က​ေလးတိုင္​း ​ျဖတ္​သန္​းရမည္​့ အဆင္​့(၃)ဆင့္

​................................................................

      ကမာၻ​ေပၚမွာရိွတဲ့ က​ေလးျပဳစုပ်ိဳး​ေထာင္​​ေရး အ​ေတြးအ​ေခၚ ဒႆန​ေတြဟာ တစ္​​ေက်ာင္​းတစ္​ဂါထာ၊ တစ္​ရြာတစ္​ပုဒ္​ဆန္​းဆိုသလို အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ရိွခဲ့ၾကသဗ်​။ ​ေနရာ​ေဒသအလိုက္​၊ လူမ်ိဳးဘာသာအလိုက္​ ဓ​ေလ့ထံုးစံ​ေတြ၊ အယူအဆ​ေတြ ကြဲျပားခဲ့ၾက​ေပမယ္​့ (၂၀)ရာစု​ေနာက္​ပိုင္​း သိပၸံပညာ႐ွင္​​ေတြဟာ က​ေလး​ေတြရဲ႕ သဘာ၀ကို သု​ေတသနျပဳၿပီး က​ေလးတိုင္​းအက်ံဳး၀င္​တဲ့ သီအိုရီ​ေတြကို ​ေဖာ္​ထုတ္​လာၾကတယ္​။

     အဲဒီသီအိုရီမ်ားစြာအနက္​မွာ ဂ်ာမန္​-အ​ေမရိကန္​လူမ်ိဳး စိတ္​ပညာ႐ွင္​ Erik Erikson အဲရစ္​ အဲရစ္​ဆင္​(၁၉၀၂-၁၉၉၄)ရဲ႕ ကမာၻ​ေက်ာ္​သီအိုရီတစ္​ခုလည္​း အပါအ၀င္​ျဖစ္တယ္​။ အဲရစ္​ဆင္​ဟာ လူသား​ေတြ ​ေမြးဖြားရာက​ေန ​ေသဆံုးတဲ့အထိ ရိွၾကတဲ့ လူ႔သဘာ၀၊ စိတ္​​ေနစိတ္​ထား၊ ​ေဆာင္​ရန္​​ေ႐ွာင္​ရန္​​ေတြကို "Theory of psychosocial development" စိတ္​ဆက္​ဆံ​ေရး ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ သီအိုရီနဲ႔ ​ေဖာ္​ျပခဲ့တယ္​။

      ဒီသီအိုရီမွာ ​ေ႐ွးဦးအရြယ္​ က​ေလးသူငယ္​ဘ၀ကို အဆင္​့(၃)ဆင့္နဲ႕ ​ေ​ဖာ္​ျပခဲ့တယ္​။ ကိုယ္​့က​ေလးကို ကိုယ္​တိုင္​ပ်ိဳး​ေထာင္​ရာမွာ အ​ေထာက္​အကူရမယ္​့ ဒီအဆင္​့(၃)ဆင္​့အ​ေၾကာင္​းကို စုစည္​းတင္​ျပလိုက္​ပါတယ္​။

(1) Trust vs Mistrust 
(ယံုၾကည္​မႈႏွင္​့ သံသယ အားၿပိဳင္​​ေသာ အဆင္​့)
..............................................................

     အဲရစ္​ဆင္​ သီအိုရီရဲ႕ ပထမဦးဆံုးအဆင္​့က​ေတာ့ က​ေလး​ေမြးခါစက​ေန အသက္​တစ္​ႏွစ္​ခြဲအထိ အက်ံဳး၀င္​တယ္​။ မိဘနဲ႔ သားသမီးၾကား ယံုၾကည္​မႈ တည္​​ေဆာက္​တဲ့ ဒီအဆင္​့မွာ အ​ေရးအႀကီးဆံုးက​ေတာ့ မိဘႏွစ္​ပါးရဲ႕ ျပဳစု​ေစာင္​့​ေ႐ွာက္​မႈပဲ။ မိဘမရိွခဲ့ရင္​​ေတာ့ အုပ္​ထိန္​းသူရဲ႕ အနီးကပ္​ ဂ႐ုစိုက္​မႈ​ေပါ့။

     တခ်ိဳ႕မိဘ​ေတြက က​ေလးပဲ....ဘာမွမသိပါဘူးလို႔ ​ေျပာတတ္​ၾကတယ္​။ ​ဒီအရြယ္​​ေလး​ေတြဟာ သူ႔ကို​ေျပာတဲ့ ႏႈတ္​​ေျပာစကား-verbal languageကိုသာ သိပ္​နားမလည္​​တာ၊ သူ႔ကို ဒီလူ ဂ႐ုစိုက္​လား မစိုက္​လားကို အျမင္​နဲ႔ စူးစမ္​းသလို၊ အထိအ​ေတြ႔နဲ႔လည္​း နားလည္​ၾကသဗ်။ က​ေလးဆိုၿပီး ​ေလ်ွာ့​ေတာ့မတြက္​နဲ႔၊ သူယံုၾကည္​ရတဲ့လူ ဟုတ္​မဟုတ္​ ​​ေကာင္​း​ေကာင္​းႀကီး ခြဲျခားႏိုင္​တယ္​။

      မိဘ​ေတြဆီက ၀တၱရား​ေက်ရံုမဟုတ္​ပဲ ​ေမတၱာအျပည္​့နဲ႔ ျပဳစု​ေစာင္​့​ေရွာက္​မႈကို ရခဲ့တဲ့က​ေလး​ေတြဟာ ​ေလာကႀကီးအ​ေပၚ အ​ေကာင္​းျမင္​စိတ္​နဲ႔ ၾကည္​့တတ္​ၾကတယ္​။ ကိုယ္​့ကိုယ္​ကို ယံုၾကည္​မႈရိွသလို၊ သူတစ္​ပါးအ​ေပၚလည္​း ယံုၾကည္​မႈ ​ေပးႏိုင္​ၾကတယ္​။

     မိဘ​ေတြနဲ႔ယံုၾကည္​မႈ ​ေကာင္​း​ေကာင္​းမတည္​​ေဆာက္​ႏိုင္​ခဲ့တဲ့ က​ေလး​ေတြဟာ​ေတာ့ အဆိုးျမင္​၀ါဒီသမား​ေတြ ျဖစ္​လာတတ္​ၾကတယ္​။ တျခားသူ​ေတြအ​ေပၚ သံသယမ်ားသလို စိတ္​လံုျခံဳမႈလည္​းမရိွၾကဘူး။ ကိုယ္​့ကိုယ္​ကို အသံုးမ၀င္​သလို၊ တန္​ဖိုးမဲ့သလိုခံစားမႈ (worthlessness)​ေတြရိွလာၿပီး ​ေလာကႀကီးနဲ႔ သဟဇာတမျဖစ္​​ၾက​ေတာ့။

      ဒါ​ေၾကာင္​့ အဲရစ္​ဆင္​က "လူတစ္​​ေယာက္​ ကမာၻ​ေလာကႀကီးကို ယံုၾကည္​တတ္​ဖို႔ သူ႔မိဘကို အရင္​ယံုၾကည္​ရပါလိမ္​့မယ္​"တဲ့။ ဒီအဆင္​့က အ​ေရးအႀကီးဆံုးဆိုတာ အ​ေထြအထူး ​ေျပာဖို႔မလို​ေတာ့ဘူး​ေနာ္​။

(2) Autonomy vs Shame & Doubt
ကိုယ္​တိုင္​ လုပ္​ကိုင္​လိုစိတ္​နဲ႔ ႐ွက္​ရြံ႕​ေၾကာက္​လန္​႔စိတ္​တို႔ အားၿပိဳင္​​ေသာ အဆင္​့
......................................................................

       အဲရစ္​ဆင္​ သီအိုရီအရ ဒီဒုတိယအဆင္​့မွာ က​ေလး​ေတြဟာ sense of self-control ဆိုတဲ့ ကိုယ္​့ဘာသာကိုယ္​ ထိန္​းခ်ဳပ္​လုပ္​ကိုင္​လိုစိတ္​​ေတြ စတင္​ဖြံၿဖိဳးလာၾကတယ္​။ အသက္​တစ္​ႏွစ္​ခြဲက​ေန သံုးႏွစ္​အထိက​ေလး​ေတြဟာ ဒီအဆင္​့ကို ျဖတ္​သန္​း​ေနၾကသူ​ေတြ​ေပါ့။

       ဒီကာလမွာ က​ေလး​ေတြဟာ မိဘ​ေတြကို safe baseအ​ေနနဲ႔ ဗဟိုျပဳၿပီး သူတို႔ပတ္​၀န္​းက်င္​က ကမာၻ​ေလးကို စျပီးစပ္စု​လာၾကတယ္​။ ကိုယ္​့ဘာသာ စူးစမ္​းလုပ္​ကိုင္​ရင္​းနဲ႔ ကြၽမ္​းက်င္​မႈ အသစ္​ကို သင္​ယူၾကတယ္​၊ အမွန္​နဲ႔ အမွားကို မွတ္​သားၾကတယ္​၊ သူတို႔ရဲ႕ စိတ္​၀င္​စားမႈနဲ႔ အားသာခ်က္​ကို ႐ွာ​ေတြ႔လာၾကတယ္​။

        မိဘ​ေတြအ​ေနနဲ႔ ဒီအရြယ္​သဘာ၀ျဖစ္​တဲ့ ကိုယ္​တိုင္​ စမ္​းသပ္​လုပ္​ကိုင္​လိုမႈကို ​ေရ​ေလာင္​း​ေပါင္​းသင္​မယ္​ဆိုရင္​ ကိုယ္​့အားကိုယ္​ကိုးတတ္​တဲ့၊ ကိုယ္​့ကိုယ္​ကို ယံုၾကည္​မႈရိွတဲ့ က​ေလး​ေတြျဖစ္​လာမွာပါ။

       တကယ္​လို႔မ်ား မိဘ​ေတြက စိုးရိမ္​လြန္​စိတ္​နဲ႔ က​ေလးကို ဟိုဟာမလုပ္​ရ၊ ဒီဟာမလုပ္​ရ ခ်ဳပ္​ခ်ယ္​မိ​ခဲ့ရင္​ က​ေလးရဲ႕ သဘာ၀အရ စူးစမ္​းလုပ္​ကိုင္​ခ်င္​စိတ္​​ေတြ ​ေပ်ာက္​ဆံုးသြားပါလိမ္​့မယ္​။ လုပ္​ခ်င္​စိတ္​မရိွ​ေတာ့ မတတ္​၊ မတတ္​​ေတာ့ ကိုယ္​့ကိုယ္​ကို ယံုၾကည္​မႈက နည္​းသြားတယ္​။ ဒီလိုက​ေလး​ေလး​ေတြဟာ လူ​ေ႐ွ႕သူ​ေ႐ွ႕ မွားမွာ႐ွက္​​ေတာ့ လူ​ေတာမတိုးရဲၾကဘူး။ အသစ္​အဆန္​း လုပ္​ရမွာ​ေၾကာက္​​ေတာ့ မိဘကိုပဲ အားကိုးလြန္​သြားတတ္​ၾကတယ္​။ ​ေနာက္​ဆံုး ႀကီးတဲ့အထိ ကိုယ္​့တကိုယ္​ရည္​ တာ၀န္​​ကို​ေတာင္​ သူမ်ားကလိုက္​ယူ​ေနရျပန္​​ေရာ။

(3) Initiative vs Guilt
ကိုယ္​ပိုင္​အစြမ္​းအစနဲ႔ ဦး​ေဆာင္​လိုျခင္​း vs အငံု႔စိတ္​ျဖင္​့ အျပစ္​တင္​ျခင္​း
..................................................................

      ဒီအဆင္​့က​ေတာ့ မူႀကိဳအရြယ္​ျဖစ္​တဲ့ အသက္​၃ႏွစ္​က​ေန ​ေျခာက္​ႏွစ္​ၾကား က​ေလး​ေတြနဲ႔ သက္​ဆိုင္​ပါတယ္​။ ဒီအဆင္​့မွာ​ က​ေလး​ေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕ ကိုယ္​ပိုင္​ဆႏၵ​ေတြ၊ ရည္​မွန္​းခ်က္​ပန္​းတိုင္​​ေတြ စရိွလာၿပီ ျဖစ္​ပါတယ္​။ ကိုယ္​ပိုင္​ဉာဏ္​သံုးၿပီး ကိုယ္​စြမ္​းကိုယ္​စ​ေတြ စျပခ်င္​လာတတ္​တဲ့ အရြယ္​​ေပါ့။

      မူႀကိဳအရြယ္​ကာလမွာ က​ေလး​ေတြဟာ သူတို႔ပတ္​၀န္​းက်င္​က လူႀကီး​ေတြကို အရင္​ကထက္​ ပိုအာရံုစိုက္​လာတယ္​။ စမ္​းၿပီး​ေတာ့လည္​း အတုခိုးၾက၊ ပံုတူကူးခ်ၾကတယ္​။ Observational learning ဆိုတဲ့ အတုျမင္​ အတတ္​သင္​ျခင္​း အား​ေကာင္​း​ေနခ်ိန္​​ေပါ့။ ဒါ​ေၾကာင္​့ မူႀကိဳအရြယ္​က​ေလး​ေတြဟာ ျပဇာတ္​ပံုစံ ကစားတဲ့ Role playတို႔၊ စိတ္​ကူးယဥ္​ ဟန္​​ေဆာင္​ကစားနည္​း Imaginative & Pretend playတို႔၊ အ႐ုပ္​​ေတြ အရာ၀တၳဳ​ေတြ သံုးၿပီးကစားတဲ့ Object playတို႔ကို သိပ္​ႀကိဳက္​ၾကတာ​ေပါ့။

       သူတို႔​ေတြရဲ႕ ကိုယ္​ပိုင္​ စိတ္​ကူးစိတ္​သန္​းနဲ႔ သူတို႔၀ါသနာပါရာ၊ သူတို႔ႏွစ္​သက္​ရာကို ​ေဖာ္​ထုတ္​ျပသခြင္​့ ရၾကတဲ့က​ေလး​ေတြဟာ ကိုယ္​့အသိစိတ္​ဓာတ္​၊ ကိုယ္​ပိုင္​ဉာဏ္​နဲ႔ ဦး​ေဆာင္​ၿပီး လုပ္​လိုၾကတဲ့ ​ေခါင္​း​ေဆာင္​စိတ္​ဓာတ္​နဲ႔ က​ေလး​ေတြ ျဖစ္​လာၾကတယ္။
   သူတို႔၀ါသနာပါရာ၊ တန္​ဖိုးထားႏွစ္​သက္​ရာကို လုပ္​ခြင္​့မရတဲ့ က​ေလး​ေတြခမ်ာမွာ​ေတာ့ ကိုယ္​့ဘ၀ကို အားမလိုအားမရျဖစ္​ၿပီး သိမ္​ငယ္​စိတ္​၊ အငံု႔စိတ္​​ေတြ ၀င္​သြားတတ္​ၾကပါတယ္​။ ​ေျပာမွသိ၊ ခိုင္​းမွလုပ္​တဲ့ ​ေနာက္​လိုက္​စိတ္​​ဓာတ္​နဲ႔ အသားက်သြားၾကတယ္​။ ငယ္​ဘ၀ရဲ႕ စိတ္​ဒဏ္​ရာ​ေၾကာင္​့ ႀကီးတဲ့အထိ ကိုယ္​တိုင္​အ​ေပၚမွာ​ေရာ ပတ္​၀န္​းက်င္​အ​ေပၚမွာပါ အျပစ္​​ေတြ တင္​​ေနတတ္​ၾကတယ္​။​
     အဲရစ္​ဆင္​ သီအိုရီရဲ႕ အဆင္​့​ေတြဟာ တစ္​ခုနဲ႔တစ္​ခု ခ်ိတ္​ဆက္​​ေနၾကပါတယ္​။ အစ​ေကာင္​းမွ အ​ေႏွာင္​း​ေသခ်ာဆိုတဲ့အတိုင္​း ပထမအဆင္​့​ေကာင္​းခဲ့ဖို႔လိုသလို၊ က​ေလးရဲ႕ အသက္​အရြယ္​အလိုက္​ အဆင္​့တိုင္​းမွာလည္​း အ​ေကာင္​းဆံုး ပံ့ပိုး​ေပးဖို႔ လိုအပ္​လွပါတယ္​။
 
       က်​ေနာ္​တို႔ႏိုင္​ငံဟာ ၂၀၁၀ခုႏွစ္​​ေနာက္​ပိုင္​းမွ ECCDနည္​းစနစ္​​ေတြ က်ယ္​ျပန္​႔လာၿပီး မိဘအမ်ားစုဟာ သိပၸံနည္​းက် က​ေလးျပဳစုပ်ိဳး​ေထာင္​နည္​း​ေတြကို စိတ္​၀င္​တစား​ ေလ့လာလိုက္​စားလာၾကတယ္​။ မိ႐ိုးဖလာဆံုးမနည္​း အ​ေတာ္​မ်ားမ်ားဟာ လူႀကီး​ေတြ ျဖစ္​​​ေစခ်င္​တဲ့ဆႏၵကိုသာ လိုက္​လုပ္​ခိုင္​းၿပီး က​ေလးဆႏၵ၊ က​ေလးခံစားခ်က္​ကို ​ေမ့ထားခဲ့ၾကတယ္​။ ဒါ​ေၾကာင္​့လဲ က်​ေနာ္​တို႔ ျမန္​မာလူမ်ိဳး​ေတြရဲ႕ စိတ္​​ေနစိတ္​ထားနဲ႔ ကိုယ္​စြမ္​းကိုယ္​စ​ေတြ နိမ္​့က်​သြားၾကတာ။

     အခုအခ်ိန္​ဟာ ​ေနာက္​မ်ိဳးဆက္​အတြက္​ က​ေလးစိတ္​ပညာ၊ ပညာ​ေရးစိတ္​ပညာနဲ႔ သိပၸံနည္​းက် က​ေလးထိန္​း​ေက်ာင္​းနည္​း​ေတြကို စၿပီး​ေလ့လာၾကဖို႔ အခ်ိန္​တန္​ပါၿပီလို႔ တိုက္​တြန္​းပါရ​ေစ။ နည္​းမွန္​လမ္​းမွန္​ျဖစ္​​ေစမယ္​့ နည္​း​ေကာင္​းလမ္​း​ေကာင္​း​ေတြ ​ေတြ႔ႏိုင္​ၾကပါ​ေစလို​႔လည္း ​ဆု​ေတာင္​းလိုက္​ပါတယ္​ဗ်ာ။

တီခ်ယ္​အာကာ

[Early Childhood Educator ဆရာ အာကာရဲ႕ Page မွ ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ တီခ်ယ္အာကာ စာသားေလးမွာ လင့္ခ္ခ်ိတ္ေပးထားပါတယ္ ခင္ဗ်။)