HIV ကို အန္တုလို႔ ခ်စ္ရသူ ေယာကၤ်ားေလးႏွင့္ လက္ထပ္ခြင့္ရခဲ့တဲ့ မိန္းကေလး

က်မနာမည္သီရိမာ ပါ။ အသက္ ၃၇ ႏွစ္ ရွိၿပီ။ က်မဟာ HIV ပိုးနဲ႔ ဆက္လက္ အသက္ရွင္သန္ေနသူတစ္ေယာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ က်မ ဒီပိုးကို စေတြ႔တာ ၂၀၀၇ ခု၊ ၁ လပိုင္းတုန္းကပါ။ေသြးအေျဖကို ဆရာ၀န္ ဦးေအာင္သန္း ဆီက ရခဲ့တဲ့ အခ်ိန္ကဆိုရင္ က်မရဲ႕ ရင္ထဲမွာတေလာကလံုးကို ရန္သူ တစ္ေယာက္လို ျမင္ခဲ့ပါတယ္။ ၀မ္းနည္းစိတ္၊ ေၾကာက္လန္႔တဲ့စိတ္၊အစိုးမရတဲ့ ေဒါသေတြနဲ႔ ေဆာက္တည္ ရာမရျဖစ္ၿပီး မိသားစုနဲ႔လဲ အဆင္မေျပျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။

ကိုယ့္ရဲ႕လိင္ဆက္ဆံဘက္ကိုလဲ သတ္ပစ္ခ်င္ေလာက္ေအာင္ မုန္းတီးေပမဲ့ က်မရဲ႕ဘ၀က အဲဒီလိုလုပ္ပိုင္ခြင့္ မရခဲ့ပါဘူး။ က်မရဲ႕ သားနဲ႔သမီးရဲ႕ မ်က္ႏွာကိုၾကည့္ၿပီးကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသမဲ့ အစီ အစဥ္လဲ ပ်က္ခဲ့ ရပါတယ္။ ဒီပိုး ငါ့ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာရွိေနမွေတာ့ ေသမွာဘဲ ဆိုတဲ့ ၀မ္းနည္းေၾက ကြဲမ်က္ရည္က်ခဲ့ရတဲ့ ရက္ေတြတြက္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ မိန္းမေတြထဲမွာ က်မေလာက္ မ်က္ရည္ေပါသူ ရွိမယ္ေတာင္ မထင္ပါဘူး။

က်မရင္ထဲမွာတေယာက္ေယာက္ကို ရင္ဖြင့္ခ်င္ေနတယ္။ မိသားစုကိုေတာ့ ေျပာမျပခ်င္ဘူး။ က်မမွာအိမ္သားကလဲဆံုးတာ ၅ ႏွစ္ေလာက္ ရွိၿပီဆိုေတာ့ က်မ ဒီစကားေတြကို ရင္ဖြင့္ႏိုင္မဲ့သူ၊က်မရဲ႕ မိတ္ေဆြ အေပါင္းအသင္းေတြ ထဲက က်မကို နားလည္ႏိုင္မယ္ထင္တဲ့ “ေအာင္” ဆိုတဲ့လူတစ္ေယာက္ ကို ဖြင့္ေျပာခဲ့မိတယ္။ က်မငိုတာျမင္ေတာ့ “ေအာင္” ကဘာေျပာတယ္ထင္လဲ၊“မငိုပါနဲ႔ဟာ၊ ခုဆိုရင္ နင့္မွာ ဒီပိုးရွိတယ္ဆိုတာ ငါတစ္ေယာက္ဘဲ သိတာ၊ နင့္ကိုဘယ္သူကမွ မသိ ဘူး” တဲ့။

“ငါအားေပးခ်င္တာကက်န္းမာေရးကို နင္ ဒီထက္ ပိုဂရုစိုက္၊ ဒီရုပ္ ဒီခႏၶာကို ဆက္ၿပီး ဒီတုိင္းျဖစ္ေနဖို႔က နင္ စိတ္ခ်မ္းသာ ေပ်ာ္ရႊင္ေနမွ ျဖစ္မွာ” တဲ့။ “နင္ ဘာလုပ္ခ်င္လဲ၊ဘာျဖစ္ခ်င္လဲ၊ နင့္ရဲ႕မ်က္ႏွာ ၿပံဳးရီၿပီး လွပေနမယ္ဆိုရင္ ငါ ဘာကူညီရမလဲ၊ ငါ တတ္ႏိုင္တာကူညီမယ္၊ နင္ငိုၿပီး စိတ္ဓာတ္က်ရင္္ ငါလဲ စိတ္မခ်မ္းသာဘူး” တဲ့။
က်မကိုအမ်ဳိးမ်ဳိး အားေပးခဲ့တယ္။ က်မလဲ ခဏစဥ္းစားၿပီး အငိုတိတ္ခဲ့ရတယ္။ “ေအာင္” နဲ႔ စကားေျပာေနရတဲ့ အခ်ိန္ေတြ က်မ ဒီ HIV ဆိုတာကို ေမ့ေနခဲ့တယ္။ သူျပန္သြားလို႔ တစ္ေယာက္ထဲရိွတဲ့ အခါ ဒါႀကီးက အသိစိတ္ထဲကို ျပန္၀င္လာၿပီး စိတ္ဓာတ္က်ခဲ့ရတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ၅လေလာက္ၾကာေတာ့ ေဆးရုံ တက္ရေလာက္ေအာင္ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေဆးရုံေရာက္မွ ပညာ တတ္ၿပီးလံုုး၀ အသိစိတ္မရွိ ေအာက္တန္းက်တဲ့ အလွည့္က် ဆရာ၀န္မတစ္ေယာက္ေၾကာင့္ ေဆးရုံကုတင္နားက လူေတြ အကုန္သိသြားခဲ့တယ္။

ဒီအခ်ိန္မွာမိသားစုလို ယူက်ဳံးမရတဲ့သူရွိသလို မထိမကိုင္ခ်င္လို႔ ေရွာင္ဖယ္သြားသူလဲရွိခဲ့ပါတယ္။ က်မရဲ႕ရင္ထဲမွာ ဒီဆရာ၀န္မမ်က္ႏွာကို မျမင္ခ်င္ေလာက္ေအာင္မုန္းသြားခဲ့တယ္္။ အစာလဲမစား ၊ ဘယ္သူနဲ႔မွလဲ စကားမေျပာခ်င္ေတာ့ဘူး။ အဲဒီအခ်ိန္မွာက်မ မသိတဲ့ လူႏွစ္ေယာက္ ထမင္းဘူးေလးေတြနဲ႔ လာမိတ္ဆက္ခဲ့တယ္။ သူတို႔လဲ က်မလိုဘ၀တူဘဲ၊ စိတ္ဓာတ္ မက်ဘို႔၊ အစာစားဘို႔ ေျပာတယ္။ သူတို႔မွာလဲ ဒီပိုးရွိတာ တစ္ေယာက္က ၁၀ ႏွစ္၊ တစ္ေယာက္က ၃ ႏွစ္ရွိၿပီး အခုထိ septrim ဆိုတဲ့ေဆးဘဲ စားေနတာတဲ့။ HIVတားေဆး ျဖစ္တဲ့ ARV ေတာင္ မစားရေသးဘူးဆိုေတာ့ စိတ္ဓာတ္ေတြ ျပန္ၿပီးတက္လာခဲ့ပါတယ္။သူတို႔ ပို႔တဲ့ ထမင္းေတြကိုလဲ စားျဖစ္ခဲ့တယ္။ သူတို႔လဲ တစ္ေန႔ ၁ နာရီေလာက္ရင္းရင္းႏွီးႏီွး ေရာက္တတ္ရာ ရာေတြနဲ႔ ေအအိုင္ဒီအက္စ္အေၾကာင္းေတြ ေျပာျဖစ္ၾကတယ္။

သူတို႔ဟာက်မတို႔ၿမိဳ႕မွာ PLHA ျပဳစု ေစာင့္ေရွာက္ေရးနဲ႔ ဘ၀တူမ်ား လက္တြဲၿပီး အကူအညီေပးေရးအဖြဲ႕က ဆိုတာသိခဲ့ရတယ္။ အဖြဲ႔နာမည္က ေရႊျခေသၤ့တဲ့။ ေစတနာ့ ဝန္ထမ္းေတြက ဘ၀တူေတြကိုစိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ရုပ္ပိုင္း ဆိုင္ရာျမွင့္တင္ေပးၿပီး က်န္းမာေရး အတြက္ ေဆး၀ါးနဲ႔အဟာရေတြကို သင့္ ေတာ္ သလုိ ေထာက္ပ့ံ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ေပးတယ္လို႔လဲ သိခဲ့ရၿပီးေဆးရုံမဆင္းခင္ ဆရာ၀န္မသိေအာင္ အဲဒီကို ည ၈ နာရီေလာက္ သြားၿပီး သြားေတြ႕ခဲ့မိတယ္။အဲဒီက ဆရာဝန္က စိတ္ရွည္လက္ ရွည္ရွင္းျပေဆြးေႏြးေပးတယ္။

က်မလဲက်န္းမာလာၿပီး ၂ ရက္ေလာက္ေနေတာ့ ေဆးရုံဆင္းခဲ့ရပါတယ္။ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာနဲ႔ရုပ္ပိုင္း ဆိုင္ရာပါ ေျပာင္းလဲလာခဲ့ပါတယ္။ ပတ္၀န္းက်င္က က်မကို AIDS နဲ႔ ေသေတာ့မွာလို႔ဘဲသိထား ၾကတယ္။ ေဆးရုံက ဆင္းလာကထဲက က်မ အရင္ က်န္းမာေရးေကာင္းတုန္းကလိုဘဲ ၀တ္စားသြားလာ၊ ေဆးေတြကိုလဲ စနစ္တက်ေသာက္၊ ဆရာ၀န္ေတြရဲ႕ ညြန္ၾကားမႈကိုလဲ လိုက္နာၿပီး က်မARVဆိုတဲ့ HIV ထိန္းထားႏိုင္တဲ့ ေဆးကို ေသာက္ခဲ့ပါတယ္။
က်မရဲ႕စိတ္မွာဟိုတုန္းကလို အားမငယ္ေတာ့ဘူး၊ စိိတ္ဓာတ္မက်ေတာ့ဘူး၊ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ဘဲ ေနလိုက္ ေတာ့တယ္။ ပတ္၀န္းက်င္ကလဲ က်မကို ကြယ္ရာမွာေတာ့ ေျပာၾကမွာေပါ့။ က်မရဲ႕ ေရွ႕မွာေတာ့မေျပာခဲ့ၾကပါဘူး။ အဲဒါကလဲ က်မအေၾကာင္းကို သတၱိရွိရွိ ရင္ဆိုင္ဖြင့္ဟေျပာခဲ့လို႔ဘဲ။ၿပီးေတာ့ ကိုယ္ က ပညာေပးအဖြဲ႕ေတြ၊ ဘ၀တူေတြနဲ႔ လက္တြဲလိုက္ေတာ့ HIV နဲ႔ AIDSအေၾကာင္း ဘယ္လိုနား လည္ေအာင္ ရွင္းလင္းျပရမယ္ ဆိုတာလဲ သိလာတယ္၊ ရဲရဲရင့္ရင့္ရင္ဆိုင္ေျပာရဲတဲ့ သတၱိလဲရွိလာ တာရယ္ေၾကာင့္ပါ။

တခ်ဳိ႕ဆိုရင္က်မမွာ ဒီပိုးရွိတာ မယံုၾကဘူး။ က်မကလဲ က်န္းမာေရးကို ဂရုစိုက္တယ္။ ဘ၀တူေတြကို လဲတတ္ႏိုင္တဲ့ဘက္က ကူညီလုပ္ကိုင္ေပးတယ္။ သင္တန္းေတြကလဲ ခဏခဏ တက္ေနရေတာ့ တခ်ဳိ႕လူေတြကက်မကို တမ်ဳိးအထင္ႀကီးလာၾကတယ္။ သီရိမာ နင္က ဘာသင္တန္းေတြ တက္ရတာလဲ၊ လစာေရာရလားေတာင္ လာေမးခံခဲ့ရပါတယ္။ က်မကလဲ ရဲရဲဘဲ ဖြင့္ေျပာျပခဲ့သလို ႀကံဳရင္ ႀကံဳသလိုဘဲHIV ဘယ္လို ကူးႏိုင္ မကူးႏိုင္၊ သားဆက္ ျခားနည္းေတြ အမ်ဳိးမ်ဳိးရွင္းျပခဲ့လို႔ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ က်မ အေတာ္အဆင္ေျပ ေနပါတယ္။ ခြဲျခားႏွိမ့္ခ် ဆက္ဆံမႈေတြသိပ္ခံစားရေလာက္ေအာင္ေတာ့ မႀကံဳရပါဘူး၊ေတြ႔ခဲ့ႀကံဳခဲ့ရရင္လဲ က်မက လူေတြကိုအကဲခတ္ၿပီး ေ၀့၀ိုက္ေျပာတတ္တယ္။ ေျပာလို႔မရတဲ့ သူဆိုရင္ “နင္တို႔ ဒီေလာက္ေတာင္ျဖစ္ေနရင္ ငါ့လို ေသြးစစ္ရဲလား” ေမးတယ္။ သူတို႔ မစစ္ရဲၾကဘူး၊ ဘာ့လို႔လဲဆိုေတာ့“မစစ္ခ်င္လို႔” တဲ့။
“ရွင္းရွင္းေလးပါ၊မစစ္ရဲတာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈ မရွိသူေတြမို႔ေပါ့၊ ေနာင္ကို သူမ်ားရဲ႕ အားနည္းခ်က္ကို ဖြင့္ဟ မေ၀ဖန္သင့္ဘူးဆိုတာ သိၿပီ မဟုတ္လား” လို႔ ရွင္းျပေပးႏုိင္ခဲ့တယ္။ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ မိသားစုေတြဟာ ဆက္ဆံေရးေျပာင္းလဲလာၿပီး က်မအေပၚမွာ ဘာလို႔ တစ္ေန႔ထက္တစ္ေန႔ ခြဲျခား ဆက္ဆံမႈေတြ ေလ်ာ့နည္း လာရတာလဲဆိုေတာ့ အဓိက ကေတာ့က်န္းမာေရးဗဟုသုတကို ေသခ်ာ ရွင္းျပႏိုင္ၿပီး လက္ရွိ က်မနဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္ျပၿပီးပညာေပးႏိုင္လို႔ပါဘဲ။
လက္ရွိက်မရဲ႕ အေျခအေနကေတာ့ ပိုက္ဆံကို က်မတတ္ကၽြမ္းတဲ့ နည္းနဲ႔ ရွာၿပီး မိသားစုနဲ႔ သားသမီးေတြကို အမ်ားနည္းတူ ထားႏိုင္ ေကၽြးႏိုင္ခဲ့သလို က်မလို ဘ၀တူမိန္းခေလးေတြကိုလဲအစား အေသာက္ ေငြ အ၀တ္က အစ ကူညီေပးႏိုင္ခဲ့ ပါတယ္။ က်န္းမာေရး မေကာင္းလို႔အကူအညီလိုတဲ့ ဘ၀တူေတြကို ေဆးကအစ ကူညီႏိုင္ခဲ့ ပါၿပီ။ ဘ၀တူေတြကလဲ က်မကိုဆိုအရမ္းခင္ၾကတယ္၊ ေက်းဇူးတင္ေၾကာင္းလဲ ခဏ ခဏေျပာခံရလို႔ ဂုဏ္ယူ ရမဲ့အစား ရွက္ေတာင္လာမိပါတယ္။

တကယ္ေတာ့PLHA တစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့မယ္ဆိုရင္္ က်မလို အေျဖသိပါၿပီဆိုကထဲက တစ္ေယာက္ထဲက်ိတ္ခံစားၿပီး ရွက္ေနေၾကာက္ေနစရာမလိုဘဲပြင့္ပြင့္လင္းလင္း တိုင္ပင္ႏိုင္တဲ့ဆရာ၀န္၊ စိတ္ကို ေျပာင္းလဲေပးမဲ့ ဘ၀တူေတြ နဲ႔ရင္းရင္းႏွီးႏီွးေတြ႔ဆံု၊ ၿပီးေတာ့CBO အဖြဲ႔ေတြနဲ႔ အျမန္ဆံုးေတြ႔ၿပီး က်န္းမာေရး ကူူညီေစာင့္ေရွာက္မႈေတြ ရယူေစခ်င္ပါတယ္။ က်မ ဒီလို ေျပာရဲဆိုရဲ လုပ္ႏိုင္ ေငြရွာႏိုင္ ခဲ့တာဟာလဲ အဲဒီ ကူညီေစာင့္ေရွာက္မႈေတြအမ်ားႀကီး ရယူခဲ့လို႔ပါ။
လြန္ခဲ့တဲ့၁ ႏွစ္ ၆ လေလာက္ကဆို က်မဟာ ပိုက္ဆံရွာတဲ့ အလုပ္လုပ္ရင္း အဖမ္း ခံခဲ့ရပါတယ္။ေထာင္ထဲမွာ ၁ လေက်ာ္ေလာက္ အခ်ဳပ္ ခံခဲ့ရပါတယ္။ က်မ အရမ္းစိတ္ညစ္သြားတာက က်မေသာက္ေနတဲ့ ARV ေဆးဟာ ၂ ရက္စာဘဲ က်န္ေတာ့တာပါ။ ေထာင္ထဲေရာက္ေနခ်ိန္ ပိုက္ဆံရွာလို႔က မရ၊မိသားစုကလဲ ကိုယ္ရွာေကၽြးမွ စားရတာဆိုေတာ့ ဒီေဆး ၁ ဗူးက ၃၂၀၀၀၊ဘယ္၀ယ္ပို႔ႏိုင္မွာလဲ၊ က်မလဲ သူတို႔ကို ေျပာမျပဘဲ စိတ္အရမ္း ညစ္ေနခဲ့တယ္။ ဒီေဆးသာငါ ဆက္မေသာက္ရရင္ ငါ HIV ကေန AIDS ျဖစ္ၿပီး ရုပ္ပ်က္ဆင္းပ်က္ ေသရေတာ့မွာဘဲဆိုၿပီးက်ိတ္ငိုခဲ့ရတယ္။
အဲဒီအခ်ိန္မွာဘဲမိသားစုေထာင္၀င္စာ လာေတြ႔ေတာ့ ေဆး ၇ ရက္စာ ပါလာခဲ့တယ္။

အဲဒီတစ္ပတ္ ျပည့္ၿပီးေနာက္ရက္မနက္ ေသာက္စရာေဆး မရွိေတာ့ဘူး ဆိုတဲ့ အသိက အဲဒီညက လံုး၀အိပ္မေပ်ာ္ ခဲ့ဘူး။က်မ ကံေကာင္းတယ္ သိလား။ မနက္က်ေတာ့ ေရႊျခေသၤ့က ေစတနာ့ ၀န္ထမ္းေတြ ARV ေဆးတစ္ဗူး၀ယ္ၿပီး လာပို႔ၾကတယ္။ က်မရဲ႕၀မ္းသာမႈဟာ ဘာနဲ႔မွ မလဲႏိုင္ေအာင္ပါဘဲ။ေဆးလာပို႔တဲ့ ေစတနာ ၀န္ထမ္းေတြ ခမ်ာ ေထာင္ထဲ ေဆးမသြင္းရလို႔ေထာင္မႈးေထာင္ပိုင္ေတြကို မ်က္ႏွာငယ္ေလးေတြနဲ႔ ရွင္းျပေနတာကိုလဲ ဒီတသက္ေမ့ႏိုင္မယ္ မထင္ေတာ့ဘူး။

ဒါ့ေၾကာင့္က်မတို႔လို ေငြရွာတဲ့ မိန္းခေလးေတြ အခ်ဳပ္ထဲ ေထာင္ထဲေရာက္ေတာ့ ဒီေဆးမေသာက္ႏိုင္မွာကိုဘဲ အရမ္းစိတ္ဆင္းရဲရတာ။ အဲဒါေၾကာင့္ ေငြရွာေနတဲ့ ဘ၀တူေတြကိုကိုယ့္ရဲ႕အေတြ႔အႀကံဳ ေတြကို ေျပာျပၿပီး ကြန္ဒံုးသံုးဖို႔ အျမဲသတိေပးေနမိတယ္။အဖြဲ႔က အျမဲသတိေပးတာက ပိုက္ဆံမ်ား မ်ားရွိရင္ ေဆးပို၀ယ္ထားဖို႔၊ အဲလို၀ယ္ဖို႔ကိုအဆင္မေျပပါဘူး။ ပိုက္ဆံရွာရင္း အဖမ္းခံရလို႔ ေငြကုန္ရ တာနဲ႔ က်န္းမာေရး အတြက္ေငြကုန္ရတာနဲ႔ ရွာလိုက္ ကုန္လိုက္ပါဘိ။ မထင္မွတ္တဲ့အျဖစ္ေတြ ဆက္ တိုက္ျဖစ္လာတဲ့အခါ က်မလို ARV ေသာက္ေနရသူအဖို႔ အျမဲတမ္းလဲ စိတ္မခ်မ္းသာ ႏိုင္ခဲ့ ပါဘူး။
အဲဒီေတာ့ေဆးအလကားေပးတဲ့ အဖြဲ႔ေတြကို က်မ အျမဲ စံုစမ္းေနရပါတယ္။ ဘ၀တူေတြထဲက တခ်ဳိ႕လဲေရႊျခေသၤ့ရဲ႕ အကူအညီနဲ႔ မႏၱေလးမွာ ေဆးေတြရေနပါၿပီ။ တခ်ဳိ႕ကိုေတာ့ လားရႈိးညြန္းတယ္။ က်မကေတာ့ အဖြဲ႔ထဲက ေဆးရေနသူေတြနဲ႔ လားရႈိးကို လိုက္သြားတယ္။ သြားခါစကေတာ့ပိုက္ဆံကလဲကုန္ ၊ ေဆးကလဲ ၁၄ ရက္စာဘဲ ေပးေနေတာ့ စိတ္ဓာတ္က်မိတယ္။ ေရႊျခေသၤ့ရဲ႕အားေပးမႈနဲ႔ ဆက္ၿပီး ကုသမႈယူခဲ့တာ ခုဆို ၂ လစာေတာင္ ရေနပါၿပီ။ ျပန္လာရင္သတင္းအခ်က္ အလက္ေတြကို ျပန္လည္ေဖာက္သည္ခ်ၿပီး မွ်ေ၀ေပး ႏိုင္ေနပါၿပီ။

တကယ္တန္းဆိုရင္က်မ HIV စေတြ႔တဲ့ ၂၀၀၇ တုန္းကဆိုရင္ ဒီ HIV ဆိုရင္ကို လူေတြက အလိုလို ေရွာင္ဖယ္ၿပီး ခြဲျခားဆက္ဆံခဲ့ၾကတာ အရွိန္ေတာင္ ရေနပါၿပီ။ ကိုယ္တိုင္ခံစားရမွ ဒါဟာ သိသာျမင္သာ ျဖစ္လာခဲ့ ပါတယ္။ သီရိမာက AIDS တဲ့၊ ေလးလံုး ျဖစ္ေနတာတဲ့၊ ကိုယ့္ရဲ႕ တူေတြ၊တူမနဲ႔ ညီမ၊ အေမအမေတြကပါ အစားအေသာက္ကေလး ေကၽြးတာေတာင္ စားလိုက္ဦး၊ မစားဘဲလုပ္မေနနဲ႔လို႔ ပါးစပ္ကသာ ၾကားေကာင္းေအာင္ ေျပာၾကတာ၊ က်မနား ၾကာၾကာေတာင္ရပ္မေနႏိုင္ၾကဘူး။ က်မအေမက က်မသားကို က်မနား မသြားဖို႔ ကူးလိမ့္မယ္တို႔၊ က်မညီမကသမီးကို နင့္အေမနား ခဏ ခဏမ သြားနဲ႔၊ သူ႔ေရာဂါေတြသမီးကို ကူးလိမ့္မယ္နဲ႔ နားနဲ႔ဆတ္ဆတ္ ၾကားခဲ့ရတယ္။

က်မစိတ္မဆိုးပါဘူး။ အဲဒီလို ေျပာေတာ့ ငါ့သား ငါ့သမီးကိုေတာ့ ခ်စ္ၾကသားဘဲဆိုၿပီးမ်က္ရည္၀ိုင္းၿပီး ၾကည္ႏူးမိပါတယ္။ က်မကိုယ္က်မလဲ ေသလူလို႔ တြက္ထားၿပီးသားကိုး။အိပ္မရခဲ့တဲ့ ညေပါင္း မေရတြက္ႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ ညေနေစာင္းလာရင္ က်မနား ဘယ္သူမွမရွိဘူး။ အရမ္း အထီးက်န္ ဆန္ခဲ့ရတယ္။ က်မကလဲ အဲဒီတုန္းက ဘယ္လိုေနရင္ ကိုယ္ခံအားျပန္တက္လာမယ္၊အစားအေသာက္ကို မွ်ေအာင္ စားရမယ္၊ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ေပးရမယ္၊စိတ္ဓာတ္မက်ရဘူး ဆိုတာကို နားလည္ေအာင္ ရွင္းျပေပမဲ့လဲ မယံုရဲေသးဘူးေလ။ လက္ေတြ႔လဲက်မလုပ္မၾကည့္ခဲ့ဘူး။

ညဆိုရင္က်မနားကို လာထိုင္ၿပီး အားေပးရင္း စကားေျပာတာဆိုလို႔ “ေအာင္” တစ္ေယာက္ပါ။ တစ္ ေန႔သူမလာခဲ့ဘူး ။ မိုးေတြ အရမ္း ရြာလာတယ္။ က်မ ငွက္ဖ်ား ဖ်ားၿပီး တစ္ကိုယ္လံုးတုန္ေနတာ။ က်မနားမွာ ဘယ္သူမွ မရွိခဲ့ဘူး။ ေခၚေတာ့လဲ မၾကားၾကဘူး။ ဒီအခ်ိန္မွာ ၆ႏွစ္ေက်ာ္ေလးဘဲ ရွိတဲ့ က်မသမီးေလးက က်မတဲေလးထဲ ထီးေလးနဲ႔ ၀င္လာခဲ့တယ္။ “သမီးေမေမခ်မ္းလြန္းလို႔ မီးေမႊးေပးဘို႔ ေျပာေပးပါ”

လို႔ေျပာေတာ့ သမီးေလးက ထန္းရြက္ဖတ္ေလးေတြ လက္နဲ႔စုၿပီး မီးေမႊးတာ ကေလးဆိုေတာ့ မေမႊးႏိုင္ရွာဘူး။ က်မကလဲ နတ္ပူးသလို တုန္ေနတာဆိုေတာ့ လူႀကီးေတြကို လွမ္းေခၚတာသူ႔အသံကို ဘယ္သူမွ မၾကားဘူး။ မိုးသံေလသံ ေတြနဲ႔ေလ။ တကယ္က အေမအမေတြေနတဲ့အိမ္နဲ႔က်မရဲ႕တဲေလးက ၀ါးတစ္ျပန္ေလာက္ဘဲ ေ၀းတာပါ။ က်မသမီးက သူေခၚတာ ထူးမဲ့သူမရွိ၊ မေအကိုလဲစိုးရိမ္ပံုရ တယ္။ မ်က္ရည္ေတြ က်လာၿပီး သူဆဲတတ္သလို အကုန္ဆဲၿပီး “ငါ့အေမေသေတာ့မွာမလာၾကဘူးလား”ဆိၿုပီး မိုးေရထဲထြက္၊ အသားကုန္ေအာ္ငိုေတာ့မွ လူႀကီးေတြ ေရာက္လာၿပီးမီးေမႊး၊ ေရေႏြးတိုက္၊ေဆးတိုက္လုပ္ၾကတာ။

က်မအဖ်ားက်သြားေတာ့ သမီးရဲ႕မ်က္ႏွာေလးကို စိုက္ၾကည့္ၿပီး၀မ္းနည္း၀မ္းသာျဖစ္သြားခဲ့မိတယ္။ အဲဒီညက တညလံုးစဥ္းစားၿပီး ေတြးေနခဲ့တယ္။ငါ့သမီးေလး ငါ့ကို စိုးရိမ္ေနပံုေလး အရမ္းသနားဘို႔ ေကာင္းတာဘဲ။ ငါ ဒီလိုလုပ္ေနလို႔ မျဖစ္ေတာ့ဘူး။ ငါ ေသလို႔ မျဖစ္ေသးဘူးဆိုၿပီး မနက္က် အစား ေတြကိုအတင္း၀င္ေအာင္စား၊ တကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းေရးကိုလဲထလုပ္၊ သနပ္ခါးေတြလိမ္း၊ ေဆးေသာက္ခ်ိန္ကိုလဲ အျမဲသတိနဲ႔ ျပန္ဂရုစိုက္ လိုက္ေတာ့ ျပန္လည္ က်န္းမာ လာခဲ့တယ္။ျပန္စဥ္းစားမိတာကေတာ့ ငါ့ဘ၀မွာ စိတ္ဓာတ္ႀကံ႕ခိုင္မွျဖစ္မယ္ဆိုတာရယ္၊ဆရာေတြေျပာသလို အာဟာရျဖစ္မဲ့ အသီးအႏွံေတြ၊ ခြန္အားျဖစ္မဲ့ အသားငါးေတြ၊အသားဓာတ္ေပးႏိုင္တဲ့ အစာေတြကို စားရမယ္ ဆိုတာရယ္၊ စားခ်ိန္အိပ္ခ်ိန္မွန္မွန္နဲ႔ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈေတြပါ တကယ္လုပ္ၾကည့္္ခဲ့တယ္။ လုပ္ခဲ့လို႔လဲ က်မဟာျပန္လည္က်န္းမာလာခဲ့တာပါ။

HIVကာကြယ္ေရး ကုသေရးနဲ႔ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ေရးဆိုတာေတြကိုလူတိုင္းလက္လွမ္းမွီႏိုင္ဖို႔၊ သတင္း အခ်က္အလက္ အားလံုးဟာ မရွိမျဖစ္ရသင့္တဲ့အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ေတြ ျဖစ္တယ္ဆိုတာကို နားလည္ ခံစားတတ္ ခဲ့ပါတယ္။ လိုအပ္တဲ့ကုသျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ေရးေတြ ရဖို႔ဆိုတာ သူမွရယ္ ငါမွ ရယ္ မဟုတ္္ပါဘူး၊လူတိုင္းရဲ႕အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္တစ္ခုဆိုတာ အားလံုးသိထားရမွာလို႔လဲ အျမင္မွန္ရခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ PLHA ေတြ သိထားသင့္တဲ့ အေရးအႀကီးဆံုးအခ်က္လဲ ျဖစ္ပါတယ္။
က်မရဲ႕အျမင္သေဘာထားေတြဟာအဲဒီအခ်ိန္ကစၿပီး ေျပာင္းလဲသြားလို႔ ခုလက္ရွိ ဒီအေျခအေနထိ ဆက္လက္အသက္ရွင္ေနႏိုင္ခဲ့ရတာပါ။ က်မဟာ ဘယ္ေလာက္ထိ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ သြားသလဲဆိုရင္ဟိုအရင္က အရမ္း စိတ္ဆတ္ၿပီး အရာရာတိုင္း သည္းမခံတတ္၊ ဘယ္သူ႔အေပၚကိုဘဲျဖစ္ျဖစ္ကိုယ္က သာရမွ၊ ႏိုင္ရမွဆိုတဲ့ မာနနဲ႔ ကိုယ္ခ်င္းမစာနာတတ္ခဲ့ဘူး၊ဘယ္သူ႔ရဲ႕စကားကိုမွလဲ ေျပာတိုင္း မယံုတတ္၊ စိတ္ၾကမ္းကိုယ္ၾကမ္း ရက္စက္ တတ္တဲ့ေၾကာက္ဖို႔ေကာင္းတဲ့ မိန္းမစာရင္းထဲမွာ က်မထိပ္ဆံုး က ျဖစ္မွာ။ ခုေတာ့ဘ၀နဲ႔ရင္းၿပီး စာနာနားလည္ တတ္ၿပီဆိုေတာ့ က်မကိုယ္က်မ အရမ္းၾကည္ႏူးမႈ ေတြ ရလာတယ္။
HIV နဲ႔ပတ္သက္လို႔ ရပ္ထဲရြာထဲကစ အေပါင္းအသင္းမိတ္ေဆြေတြကပါ သူတို႔သိခ်င္တာေလး ေတြကိုအိမ္တိုင္ရာေရာက္ လာေမးတတ္ၾကတယ္။ ယံုယံုၾကည္ၾကည္နဲ႔လဲ အကူအညီေတာင္းခံခဲ့ ဘူးသလိုARV ေဆးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အေၾကာင္းေတြကိုလဲ စိတ္၀င္တစား လာေမးၾကပါတယ္။

တခ်ိန္ကHIV နဲ႔ အသက္ရွင္ေနသူမို႔ ကူးစက္ခံရမွာေၾကာက္လို႔ ေရွာင္ဖယ္သြားၾကတာေတြ က်မဘ၀ မွာေပ်ာက္ကြယ္သေလာက္ရွိၿပီး သီရိမာဟာ ေရႊျခေသၤ့က PLHA တစ္ေယာက္ဆိုတာကို သိေသာ္လဲလူရာသြင္းၿပီး ယံုၾကည္မႈ အျပည့္နဲ႔ သိခ်င္တာေလးေတြကို ေမးျမန္းၾကတဲ့အခါျပန္လည္ေျပာျပေပး ခဲ့ရတဲ့ က်န္းမာေရး ဗဟုသုတေတြက္ုိ စိတ္၀င္တစားနားေထာင္ၿပီးတျဖည္းျဖည္း ခြဲျခားဆက္ဆံမႈေတြ ေလ်ာ့နည္းလာတာကို ေတြ႔ရလို႔ က်မ ၾကည္ႏူးမဆံုးပါဘူး။
အဲဒီလိုယံုၾကည္မႈေတြ မရခင္က က်မဟာ ဘ၀တူေငြရွာေနတဲ့ မိန္းခေလးေတြကို က်န္းမာေရးပညာ ေပးနဲ႔ေဆးေသာက္ခ်ိန္ မွန္မမွန္ကအစ အခ်င္းခ်င္း သတိေပးတယ္။ သူတို႔ေတြ အဖမ္းခံ အခ်ဳပ္က်တဲ့အခါ တတ္ႏို္င္ တဲ့ အကူအညီေတြေပးၿပီး ရင္းႏွီးမႈနဲ႔ ယံုၾကည္မႈကို ရယူႏိုင္ခဲ့သလိုနာေရးကိစၥနဲ႔ အျခားလူမႈေရးေတြကိုပါ ကူညီ ေပးႏိုင္လို႔ ဘ၀တူမိန္းခေလးေတြရဲ႕အားကိုးယံုၾကည္မႈ ပိုရခဲ့ပါတယ္။ ရပ္ကြက္ထဲမွာလဲ အကူအညီလိုလာရင္ သီရိမာဆီသြား၊ သူကဒို႔ထက္ ပိုသိတယ္၊ နားလည္တယ္၊ သူ႔အရင္ ေမးၿပီးမွ လုပ္တာေကာင္းတယ္လို႔ေျပာၾကၿပီးသူတို႔ မိသားစု အတြင္းေရးေတာင္ လာေရာက္ တိုင္ပင္ၾကပါတယ္။

ဒီလိုတိုင္ပင္ခံရတာကလဲ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္က ဘယ္သူျဖင့္ က်န္းမာေရး မေကာင္းဘူးလို႔သိရင္ကိုယ္ ကလဲ ဒီလူမမာရဲ႕ ရာဇ၀င္ကို သိထားတယ္ဆိုရင္ လူမမာၾကည့္ရင္း လူမမာရဲ႕ျပင္ပလကၡဏာနဲ႔ လက္ရွိ ခံစားေနရတာ ေတြကို သြယ္၀ိုက္ေမးျမန္းၿပီး - ဥပမာမွက္ခရုလိုဟာမ်ဳိးေတြ ရွိတယ္ဆိုရင္ ငါ့မွာ ေဆးရွိတယ္ ဆိုၿပီး လိမ္းေပး လိုက္တယ္။ေပ်ာက္သြားေတာ့ သီရိမာ ဒီေဆးဗူး ဘယ္ေလာက္ေပးရလဲ ေမးရင္ ငါလဲ ေရႊျခေသၤ့ကဆရာ၀န္ ေတြညႊန္းလို႔ လိမ္းတာ၊ သက္သာရင္ ဒို႔ဆရာနဲ႔ လိုက္ျပၾကည့္ဆိုၿပီး ကိုယ္တိုင္လိုက္ပို႔ေပးပါတယ္။ ဒါက သူ ႀကိဳက္ မႀကိဳက္မသိ၊ ဒဲ့ႀကီးလဲ ေမးလို႔မျဖစ္တဲ့ အခါမ်ဳိးေပါ့။တခ်ိဳ႕က မပြင့္လင္းၾကဘူးေလ။

တစ္ေယာက္ဆိုပါေတာ့။ဓာတ္ဆားေလးတိုက္၊ အစာ၀င္ေအာင္ေကၽြး၊ အနာေတြ သန္႔ရွင္းေရးလုပ္၊ ေဆးလိမ္း ေပးနဲ႔သက္သာလာတဲ့အခ်ိန္မွာ ေသြးစစ္ဖို႔၊ ဆရာ၀န္ျပဖို႔က် သူတို႔မွာ အရမ္း၀န္ေလး ေနတယ္။ဒီလိုနဲ႔ အဲဒီလူမမာဟာ ေဆးရုံတက္ရတယ္။ ေဆးရုံကိုလဲ လုိက္ၿပီး တတ္ႏိုင္တာ လုပ္ေပးတယ္။ ေအာက္စီဂ်င္ဘူး လိုတယ္ဆိုလို႔ ေရႊျခေသၤ့ကေန ငွားေပးတယ္၊ ေဆးရုံဆင္းေတာ့လဲအိမ္လိုက္ၾကည့္တယ္။ မုန္႔ေတြ ၀ယ္ေကၽြး၊ ေရခ်ဳိးေပးဘို႔ေတြ အားလံုးကူညီတယ္၊ သူတို႔ေက်းဇူးတင္ ၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီလူ ၁ လ ေလာက္ေနေတာ့ ဆံုးသြားတယ္။ က်မစိတ္မေကာင္းဘူး။ သူတို႔ မိသားစုက ဒီေရာဂါဆိုတာကို လံုး၀ သိသိႀကီးနဲ႔ လက္မခံၾကဘူး။ပြင့္လဲ မပြင့္လင္းၾကဘူး။ စိတ္ခံစားမႈကို ႀကိတ္ၿပီး သူတို႔ဘာသာေျဖရွင္းေနလို႔အသက္ဆံုးရႈးံခဲ့ရတယ္။

အိမ္တိုင္ရာေရာက္ျပဳစုေပးေနတာဟာသူမ်ားက ခိုင္းထားလို႔ ေငြေပးထားလို႔ မဟုတ္ပါဘူး။ ကိုယ္လို ဘ၀တူ မ်ား ျဖစ္ေနရင္ငါျဖစ္သလို မျဖစ္ခင္ အခ်ိန္မွိီ လက္လွမ္းမွီရာ အခ်ိပ္အဆက္ လုပ္ေပးႏိုင္ဘို႔၊ျပန္လည္က်န္းမာ လာဘို႔ စိတ္ရင္းအမွန္နဲ႔ ကူညီခဲ့တာပါ။ ငါ့လိုျဖစ္ရင္ ငါ့လိုမခံစားရေအာင္၊ ငါလုပ္ ေပးရင္ ငါက်မ္းမာသလို ငါေငြရွာႏိုင္သလို သူတို႔မိသားစုေလးျပန္လည္ စိတ္ခ်မ္းသာေစခ်င္ တဲ့ရည္ ရြယ္ခ်က္နဲ႔ လုပ္ေပးခဲ့တာျဖစ္လို႔ ေနာင္ ဒီလိုမပြင့္လင္းသူေတြ ရွိခဲ့ရင္ သီရိမာရဲ႕ ရင္ထဲကလာတဲ့ ေစတနာေတြကို အမ်ားႀကီးနားမလည္ေပးခ်င္ ေနပါ၊ လူနာရဲ႕အသက္နဲ႔ မိသားစုရဲ႕က်န္းမာေရး လူမႈ ေရးစီးပြားေရးေတြကိုေတာ့ သိထားပါလို႔။ အခုဆိုရင္ လား႐ႈိးမွာ ကိုယ္ခံအားစစ္ထားခဲ့တာ၈၂၂ တဲ့။ လူေကာင္းေတြနဲ႔တန္းတူ က်မမွာလဲ အားအင္ေတြ ရွိလာပါၿပီ။

အခုက်မအဖမ္းခံရတဲ့ ဥပေဒနဲ႔မကင္းတဲ့ေငြကိုလဲ ရွာစရာမလိုေတာ့ဘူး။ ARV အတြက္လဲ က်မကိုလား႐ႈိးက ေထာက္ပံ့ထားလို႔ ေဆးဖိုးမကုန္ေတာ့ဘူး။ က်မကို တန္ဖိုးထားၿပီး လက္ထပ္ယူေပါင္းသင္း တဲ့ အိမ္သားေတာင္ ရေနပါၿပီ။ သူ႔မိသားစု အသိုင္းအ၀ိုင္းကလဲ က်မကိုမပစ္ပယ္တဲ့အျပင္ ရင္းရင္း ႏွီးႏီွး ဆက္ဆံၾကပါတယ္။ သူတို႔ေသြးသားအတြက္စိုးရိမ္မႈေတာ့ရွိတယ္။ ဖြင့္ေမးၾကတယ္ေလ။ က်မ ကလဲ အကာအကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ဆံမႈမျပဳတဲ့အေၾကာင္း၊ အိမ္သားကို နားလည္ေအာင္ရွင္းျပၿပီးေသြးစစ္ေဆးမႈျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး သူ႔မွာ HIV ကာလသားကအစ ဘာပိုုးမွ မေတြ႔တဲ့အေၾကာင္းေျပာျပေတာ့မိသားစုေတြကက်မကို ပိုၿပီးေတာ့ ယံုၾကည္ လာပါတယ္။

က်မဟာလူ႔ပတ္၀န္းက်င္မွာ အမ်ားသူငါလိုဘဲ လုပ္ႏိုင္ကိုင္ႏိုင္ အိမ္သားနဲ႔ သားသမီးေတြကိုလဲျပဳစုႏိုင္ ပါၿပီ။ ဒါဟာ က်မဘ၀ရဲ႕ ေျပာင္းလဲျဖစ္တည္မႈပါ။ က်မေျပာခ်င္တာက HIV လဲက်န္းမာေရးမေကာင္း သူ၊ ငွက္ဖ်ားလဲ က်န္းမာေရး မေကာင္းသလို၊ တီဘီ အျခားေရာဂါေတြလဲက်န္းမာေရး မေကာင္းလို႔ ျဖစ္ၾကတာပါ။ အနာရွိ ေဆးရွိတယ္၊ ေရာဂါျဖစ္ရင္ဆရာ၀န္ျပရမွာဆိုတာကိုလဲ အမ်ားသိေအာင္ ေျပာ ျပႏိုင္မယ္ဆိုရင္ လူေတြအရမ္းေၾကာက္လန္႔ေနတဲ့ HIV /AIDS ဆိုတာ ေခ်ာင္းဆိုး ရင္က်ပ္ေရာဂါ ျဖစ္သလိုဘဲကုသမႈခံယူမယ္ဆိုရင္္ ခုလက္ရွိ သီရိမာဆိုတဲ့ က်မလိုဘဲ လူ႔ေလာကႀကီးထဲမွာ အမ်ားနည္းတူ ဆက္လက္ အသက္ ရွင္ႏိုင္ေသးတာကို ကမၻာသိေအာင္ ေၾကျငာလိုက္ခ်င္ပါတယ္။

(ခက္ဆစ္- PLHA=People Living with HIV/AIDS )

မိုးမခ

ျမဝတီ - HIV ကို အန္တုလို႔ အသက္ဆက္ရွင္သန္ေအာင္ ေနထိုင္ကာ ခ်စ္ရသူေယာကၤ်ားေလးႏွင့္ လက္ထပ္ခြင့္ရခဲ့တဲ့ မိန္းကေလး တစ္ဦး၏ အာဂသတၱိ(ေနာက္ဆက္တြဲ)