Crisis Management

Crisis management ျဖစ္တဲ့အတြက္ crisis ဆိုတာ ဘာလဲ၊ management ဆိုတာ ဘာလဲ တင္ျပဖို႕လုိပါတယ္။ Crisis management ကို ပံုစံတစ္မ်ိဳးနဲ႕ management crisis လို႕လဲ ေျပာလို႕ရပါတယ္။ Management crisis ကို ဘယ္လိုရင္ဆိုင္မလဲဆိုတာလည္း စဥ္းစားၾကည္႕ေစခ်င္လုိ႕ပါ။ ဒါေပမယ့္ အခုေတာ့ Crisis Management ကိုပဲ စဥ္းစားၾကည္႕ၾကရေအာင္ပါ။

” Whatever you do will be insignificant, but it is very important that you do it”  (Gandhi)

အခု တိုက္ခက္သြားတဲ့ နာဂစ္မုန္တိုင္းျဖစ္ရပ္မွာ အျပင္ကၾကည္႕တာမဟုတ္ပဲ ကိုယ္ကိုတိုင္ ခံစားရတဲ့အခါ လူေတြအားလံုးဟာ တစ္ခုမဟုတ္တစ္ခုေတာ့ လုပ္ၾကတာခ်ည္းပါပဲ။ ကိုယ္တတ္ႏူိင္တဲ့ဘက္ကေန ၀င္လုပ္ၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီလို ၀င္လုပ္ၾကတဲ့လူေတြကို ခြန္အားေပးခ်င္ပါတယ္။ ကိုယ္လုပ္လိုက္တဲ့အလုပ္ေတြဟာ တကယ္တမ္း ထိေရာက္ခ်င္မွ ထိေရာက္မယ္၊ အေရးပါခ်င္မွ အေရးပါမယ္။ တစ္ေခါက္သြားရင္ ေခါက္ဆြဲထုပ္ေလးေတြေ၀မယ္၊ ဆန္တစ္အိပ္၊ ဆီတစ္ပံုးပဲ လွဴဒါန္းတယ္ဆိုတာေတြက အေရးမၾကီးဘူး၊ သဘာ၀မက်ဘူးလို႕ ထင္ခ်င္ထင္ေပမယ့္ အဲ့ဒါ အေရးမၾကီးပါဘူး။ ကိုယ္လုပ္ဖို႕ပဲ လိုပါတယ္။

အထူးသျဖင့္ လူငယ္ေတြက ရပ္ၾကည္႕မေနၾကဘဲ လုပ္ကိုလုပ္သင့္ၾကပါတယ္။ ကိုယ္လုပ္လိုက္တာကို တျခားသူေတြ သိတာ၊ မသိတာ အေရးမၾကီးပါဘူး၊ အသိအမွတ္ျပဳတယ္၊ မျပဳဘူးဆိုတာ အေရးမၾကီးပါဘူး။ အရင္တုန္းကေတာ့ Credit ရွိမွ၊ အသိအမွတ္ျပဳမွဆိုတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္နဲ႕ လုပ္ၾကတာေတြ ရွိပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မထားဘဲ လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တာကို လုပ္လိုက္တာမ်ိဳးပဲ ျဖစ္သင့္ပါတယ္။ ဒီအလုပ္ဟာ အေရးၾကီးတယ္၊ အေရးမၾကီးဘူး မစဥ္းစားပါနဲ႕။ ငါတစ္ေယာက္လုပ္လို႕ေရာ ဘာထူးမွာလဲ ဆိုတာမ်ိဳးလည္း မစဥ္းစားပါနဲ႕။ လုပ္သာလုပ္ပါ။

လူငယ္၊ လူလတ္၊ လူၾကီးေတြအားလံုး ကိုယ္လုပ္ေနတာေတြဟာ ဘာမွ အဓိပၸါယ္မရွိဘူးလို႕ စိတ္ထဲမွာ ရွိေနေပမယ့္လည္း ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ လုပ္ဖို႕လုိပါတယ္။

Overview

1. Personal Crisis

2. Organizational Crisis

3. National Crisis: Emergency Management

Crisis ကို သံုးမ်ိဳးခြဲျခားျပပါမယ္။ ပထမဆံုးကေတာ့ Personal Crisis ပါ။ Crisis လို႕ေျပာရင္ စိတ္ထဲမွာ တျခားေနရာကို တန္းေရာက္သြားတတ္ပါတယ္။ အဲ့ဒါမ်ိဳး မျဖစ္ရပါဘူး။ ကိုယ့္အထဲမွာ အရင္စဥ္းစားၾကည္႕ပါ။

ဒုတိယက Organizational Crisis ပါ။ ကုမၸဏီေတြမွာ၊ လုပ္ငန္းေတြမွာ Crisis ေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ အဲ့ဒါကို စီမံခန္႕ခြဲႏူိင္ဖို႕လည္း စဥ္းစားရပါမယ္။

တတိယကေတာ့ National Crisis ပါ။ နာဂစ္ဆိုင္ကလုန္းမုန္တိုင္းဆိုရင္ တကယ့္ Crisis ၾကီးပါ။ ဒါဟာ Emergency Management ပါ။

Crisis ပံုစံမတူေပမယ့္ ရင္ဆိုင္ရတာေတာ့ အတူတူပါပဲ။ ဒါကို ဘယ္လိုေက်ာ္လႊားရမလဲဆိုတဲ့ စဥ္းစားပံု၊ စဥ္းစားနည္းကလည္း အတူတူပဲျဖစ္ဖို႕ လုိပါတယ္။

Crises

လူတိုင္းဟာ Crisis ေတြရွိလာရင္ ေၾကာက္လန္႕တတ္ၾကပါတယ္။ Crisis ရွိလာရင္ လူေတြဟာ စိတ္ပူၾကပါတယ္။

Food and Fuel Crisis

တီဗီ၊ သတင္းစာနဲ႕ ဂ်ာနယ္ေတြမွာ ျမင္ေတြ႕ဖတ္ရွဳေနၾကရမွာပါ။ တစ္ကမာၻလံုးမွာ စားနပ္ရိကၡာနဲ႕ ေလာင္စာဆီအက်ပ္အတည္း ျဖစ္ေနပါျပီ။ တစ္ေလာကပဲ တရုတ္ျပည္မွာ ေရနံ၊ ဓါတ္ဆီေစ်းကို ကိုင္တြယ္ရာမွာ အဆင္မေျပတဲ့အတြက္ နယူးေယာက္ေစ်းကြက္မွာ ထိခိုက္မွဳရွိခဲ့ပါတယ္။ ကိုယ္ႏူိင္ငံမွာ ကံေကာင္းလုိ႕မရွိဦးေတာ့ တျခားႏူိင္ငံေတြမွာ စားနပ္ရိကၡာနဲ႕ ေလာင္စာဆီအက်ပ္အတည္းက ရွိပါတယ္။ အာဖရိကန္ႏူိင္ငံေတြမွာဆိုရင္ စားနပ္ရိကၡာအက်ပ္အတည္းရွိေနပါတယ္။ ဆင္းရဲတဲ့ ႏူိင္ငံေတြတင္မကဘဲ၊ အခုဆိုရင္ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳေတြ၊ ကုန္ေစ်းႏွဳန္းၾကီးျမင့္မွဳေတြကို ေတြ႕ေနရပါျပီ။ ဒါကိုလည္း Crisis တစ္ခုအေနနဲ႕ ေျပာလို႕ရပါတယ္

Global Warming Crisis

အခုဆိုရင္ ကမာၻၾကီး ပူေႏြးလာမွဳအက်ပ္အတည္းလည္း ရွိလာပါျပီ။ သိသာသည္ျဖစ္ေစ၊ မသိသာသည္ျဖစ္ေစ ေတြ႕လာရတာေတြ ရွိပါတယ္။

Asian Financial Crisis

၁၉၉၇ တုန္းက ထိုင္းမွာ စျဖစ္ခဲ့တဲ့ အာရွဘ႑ာေရးအက်ပ္အတည္းေၾကာင့္ တစ္ကမာၻလံုး တုန္လွဳပ္ေခ်ာက္ခ်ားခဲ့ရပါေသးတယ္။ ထိုင္းကေန အင္ဒိုနီးရွား၊ ဖီလစ္ပိုင္ စတဲ့ႏူိင္ငံေတြပါ ဘ႑ာေရးအက်ပ္အတည္းျဖစ္ခဲ့ၾကရပါတယ္။

Population Crisis

အခုလက္ရွိ demography ဟာ စဥ္းစားဖို႕ေကာင္းတဲ့ ကိစၥတစ္ခုပါ။ လူဦးေရ ေျခာက္ကုေဋေလာက္ရွိေနေပမယ့္ ရပ္သြားမွာမဟုတ္ဘဲ တိုးဖုိ႕ပဲ ရွိတဲ့အတြက္ လူဦးေရထူထပ္မွဳကို ဘယ္လိုကိုင္တြယ္မလဲဆိုတာ အေရးၾကီးပါတယ္။ Land Space ေတြကလည္း အကန္႕အသတ္ရွိပါတယ္။ ဒါ့ထက္ တိုးလို႕မရေတာ့ပါဘူး။ အကယ္ရ်္ တျခားကမာၻသြားႏူိင္ရင္ေတာ့ တစ္မ်ိဳးေပါ့။ ကိုယ့္ကမာၻထဲမွာပဲ ေနရရင္ေတာ့ ရတဲ့ Land Space က အကန္႕အသတ္ရွိေနတဲ့အတြက္ လူဦးေရထူထပ္မွဳ အက်ပ္အတည္းရွိပါတယ္။

Human Security Crisis

Human Security Crisis ရွိတာကို ႏူိင္ငံျခားသြားဖူးတဲ့လူေတြသိပါတယ္။ ေလယာဥ္ကြင္းမွာ အရင္တုန္းက တစ္နာရီေလာက္ အခ်ိန္ေပးရရင္ အခု ႏွစ္နာရီ၊ သံုးနာရီေလာက္ အခ်ိန္ကုန္ပါတယ္။ ဒါဟာ လံုျခံဳေရးအေျခအေနေၾကာင့္ပါ။ စစ္ေဆးတာေတြ လုပ္ရတာေၾကာင့္ Security Crisis ရွိပါတယ္။

AIDS Crisis

AIDS ကို အခုဆိုရင္ ျမန္မာႏူိင္ငံမွာလည္း ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႕ ၾကိဳးစားေနတာ ေတြ႕ျမင္ေနၾကရပါတယ္။ HIV/AIDS ဟာ တကယ့္ကို အာရံုစိုက္ရမယ့္ Crisis ၾကီးတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္နဲ႕မဆိုင္ဘူးဆိုျပီး မပတ္သတ္သလိုေနလို႕မရပါဘူး။ အထူးသျဖင့္ အိႏၵိယနဲ႕ တရုတ္ျပည္တို႕ရဲ႕ၾကားမွာရွိေနတဲ့ ျမန္မာႏူိင္ငံအတြက္ အိႏၵိယရဲ႕ HIV/AIDS Crisis နဲ႕ တရုတ္ရဲ႕ HIV/AIDS Crisis တို႕ဟာ ျမန္မာကို ေရာင္ျပန္ဟက္ႏူိင္လုိ႕ စဥ္းစားသင့္ပါတယ္။

Mid-Life Crisis

လူတစ္ဦးခ်င္း၊ တစ္ေယာက္ခ်င္းဟာ အသက္၅၀ေလာက္ ေရာက္လာရင္ Crisis ၀င္လာပါတယ္။ ကေလးေတြက ၾကီးလာမယ္၊ တကၠသိုလ္တတ္ေတာ့မယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ႏူိင္ငံရပ္ျခားမွာ ေက်ာင္းသြားတတ္မယ္ ဆိုတာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္လာျပီဆိုရင္ ၾကိဳက္ၾကိဳက္၊ မၾကိဳက္ၾကိဳက္ Mid-Life Crisis နဲ႕ ၾကံဳေတြ႕လာရပါတယ္။

Succession Crisis

လုပ္ငန္းေတြမွာ Succession Crisis ရွိၾကပါတယ္။ လုပ္ငန္းတည္ေထာင္သူ သေဌးရွိေနသရ်္ေတာ့ ကိစၥမရွိပါဘူး။ သူမရွိရင္ သူ႕ေနရာမွာ ဘယ္သူဆက္လုပ္မလဲ။ CEO တစ္ေယာက္ဟာ လုပ္ငန္းတစ္ခုမွာ ေလး၊ ငါးႏွစ္ၾကာေအာင္ လုပ္ခဲ့တယ္။ သူမရွိရင္၊ သူေျပာင္းသြားရင္ Succession Plan Crisis ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Management မွာ Succession Plan ကို သင္လုိ႕ေတာင္ ရပါတယ္။ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုမွာ ဦးေဆာင္တဲ့သူ မသြားခင္စပ္ကူးမပ္ကူးကာလကို အဆင္ေျပေအာင္ ဘာလုပ္ထားမလဲ ဆိုတာ သင္လုိ႕ရပါတယ္။

Level of Crisis

Global

National

Organizational

Community

Family

Individual

Crisis ေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ Crisis ေတြအားလံုးကို ျခံဳၾကည္႕လိုက္ရင္ Individual တစ္ဦးခ်င္းမွာ Crisis ရွိပါတယ္။ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္သြားတာ Personal Crisis ပါ။ ရသင့္ရထိုက္တဲ့ ရာထူးမရလိုက္တာလဲ Personal Crisis ပါ။ ဒီေတာ့ Individual Crisis ဟာ လူတိုင္းမွာ တစ္မ်ိဳးမဟုတ္တစ္မ်ိဳး ၾကံဳေတြ႕ေနရမွာပါ။ ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္အေနနဲ႕ စာေမးပြဲမေအာင္ဘူး၊ ဒါမွမဟုတ္ ေအာင္တာ့လည္း လိုအပ္တဲ့ အမွတ္မရဘူးဆိုတာေတြဟာ Individual Crisis ပါပဲ။

မိသားစုထဲမွာလည္း Crisis ၾကံဳရပါတယ္။ ဘယ္ေလာက္ပဲ ခ်စ္ခင္ေႏြးေထြးတဲ့မိသားစုျဖစ္ေနပါေစ Crisis ရွိပါတယ္။

မိသားစုက တဆင့္တတ္လိုက္ရင္ Community မွာ Crisis ရွိပါတယ္။ လူအသိုင္းအ၀ိုင္းတိုင္းမွာ Crisis ရွိပါတယ္။

အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာလည္း Crisis ရွိပါတယ္။ Management တာ၀န္ယူရတဲ့အခါ Organizational Crisis ကို ဘယ္လိုေျဖရွင္းမလဲဆိုတာဟာ အင္မတန္အေရးၾကီးတဲ့ကိစၥတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။

National Crisis ဆိုတာလည္း ရွိပါတယ္။ အခု နာဂစ္လိုမ်ိဳးပါ။

ေနာက္ဆံုးတစ္ခုက Global Crisis ျဖစ္ပါတယ္။ လူငယ္ေရာ လူၾကီးပါ Globalization ေခတ္မွာ ေနၾကရတဲ့အတြက္ Global Crisis ရွိပါတယ္။ ဒါေတြကို ေမ့လို႕မရပါဘူး။ ဘာေၾကာင္လဲဆိုေတာ့ Global Crisis ေၾကာင့္ National Crisis ျဖစ္ႏူိင္ပါတယ္။ National Crisis ေၾကာင့္ Organizational Crisis ျဖစ္ႏူိင္သလို Community Crisis ျဖစ္ႏူိပါတယ္။ အဲ့မွတဆင့္ Family Crisis ျဖစ္ႏူိင္တယ္၊ Individual Crisis ျဖစ္ႏူိင္ပါတယ္။

Individual Crisis နဲ႕ ပတ္သတ္လာရင္ ထူးဆန္းတာတစ္ခုရွိပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ တစ္ဦးခ်င္း၊ တစ္ေယာက္ခ်င္း အျပဳအမူ မဆင္ျခင္လို႕ HIV/AIDS ျဖစ္လာတဲ့ Personal Crisis က မိသားစုကို လာထိခိုက္ပါတယ္။ မိသားစုေတြကို ထိခိုက္လာရင္ Community ကိုလည္း ထိခိုက္လာပါတယ္။ Community ကိုထိလာရင္ Organization ကိုထိပါတယ္။ National ကိုထိပါတယ္။ Global ထိတယ္။ ဒီေတာ့ Level of Crisis ကိုၾကည္႕ရင္ Level ေတြ အားလံုးဟာ ဆက္စပ္မွဳရွိေနတယ္ဆိုတာ သိထားရမယ္။ တစ္ေနရာတည္းရပ္လို႕ မရပါဘူး။ Individual Crisis မွာ ထိန္းႏူိင္ေအာင္ ထိန္းရပါမယ္။ ဒါမွမဟုတ္ Family, Community, Organization အစရွိသျဖင့္ ထိန္းသြားရပါမယ္။

ဒီေနရာမွာ Individual Crisis, Organisational Crisis နဲ႕ National Crisis သံုးခုကိုပဲ အဓိကထား တင္ျပသြားပါမယ္။

Personal Crisis

Personal Crisis ကို စဥ္းစားရင္ ပထမဆံုး Crisis ဆိုတာ ဘာလဲဆိုတာကို အရင္စဥ္းစားရပါမယ္။

“Testing” ကိုယ့္ကိုယ္ကို အစစ္ခံတဲ့အခ်ိန္ဟာ Crisis ပါပဲ။ ပံုမွန္အေနအထားရွိတဲ့အခ်ိန္မွာ Crisis မရွိပါဘူး။ ပံုမွန္အေနအထား မဟုတ္ေတာ့တဲ့အခ်ိန္က်ရင္ Crisis ျဖစ္လာပါျပီ။ အေရးေပၚျဖစ္လာတယ္ဆိုရင္ ဒါဟာ Crisis ပါပဲ။

ဒီေတာ့ Crisis ရဲ႕ Definition ကို ဖြင့္ရေအာင္ပါ။ ဒီေနရာမွာ definition နဲ႕ပတ္သတ္လို႕ နည္းနည္းေျပာခ်င္ပါတယ္။ ဒီမွာက definition ကို သိပ္သတိမထားၾကပါဘူး။ တစ္ေယာက္နဲ႕တစ္ေယာက္ ေျပာေနၾကေပမယ့္ ဘာေျပာေနမွန္းမသိတာဟာ Define မလုပ္လုိ႕ပါ။ အျမဲတမ္း သတိထားျပီး define လုပ္ပါ။ define လုပ္ပီးမွေျပာရင္ တစ္ေယာက္နဲ႕တစ္ေယာက္ နားလည္မွဳရွိပါမယ္။ သူ႕ Definition နဲ႕ ကိုယ့္ Definition မတူရင္ ညွိလို႕ရပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ ဥပမာတစ္ခုေျပာျပပါမယ္။ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ကို တစ္ေခါက္မွ မေရာက္ဖူးတဲ့ လူတစ္ေယာက္ဟာ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ထဲလည္ခ်င္တယ္ဆိုလို႕ သူ႕ကိုဆူးေလဘုရားလမ္းမွာ ခ်ေပးလိုက္ျပီး သူ႕လက္ထဲကို မႏၱေလးျမိဳ႕ေျမပံုထည္႕ေပးလိုက္တယ္ ဆိုၾကပါစို႕။ သူ ဘယ္မွ ေရာက္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ သူ႕လက္ထဲမွာရွိတဲ့ ေျမပံုက မွားေနတာကိုး။ ဒီေတာ့ လူေတြမွာရွိတဲ့ mental plan က အေရးၾကီးပါတယ္။ အဲ့ေျမပံုက definition ေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ ဒီေျမပံုက မႏၱေလးေျမပံုျဖစ္တဲ့အတြက္ ရန္ကုန္မွာ သံုးလို႕မရဘူးဆိုတာ သိဖုိ႕လိုပါတယ္။ ဒီ့အတြက္ definition of issue ဟာ အေရးၾကီးပါတယ္။

အက်ပ္အတည္းျဖစ္လာမယ္ဆိုတာကို ၾကိဳျပီးမသိႏူိင္ပါဘူး။ ၾကိဳတင္ခန္႕မွန္းတာမ်ိဳး လုပ္လို႕မရပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ လံုး၀မေမွ်ာ္လင့္ပါဘူးလို႕ေတာ့ ေျပာလို႕မရပါဘူး။ Crisis က လာမွာပါပဲ။ Individual မွာလည္း ရွိမွာပဲ၊ Family မွာလည္း ရွိမွာပဲ၊ Community မွလည္း ရွိမွာပဲ။ Organization နဲ႕ National မွာလည္း ရွိမွာပါပဲ။ ဒီေတာ့ ျခံဳျပီးေျပာရရင္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုလံုးကို အႏၱရာယ္ေပးႏူိင္တာကို Crisis လို႕ ၾကိဳျပီး စဥ္းစားလုိ႕ရပါတယ္။

Crisis ကို တရုတ္လို စကားႏွစ္ခုနဲ႕သံုးပါတယ္။ တစ္ခုက အႏၱရာယ္ပါ။ Crisis ဆိုတာ အႏၱရာယ္ၾကီးပါ။ အႏၱရာယ္ ဘယ္အခ်ိန္မွာျဖစ္သလဲဆိုေတာ့ ေရွာင္ရင္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရွာင္ရင္ အႏၱရာယ္ပါပဲ။ Personal Crisis ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ Family Crisis ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ National Crisis ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ Global Crisis ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ျငင္းၾကပါတယ္၊ မရွိဘူးလို႕ ေျပာၾကပါတယ္။ ဒါဟာ အႏၱရာယ္ကို ေရွာင္တာပါ။ အဲ့ဒီလိုဆိုရင္ အႏၱရာတယ္ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တရုပ္စကားက နက္နဲပါတယ္။ ဒုတိယစကားလံုးက အခြင့္အေရးလို႕ အဓိပၸါယ္ရွိပါတယ္။ နာဂစ္မုန္တိုင္းဟာ ယူတတ္ရင္ အခြင့္အေရးၾကီးတစ္ခုပါ။

ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးခ်င္း၊ တစ္ေယာက္ခ်င္းမွာေရာ၊ လုပ္ငန္းအဖြဲ႕အစည္းေတြမွာပါ အခက္အခဲရွိလာလို႕ ေၾကာက္ျပီးေရွာင္ရင္ အဲ့ဒါ အႏၱရာယ္ပါပဲ။ မေၾကာက္ဘဲ ရင္ဆိုင္ရင္၊ ကိုယ့္အတြက္ အသံုးခ်ႏူိင္ရင္ ဒါဟာ အခြင့္အလမ္းတစ္ခုပါပဲ။ အလုပ္ျပဳတ္တာ အခြင့္အလမ္းတစ္ခုပါပဲ။ ပိုေကာင္းတဲ့အလုပ္ရဖို႕၊ ေနာက္အလုပ္သစ္တစ္ခုရဖို႕ အခြင့္အလမ္းတစ္ခုပဲလို႕ စဥ္းစားၾကည္႕ၾကေစခ်င္ပါတယ္။

အျမဲတမ္း အခြင့္အလမ္းကိုပဲ ၾကည္႕ပါ။ အႏၱရာယ္ကို မၾကည္႕ပါနဲ႕။ အႏၱရာယ္ကို ၾကည္႕လိုက္မိရင္ ေၾကာက္ျပီး ေရွာင္မိပါလိမ့္မယ္။

Crisis ကို ေဖာ္ျပတဲ့ တရုတ္စာလံုးကို မမွတ္မိရင္ေတာင္ danger and opportunities ဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္ကိုေတာ့ မွတ္မိေစခ်င္ပါတယ္။ Danger နဲ႕ opportunity ဟာလည္း သီးျခားစီ ရွိေနတာမဟုတ္ပဲ တြဲေနတာကို သတိထားပါ။ Crisis ကို ရင္ဆိုင္တဲ့အခါ ဒါကို ဘယ္လိုစီမံခန္႕ခြဲမွဳလုပ္သလဲဆိုတာေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ ကိုယ့္ရဲ႕စီမံခန္႕ခြဲမွဳလုပ္တာေကာင္းရင္ အခြင့္အလမ္းျဖစ္လာမယ္။ ကိုယ္ စီမံခန္႕ခြဲမွဳ မလုပ္တတ္ရင္ေတာ့ အႏၱရာယ္ျဖစ္လာပါမယ္။

                             Crisis

Affect all segments of society
Caused by a wide range of reasons
Three common elements:
a)    A threat to society

b)    The element of surprise, and

c)     A short decision time

Crisis ဟာ လူတိုင္းမွာရွိသလို Crisis ဘာေၾကာင့္ျဖစ္သလဲ ဆိုတဲ့အေၾကာင္းေတြလည္း အမ်ားၾကီး ရွိႏူိင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ common elements သံုးခုပဲ ရွိပါတယ္။ A threat to society လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို အႏၱရာယ္ျပဳတယ္။ The element of surprise မထင္မွတ္ဘဲ ျဖစ္တတ္တယ္။ A short decision time တံု႕ျပန္ဖို႕ ဆံုးျဖတ္ရမယ့္အခ်ိန္က်ေတာ့ သိပ္နည္းေနတယ္။ အခ်ိန္ယူ စဥ္းစားျပီး အစီအစဥ္ဆြဲလုပ္လို႕မရဘူး။ Crisis မွာ အခ်ိန္ ဇိမ္ေျပနေျပယူျပီး စိတ္တိုင္းက် ဒါကို ဘယ္လိုတံု႕ျပန္မယ္။ ဒါကို ဘယ္လိုစီမံခန္႕ခြဲမွဳလုပ္မယ္ဆိုတဲ့ အေနအထား မရွိပါဘူး။

လူရယ္လို႕ျဖစ္လာရင္ Crisis က တြဲပါလာတာ မဆန္းပါဘူး။ နာဂစ္ ဆိုင္ကလုန္းမုန္တိုင္းရဲ႕ Crisis ကို အခုဆိုရင္ ခံစားဖူးၾကသလုိပါပဲ။ Personal Crisis ကို ေျပာရင္ ေနမေကာင္းျဖစ္တယ္၊ မက်န္းမာဘူးဆိုတာလည္း Crisis ပါပဲ။ ေသမယ္၊ ပ်က္စီးတယ္၊ ဆံုးရွံဴးတယ္ဆိုတာလည္း Crisis ပါပဲ။ ဒီေတာ့ လူတိုင္းဟာ Crisis ၾကံဳရပါတယ္။ ဒါကို အဆန္းလုပ္ျပီး ေျပာမေနပါနဲ႕။ အခုမွ Crisis Management မသင္ပါနဲ႕။ Crisis က ရွိေနမွျဖစ္တဲ့အတြက္ Crisis Management မသင္လည္း ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ manage လုပ္ရမွာပါပဲ။

Focus

IMPORTANT

YES

NO

URGENT

Yes

Crisis Management

Reduce

No

Concentrate

Ignore

ဘာေၾကာင့္ Crisis ျဖစ္သလဲလုိ႕ စဥ္းစားရင္ Focus ႏွစ္ခု ၾကည္႕ရပါမယ္။ အလုပ္တစ္ခုက အေရးၾကီးတယ္ (Important)၊ ေနာက္ အျမင္ dimension က ခ်က္ခ်င္းလုပ္ရမယ္ (Urgent)။ လုပ္ငန္းတိုင္းမွာေရာ၊ personal မွာပါ အလုပ္တစ္ခုဟာ အေရးလည္းမၾကီးဘူး၊ ခ်က္ခ်င္းလည္း လုပ္စရာမလုိဘူးဆိုရင္ အဲ့ဒီအလုပ္မ်ိဳးကို မလုပ္ဖို႕ လုိပါတယ္။ အခုလက္ရွိမွာ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက အေရးမၾကီးတာလည္းသိတယ္၊ ခ်က္ခ်င္းလုပ္စရာမလုိမွန္းလည္းသိတယ္၊ ဒါေပမယ့္ အဲ့ဒါကိုပဲ လုပ္ေနၾကတယ္။ အဲ့ဒီလိုအလုပ္မ်ိဳးေတြ လံုး၀မလုပ္သင့္ပါဘူး။

အေရးမၾကီးဘူး၊ ခ်က္ခ်င္းလုပ္ရမယ္ဆိုတာမ်ိဳးက်ေတာ့ နည္းနည္းေလွ်ာ့လို႕ရပါတယ္။ အေရးၾကီးတယ္၊ ခ်က္ခ်င္းလည္းလုပ္ရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ Crisis Management လိုလာပါတယ္။ အေကာင္းဆံုး အခ်ိန္ကို အသံုးျပဳေစခ်င္တာကေတာ့ အေရးၾကီးတယ္၊ ခ်က္ခ်င္းလုပ္စရာမလိုတဲ့အရာမ်ိဳးပါ။ ဥပမာ – ကိုယ့္မိသားစုနဲ႕ ေနတာေပါ့။ မိသားစုကို တန္ဖိုးထားတယ္ဆိုရင္ မိသားစုနဲ႕ေနတဲ့အခ်ိန္ဟာ အေရးၾကီးတယ္။ အားကစားလုပ္တာလည္း အေရးၾကီးပါတယ္။ ခ်က္ခ်င္းလုပ္စရာေတာ့ မလိုပါဘူး။ က်န္းက်န္းမာမာျဖစ္ေနဖို႕ လုိပါတယ္။ ပိန္လွီေနရင္ Crisis Management မေျပာနဲ႕ က်န္တာ ဘာမွလုပ္လို႕ရမွာ မဟုတ္ပါဘူး။

Crisis ရွိရင္ တစ္ဦးခ်င္း၊ တစ္ေယာက္ခ်င္း တံု႕ျပန္မွဳလုပ္တဲ့ပံုစံခ်င္း မတူပါဘူး။ အေျခအေနတူတာမ်ိဳး ေတြ႕တာခ်င္း တူရင္ေတာင္ ခံစားရတာ၊ တံု႕ျပန္တာခ်င္း မတူပါဘူး။ ဥပမာ- လူနာတစ္ေယာက္ဟာ စိတ္ေသာကျဖစ္တယ္ ဆိုပါစို႕။ စိတ္ေသာကျဖစ္ရင္ Crisis ျဖစ္တာပါပဲ။ Crisis ျဖစ္တာကို တံု႕ျပန္တာမွာ တစ္ေယာက္နဲ႕တစ္ေယာက္ မတူတာေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါကို စဥ္းစားရမယ္။

                           Reaction

Different to the same crisis
Emotional experiences unique
Changing nature of crisis response
Crisis ျဖစ္တဲ့အခါမွာ ေၾကာက္လာပါတယ္။ ကိုယ့္မွာ ကင္ဆာျဖစ္ေနျပီဆိုရင္ ေၾကာက္လာပါတယ္။ ဒါဟာ Crisis ပါပဲ။ ဒီထက္ၾကီးမားတဲ့ Crisis မရွိေတာ့ပါဘူး။ HIV positive ဆိုရင္လည္း ေၾကာက္တာပါပဲ။ ဒါ တစ္ဦးခ်င္း စဥ္စားတာပါ။

ေနာက္တစ္ခုက ဖိစီးမွဳပါ။ Stress လို႕ေျပာရင္ မေကာင္းတဲ့ဖိစီးမွဳကို ေျပာတာမဟုတ္ပါဘူး။ ေကာင္းတဲ့ဖိစီးမွဳကို ေျပာတာပါ။ အထူးသျဖင့္ လူငယ္ေတြမွာ ဖိစီးမွဳလိုပါတယ္။ ဖိစီးမွဳမရွိရင္ စိန္ေခၚမွဳမရွိေတာ့ပါဘူး။ ကိုယ္တတ္တာေတြပဲ ဖတ္ေနရင္ အလကားပါပဲ။ ကိုယ္မတတ္တာဖတ္ရင္ ဒါဟာ ေကာင္းတဲ့ဖိစီးမွဳပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္မသိေသးတာကို ေလ့လာရင္ ဖိစီးမွဳေကာင္းေပါ့။ မေကာင္းတဲ့ဖိစီးမွဳကေတာ့ မလိုတာေတြမွာ ဦးေႏွာက္စားေနတာမ်ိဳးပါ။

ေနာက္တစ္ခုက Post Traumatic Stress Disorder ဆိုတာပါ။ ဒါကို ဆရာ၀န္ေတြသိပါတယ္။ PTSD ဆိုတာ ရွိၾကပါတယ္။ အိမ္မွာ မိဘဆံုးသြားရင္ စိတ္ေသာကေတြ ရွိလာမယ္။ ျပီးရင္ ကိုယ္ေ၇ာစိတ္ပါ မက်န္းမာမွဳေတြ ျဖစ္လာပါမယ္။

ေနာက္တစ္ခုက ေဒါသၾကီးမယ္။ ဒါဟာ အက်ပ္အတည္းျဖစ္လာလို႕ တံု႕ျပန္တာပါ။ အက်ပ္အတည္းျဖစ္လာျပီဆိုရင္ ေျပာင္းလဲျဖစ္ေပၚမွဳအဆင့္ေတြမွာ ပထမဆံုးက မျဖစ္ႏူိင္ဘူး၊ မယံုဘူးဆိုတဲ့ ေရွာ့ခ္က အရင္လာပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခုက ျငင္းပယ္တာပါ။ ကိုယ့္မွာ ကုမရတဲ့ AIDS ေရာဂါရွိေနျပီဆိုပါေတာ့။ ငါ့မွာ ဒီေရာဂါမရွိပါဘူး။ ငါေနေကာင္းေနတာပဲ၊ က်န္းမာေနတာပဲ ဆိုတာမ်ိဳးေပါ့။ အဲ့ဒီေတာ့ တျခားဆရာ၀န္ဆီသြားျပတယ္။ ဒါဟာ ျငင္းတာပါ။ Personal Crisis မွာ ျငင္းဆိုမွဳ လုပ္ၾကရပါမယ္။

ျပီးေတာ့မွ ေန႕ခင္းအိမ္မက္ေတြ၊ စိတ္ကူးယဥ္တာေတြ၊ စိတ္ဓါတ္က်တာေတြ လာပါလိမ့္မယ္။ ရွက္တယ္၊ စိတ္ပူတယ္ဆိုတာေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။

အဲ့ဒီက႑ေတြျပီးေတာ့မွ လက္ခံပါတယ္။ AIDS ေရာဂါ ငါ့မွာေတာ့ ရွိေနျပီ၊ အဲ့ဒါကို ဘယ္လိုကုစားမလဲ။ ဒါမွ Crisis Management ပါ။

Crisis Management ဟာ ဒီက႑ေတြ ျပီးသြားမွ စီမံခန္႕ခြဲမွဳလုပ္တယ္၊ ေကာက္ခ်က္ခ်တာလုပ္တယ္ ဆိုတာမ်ိဳးပါ။ ဒါဟာ လူပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းအေနနဲ႕ ေျပာေနတာပါ။

ဒီေတာ့ အဲဒီလိုျဖစ္ရင္ ဆက္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းက အေရးၾကီးပါတယ္။ ကိုယ့္သူငယ္ခ်င္း၊ မိတ္ေဆြ အက်ပ္အတည္းျဖစ္ေနတာသိရင္ နားေထာင္ပါ။ သူ႕ကို ေႏြးေထြးေအာင္ ေစာင့္ေရွာက္ေပးပါ။ သူနဲ႕စကားေျပာေပးပါ။ Crisis ျဖစ္ေနတဲ့လူတစ္ေယာက္ဟာ ဥပမာ – သူအလုပ္ျပဳတ္လာတာကို ေျပာခ်င္မယ္။ သူ႕မွာ မေက်နပ္ခ်က္ေတြရွိမယ္၊ ေဒါသေတြ ရွိမယ္၊ ျငင္းဆိုတာေတြရွိမယ္။ ငါအလုပ္မျပဳတ္ေသးပါဘူး။ ငါ့လူၾကီးက ငါ့ကို ျပန္စဥ္းစားဦးမွာပါဆိုတဲ့ အေတြးမ်ိဳးေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ အလုပ္ျပဳတ္ေနျပီျဖစ္ေပမယ့္ မျပဳတ္ေသးဘူးထင္ျပီး ျငင္းခ်က္ထုတ္ေနတာပါ။

ေနာက္တစ္ခုက လူဆိုတာ တစ္ေယာက္တည္း မဟုတ္ပါဘူး။ ေလာကမွာ HIV/AIDS ျဖစ္တာ ကိုယ္တစ္ေယာက္တည္း၊ မဟုတ္ပါဘူး။ ျဖစ္ေနတဲ့သူေတြ အမ်ားၾကီးပါ။ အလုပ္ျပဳတ္တာ ကိုယ္တစ္ေယာက္တည္းမဟုတ္ပါဘူး။ အလုပ္ျပဳတ္တဲ့သူေတြ အမ်ားၾကီးရွိတယ္ဆိုတာမ်ိဳး စဥ္းစားရပါမယ္။

ျပီးေတာ့မွ Crisis Management က Positive action နဲ႕ လာပါမယ္။ ကုိယ့္မွာရွိတဲ့ နာက်င္မွဳ၊ ကိုယ္ေၾကာက္ေနတာေတြကို အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ တုန္႕ျပန္မွဳေတြနဲ႕ ေျဖရွင္းၾကရပါမယ္။

ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ ဗုဒၶဘာသာေရာ၊ ခရစ္ယာန္ေရာ၊ အစၥလာမ္ေရာ ဘာသာအားလံုးအတြက္ ဆုေတာင္းျခင္းက အေကာင္းဆံုးပါ။ Personal Crisis မွာ ဆုေတာင္းျခင္းရဲ႕ အင္အားကိုလည္း ေလွ်ာ့တြတ္လို႕မရပါဘူး။

Personal Crisis နဲ႕ပါတ္သတ္လို႕ Model တစ္ခုရွိပါတယ္။ ပထမဆံုးက လွဳံ႕ေဆာ္မွဳပါ။ လံုး၀ကုလို႕မရတဲ့ေရာဂါျဖစ္ျပီ၊ Crisis ျဖစ္ျပီ၊ ဒါမွမဟုတ္ အလုပ္ျပဳတ္ျပီ ဒါမွမဟုတ္ အိမ္ေထာင္စုထဲမွာ အကြဲအျပဲေတြျဖစ္ျပီဆိုရင္ လွံဳေဆာ္မွဳေပးတာကို ကိုယ္ဘယ္လိုတံု႕ျပန္မလဲ။

Personal crisis management မွာ သတိထားရမွာတစ္ခုက အေၾကာင္းအရာတစ္ခုေပၚလုိ႕ လွံဳေဆာ္လာတာနဲ႕ တံု႕ျပန္တာၾကားမွာ ကြက္လပ္ၾကီးတစ္ခုရွိပါတယ္။ ျဖစ္တာနဲ႕ ခ်က္ခ်င္းတံု႕ျပန္စရာ မလိုပါဘူး။ ဥပမာ – ေဒါသထြက္တယ္ဆိုပါစို႕။ ဒီေဒါသက ထြက္စရာမလိုပါဘူး။ ေဒါသထြက္တယ္လို႕ ေျပာရင္ ေဒါသထြက္ဖုိ႕ ကိုယ္ေရြးခ်ယ္လိုက္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဒါသထြက္တယ္။ မထြက္ဘူးဆိုတာကို ေရြးဖို႕အခ်ိန္ရွိပါတယ္။ ၀မ္းနည္းမလား၊ ၀မ္းသာမလား၊ ပူေဆြးမလား၊ ေဒါသျဖစ္မလား အားလံုးဟာ ကိုယ္ေရြးလို႕ ရတာခ်ည္းပါပဲ။ တခ်ိဳ႕က ေရြးစရာမရွိဘူးထင္ျပီး ျဖစ္တာနဲ႕ တံု႕ျပန္တတ္ၾကပါတယ္။ Freedom to Choose က ေရြးႏူိင္ေအာင္ ေပးထားတာပါ။

Self-awareness က တစ္ခုခုျဖစ္ရင္ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုသိတာ၊ သိေအာင္ ဆင္ျခင္တာပါ။ အဲ့ဒီလို ဆင္ျခင္လိုက္တာနဲ႕ ေဒါသေတြေပ်ာက္သြားပါမယ္။ လူတစ္ေယာက္မွာ ဦးေႏွာက္ဘယ္ေလာက္ေကာင္းေကာင္း အေတြးႏွစ္ခုကို တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ မခံႏူိင္ပါဘူး။ အဲ့ဒီေတာ့ ဦးေႏွာက္က ကိုယ့္အေၾကာင္း ကိုယ္သိေအာင္ ၾကိဳးစားလိုက္တာနဲ႕ တျပိဳင္နက္ ေဒါသထြက္တာ ေပ်ာက္သြားမွာပါ။

တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ imagination ပါ။ ကိုယ့္ဘာသာ စဥ္းစားေတြးေခၚတတ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့ conscience ပါ။ ကိုယ့္ရဲ႕ အတြင္းစိတ္ကို ကိုယ္ျပန္ၾကည္႕လို႕ရတယ္။

ေနာက္ဆံုးတစ္မ်ိဳးကေတာ့ independent will ပါ။ Independent will ကို ေလွ်ာ့မတြက္ပါနဲ႕။ ကိုယ့္မွာ ေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ အျပည္႕ရွိပါတယ္။ အဲ့ဒီေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ကို မေမ့ပါနဲ႕။ တစ္ခ်ိဳ႕က “ ကၽႊန္ေတာ့္မွာ ေရြးစရာမရွိဘူး” လို႕ ေျပာတတ္ၾကပါတယ္။ အဲ့ဒါ မဟုတ္ပါဘူး။ ေရြးစရာေတြရွိပါတယ္။ ဘယ္ေလာက္ပဲခက္ခက္၊ ဘယ္ေလာက္ၾကီးမ်ားတဲ့ Crisis ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ကိုယ့္မွာ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ရွိပါတယ္။ ဥပမာ – HIV/AIDS ေရာဂါျဖစ္ရင္ ေသမယ္ေပါ့။ ဒါေပမယ့္ အဲ့ေရာဂါျဖစ္လို႕ ARV Treatment ယူရင္ မေသေတာ့ပါဘူး။ Treatment ယူမယ္၊ မယူဘူးဆိုတာကေတာ့ ကိုယ့္ရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္မွဳပါပဲ။ ကိုယ့္မွာရွိတာကို လက္ခံလုိက္တာဟာ လြပ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္မွဳပါ။ ဒါေတြအားလံုးကို ကိုယ္လုပ္လို႕ရတယ္ဆုိတာ စဥ္းစားေစခ်င္ပါတယ္။

Organizational Crisis

                              UK

During the next five years,
83% of companies will face a crisis
That negatively impacts the profitability of a company 20 to 30%
အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာလည္း Crisis ေတြ ရွိၾကပါတယ္။ UK မွာ သူတို႕တြက္ၾကည္႕ထားတာ ရွိပါတယ္။ ေနာက္လာမည္႕ ၅ ႏွစ္အတြင္း ကုမၸဏီ ၁၀ ခုရွိရင္ ၈ ခုမွာ Crisis ရွိႏူိင္ပါတယ္။ ေစ်းႏွဳန္းကေတာ့ အတတ္အက်ရွိမယ္၊ policy ကလည္း ဒီေန႕တစ္မ်ိဳး၊ ေနာက္ေန႕တစ္မ်ိဳး၊ လုပ္ရတဲ့သူက ဟိုေျပး ဒီေျပးဆိုရင္ Crisis ရွိမွာပါပဲ။ အဲ့ဒီလိုျဖစ္လာရင္ သူ႕ရဲ႕ profit margin က ၂၀ ရာခိုင္ႏွဳန္းကေန ၃၀ ရာခိုင္ႏွဳန္းအထိ ထိခိုက္မွဳရွိႏူိင္ပါတယ္တဲ့။ Organisational Crisis ကို အေပၚယံအေနနဲ႕ မစဥ္းစားပါနဲ႕။

                   Crisis Management

A new field of management
Forecasting potential crises and planning to deal with them, e.g., how to recover if your computer system completely fails
Completing a crisis management plan before they experience a crisis
Crisis management အေၾကာင္းေျပာရင္ ၾကိဳျပီး စဥ္းစားလို႕ရပါတယ္။ ျဖစ္လာႏူိ္င္တဲ့ အက်ပ္အတည္းကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းဖို႕ Plan ေတြ ၾကိဳင္ျပင္ထားလို႕ရပါတယ္။ ဥပမာ – ကိုယ့္လုပ္ငန္းမွာ computer system က က်သြားျပီ ဆိုပါစို႕။ ဒါဟာ crisis ပါပဲ။ အဲ့ဒါကို Backup ေတြ၊ Plan A, B စတာေတြနဲ႕ ၾကိဳျပီးျပင္ထားလို႕ ရပါတယ္။

အခု ဒီက တခ်ိဳ႕ကုမၸဏီေတြမွာဆိုရင္ Crisis management Plan- CMP ဆိုတာ လုပ္ထားလာၾကပါျပီ။ Crisis မစခင္ကတည္းက Plan ရွိဖို႕လိုပါတယ္။ CMP ကို Crisis ျပီးမွ တေရးႏူိး ထလုပ္ရင္ေတာ့ ဘာမွလုပ္လို႕ရမွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒီေတာ့ Crisis Management Plan ေတြကို ျပဳစုလို႕ရတယ္ဆိုတာ သိထားသင့္ပါတယ္။

                       Crisis Management

Identifying the real nature of a current crisis,
Intervening to minimize damage and recovering from the crisis
Strong focus on public relations to recover damage to public image and assure stakeholders
Crisis management မွာ ပထမဆံုး ခြဲျခားေရြးထုတ္ႏူိင္ရပါမယ္။ အဖြဲ႕အစည္းမွာ အခု တကယ္ေတြ႕ေနရတဲ့ crisis က ဘာလဲဆုိတဲ့ နားလည္မွဳ လိုပါတယ္။ အဲ့ဒီနားလည္မွဳရဖို႕က ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ႏူိင္ဖို႕လိုပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္တယ္ဆိုတာ သိဖို႕လိုပါတယ္ ဥပမာ – ဆရာ၀န္ေတြ diagnosis မွားရင္၊ စမ္းသပ္မွဳမွားရင္ ေပးတဲ့ေဆးလည္း မွားသြားႏူိင္ပါတယ္။ ဒီလိုပါပဲ organization မွာလည္း တကယ့္ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ခြဲျခားႏူိင္ရပါမယ္။

Diagnosis ရရင္ ၀င္ျပီး ေျဖရွင္းရမယ္။ ျပန္လည္ထူေထာင္ႏူိင္ေအာင္ လုပ္ရမယ္။ ဒါေတြလုပ္တဲ့အခါ လံုး၀မထင္မွတ္တဲ့အရာတစ္ခုကို သတိထားရပါမယ္။ Public relation ဆိုတဲ့ media ကို အေလးထားရပါမယ္။ ကိုယ့္ကုမၸဏီတစ္ခုမွာ နည္းနည္းခ်ိဳ႕ယြင္းလာလို႕ နာမည္ပ်က္သြားရင္ အဲ့ဒါကို မကိုင္တြယ္ႏူိင္ရင္၊ public image က်သြားရင္ လုပ္ငန္းထိခိုက္ႏူိင္ပါတယ္။ ဒါကို သတိထားဖို႕လုိပါတယ္။

Crisis Management ကို ဒီမွာလည္း သင္ရိုးညြန္းတမ္းေတြဆြဲျပီး သင္သင့္ပါတယ္။ နာဂစ္ေၾကာင့္ သင္သင့္တယ္လို႕ ေျပာတာမဟုတ္ပါဘူး။ organization ေတြမွာ ရွိေနတဲ့အတြက္ သင္သင့္တယ္လို႕ေျပာတာပါ။

Crisis management မွာ ကၽႊမ္းက်င္မွဳေတြရွိမယ္၊ နည္းလမ္းေတြရွိမယ္၊ ကိရိယာတန္ဆာပလာေတြရွိမယ္။ ပထမဆံုး ခ်င့္တြက္ဖို႕လိုပါတယ္။ ဒီလုပ္ငန္းမွာ ဘာျဖစ္ေနလဲ၊ ဘာအက်ပ္အတည္းရွိသလဲဆိုတာကို ခ်င့္တြက္ရပါမယ္။ ျပီးရင္ နားလည္သေဘာေပါက္မွဳလိုပါတယ္၊ ျပီးမွ ဒါကို ကိုင္တြယ္ပံုလိုပါတယ္။ ျဖစ္ျဖစ္ခ်င္း လုပ္ရပါမယ္။ ဒီေနရာမွာ reality နဲ႕ perception ကုိ သတိထားေစခ်င္ပါတယ္ တကယ္ျဖစ္ေနတာနဲ႕ အယူအဆနဲ႕ဟာ တစ္ခါတေလမွာ ကြဲျပားေနတတ္ပါတယ္။ ကြဲျပီဆိုရင္ ျပသနာျဖစ္လာပါျပီ။ Reality ဆိုတာမွာ “ဒါက ဒီလိုျဖစ္ရင္ လူတိုင္းက ဒီလိုပဲျမင္မယ္” လို႕ မထင္လိုက္ပါနဲ႕။ အယူအဆက သပ္သပ္၊ အစစ္အမွန္က သပ္သပ္ပါ။သူ႕အယူအဆကို ကိုယ္သြားေျပာလို႕မရပါဘူး။ သူ ဒီလိုပဲ စဥ္းစားမယ္၊ သူ ဒီလိုပဲ ျမင္မယ္။ ဒါကို မွားတယ္၊ မွန္တယ္ သြားေျပာလို႕ မရပါဘူး။ သူျမင္တဲ့ပံုစံကို ကိုယ္နားလည္ဖို႕ပဲ လိုပါတယ္။ reality နဲ႕ သူ႕ရဲ႕ perception က မတူဘူးဆိုတာကို ကိုယ္သိေအာင္ၾကိဳးစားဖို႕ပဲ လိုပါတယ္။

                            Crisis Management

Systematic attempt to avoid crises or to manage those crises events that occur
Incident management
Crisis management က စနစ္တက် ရွိပါတယ္။ လုပ္ငန္းေတြမွာ crisis မေပၚေအာင္ လုပ္လုိ႕ရပါတယ္။ Crisis ျဖစ္မွ လုပ္တာထက္ မျဖစ္ခင္ကတည္းက ၾကိဳျပီး လုပ္လုိ႕ရတာေတြ ရွိပါတယ္။ ျဖစ္ျပီးရင္ေတာ့ ဒါကို ႏူိင္ႏူိင္နင္းနင္း စီမံခန္႕ခြဲႏူိင္ရပါမယ္။ ျပီးမွ Incident management ေပါ့။ incident management ကို Crisis management လို႕လည္း ေခၚပါတယ္။

လုပ္ငန္းတစ္ခုမွာ ေငြလာညွစ္တယ္ဆိုရင္ ဒါဟာ Crisis ပါပဲ။ လာဘ္ထိုးရတယ္ဆိုရင္လည္း Crisis ပါပဲ။ ဒါကို ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိတဲ့အရာလို႕ မယူဆေစခ်င္ပါဘူး။ Business Culture မွာ လာဘ္ထိုးရတယ္ဆိုတာမ်ိဳး မရွိသင့္ပါဘူး။ ဒါ မျဖစ္သင့္ပါဘူး။ လႊဲေျပာင္းယူတာေတြရွိတယ္ဆိုတာမ်ိဳးရွိမယ္၊ တျခားကုမၸဏီက ကိုယ့္company  လာသိမ္းတာရွိမယ္၊ အၾကမ္းဖက္တာေတြရွိမယ္၊ ကြန္ပ်ဴတာနဲ႕ပါတ္သတ္ရင္ copyright ေတြရွိမယ္၊ သတင္းအဖ်က္အေမွာင့္ လုပ္တာေတြရွိမယ္။ Natural disasters နဲ႕ Computer Tampering လည္း ရွိပါမယ္။

ေနာက္တစ္ခုက လုပ္ငန္းရွင္ေတြကို ျပန္ေပးဆြဲတာေတြလည္း ႏူိင္ငံျခားတိုင္းျပည္ေတြမွာရွိပါတယ္။ ဒီမွာေတာ့ ဒါမ်ိဳးေတြ မရွိေသးပါဘူး။ ဒါေတြအားလံုးဟာ Crisis ေတြပါပဲ။ Organizational crisis ေတြဟာ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ရွိေနပါတယ္။

                      4 types of Organizational Crisis

Sudden – fire, explosions, natural disasters, workplace, violence, etc;
Smoldering – problem or issues start small and could be fixed or averted if someone pay attention or recognize the potential for trouble.
Bizarre – a one of a kind crisis
Perpetual – long-running problem
Organizational crisis ကို စဥ္းစားရင္ ကိုယ့္လုပ္ငန္းတစ္ခုလံုးရဲ႕အေနအထားကိုၾကည္႕ျပီး က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕စဥ္းစားေစခ်င္ပါတယ္။ အဲ့ဒီမွာ ၄ မ်ိဳးရွိပါတယ္။

Sudden မထင္မွတ္ပဲ ခ်က္ခ်င္းျဖစ္တာမ်ိဳးရွိပါတယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးက Smoldering တေငြ႕ေငြ႕နဲ႕ ျဖစ္တာမ်ိဳးပါ။ အစတံုးကေတာ့ ေသးေသးေလးနဲ႕စတာပါ။ ေနာက္မွ ၾကီးလာတာကေတာ့ လူေတြက သတိမထားမိၾကလို႕ပါပဲ။ ေနာက္တစ္ခုက Bizarre ထူးျခားဆန္းၾကယ္တာမ်ိဳးပါ။ တစ္ခါမွ မျဖစ္ဖူးတာမ်ိဳးေပါ့။ ဥပမာ – အေမရိကားမွာ fast-food ေရာင္းတယ္ေပါ့။ အဲ့ဒီ fast-food ထဲမွာ လက္ညွိဳးတစ္ေခ်ာင္း သြားေတြ႕တယ္။ အဲဒီမွာ chain တစ္ခုလံုး ဒုကၡေရာက္ေတာ့တာပါပဲ။ ဒါဟာ မထင္မွတ္ဘဲျဖစ္တဲ့ Crisis ပါပဲ။ ေနာက္ဆံုးတစ္ခုက perpetual ပါ။ မျပီးစီးႏူိင္တဲ့ျပသနာေတြေပါ့။ လုပ္ငန္းေတြမွာ မျပီးႏူိင္တဲ့ျပသနာေတြ အျမဲတမ္းရွိပါတယ္။

ဒီေတာ့ လုပ္ငန္းရွင္ေတြ သတိထားရမယ့္အခ်က္က Crisis တစ္ခုျဖစ္ရင္ ကိုယ့္လုပ္ငန္းတစ္ခုတည္း ထိတာမဟုတ္ပါဘူး။ တျခားအဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ လူအဖြဲအစည္းကိုပါ ထိခိုက္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ media relations လိုလာပါတယ္။ ျပီးမွ ျပန္လည္ထူေထာင္မွဳ လုပ္ရပါတယ္။ နည္းပညာအေနနဲ႕ေတာ့ CMF – Crisis Management Framework ဆိုတာ ရွိပါတယ္။ တခ်ိဳ႕လုပ္ငန္းေတြမွာ လက္ရွိ management structure ကိုသံုးျပီး တည္ေထာင္ထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ျပီးမွ ကိုယ့္လုပ္ငန္းအတြင္းထဲနဲ႕ တျခားလုပ္ငန္းေတြနဲ႕ ဆက္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းေတြ တည္ေဆာင္ပါတယ္။ ဒီမွာဆိုရင္ ကြန္ျပဴတာလုပ္ငန္းရွင္မ်ားအသင္းအေနနဲ႕ စဥ္းစားသင့္တာေတြ ရွိပါတယ္။ computer brake off ျဖစ္ရင္၊ System brake off ျဖစ္ရင္၊ အင္တာနက္က်သြားရင္ လယ္လုိလုပ္မလဲဆိုတာေတြကို ၾကိဳျပင္ဆင္ထားတာေတြ မလုပ္ခဲ့ရင္၊ တုန္႕ျပန္တာေႏွးခဲ့ရင္  အမ်ားၾကီး ထိခိုက္ႏူိင္စရာရွိပါတယ္။

Organizational crisis နဲ႕ပါတ္သတ္ျပီး တျခားႏူိင္ငံက ဥပမာေတြကို ၾကည္႕ၾကရေအာင္ပါ။ အိႏၵိယႏူိင္ငံ Bhopal မွာ Chemical pollution အၾကီးအက်ယ္ျဖစ္ေတာ့ လူေတြအမ်ားၾကီးေသပါတယ္။ အဲ့ဒီအျဖစ္အပ်က္မွာ သင္ခန္းစာယူစရာေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ ပထမဆံုးအခ်က္က ဆက္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းေတြ ညံ႕ပါတယ္။ မျဖစ္ခင္လည္း ညံ႕ပါတယ္၊ ျဖစ္ေနစဥ္မွာလည္း ညံ႕တယ္၊ ျဖစ္ျပီးေတာ့လည္း ည႔ံဆဲပါပဲ။ ပိုဆိုးတာက Chemical poison ေတြျဖစ္ရင္ ဘာလုပ္ရမယ္ဆိုတာေတြကို အဂၤလိပ္လို ေရးထားတဲ့အတြက္ အိႏၵိယလူမ်ိဳးေတြ မဖတ္တတ္တာပါပဲ။

Company မွာ အားလံုးနားလည္ေအာင္ လုပ္ပါလုိ႕ေျပာထားေပမယ့္ ေရးထားတဲ့ manuals ေတြ၊ guidelines ေတြ အားလံုးက  အဂၤလိပ္လုိေတြ ျဖစ္ေနေတာ့ အိႏိၵယလူမ်ိဳးလုပ္သားေတြ တစ္ေယာက္မွ မဖတ္တတ္သလို ပတ္၀န္းက်င္က ရြာသားေတြလည္း မဖတ္တတ္ၾကေတာ့ poison ေတြ ျဖစ္ေနမွန္းသိေပမယ့္ ဘာလုပ္ရမွန္းမသိ ျဖစ္ေနၾကေတာ့တယ္။

အဲ့ဒီမွာ အေမရိကားက Union Carbide management က ခ်က္ခ်င္းအေျပးေရာက္လာပါတယ္။ ေရာက္ေရာက္ခ်င္းမွာပဲ အိႏၵိယအစိုးရက မင္းတို႕ေၾကာင့္ျဖစ္ရတာဆိုျပီး ခ်က္ခ်င္းဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းလိုက္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ သူတို႕လာတာက recovery လုပ္ဖို႕လာၾကတာပါ။ ေနာက္တစ္ခုက company ပိုင္ရွင္ေတြဟာ ျမင္သာရံုသက္သက္ပဲ လုပ္တာပါ။ တကယ္တမ္း တစိုက္မတ္မတ္လုပ္တာမဟုတ္ေတာ့ counterproductive ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီျဖစ္ရပ္မွာ ဘာသင္ခန္းစာရလုိက္သလဲဆိုေတာ့ multinational ဆိုတဲ့ ႏူိင္ငံတစ္ခုထဲမွာတင္မဟုတ္ပဲ ႏူိင္ငံအမ်ားၾကီးမွာလုပ္တဲ့ company ေတြဟာ management standard ကို သတိထားရပါမယ္။ တစ္ေနရာမွာ သံုးလုိ႕ရတဲ့ management standard ေတြဟာ ေနာက္တစ္ေနရာမွာ သံုးလို႕ရ၊ မရ ေျပာင္းေရႊ႕ျပီး လုပ္လို႕ ရ၊ မရဆိုတာ စဥ္းစားရပါမယ္။

Ford and Firestone Tire and Rubber Company (2000)
100 deaths
Recalled 6.5 million tires
Committed three major blunders
Blamed consumers for not inflating their tires properly
Blamed each other for faulty tires and faulty vehicle design
Said very little about what they were doing to solve a problem that had caused more than 100 deaths
ဒီေနရာမွာ Ford ကား company နဲ႕ Firestone တာယာ company ၾကားမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ support crisis အေၾကာင္း ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ Ford ကားေတြမွာ သံုးတဲ့ 4/4 တာယာေတြ မေကာင္းတဲ့အတြက္ ေပါက္ထြက္ျပီး လူေတြအမ်ားၾကီး ေသရပါတယ္။ အဲ့ဒီလို လူေတြအမ်ားၾကီး ေသတဲ့အတြက္ Firestone company ဟာ တာယာေျခာက္သန္းခြဲေလာက္ကို ျပန္ျပီး ရုပ္သိမ္းေပးရပါတယ္။ ေသဆံုးသူအေရအတြက္နည္းတယ္၊ မ်ားတယ္ ဆိုတာထက္ တစ္ေယာက္နဲ႕တစ္ေယာက္ အျပစ္တင္ေနၾကပါတယ္။ (တာယာ company)

ဆရာထင္လင္းဦး