ကဒါဖီ၏ နိဂုံး

၁၉၆၉ ခုႏႇစ္တြင္ ဗိုလ္မႇဴးႀကီး ကဒါဖီသည္ ေရနံလုပ္ငန္းကို
လက္၀ါးႀကီးအုပ္ခဲ့ၿပီး လစ္ဗ်ားႏုိင္ငံကို
အာဏာရႇင္စနစ္ျဖင့္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ကဒါဖီသည္တျခားေသာအာဏာရႇင္
မ်ားနည္းတူမိမိမည္မ်အေရးပါေၾကာင္း ႏႇင့္ မိမိေတာ္လႇန္ေရးအယူအဆမ်ား ကို
ျပည္သူလူထုကို ျဖန့္ျဖဴးရန္ အတြက္ အစိမ္းေရာင္စာအုပ္ The Green Book ကို
ထုတ္ေ၀ျဖန္႔ခ်ိခဲ့သည္။ ျပည္ပႏိုင္ငံေရာက္
ကဒါဖီဆန္႔က်င္ေရးသမားမ်ားကိုလည္း လိုက္လံ လုပ္ၾကံ သတ္ျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။
တစ္ဆက္တည္းဆိုသလိုပင္ အၾကမ္းဖက္လုပ္ရပ္ႏႇင့္ အၾကမ္းဖက္သတ္ျဖတ္မႈမ်ားကို
ကဒါဖီက စနစ္တက် ႀကိဳးကိုင္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ ဥေရာပတိုက္တြင္
ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မႈ ေတြမႇာ ကဒါဖီ၏ လက္ခ်က္ႏႇင့္မကင္း။
၁၉၈၄ ခုႏႇစ္ တြင္ လန္ဒန္ၿမိဳ႕ရႇိ လစ္ဗ်ားသံ႐ုံးေရႇ႕
တြင္ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာဆႏၵျပမႈတြင္ သံ႐ုံးထဲမႇ ေသနတ္ျဖင့္ ပစ္ခတ္ခဲ့သျဖင့္
ၿဗိတိန္ႏႇင့္လစ္ဗ်ားဆက္ဆံေရး ပ်က္ျပားခဲ့သည္။ ေနာက္သုံးႏႇစ္အၾကာတြင္ေတာ့
အေမရိကန္ႏႇင့္ လစ္ဗ်ားဆက္ဆံေရးလည္း ယိုယြင္းလာခဲ့သည္။

အာဏာရႇင္စနစ္၏ ခါးသီးလႇေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္ကို မုန္းတီးေသာ၊
လြတ္လပ္ပြင့္လင္းေသာ၊ တရားမ်တမႈရႇိေသာ၊ လူေနမႈဘ၀ကို ႏႇစ္သက္သည့္
ကမၻာ့ျပည္သူမ်ားကလည္း ကဒါဖီေသဆုံးသည့္အတြက္ လစ္ဗ်ားျပည္သူမ်ားႏႇင့္အတူ
ထပ္တူထပ္မွ်ခံစားၾကရမည္။

ကဒါဖီ၏ လုပ္ရပ္ကလည္း ပို၍ လက္ရဲဇက္ရဲႏိုင္လာသည္။
အိမ္နီးခ်င္းခ်ာ့ဒ္ႏိုင္ငံကိုလည္း အၾကမ္းဖက္သမားမ်ားႏႇင့္
လူသတ္သမားမ်ားကို ေငြေၾကးမ်ားပံ့ပိုးေစလႊတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၈၅ ခုႏႇစ္တြင္
လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံက ေငြေၾကး ေထာက္ပံ့ေပးထားသည့္
ပါလက္စတိုင္းအစြန္းေရာက္မ်ားက ေရာမၿမိဳ႕ႏႇင့္ ဗီယာနာၿမိဳ႕ေလဆိပ္မ်ားအား
တိုက္ခုိက္စီးနင္းမႈေတ ြျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ အဆိုးရြားဆုံးႏႇင့္
အႀကီးမားဆုံးတိုက္ခုိက္မႈကေတာ့ ၁၉၈၈ ခုႏႇစ္တြင္ Pan Am ေလေၾကာင္းလိုင္းမႇ
ေလယာဥ္အား ေလာ့ကာဘီၿမိဳ႕အနီးတြင္ ေဖာက္ခြဲမႈပင္ျဖစ္သည္။ သို႔ျဖင့္
လစ္ဗ်ားအၾကမ္းဖက္သမားမ်ားသည္ ကမၻာ့က အလိုရႇိဆုံး အၾကမ္းဖက္သမားမ်ား
စာရင္းတြင္ ထိပ္ဆုံးေနရာမႇ ပါ၀င္ခဲ့ သလို ၁၉၉၂ ခုႏႇစ္မႇာေတာ့ ကုလသမဂၢက
လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံအေပၚ အေရးယူပိတ္ဆို႔မႈ မ်ားျပဳလုပ္ခဲ့သည္။

ကမၻာ့က မည္ကဲ့သို႔ပင္ အေရးယူမႈေတြ ျပဳလုပ္လင့္ကစား ကဒါဖီကေတာ့
ပန္းပန္လ်က္ပင္ရႇိသည္။ ျပည္တြင္းမႇာလည္း မည္သူကိုမွ် ယႇဥ္ၿပိဳင္ဘက္မထားဘဲ
ႏႇိမ္နင္းခဲ့သလို၊ ႏုိင္ငံတကာတြင္လည္း အၾကမ္းဖက္တိုက္ခုိက္မႈ ေတြကို
နည္းလမ္းေပါင္းစုံျဖင့္ ျပဳလုပ္လွ်က္ရႇိသည္။ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံႏႇင့္ ကဒါဖီ၏
ကံၾကမၼာသည္ တစ္ဆစ္ခ်ဳိး ေကြ႕ေျပာင္းလဲလာရသည့္ ျဖစ္စဥ္ကေတာ့ အာရပ္ေႏြ
ဦးေတာ္လႇန္ေရးပင္ျဖစ္သည္။ အာရပ္ကမၻာတြင္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ ေသာ ျပည္သူလူထု၏
အုံႂကြမႈႏႇင့္ ဆႏၵျပမႈမ်ားသည္ အာဖရိကတိုက္သို႔ပင္ ပ်ံ႕ႏႇံ႔လာခဲ့သည္။
ေတာ္လႇန္ေရးဒီေရသည္ တစ္စထက္တစ္စ ျမင့္တက္လာသည္။ ေတာ္လႇန္ေရးဒီေရသည္
ေဖေဖာ္၀ါရီလတြင္ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံသို႔ အရႇိန္ဟုန္ျပင္းစြာျဖင့္
ေရာက္ရႇိလာသည္။ ၄၂ ႏႇစ္ေက်ာ္မွ် ျပည္သူလူထုအား ရက္စက္ျပင္းထန္စြာ
ႏႇိပ္ကြပ္ခဲ့ေသာ ကဒါဖီႏႇင့္တပ္ဖြဲ႕၀င္မ်ား၏ အာဏာ ရႇင္စနစ္ကို ျပည္သူေတြက
တြန္းလႇန္ခဲ့သည္။ လက္နက္ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ ေသာ ကဒါဖီႏႇင့္
သူ၏တပ္ဖြဲ႕၀င္မ်ားကို လစ္ဗ်ားျပည္သူမ်ားက ျပည္သူ႔ဆႏၵကို
ထုတ္ေဖာ္ခဲ့သည့္နည္းလမ္းအျပင္ လက္နက္ကိုင္ေဆာင္ထားေသာ
သူပုန္တပ္ဖြဲ႕မ်ားကလည္း တိုက္ခိုက္မႈေတြကို အရႇိန္ျမႇင့္လုပ္ ေဆာင္ခဲ့ၾက
သည္။ လစ္ဗ်ားေတာ္လႇန္ေရးကို ေနတိုးတပ္ဖြဲ႕မ်ားက ေလေၾကာင္းမႇ
ကူညီမႈေတြေပးခဲ့သည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ကဒါဖီသည္ ရာထူးမႇေန၍
ျဖဳတ္ခ်ပစ္ခံခဲ့ရသည္။ သူ႔တြင္ ၾသဇာအာဏာမရႇိေတာ့။ သူ႔နံေဘးတြင္ သူ႔ကို
သစၥာခံ ထားသည့္တပ္ဖြဲ႕၀င္မ်ားသာ ရႇိသည္။ ျပည္သူလူထုက သူ႔ဘက္တြင္
မရႇိေတာ့။ ကဒါဖီ ၄၂ ႏႇစ္ေက်ာ္ ထီးနန္းစိုက္ရာ ၿမိဳ႕ေတာ္ထရီပိုလီမႇ
ထြက္ခြာစြန္႔ေျပးခဲ့သည္။ သူဘယ္ေပ်ာက္ ဘယ္ေရာက္ေနသည္ကို မသိရေအာင္
ေပ်ာက္ျခင္းမလႇ ေပ်ာက္ေနသည္။ သူေမြးဖြားရာ ဇာတိရပ္ေႂကြေမြးရပ္ေျမ
ဆာ့တ္ၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ေနၿပီဟူေသာ သတင္း ေတြပ်ံ႕ႏႇံ႔ေနခ်ိန္တြင္
ေတာ္လႇန္တပ္ဖြဲ႕မ်ားက ထရီပိုလီကို သိမ္းပိုက္ႏုိင္ခဲ့ေလသည္။

ေတာ္လႇန္ေရးတပ္ဖြဲ႕၀င္မ်ားႏႇင့္ ယာယီအသြင္ကူးေျပာင္းေရးေကာင္စီတို႔သည္
ၾကားျဖတ္အစိုးရတစ္ရပ္ကို ဖြဲ႕စည္းႏိုင္ခဲ့ၿပီး တစ္ခ်ိန္တစ္ခါက အိပ္မက္ပင္
မမက္ဖူးထားေသာ၊ လြတ္လပ္မွ်တေသာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ ေဖာ္ေဆာင္မည္ဟူေသာ
ကတိက၀တ္ကို ရရႇိထားၿပီးျဖစ္သည္။

ၾကားျဖတ္အစိုးရ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ မာမြတ္ဂ်ီဘရီးလ္က ကဒါဖီလက္႐ုံးလည္းျဖစ္၊
သားလည္းျဖစ္သူ ဆာအိဖ္အယ္လ္အစၥလမ္အယ္ကဒါဖီကို လက္၀ယ္ဖမ္းဆီးရမိၿပီဆိုပါက
လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံတြင္ ႐ုံးတင္စစ္ေဆး ရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။
တခ်ဳိ႕အေရးပါသည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကို သည္ဟိဂ္တရား႐ုံးသို႔
ပို႔ေဆာင္ေစမည္ျဖစ္သည္။

ျပည္သူလူထု၏ ဆန္႔က်င္မႈ ဆႏၵျပပြဲမ်ား၊ ထိုမႇတစ္ဆင့္လက္နက္
ကိုင္ေတာ္လႇန္မႈမ်ား၊ ေနတိုးတပ္ဖြဲ႕၀င္မ်ား၏ ေလေၾကာင္းမႇ
တိုက္ခုိက္မႈတို႔ႏႇင့္အတူ ေနရပ္ေဒသသို႔ ထြက္ေျပးခဲ့ရသူ
ဗိုလ္မႇဴးႀကီးေဟာင္းကဒါဖီသည္ ေအာက္တုိဘာလ ၂၀ ရက္ေန႔ တြင္ က်ည္သင့္ၿပီး
ေသဆုံးခဲ့ရၿပီ။ ကဒါဖီ ေသဆုံးသည့္ သတင္းႏႇင့္ ျဖစ္စဥ္ကို
ႏိုင္ငံတကာ႐ုပ္သံလိုင္းတြင္ တရစပ္ထုတ္လႊင့္ျပသခဲ့သည္။

ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္စြာျဖင့္ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ ကဒါဖီ
ေသဆုံးခဲ့ရသည့္အတြက္ လစ္ဗ်ားျပည္သူမ်ားကေတာ့
၀မ္းနည္းေၾကကြဲမႈေတြမခံစားရဘဲ ေပ်ာ္ရႊင္မႈ၊ ေၾကနပ္မႈေတြသာ ခံစားရမည္မႇာ
ေသခ်ာလႇသည္။ ကဒါဖီ၏ အၾကမ္းဖက္သမားမ်ားေၾကာင့္ အသက္မ်ားစြာ
ဆုံး႐ႈံးခဲ့ရသည့္ ႏုိင္ငံတကာမႇ ျပည္သူမ်ားသည္ ကဒါဖီက်ဆုံးခဲ့ျခင္းေၾကာင့္
၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာျဖစ္ၾကမည္မႇာ ေသခ်ာလႇသည္။ ထို့အတူ အာဏာရႇင္စနစ္၏
ခါးသီးလႇေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္ကို မုန္းတီးေသာ၊ လြတ္လပ္ပြင့္လင္းေသာ၊
တရားမ်တမႈရႇိေသာ၊ လူေနမႈဘ၀ကို ႏႇစ္သက္သည့္ ကမၻာ့ျပည္သူမ်ားကလည္း
ကဒါဖီေသဆုံးသည့္အတြက္ လစ္ဗ်ားျပည္သူမ်ားႏႇင့္အတူ
ထပ္တူထပ္မွ်ခံစားၾကရမည္မႇာ ေသခ်ာလႇသည္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ဥေရာပႏႇင့္ ႏုိင္ငံတကာမႇ ျပည္သူမ်ားသည္
ကဒါဖီေခတ္လြန္ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံ၏ ဒီမိုကေရစီျဖစ္ထြန္းေရးကို
၀ိုင္း၀န္းကူညီေထာက္ပံ့ရန္ အခ်ိန္က်ေရာက္ေနၿပီျဖစ္သည္။
လစ္ဗ်ားျပည္သူမ်ား၏ ေအာင္ပြဲသည္ပင္ ကဒါဖီ၏ နိဂုံးျဖစ္ေလသည္။

Written by ျမတ္သစ္

Ref:1-Colonel Gaddafi's End,
2-Tony Wheeler's ; Bad Lands.
3-David Crystal; The Cambridge Paperback Encyclopedia.