စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားကို ပံုျပင္တစ္ပုဒ္ျဖင့္ ေက်ာ္ျဖတ္ျခင္း (ေဒါက္တာ ထြန္း၀င္း)

တစ္ေန႔က ကၽြန္ေတာ္သည္ အင္တာနက္ဆိုင္ တစ္ခုသို႔ သြား၍ ကၽြန္ေတာ္၏ အီးေမးလ္ဝင္စာမ်ားကို စစ္ေဆးရာ လာေနက် မဟုတ္ေသာ စာတစ္ေစာင္ကို ေတြ႕ရပါ၏။  ေပးပို႔သူကို စစ္လိုက္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္ INGO တစ္ခုတြင္ အမႈထမ္းခဲ့စဥ္ ကၽြန္ေတာ္၏ လက္ေအာက္၌ အမႈထမ္းခဲ့ဖူးေသာ တပည့္မ အရာရွိမိန္းကေလးတစ္ဦးထံမွ ႏႈတ္ဆက္စာ ျဖစ္၏။ သူက ယခုေတာ့ UN  ေအဂ်င္စီ တစ္ခုတြင္ အရာရွိမႀကီး တစ္ေယာက္ ျဖစ္ေန၏။ သူနဲ႔မေတြ႕ေတာ့တာ ၈ ႏွစ္ခန္႔ ရွိၿပီထင္ပါ၏။ သူ႔ရဲ႕ ႏႈတ္ဆက္စာကေတာ့

သို႔ ဆရာဦးထြန္းဝင္း
႐ိုေသစြာ ႏႈတ္ခြန္းဆက္သ လုိက္ပါသည္ရွင့္။ ဆရာ၏ ေဆာင္းပါးမ်ားစြာတို႔ကို ဂ်ာနယ္တုိ႔တြင္ ဖတ္႐ႈရာတြင္ ေဆာင္းပါးစာသား စကား အသြားအလာေတြအရ ဆရာကေတာ့ စိတ္ေပါ့ပါး လန္းဆန္းေနမည္ဟု ယံုၾကည္ပါ၏။ ကၽြန္မကေတာ့ စိတ္ဖိစီးမႈ တအားမ်ားလြန္း ေနပါသည္ရွင့္။ အသက္ ၄၂ ႏွစ္ ျပည့္ၿပီးၿပီျဖစ္၍ ေသြးတိုးေရာဂါလည္း ျဖစ္လာၿပီး ႏွလံုးေဖာက္ျခင္း(Heart Attack) ျဖစ္မွာ စိုးရိမ္ေနရ ပါသည္။ ဆရာ၏ ေပါ့ပါးလန္းဆန္း လြတ္လပ္ေနေသာ ကေလာင္ရွင္ဘဝကို အားက်လ်က္ ရွိပါသည္။ ေဆာင္းပါးမ်ား ဖတ္႐ႈရသျဖင့္ အမွတ္တရ ႏႈတ္ဆက္လိုက္ျခင္း ျဖစ္ပါ၏။
 ႐ိုေသစြာျဖင့္
xxxဟူ၍ ျဖစ္ပါ၏။

စိတ္ဖိစီးမႈေတြ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ပါသလဲ

စိတ္ဖိစီးမႈ ဆိုတာကေတာ့ လူတုိင္းမွာ ရွိပါတယ္။ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး နည္းတာနဲ႔ မ်ားတာပဲ ကြာပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္မွာလည္း စိတ္ဖိစီးမႈဆိုတာ ရွိပါတယ္။ သို႔ေသာ္  INGO, UN  စသည္တို႔တြင္ လုပ္တုန္းကေတာ့ စိတ္ဖိစီးမႈ အထူးမ်ားျပား ပါတယ္။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ ကၽြန္ေတာ္သည္ ျပည္တြင္း NGO ေဆး႐ံုတစ္ခု၌ အလုပ္လုပ္ဖူး ပါ၏။ ထိုစဥ္က လက္ဖက္ရည္တစ္ခြက္သည္ ၁၅ က်ပ္ေခတ္၌ လစာမွာ၂,၀၀၀ က်ပ္ ျဖစ္၏။ လစာကေတာ့ လံုးဝ မေလာက္ပါ။ သို႔ေသာ္  Stress  ေခၚ စိတ္ဖိစီးမႈ မရွိပါ။ အဲဒီတုန္းက လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ ဆရာဝန္တစ္ဦးက ဒီလုိေျပာပါတယ္။"ငါကေတာ့ လစာနည္းေပမဲ့ ေစတနာထားၿပီး လုပ္တယ္ကြာ၊ ေစတနာနဲ႔ ေကာင္းေကာင္း လုပ္ေနတဲ့ၾကားထဲက အလုပ္ျပဳတ္ သြားရင္ေတာ့ ဝဋ္ကၽြတ္တာေပါ့ကြာ။ မေလာက္ငရတဲ့ ၾကားထဲမွာ စိတ္ဖိစီးမႈ အျဖစ္မခံႏုိင္ဘူး" ဟု ေျပာပါ၏။

 ဒီလိုနဲ႔ ေနလာလိုက္တာ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ကုန္ ၁၉၉၇ ႏွစ္ဆန္းလည္း ေရာက္ေရာ ကၽြန္ေတာ္က WHO ေခၚ ကမ႓ာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕မွာ အလုပ္ရေတာ့ လခက ေဒၚလာနဲ႔ရၿပီး ေလာက္ေလာက္ငင ျဖစ္သြားၿပီး စိတ္ဖိစီးမႈေတြ မ်ားလာပါတယ္။  Stress ရလာျခင္းမွာ လုပ္ငန္းက ခက္လို႔ မဟုတ္ဘဲ အလုပ္ျပဳတ္မွာ ေၾကာက္တာရယ္၊ အတိုက္အခိုက္၊ အတြန္းအထိုးေတြ မ်ားလာတာရယ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ထုိစဥ္က WHO စီမံကိန္းကို ဦးစီးေသာ ဆရာဝန္ႀကီးမွာ အႏၵိယမွ ေဒါက္တာေဂ်ပီဂြတ္ပတားေခၚ အသက္ ၆၀ ေက်ာ္ ဆရာဝန္ႀကီး ျဖစ္၏။ သူက လူေတာ္တစ္ေယာက္ျဖစ္ၿပီး အလုပ္လုပ္ရာ၌ တိက်၏၊ ေစတနာထား၏၊ ေကာင္းစြာသင္ျပ၏။ စီမံကိန္း တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရာတြင္ ခပ္ညံ့ညံ့ ဆရာဝန္မ်ိဳးဆိုလွ်င္ အလုပ္ျဖဳတ္ရန္ ဝန္ေလးသူ မဟုတ္။ တိက်၏၊  ျပတ္သား၏။ ဒီေတာ့ လန္႔ရ၏။ ထိုစဥ္က စီမံကိန္းက လုပ္ငန္းတစ္ခုအတြက္ ထုိင္းႏိုင္ငံက က်န္းမာေရးအဖြဲ႕တစ္ခုကို ဆပ္ကန္ထ႐ိုက္ေပး၍ ေရတို လုပ္ငန္းတစ္ခု ခုိင္းရာ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕ေတာ္ စည္ပင္သာယာေရး ေကာ္မတီက ေဒါက္တာဆဝပ္(Dr. Sawat) ေခၚ ဆရာဝန္တစ္ဦး ပါလာသည္။ သူက ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တစ္လေလာက္လာ၍ ႐ံုးတက္သြားပါ၏။ ကၽြန္ေတာ္တာဝန္က်ရာ နယ္႐ံုးသို႔ ေရာက္လာၿပီး ကၽြန္ေတာ္နဲ႔အတူ ႐ံုးတက္ဖူး၏။ သူက ေပါ့ေပါ့ပါးပါးပဲ။ ဘာ  Stress  မွမရွိပါ။ ေလခၽြန္လိုက္၊ သီခ်င္းညည္းလိုက္ လုပ္ေန၏။ သို႔ႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္က ဒီလိုေမးမိ၏။

"ဆဝပ္ေရ၊ ေအးေအးေဆးေဆး ရွိလွခ်ည္လား" "ဟုတ္တယ္ေလ၊ မလိုလားအပ္တဲ့ Stress  ေတြ ဘာျဖစ္လို႔ ေခါင္းထဲ အဝင္ခံမွာလဲ" "ဟုတ္ေတာ့ ဟုတ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဒါက္တာဂြတ္ပတား ခိုင္းထားတဲ့ အလုပ္ေတြ မၿပီးရင္ ဘယ္ႏွယ့္ လုပ္မလဲ"  "မတတ္ႏိုင္ဘူးကြာ၊ ငါေတာ့ ရန္ကုန္႐ံုး ေရာက္မွ ဆက္လုပ္ေပး လုိက္မယ္။ ရန္ကုန္မွာ လုပ္လို႔ မၿပီးလည္း ဗန္ေကာက္ေရာက္မွ ဆက္လုပ္ၿပီး Report ကို စာတိုက္က ပို႔လိုက္မယ္" "ဟာ ဒီလိုလုပ္ရင္ ဘိုးေတာ္ႀကီး ေဒါက္တာဂြတ္ပတားက ေက်နပ္ပါ့မလားကြာ" "မေက်နပ္လည္း မတတ္ႏိုင္ဘူးကြာ။ WHO မွာမလုပ္ရလည္း ထုိင္း NGO မွာလုပ္ရင္ ဒီလခေလာက္ပဲ။ ျမဴနီစီပယ္မွာ လုပ္လည္း ဒီေလာက္ေတာ့ ရပါတယ္။ ျပဳတ္လဲ မတတ္ႏိုင္ဘူးကြာ။ စိတ္ညစ္ေတာ့ မခံႏိုင္ဘူး" "ေအး ေကာင္းပါတယ္ကြာ။ ငါကေတာ့ မလြယ္ဘူးကြ။ WHO က ျပဳတ္ရင္ ထမင္းငတ္ဖို႔ မ်ားတယ္ကြာ" ဟုဆိုရာ ေဒါက္တာဆဝပ္က ကၽြန္ေတာ့္ကို က႐ုဏာသက္ပါ၏။

စိတ္ညစ္ျခင္း Stress ရလွ်င္ ေအာက္ပါ ေရာဂါတို႔ ရႏိုင္၏။
- ေသြးတိုး (Hypertension)
- ႏွလံုးေဖာက္ျခင္း (Heart Attack)
- ေလျဖတ္ (Paraysis)
- ဆီးခ်ိဳ (Diabetes)
- မ်က္စိပါဝါတက္ျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ပါ၏။ ဒီေတာ့ လန္႔စရာပါ။

ကၽြန္ေတာ္သည္ UN ေအဂ်င္စီတစ္ခု၌ အလုပ္လုပ္စဥ္ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ တစ္ဦးမွာ G20  ႏိုင္ငံမွ စိုက္ပ်ိဳးေရး Ph.D ဘြဲ႕ရ ျမန္မာတစ္ဦး ျဖစ္၏။ စီမံကိန္း တစ္ေလွ်ာက္လံုး သူ၏အထက္အရာရွိ ႏိုင္ငံျခားသားက ဖိအားေတြ ေပးေန၏။ သို႔ႏွင့္သူသည္ စိတ္ညစ္ၿပီး စီမံကိန္းၿပီးခါနီး တစ္လအလို၌ ႏွလံုးေဖာက္ျခင္း (Heart Attack) ရ၏။ ထိုင္းႏိုင္ငံ၌ သြားေရာက္ေဆးကုရာ စီမံကိန္း ကာလတစ္ေလွ်ာက္ စုထားေသာ ေဒၚလာေလးေတြ ကုန္သြားပါ၏။ လြန္ခဲ့ေသာ ၃ လခန္႔၌  INGO  ၌ အမႈထမ္းေနေသာ တပည့္ေဟာင္းတစ္ဦး လာလည္ရာ  INGO အခ်ိဳ႕၌ Stress က ရင္ဆိုင္ေက်ာ္လႊားနည္း Workshop အခ်ိဳ႕ လုပ္ေနသည္ဆိုရာ အမႈေဆာင္ အရာရွိအားလံုး သိသင့္သည္ထင္၍ လက္လွမ္းမီသေရြ႕ စုစည္းတင္ျပပါ၏။

စိတ္ဖိစီးမႈကို ရင္ဆိုင္ေက်ာ္လႊားနည္းအမ်ိဳးမ်ိဳး

(၁) လမ္းေလွ်ာက္ျခင္း
နံနက္ေစာေစာထ၍ ေလေကာင္းေလသန္႔႐ွဴ၍ လမ္းေလွ်ာက္ပါက ဦးေႏွာက္တြင္းဝယ္ အယ္ေဒၚဖင္းေခၚ ေဟာ္မုန္းဓာတ္တစ္မ်ိဳး ထြက္ရာ ၎ေဟာ္မုန္းသည္ စိတ္ဖိစီးမႈကို ေလ်ာ့ပါးေစသည္ဟု ဆိုပါ၏။

(၂)  Time Management
အခ်ိန္ကို အက်ိဳးရွိစြာ သံုးတတ္လွ်င္ ဥပမာအားျဖင့္ ၃ ရက္လုပ္ရမည့္ အလုပ္က တစ္ရက္ႏွင့္ ၿပီးႏုိင္၏။ ထိုအခါ အနားယူခ်ိန္ ပိုလာၿပီး Stress နည္းႏိုင္ပါ၏။

(၃) ဝမ္းခ်ဳပ္ မခံျခင္းႏွင့္ ခံတြင္းသန္႔ရွင္း ေစျခင္း
စိတ္ဖိစီးမႈ မ်ားပါက ဝမ္းခ်ဳပ္၍ ပါးစပ္နံေစေသာ သြားနာ၊ သြားဖံုးေယာင္ ေရာဂါမ်ား ျဖစ္တတ္၏။ ဝမ္းမခ်ဳပ္ရန္ အမွ်င္ဓာတ္ (Fibre) မ်ားမ်ားပါေသာ သီးႏွံမ်ား စားျခင္း၊ ခံတြင္းကို သန္႔ရွင္းစြာ ထားျခင္း၊ သြားတိုက္နည္း စနစ္မွန္ျခင္း တို႔သည္ Heart Attack ကို ကာကြယ္ႏုိင္၏။

(၄) ျဖည့္စြက္စာမ်ားႏွင့္ ဗီတာမင္မ်ား
 ဥပမာအားျဖင့္ အင္နာဗြန္စီ ကဲ့သို႔ေသာ ေဆးမ်ားသည္ စိတ္ဖိစီးမႈ Stress ကို ေလ်ာ့ေစ၏။

(၅) အႏွိပ္အနင္းခံျခင္း
 အႏွိပ္အနင္း ခံျခင္းသည္ ေတာင့္တင္းေနေသာ ႂကြက္သားမ်ားကို ေျပေလ်ာ့ေစၿပီး ေသြးေၾကာမ်ားကို က်ယ္ျပန္႔ေစ၏။ အိပ္ေပ်ာ္ျခင္းကို အားေပးၿပီး Stress ကို ေျပေလ်ာ့ေစပါ၏။

(၆) မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈ၊ စြန္႔ဦးတီထြင္ စ႐ိုက္ႏွင့္ သတၱိ
မ်ားေသာအားျဖင့္ အမႈေဆာင္ အရာရွိတို႔တြင္ Stress  ျဖစ္ၾကသည္မွာ လုပ္ငန္းခက္ခဲျခင္း (Technical Difficulty) ေၾကာင့္မဟုတ္ဘဲ အလုုပ္ျပဳတ္မွာ ေၾကာက္ေလ၊ စိတ္ဖိစီးေလ ျဖစ္တတ္၏။ ထုိအခါ မလုပ္၊ မ႐ႈပ္၊ မျပဳတ္ ေနလိုၾက၏။ ေနလို႔ မရေသာအခါ  Stress  ျဖစ္တတ္ပါ၏။ စြန္႔ဦးတီထြင္ စ႐ိုက္မရွိပါက အလုပ္ျပဳတ္မွာကို ရင္မဆုိင္ရဲ။ မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈနည္းၿပီး သတၱိမရွိ ျဖစ္တတ္ပါ၏။ စြန္႔ဦးတီထြင္ စ႐ိုက္ရွိသူမ်ားက ရဲရဲဝံ့ဝံ့ မွန္တာကို လုပ္ရဲ၏။ မွန္တာကို လုပ္လို႔ ျပဳတ္မွာကို မေၾကာက္ပါ။ အမႈေဆာင္အရာရွိလုပ္မွ ထမင္းစားရတာ မဟုတ္။ လမ္းသစ္ ေဖာက္ရဲသည္။ စြန္႔စားရဲသည္။ အလုပ္တစ္ခု ျပဳတ္ရင္ တျခားအလုပ္တစ္ခု လုပ္စားရဲ၏။
- ရဲဝံ့ေသာေၾကာင့္ ေၾကာက္စိတ္ မဝင္ပါ။
- ေၾကာက္စိတ္မဝင္၍ Stress နည္းပါ၏။

ျဖစ္သမွ်အေၾကာင္း အေကာင္းခ်ည္းပဲဟူေသာ ပံုျပင္တစ္ပုဒ္

 ယခုတင္ျပအံ့ေသာ ပံုျပင္ကေတာ့ Stress ကို ေလ်ာ့နည္းေစ၏။ ျဖစ္သမွ်အေၾကာင္း အေကာင္းခ်ည္းပဲ ဆိုသည္မွာဘာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဘယ္လုိ ကံမေကာင္းမႈပဲ ရင္ဆိုင္ရသည္ျဖစ္ေစ အေကာင္းဘက္မွ လွည့္ေတြးႏိုင္သူ၏ ပံုျပင္ ျဖစ္၏။ ေရွးအခါက ဗာရာဏသီျပည္မွာ ျဗဟၼဒတ္မင္း စိုးစံစဥ္ ပညာရွိ အမတ္ႀကီးတစ္ပါး ရွိ၏။ သူက အခက္အခဲမ်ား၊ ကံမေကာင္းျခင္းမ်ား ရင္ဆိုင္ရေသာ အျမဲတန္း အေကာင္းဘက္က လွည့္ေတြး၏။ ျပႆနာတစ္ခု ေပၚလာတိုင္း "ျဖစ္သမွ်အေၾကာင္း အေကာင္းခ်ည္းပဲ" ဟု ေျပာတတ္၏။ ဥပမာ နန္းတြင္းအမႈထမ္းတစ္ဦး အလုပ္ျပဳတ္သြား၍ စိတ္ညစ္ေသာ္ အမတ္ႀကီး၏ ႏွစ္သိမ့္ပံုမွာ "စိတ္မညစ္ပါနဲ႔ကြာ၊ ျဖစ္သမွ်အေၾကာင္း အေကာင္းခ်ည္းပဲကြ၊ အလုပ္ျပဳတ္တာလည္း ေကာင္းတာေပါ့။ ရြာျပန္ၿပီး လယ္လုပ္ရေတာ့ မိဘနဲ႔အတူ ျပန္ေနရတာေပါ့။ ေကာင္းတာေပါ့" ဟု ဆိုေလ့ရွိ၏။

တစ္ေန႔ေသာအခါ ျဗဟၼဒတ္မင္းႀကီးသည္ ဓားသိုင္း ေလ့က်င့္စဥ္ မေတာ္တဆ ထိခိုက္၍ လက္ညႇိဳးတစ္ေခ်ာင္း ဓားထိၿပီး ျပတ္သြားရာ မင္းႀကီး စိတ္ထိခိုက္၏။ ထုိအခါ အမတ္ႀကီး အားေပးသည္မွာ"မင္းႀကီး၊ ျဖစ္သမွ်အေၾကာင္း အေကာင္းခ်ည္းပဲ။ လက္ညႇိဳးျပတ္တာ ေကာင္းတာေပါ့။ ေကာင္းတယ္လို႔ စိတ္ထဲမွာ မွတ္ၿပီး ဝမ္းသာပါ" ဟုေျပာ၍ မင္းႀကီး အမ်က္ေတာ္ရွ၏။ မင္းႀကီးက စိတ္ဆိုး၍ ေနာက္တစ္ခါ ဒီလိုမ်ိဳးေျပာရင္ သတ္ပစ္မယ္ဟု (Warning) ေပးထား၏။ ေနာက္ရက္ အနည္းငယ္ၾကာေသာ္ မင္းႀကီးႏွင့္တကြ ေနာက္ပါတစ္စုတို႔သည္ ေတာထဲသြား၍ အမဲလိုက္၏။ မင္းႀကီးတို႔ နယ္ကၽြံသြားၿပီး မ်က္စိလည္ လမ္းမွား၏။ မင္းႀကီးဦးေဆာင္ေသာ မုဆိုးတစ္သိုက္သည္ လူ႐ိုင္းနယ္ေျမသို႔ ေရာက္သြားၿပီး လူ႐ိုင္းေတြ ဖမ္းဆီးတာ ခံရ၏။ လူ႐ိုင္းေတြက မင္းႀကီးႏွင့္ မုဆိုးတို႔အား သတ္၍ ယဇ္နတ္ပူေဇာ္ရန္ စီစဥ္၏။ သတ္ရန္ျပင္၏။ မသတ္မီ စစ္ေဆးေသာအခါ မင္းႀကီးသည္ လက္ညႇိဳးျပတ္ေန၍ အဂၤါမစံုသူ ျဖစ္ေၾကာင္း သိရ၏။

ထိုအခါ လူ႐ိုင္းေခါင္းေဆာင္က ေျပာသည္မွာ"ေဟ့ ဒီလက္ျပတ္နဲ႔ အဂၤါမစံုေကာင္ကိုေတာ့ သတ္လို႔ မျဖစ္ဘူး။ အဂၤါမစံုတဲ့သူကို ပူေဇာ္ရင္ နတ္မင္းႀကီးေတြ စိတ္ဆိုးလိမ့္မယ္။ သူ႔ကိုလႊတ္လိုက္" ဟုေျပာ၏။ သို႔ႏွင့္အဂၤါစံုေသာ ေတာလိုက္မုဆိုးမ်ားကို သတ္၍ ယစ္ပူေဇာ္လိုက္၏။ မင္းႀကီးကိုေတာ့ ျပန္လႊတ္လိုက္၍ မင္းႀကီးသည္ စမ္းတဝါးဝါးႏွင့္ လမ္းေလွ်ာက္ျပန္လာရာ ရက္အနည္းငယ္ၾကာေသာ္ နန္းေတာ္သို႔ ျပန္ေရာက္လာ၏။ ထိုအခါ လက္ညႇိဳးေလး ျပတ္ေနတာ ေကာင္းေၾကာင္း သိရ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္သမွ်အေၾကာင္း အေကာင္းခ်ည္းပဲဆိုတာ သိရၿပီး လက္ခံလိုက္၏။ ျဖစ္သမွ်အေၾကာင္း အေကာင္းခ်ည္းပဲ ဟု အေကာင္းဘက္က လွည့္ေတြးေသာ အမတ္ႀကီးကို ဆုလာဘ္ေတြ ေပး၏။ အမတ္ႀကီးကေတာ့ သူ႔ကိုဆုေပးတာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ဒဏ္ေပးတာပဲျဖစ္ျဖစ္ အားလံုးေကာင္းပါတယ္။ ျဖစ္သမွ်အေၾကာင္း အေကာင္းခ်ည္းပါဟုဆိုရာ အမတ္ႀကီး၌ စိတ္ဖိစီးမႈ Stress ဆိုတာ လံုးဝမရွိပါ။ အေကာင္းဘက္က လွည့္ေတြးပါက စိတ္ဖိစီးမႈ (Stress) သက္သာမည္ဟု တင္ျပလိုက္ပါေၾကာင္း။

ေဒါက္တာထြန္းဝင္း

Credit to HR Journal