`မူးယစ္​​ေဆး၀ါး သံုးစြဲျခင္းနဲ႔ စြဲလမ္းျခင္းကို ခြဲျခားသိ႐ွိျခင္း ´

(Understanding Drug Use and Addiction)

လူအေတာ္မ်ားမ်ားက အျခားေသာ လူေတြအေနနဲ႔ မူးယစ္​​ေဆး၀ါးကို ဘာေၾကာင့္ သို႔မဟုတ္ ဘယ္လိုစြဲလမ္းလာခဲ့ၾကတယ္ဆိုတာ မသိၾကသလို နားမလည္ၾကပါဘူး။ ေစာင့္ထိမ္းအပ္ေသာ အေျခခံ ကိုယ္က်င့္သိကၡာ ေလ်ာ့ရိ​ေလ်ာ့ရဲျဖစ္ သို႔မဟုတ္ စိတ္တန္ခိုးလို႔ေျပာရမယ့္ စိတ္​ဓာတ္​ၾကံ့ခိုင္မႈအားနည္းသူမ်ားသည္သာ မူးယစ္​​ေဆး၀ါးေတြကို သံုးစြဲၾကပါတယ္ဟု တလြဲတ​ေခ်ာ္​ ေတြးေကာင္းေတြးႏိုင္ပါတယ္။

မူးယစ္​​ေဆး၀ါး မဟုတ္တဲ့ အျခားတစ္ခုခုကို ေရြးခ်ယ္လိုက္ျခင္းျဖင့္ မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲမႈကို ရပ္တန္႔ႏိုင္တယ္လို႔လည္း အဆိုပါလူေတြက ထင္ျမင္ယူဆပါလိမ့္မယ္။ တကယ့္အမွန္က မူးယစ္ေဆး၀ါး စြဲလမ္းျခင္းဟာ ႐ႈပ္ေထြးေပြလီတဲ့ ေရာဂါတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ထံုးစံအတိုင္းေျပာရရင္ ခိုင္မာသန္စြမ္းတဲ့ စိတ္ဆႏၵတစ္ခု သို႔မဟုတ္ ေကာင္းမြန္တဲ့ ရည္​ရြယ္​ခ်က္တစ္ခုထားျပီး မူးယစ္ေဆးသံသရာက ထြက္ႏိုင္တယ္ဆိုတာထက္ ပိုမိုသာလြန္ေနပါေသးတယ္။

ကံအားေလ်ာ္စြာပဲ သုေတသနပညာ႐ွင္ေတြအေနနဲ႔  မူးယစ္​​ေဆး၀ါးေတြက လူ႔ဦးေဏွာက္ကို ဘယ္လိုအက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ႐ွိသလဲဆိုတာရယ္ ၊ မူးယစ္ေဆးစြဲျခင္းမွ ျပန္လည္နလံထူ က်န္းမာဖို႔နဲ႔ ေကာင္းမြန္စြာ ႐ွင္သန္သြားဖို႔အတြက္ ကူညီႏိုင္မယ့္ ကုထံုးမ်ားေတြ႕႐ွိထားပါတယ္။

မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းမႈဆိုတာဘာလဲ (What Is drug addiction?)

မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းျခင္းသည္ အႏၱရာယ္မကင္းတဲ့ အက်ိဳးဆက္မ်ားျဖစ္ေစေသာ္လည္း မူးယစ္ေဆးကို ႐ွာေဖြျပီး အာသာဆႏၵျပင္းျပစြာသံုးစြဲျခင္း သို႔မဟုတ္ ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ ခက္ခဲျခင္းကဲ့သို႔ ထူးျခားခ်က္မ်ားရွိ နာတာ႐ွည္ေရာဂါ တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ လူအမ်ားစုဟာ ကနဦး ဆံုးျဖတ္​ခ်က္​ အရေတာ့ တစ္​ၾကိမ္​တစ္​ခါ မူးယစ္​​ေဆးကိုအေပ်ာ္သံုးၾကည့္မယ္ စမ္းသံုးၾကည့္မယ္ေပါ့။ သို႔ေသာ္ အႀကိမ္ႀကိမ္ မူးယစ္​​ေဆး၀ါးကို သံုးစြဲျခင္းျဖင့္ ဦးေဏွာက္ဟာ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မႈနဲ႔  မူးယစ္ေဆးသံုးဖို႔ တိုက္တြန္းခ်က္ကို ျငင္းဆန္ႏိုင္စြမ္း ကိစၥေတြမွာ အေျပာင္းအလဲျဖစ္သြားပါတယ္။

ဦး​ေဏွာက္​က ဘယ္လိုေျပာင္းလဲသြားလည္းဆိုေတာ့ ေဆးစြဲသူ တစ္ေယာက္ရဲ႕ ထပ္ကာထပ္ကာ ေဆးသံုးလိုမႈေ၀ဒနာကဲ့သို တစ္ခုခုကို ထပ္​တလဲလဲ ေတာင့္တတဲ့ စိတ္အေျခအေန မၾကာခဏ​ ျဖစ္ေတာ့တာပါ။ သည္အေျပာင္းအလဲက ေဆးစြဲရာမွ ျပန္လည္နလံထူက်န္းမာလာသူ တနည္းေျပာရရင္ ေဆးမသံုးဘဲႏွစ္ကာလၾကာေအာင္ ျဖတ္ထားေသာ္လည္းပဲ ေဆးျပန္သံုးႏိုင္ေျခပမာဏ ျမင့္ေနေစပါတယ္။

သည္အေၾကာင္းအရာက လူတစ္ေယာက္ ေဆးျပန္သံုးဖို႔ တနည္းအားျဖင့္ ေရာဂါေဟာင္းျပန္ထဖို႔ ဘံုအခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဆးျပန္သံုးျခင္းဟာ ကုသလမ္းၫႊန္ေပးတဲ့ ကုထံုးက အလုပ္မျဖစ္ဘူးလို႔ ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။ အျခားေသာ နာတာ႐ွည္ က်န္းမာေရး အေျခအေနေတြလိုပါပဲ ကုသမႈ ဆက္လက္ျပဳလုပ္ေနသင့္သလို ကုသမႈခံယူသူရဲ႕ တုန္႔ျပန္ခ်က္ အေျဖေပၚမူတည္ၿပီး ခ်ိန္ညႇိဖို႔ သင့္ပါတယ္။ ကုသမႈ အစီအစဥ္​ေတြကို မၾကာခဏ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ဖို႔ လိုအပ္ၿပီး ကုသမႈခံယူသူ လူနာရဲ႕ ေျပာင္းလဲေနတဲ့ လိုအပ္ခ်က္မ်ားနဲ႔ ကိုက္ညီေအာင္ ျပဳ ျပင္မြမ္းမံရမွာပါ။

မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲေနခ်ိန္ ဦး​ေဏွာက္​ထဲမွာ ဘာေတြျဖစ္ေနလဲ (What happens to the brain when a person takes drugs?)

မူးယစ္​​ေဆး၀ါး အမ်ားစုက ဦး​ေဏွာက္​ရဲ႕ "reward circuit" ေလးကို ဒိုပါမိုင္း (dopamine) ဆိုတဲ့ ဓာတု သတင္းပို႔သမားေလး အဆက္မျပတ္ပို႔ၿပီး သာယာမႈ ေက်နပ္မႈေတြ လႊမ္းမိုးေမ်ာလြင့္ျခင္းျဖစ္ေနေစတဲ့ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ႐ွိပါတယ္။ `Reward System ´ ဆိုေသာ ဦးေႏွာက္ထဲမွာရွိတဲ့ အာရံုခံအဖြဲ႕အစည္းအေနနဲ႕အစားအေသာက္ကို ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၿပီး အစားအေသာက္အတြက္ပဲ အခ်ိန္ကုန္ လံု႔လစိုက္ေနသူလူတစ္ဦးလို စြဲၿငိေနတဲ့ အမူအက်င့္တစ္ခုအား ထပ္ကာထပ္ကာ ျပဳလုပ္ေစဖို႔ အားေပးအားေျမႇာက္ တစ္​မ်ိဳးတစ္​ဖံု လုပ္ေဆာင္တာပါ။ "reward circuit" ထဲက ဒိုပါမိုင္း လိႈင္းေတြဟာ စိတ္ၾကည္ႏူးတာ ၊ ႏွစ္လိုဖြယ္လို႔ခံစားမိတာေတြကို ပိုမို လႈပ္ခတ္ေစတယ္ဆိုရာမွာလည္း လူရဲ႕ ျပဳမူက်င့္ၾကံပံုတစ္ခုအား ထပ္ကာ ထပ္ကာ ျပဳလုပ္ေစဖို႔ ဦးေဆာင္ေနျပန္တာေၾကာင့္ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး သံုးစြဲျခင္းလို က်န္​းမာ​ေရးနဲ႔မညီတဲ့ အမူအက်င့္ေတြမွာ အလားတူပဲ ျဖစ္ေစတယ္လို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။

အခ်ိန္ၾကာလာရင္ ဦး​ေဏွာက္​မွ အဆိုပါ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ကို တုန္႔ျပန္ခ်က္ေပးတဲ့ `reward circuit´ ထဲရွိ ဆဲလ္(cells) ေတြရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ရည္မ်ား ေလ်ာ့ပါးလာတာေၾကာင့္ လူတစ္ေယာက္အေနျဖင့္ မူးယစ္​​ေဆး၀ါးေတြကို ဆက္လက္သံုးစြဲေနျခင္းလည္းျဖစ္ပါတယ္။ မူးယစ္ေဆး စတင္သံုးခ်ိန္မွာ ခံစားရတဲ့ အထြဋ္အထိပ္ (high)နဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ပါက အထြဋ္အထိပ္ (high) ေရာက္မႈ ​ေလ်ာ့က်လာေတာ့ သည္းခံႏိုင္မႈနည္း သို႔မဟုတ္ ေဆးသံုးလိုမႈ ပိုလာေတာ့တာပါ။ ေဆးသံုးသူအေနျဖင့္ အလားတူ အထြဋ္အထိပ္ (high) ေရာက္ဖို႔အတြက္ ေဆးပမာဏကို ပိုသံုးဖို႔ ႀကိဳးစားေတာ့မွာပါ။အစားအေသာက္၊ လိင္မႈကိစၥ သို႔မဟုတ္ လူမႈေရး လႈပ္႐ွားမႈမ်ားအတြက္ သူတို႔ တစ္​ၾကိမ္​တစ္​ခါ သာယာတာ၊ ၀မ္းေျမာက္တာ၊ အလိုဆႏၵ ရ႐ွိခံစားလိုက္ရတာအေပၚ ဦး​ေဏွာက္​က ဆင္ျခင္ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္စြမ္း မၾကာခဏဆိုသလို ေလ်ာ့သထက္ ေလ်ာ့လာပါတယ္။

ေရ႐ွည္ သံုးစြဲျခင္းျဖင့္ အျခားေသာ ဦး​ေဏွာက္​မွ ဓာတုပစၥည္း စနစ္မ်ား(chemical systems) နဲ႔ ပတ္လမ္းမ်ား (circuits) အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္သြားႏိုင္သလို ေအာက္ေဖာ္ျပပါ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားမွာလည္း အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ႐ွိမွာျဖစ္ပါတယ္။

- သင္ၾကား/သင္ယူမႈ (learning)
- စီရင္ခ်က္ခ် (judgment)
- လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ျခင္း (decision-making)
- ေၾကာင့္ၾကစိတ္  / ေသာက (stress)
- မွတ္ဉာဏ္ (memory)
- ျပဳမူက်င့္ၾကံပံု (behavior)

ေျပာျပခဲ့တဲ့ အႏၱရာယ္မကင္းေသာ ရလဒ္ေတြအေပၚ သိေန သေဘာေပါက္ေနေစကာမူ ေဆးသံုးသူအမ်ားစုက ဆက္သံုးၾကတယ္ဆိုတာ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းမႈရဲ႕ သဘာ၀ပါ။

အျခားလူေတြက မူးယစ္ေဆး မၿငိတြယ္ေပမယ့္ အခ်ိဳ႕လူေတြက ဘာေၾကာင့္ မူးယစ္ေဆးစြဲလမ္း သံုးစြဲလာရတာလဲ (Why do some people become addicted to drugs while others don't?)

ဘယ္အေျခခံအေၾကာင္းရင္းကမွ လူတစ္ေယာက္ကေတာ့ျဖင့္ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းသံုးစြဲသူျဖစ္လာလိမ့္မယ္လို႔ ေဟာကိန္းထုတ္လို႔မရပါဘူး။ အေၾကာင္းရင္းမ်ားရဲ႕ စုေပါင္းစပ္ေပါင္းတစ္ရပ္က မူးယစ္ေဆးစြဲလမ္းဖို႔အတြက္ အႏၱရာယ္အျဖစ္ ၾသဇာသက္ေရာက္ေနပါတယ္။ ပိုမို အႏၱရာယ္႐ွိေသာ အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး သံုးစြဲဖို႔ အခြင္​့အလမ္​းမ်ားရေနျခင္းကပဲ မူးယစ္ေဆးစြဲလမ္းမႈစီ ဦးေဆာင္သြားႏိုင္တာပါ။

ဥပမာ -

ဇီ၀ေဗဒ(Biology) - အဆိုပါမ်ိဳး႐ိုးဗီဇနဲ႕ ေမြးဖြားလာတဲ့လူတစ္၀က္မွာ  မူးယစ္​​ေဆး၀ါးစြဲလမ္းနုိင္ေျခအႏၱရာယ္ ၅၀ ရာခုိင္ႏွဳန္း ရွိေနပါတယ္။ က်ား/မ ေရးရာကြဲျပားမႈ(Gender)၊ လူမ်ိဳး(ethnicity)နွင့္ အျခားေသာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာပံုမွန္မဟုတ္မႈေတြရဲ႕ မ်က္ေမွာက္ အေျခအေနေတြကလည္း မူးယစ္​​ေဆး၀ါး အသံုးျပဳျခင္းသာမက စြဲလမ္းေနျခင္းအေပၚ ၾသဇာလႊမ္းမိုး အက်ိဳးသက္ေရာက္ႏိုင္ပါတယ္။

ပတ္​၀န္​းက်င္​ (Environment) - လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ေနထိုင္ႀကီးျပင္းရာ ပတ္​၀န္​းက်င္​မွာ ကြဲျပားတဲ့ ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈ အ႐ွိန္အ၀ါမ်ားစြာ႐ွိေနပါတယ္။ မိသားစုႏွင့္ သူငယ္​ခ်င္​းမ်ားမွ စီးပြား​ေရးဆိုင္ရာ အဆင့္အတန္း၊ အေထြေထြ ဘ၀အရည္အေသြးေတြ အေပၚမွာေပါ့။ ေၾကာင့္ၾကစိတ္ ၊ အဦးအစ မူးယစ္ေဆးပတ္သက္မႈကို ေဖာ္ထုတ္ျခင္း၊ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာႏွင့္ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ မေတာ္မတရားျပဳက်င့္ခံ႐ျခင္း၊ သက္တူရြယ္တူရဲ႕ ဖိအားေပးျခင္းတို႔ကဲ့သို႔ေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားနဲ႔အတူ မိဘမ်ား၏ လမ္းၫႊန္ထိမ္းေက်ာင္းမႈက လူတစ္ေယာက္ မူးယစ္ေဆး၀ါး သံုးစြဲမႈ စြဲလမ္းမႈျဖစ္ႏိုင္ေျခအေပၚ ႀကီးမားစြာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ႐ွိပါတယ္။

ႀကီးထြားရင့္သန္မႈ (Development) - လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ဘ၀မွာ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇ၊ ပတ္​၀န္​းက်င္​ႏွင့္ဆိုင္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ား၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈအဆင့္မ်ားက အျပန္အလွန္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ႐ွိေနျခင္းသည္ မူးယစ္​​ေဆး၀ါးကို စြဲလမ္းတဲ့ကိစၥအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္တဲ့ အႏၱရာယ္႐ွိပါတယ္။ ယခင္​က မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စတင္သံုးစြဲျခင္းမွ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းမႈအဆင့္သို႔ အခ်ိန္အနည္းငယ္ေလာက္ ၾကာေကာင္းၾကာႏိုင္တယ္လို႔ ယူဆခဲ့ပါတယ္။ သို႔ရာတြင္ ဘယ္အသက္အရြယ္မွာပဲျဖစ္ျဖစ္ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး သံုးစြဲျခင္းျဖင့္ စြဲလမ္းမႈစီ ဦးတည္သြားမွာေသခ်ာေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဆယ္ေက်ာ္သက္မ်ားအတြက္ဆိုပါလ်ွင္ တစ္ဦးျခင္းအလိုက္အတြက္မူ သံသယျဖစ္ဖြယ္ေကာင္းေနပါရဲ့။ အထူးသျဖင္​့ ဆယ္ေက်ာ္သက္မ်ားဟာ မူးယစ္ေဆး၀ါး သံုးစြဲျခင္းအပါအ၀င္ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစေသာ အႏၱရာယ္႐ွိ အမူအက်င့္မ်ား ျပဳလုပ္ေနေသာ္လည္း ဆံုးျဖတ္​ခ်က္​ခ်ရာ၊ စီရင္ခ်က္ခ် ၊ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ စတာေတြကို ႀကီးၾကပ္ကြပ္ကဲတဲ႕ ဦး​ေဏွာက္​ရဲ႕ ဧရိယာ အစိတ္​အပိုင္​း က ဆက္လက္ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေနလို႔ျဖစ္ပါတယ္။

မူးယစ္​​ေဆး၀ါးစြဲတာကို ကုသႏိုင္လား သို႔မဟုတ္ တားဆီးႏိုင္သလား (Can drug addiction be cured or prevented?)

အျခားေသာ ဆီးခ်ိဳ​ေရာဂါ (diabetes)၊ ပန္းနာရင္ၾကပ္ (asthma) သို႔မဟုတ္ ႏွလံုး​ေရာဂါ (heart disease) ကဲ့သို႔ ေသာ နာတာ႐ွည္ေရာဂါအမ်ားစုလိုပဲ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းမႈကို ကုသဖို႔ဆိုတာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေဆးကုသမႈ တစ္ခုတည္း မဟုတ္ပါဘူး။ မည္သို႔မည္ပံုေျပာေျပာ စြဲလမ္းမႈအား ကုသႏိုင္တယ္ ၊ ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ စီမံခန္​ ့ခြဲ ကိုင္တြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ မူးယစ္ေဆးသံသရာက ျပန္လည္ နလံထူလာသူမ်ားအတြက္ တစ္ႏွစ္ေလာက္ေတာ့ ေရာဂါေဟာင္းျပန္ထ ျပန္လည္သံုးစြဲမိႏိုင္ေျခ ႐ွိေနေသးတာပါ။ သူတို႕ဘ၀တစ္သက္တာလံုးလည္း ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

ေလ့လာသုေတသနျပဳခ်က္မ်ားအရ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲေနသူလူနာအမ်ားစုအား ေဆးပညာနဲ႔အတူ အျပဳအမူ အမူအက်င့္ဆိုင္ရာ ကုထံုးမ်ားျဖင့္ ေပါင္းစပ္ကုသေပးလ်ွင္ ေအာင္ျမင္မႈ အခြင္​့အလမ္​း အမ်ားဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ မူးယစ္ေဆးစြဲလူနာတစ္ဦးျခင္းစီရဲ႕ ေဆးစြဲမႈ ပံုစံအလိုက္  ေခတ္ေပၚ ေဆး၀ါးကုသမႈနည္းလမ္း အခ်ိဳ႕၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ၊ ၿပီးေတာ့ လူမႈေရးျပႆနာ မ်ားကအစ ေသခ်ာခ်ဥ္းကပ္ ကုသႏိုင္ပါက ဆက္လက္ၿပီး နလံထူက်န္းမာသြားပါလိမ့္မယ္။

သတင္းေကာင္းေတြအရေတာ့ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး သံုးျခင္းနဲ႔ စြဲလမ္းျခင္းဟာ တားဆီးႏိုင္ပါတယ္တဲ့။ NIDA အဖြဲ႕ရဲ့ သုေတသနျပဳခ်က္အရ မိသားစု၀င္မ်ား၊ အသိအကြၽမ္းမ်ား၊ စာသင္ေက်ာင္းမ်ား၊ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ မီဒီယာမ်ား ပူးေပါင္းပါ၀င္ေသာ ကာကြယ္​တားဆီးျခင္း အစီအစဥ္​မ်ားဟာ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းသံုးစြဲျခင္းကို တားဆီးျခင္း သို႔မဟုတ္ ေလ်ာ့ခ်ဖို႔ ထိေရာက္တယ္လို႔ ျပေနပါတယ္။ ပုဂၢိဳလ္ေရးဆိုင္ရာ ပါတီပြဲနဲ႔ ႐ိုးရာဓေလ့ ယဥ္ေက်းမႈ အေၾကာင္းကိစၥလိုလို မူးယစ္​​ေဆး၀ါး တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို သံုးဖို႔ အေၾကာင္းဖန္လာေသာ္လည္း လူငယ္ေတြက မူးယစ္​​ေဆး၀ါးသံုးစြဲျခင္းသည္ အႏၱရာယ္႐ွိတယ္လို႔ ယူဆခ်ိန္ သူတို႔ မူးယစ္ေဆး သံုးစြဲမွုပမာဏ ေလ်ာ့ခ်ဖို႔ ဂ႐ုစိုက္ပါလိမ့္မယ္။

မေမ့သင့္တဲ့ အခ်က္အလက္မ်ား (Points to Remember)

- မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းျခင္းသည္ အႏၱရာယ္႐ွိအက်ိဳးဆက္မ်ားျဖစ္ေစေသာ္လည္း မူးယစ္ေဆးကို ႐ွာေဖြျပီး အာသာဆႏၵျပင္းျပစြာသံုးစြဲျခင္း သို႔မဟုတ္ ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ ခက္ခဲျခင္းကဲ့သို႔ေသာ ထူးျခားခ်က္မ်ားတဲ့ နာတာ႐ွည္ေရာဂါ တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။

- မူးယစ္ေဆး၀ါးနဲ႔ အခ်ိန္လြန္တဲ့ ေဆးစြဲသူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ဦးေဏွာက္ဟာ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မႈနဲ႔  မူးယစ္ေဆးသံုးဖို႔ တိုက္တြန္းခ်က္ကို ျငင္းဆန္ႏိုင္စြမ္း ကိစၥေတြမွာ အေျပာင္းအလဲျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒါကပဲ ဘာေၾကာင့္ မူးယစ္​​ေဆး၀ါးစြဲလမ္းမႈဟာ မူလအေျခအေနျပန္ဆိုက္ေသာ ေရာဂါတစ္ခု ျဖစ္ေနရသလဲ ဆိုတာပါပဲ။

- မူလအေျခအေနျပန္ဆိုက္တယ္ပဲေျပာေျပာ ေဆးျပန္သံုးတယ္ပဲေျပာေျပာ ေဆးမသံုးေတာ့ဖို႔ ႀကိဳးစားအားထုတ္ ရပ္ထားၿပီးမွ မူးယစ္ေဆးျပန္သံုးျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးျပန္သံုးျခင္းဟာ လိုအပ္မႈကို ၫႊန္းဆိုသလို ကြဲျပားတဲ့ ကုသဂ႐ုစိုက္မႈ လိုအပ္ေၾကာင္း ျပေနတာပါ။

- မူးယစ္ေဆး၀ါး အမ်ားစုက ဒိုပါမိုင္းဆိုေသာ ဓာတု သတင္းပို႔သမားေလး ဦး​ေဏွာက္​ရဲ႕ `Reward Circuit ´မွာ လႊမ္းမိုးတဲ့ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ႐ွိေစပါတယ္။ `Reward Circuit ´ ထဲ႐ွိ ဒိုပါမိုင္း လိႈင္းထမႈက ႏွစ္လိုစိတ္ ၊ေပ်ာ္ရႊင္စိတ္ကို စစ္ကူေပးတာေၾကာင့္ က်န္းမာေရးနဲ႔ မညီေသာ လႈပ္႐ွားမႈမ်ား၊ လူတစ္ဦးကို ပံုစံတူ အျပဳအမူ အမူအက်င့္မ်ား ေနာက္ထပ္ ေနာက္ထပ္ ျပဳလုပ္ေစဖို႔ ဦးေဆာင္လမ္းျပပါတယ္။

- ဦး​ေဏွာက္​က ဒိုပါမိုင္း အပိုအလိုကို အလိုက္သင့္ညႇိေနတာေၾကာင့္ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စသံုးခ်ိန္က ခံစားရေသာ စိတ္ခံစားမႈ အထြဋ္အထိပ္နဲ႔ ေဆး႐ွိန္ေလ်ာ့စ ခံစားရေသာ စိတ္ခံစားမႈ အထြဋ္အထိပ္ အျမဲႏိႈင္းယွဥ္ ေတာ့ကာ သည္းခံႏိုင္မႈနည္းျခင္း တနည္း ေဆးပိုသံုးလိုျခင္းဆိုေသာ သက္ေရာက္ခ်က္တစ္ရပ္႐ွိလာပါတယ္။ ဒိုပါမိုင္း ေရခ်ိန္ကိုက္ဖို႔ မူးယစ္ေဆးပမာဏ ပိုျမႇင့္သံုးရန္ သူတို႔ ႀကိဳးစားမွာပါ။

- လူတစ္ေယာက္ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းလာမည့္ အေျခအေနကို ေဟာကိန္းထုတ္ႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ တစ္ခုမွ မ႐ွိပါ။ လူတစ္ဦးမွာရွိတဲ့ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇႏွင့္ဆိုင္ေသာ ေပါင္းစည္းမႈတစ္ရပ္၊ ပတ္​၀န္​းက်င္​နဲ႔ ဆိုင္ေသာ ၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈနဲ႔ဆိုင္ေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားက မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းတဲ့ စြန္႔စားမႈအေပၚ ၾသဇာသက္ေရာက္ပါတယ္။ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး အသံုးျပဳဖို႔ အခြင္​့အ​ေရး ပိုေကာင္းေနျခင္းဟာလည္း မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းမႈစီ ဦးေဆာင္သြားႏိုင္ပါတယ္။

- မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းျခင္းကို ကုသႏိုင္တယ္ ၊ ၿပီးေတာ့ ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ တာ၀န္ယူကိုင္တြြယ္လို႕ရပါတယ္။

- အဆိုပါ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး အသံုးျပဳ / စြဲလမ္းျခင္းကို တားဆီးႏိုင္တယ္ဆိုေသာ သတင္းေကာင္း ႐ွိပါတယ္။ ဆရာမ်ား၊ မိဘမ်ားနဲ႔ က်န္​းမာ​ေရး အေထာက္အပံ့ျပဳ သူမ်ား အေနျဖင့္  လူငယ္မ်ားကို မူးယစ္​​ေဆး၀ါး အသံုးျပဳ /စြဲလမ္းျခင္းအား တားဆီးျခင္း၊ပညာေပးျခင္းျပဳလုပ္ရာမွာ အေရးပါေသာ ဇာတ္ဆရာမ်ားျဖစ္ပါတယ္။

Alex Aung (1 December 2018)
Ref: www.drugabuse.gov

Note :(၁) Reward System ဆိုတာက ဦးေႏွာက္ထဲမွာရွိေသာ ဆြတ္ပ်ံၾကည္ႏူးဖြယ္ေကာင္းေသာ စြဲလန္းေစေသာ ဆႏၵကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးတဲ့  အာရံုခံအဖြဲ႕အစည္း/စနစ္ျဖစ္ပါတယ္။

(၂) Reward Circuit ဆိုတာ အာရံုေၾကာစနစ္ေတြက circuit ေတြလို ခ်ိတ္ဆက္ထားရာမွာ Dopamine ေတြဝင္လာရင္ တစ္ခုကို တစ္ခုလ်ွပ္စစ္လိႈင္းေတြလို ခ်ိတ္ဆက္ၿပီး လုပ္ေပးတဲ့ စနစ္ျဖစ္ပါတယ္။