဘူး။ ျပဳျပင္ျပင္ဆင္ထားတဲ့ processed foods ေတြမွာ အရသာပိုေကာင္းေအာင္ျပဳလုပ္မႈရဲ႕ လ်ိဳ႕၀ွက္ ခ်က္က သၾကား၊ အဆီနဲ႔ ဆိုဒီယမ္ဓာတ္ေတြကို အခ်ိန္အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ထပ္ေပါင္းအသံုးျပဳၾကျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ သည္အရာေတြက ကိုယ္ေတြရဲ႕ ခါးကိုပိုတုတ္ေစသလို က်န္းမာေရးအတြက္လည္း အေရအတြက္တစ္ခုထိ သက္ေရာက္တယ္ေပါ့။ သည္လိုအစားအစာ ေတြအစား microwave meals လို႔ေျပာႏိုင္တဲ့ အသားငါး၊ သြားေရစာနဲ႔ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ခ်က္ျပဳတ္ႏိုင္ေအာင္ ျပင္ဆင္ေပးထားတဲ့ အသား(အသားလႊာေတြ၊ အေမႊးႏႈတ္ထားတဲ့ ၾကက္ေကာင္လံုးေတြ)၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြကို အစားထိုးသင့္ပါ တယ္။ ကိုယ္ေနတဲ့ တိုက္ခန္းကေနဆင္းျပီး လက္တစ္ကမ္းမွာသြား၀ယ္လို႔ရတဲ့ ရပ္ကြက္ေစ်းပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ကားေလးေမာင္းျပီး ငါးမိနစ္ ဆယ္မိနစ္ေလာက္နဲ႔ ေရာက္မယ့္ေစ်းပဲျဖစ္ျဖစ္ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္သြား၀ယ္ကာ ခ်က္ျပဳတ္ေၾကာ္ေလွာ္စားလိုက္တာက က်န္းမာေရး အတြက္ ပိုေကာင္း ေၾကာင္း Richard ကေျပာပါတယ္။

ေရခဲေသတၱာထဲမယ္ မီးဖိုေခ်ာင္၀ယ္မရွိမျဖစ္လိုအပ္မယ့္ အစားအစာ အမ်ိဳးႏွစ္ဆယ္ေလာက္ကို သပ္သပ္ရပ္ရပ္ ထုပ္ပိုးကာ ထည့္ထား သင့္ပါတယ္ ခင္ဗ်။

(၁၆) အရက္ေသစာ ေသာက္စားေပ်ာ္ပါး (Bingeing on alcohol)

ကိုယ္ေတြအမ်ားစုသိျပီးသားျဖစ္တဲ့ အယ္လ္ကိုေဟာ ပမာဏခပ္မ်ားမ်ားေလး ေသာက္စားလိုက္မယ္ဆိုရင္ ကိုယ္ခႏၶာအတြက္ အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစတယ္ဆိုတဲ့ ကိစၥမွာ အဓိကအက်ဆံုးကေတာ့ ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္ေစတာပါတဲ့။ ‘ေရဓာတ္ကုန္ခန္းျခင္းပါ။ ခႏၶာကိုယ္အေနနဲ႔ နဂိုအေျချပန္ျဖစ္ေအာင္လုပ္ေဆာင္တဲ့ ျဖစ္စဥ္မွာ အသက္အရြယ္ရလာပါက ထင္သေလာက္မျမန္ဆန္ေတာ့ပါဘူး။’ လို႔ Richard ကေျပာပါတယ္။ ေလ်ာ့ေသာက္ျခင္းက ေသာ့ခ်က္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးဆိုပါလွ်င္ တစ္ေန႔တစ္ခြက္ထက္ပိုမေသာက္ သင့္သလို အမ်ိဳးသားျဖစ္ပါက တစ္ေန႔ ႏွစ္ခြက္ထက္ပိုမေသာက္သင့္ပါဘူး။

တစ္ခြက္ဆိုရာမွာ ၅ ေအာင္စ ၀ိုင္တစ္ခြက္၊ ၁၂ ေအာင္စ ဘီယာတစ္ခြက္၊ သို႕မဟုတ္ ၁.၅ ေအာင္စ ၀ီစကီတစ္ခြက္ေလာက္ေပါ့ေနာ္။ 

(၁၇) သူငယ္ခ်င္းကိစၥနဲ႔ပဲ အခ်ိန္ကုန္ ("Friending" instead of socializing)

ကိုယ့္စိတ္ခံစားခ်က္ကို ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ လိမ္လည္လွည့္ျဖားဖို႔ Facebook နဲ႔ Twitter တို႔လိုလူမႈကြန္ရက္ေတြကတစ္ဆင့္ ထြက္ေပါက္အျဖစ္ အသံုးျပဳျဖစ္ေနသလား ဆန္းစစ္ပါ။ ‘မိမိရဲ႕ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါးက်န္းမာေရးအတြက္ လူ႔ပတ္၀န္းက်င္မွာပဲ ေနထိုင္အသက္ ရွင္ဖို႔ဆိုတာ အလြန္အေရးပါပါတယ္၊ သည္အခ်က္ဟာ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာက်န္းမာေရးအတြက္လည္း ရိုက္ခတ္မႈရွိပါတယ္’ လို႔ Provino ကေျပာပါတယ္။ အလုပ္မအားလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ တစ္ေယာက္တည္းေနက်င့္ရွိလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ တကယ့္လူမႈအ၀န္းအ၀ိုင္းထဲမွာ ေနထိုင္အသက္ မရွင္ဘဲ အင္တာနက္ အြန္လိုင္းေပၚမွာပဲ အခ်ိန္မကုန္သင့္တာကို အဓိကေျပာလိုျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

ဆိုရွယ္မီဒီယာေတြသံုးတာကို ခဏရပ္တန္႔လိုက္ျပီး သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ မိသားစု၀င္ေတြရယ္ အျပင္ထြက္ကာ မုန္႔သြားစားတာ၊ ေစ်း၀ယ္ထြက္တာျပဳလုပ္ပါ။ ဒီဂ်စ္တယ္ detox ေတြကေန ခဏတာကင္းလြတ္ခြင့္ရယူသင့္တာေပါ့ဗ်ာ။

(၁၈) မိသားစုက်န္းမာေရးရာဇ၀င္ကို ေျမလွန္ျခင္း (Failing to discuss family health history)

အထက္ပါအေၾကာင္းအရာကို သေဘာက် သို႕မဟုတ္ သေဘာမက်ဆိုေသာ္ျငား ကိုယ္ေတြရဲ႕မ်ိဳးရိုးဗီဇဟာ က်န္းမာေရးကိစၥရပ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး သိထားသင့္တဲ့အဓိကအခ်က္ထဲမွာပါေၾကာင္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔လိုပါတယ္။ ကိုယ္ေတြအသက္အရြယ္ဟာ သံုးဆယ္၀န္း က်င္ပဲရွိေသးတယ္ဆိုပါလွ်င္ ရင္သားကင္ဆာ သို႕မဟုတ္ သားဥအိမ္ကင္ဆာမ်ိဳး ကိုယ္ေတြမိသားစုက်န္းမာေရးရာဇ၀င္မွာ ရွိခဲ့ေၾကာင္း သမားေတာ္အေနနဲ႔ သတိျပဳမိဖို႔ခဲယဥ္းပါတယ္။သူမအေနနဲ႔ ကိုယ္ေတြအရြယ္မွာ သည္ေရာဂါေတြရဲ႕ အေစာပိုင္းလကၡဏာကိုပါ ထည့္သြင္းဆန္းစစ္ဖို႔ အာရံုမစိုက္မိျခင္းမ်ိဳးျဖစ္တတ္တာကိုး။ သိရွိမွသာ ခပ္ေစာေစာေလးကုသေပ်ာက္ကင္းႏိုင္တယ္မဟုတ္လား။

ဒါေၾကာင့္ မိမိ မိသားစုရဲ႕ က်န္းမာေရးရာဇ၀င္ကို ေသခ်ာေလ့လာသင့္ျပီး သည္အေၾကာင္းျခင္းရာေတြကို ဆရာ၀န္နဲ႔ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးရာ မွာထည့္သြင္းေျပာျပဖို႔ အေရးပါတာ သတိျပဳပါ။

(၁၉) ကုသဖို႔ထက္ ကာကြယ္ဖို႔ကို အာရံုမကပ္ျခင္း (Not making time for preventive care)

အသက္သံုးဆယ္အရြယ္ အမ်ိဳးသမီးအေတာ္မ်ားမ်ားဟာ သူတို႕ကိုယ္သူတို႔ ဂရုစိုက္ဖို႔အခ်ိန္သိပ္မယူမိၾကတာ အမွန္ပါပဲ။ အဲဒါေၾကာင့္လဲ အခ်ိဳ႕ေသာကိစၥရပ္ေတြမွာ အရႈံးျပၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္ေတြခႏၶာကိုယ္ထဲမယ္ ကိုယ္လက္စထေရာဘယ္ေလာက္ရွိေနသလဲ ေစာင့္ၾကည့္စစ္ေဆးတာမ်ိဳး မလုပ္ၾကေတာ့ အသက္အရြယ္ ၄၀ႏွစ္နဲ႔ ၅၀ႏွစ္ေတြမွာ ႏွလံုးေရာဂါခံစားရေစဖို႔ မိမိဘာသာအထိုင္ခ်ေနဟန္ မ်ိဳးျဖစ္ေနပါျပီ။ ကဲ ရင္သားမယ္ အက်ိတ္ရွိမရွိစစ္ေဆးတာမ်ိဳး၊ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာရွိမရွိ ေဆးစစ္တာမ်ိဳး၊ အျခားေသာ က်န္းမာေရး စစ္ေဆးမႈေတြ ခပ္ေစာေစာျပဳလုပ္ထားမယ္ဆိုရင္ ကင္ဆာေရာဂါလိုမ်ိဳးအတြက္ ခပ္ေစာေစာအဆင့္မွာတင္ ကုသဖို႔လြယ္ကူသြားႏိုင္ တာေပါ့ဗ်ာ။

အရြယ္ေရာက္ လူလတ္ပိုင္းေတြအတြက္က ကာကြယ္ထားျခင္းသည္ က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္စြာအသက္အရြယ္ၾကီးဖို႔ဆိုတဲ့ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္အျဖစ္ အေထာက္အကူေကာင္းေပးပါတယ္။

(၂၀) ကာကြယ္ေဆးမ်ား မထိုးႏွံျခင္း (Skipping recommended vaccines)

ကေလးသူငယ္ေတြသာ ကာလအပိုင္းအျခားအလိုက္ ကာကြယ္သင့္ေသာေရာဂါမ်ားအတြက္ ကာကြယ္ေဆးထိုးႏွံၾကရတာမဟုတ္ပါဘူး။ လူၾကီးေတြအတြက္လည္း ထိုးႏွံသင့္ေသာကာကြယ္ေဆးေတြရွိၾကပါတယ္။ အသက္ငယ္စဥ္ကေတာ့ တုတ္ေကြးကာကြယ္၊ ေရေက်ာက္ ကာကြယ္၊ ၀က္သက္ကာကြယ္ေဆး စသျဖင့္ထိုးၾကတယ္မဟုတ္လား။ အသက္အရြယ္ရလူၾကီးမ်ားအဖို႔ေတာ့ မိမိတို႔အသက္ရွင္လုပ္ကိုင္ ေနရတဲ့ ဘ၀ဟန္ပန္ လုပ္ငန္းခြင္အလိုက္ ကာကြယ္ေဆးထိုးရတဲ့အမ်ိဳးအစားေတာ့ အနည္းငယ္ကြာတာေပါ့။ အရြယ္ေရာက္သူ ၅ေသာင္း ေလာက္ဟာ ကာကြယ္ေဆးျဖင့္ကာကြယ္လို႔ရတဲ့ေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္ေသဆံုးေနၾကရပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ေတြလည္း ဖ်ားနာျခင္းအႏၱရာယ္နဲ႔ အျခားေသာေရာဂါအႏၱရာယ္ေတြ မကူးစက္ခံ၊ မျဖစ္ပြားရေစဖို႔ ေလ်ာ့ခ်ဖို႔ ကာကြယ္ေဆးေတြထိုးထားၾကပါစို႔လို႔။

Alex Aung (20 April 2020)

Credit: https://health.com