ဆင္တုပ္ေကြး (chikungunya)

chikungunya နာမည္ကို ေရာဂါစတင္ေတြ႕ရွိရာ တန္ဇန္းနီးယား နိုင္ငံ လူမ်ိဳးစု ဘာသာစကားမွစတင္ျမစ္ဖ်ားခံခဲ့ၿပီး (တြန္႔လိမ္ေကာက္ေကြးျခင္း)လို႔အဓိပၸါယ္ ရပါတယ္။
ေရာဂါခံစားရသူမ်ား နာက်ဥ္ကိုက္ခဲ၍ေနျခင္းကိုဆိုလိုပါတယ္။

■ဘာေၾကာင့္ျဖစ္တာလဲ?

ေရာဂါပိုးသယ္ေဆာင္ထားေသာျခင္ကိုက္ခံရ၍ျဖစ္ပါသည္။
ျခင္ကိုက္ခံရၿပီး ၃ရက္မွ၅ရက္တြင္ လကၡဏာ စတင္ခံစားရပါသည္။ျခင္ အမ်ိဳးအစား(Aedes aegypti & Aedes albopictus) က ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ျဖစ္ေစေသာ
ျခင္ အမ်ိဳးအစားႏွင့္အတူတူျဖစ္ပါတယ္။

■ဘာေတြျဖစ္မွာလဲ ?

အဓိက လကၡဏာ ကေတာ့ ဖ်ားျပီး အဆစ္အျမစ္လြန္စြာ ကိုက္ခဲျခင္းျဖစ္ပါသည္။လူနာအမ်ားစု (၈၇%-၉၀%)မွာကိုက္ခဲ ၾကပါ တယ္ ။၄င္းအျပင္ ေခါင္းကိုက္ ျခင္း ႂကြက္သားမ်ားနာက်င္ျခင္း အဆစ္အျမစ္ေရာင္ျခင္း အေရျပား အကြက္ေပၚ ျခင္းမ်ားလဲျဖစ္တတ္ပါသည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေသေစနိုင္ေသာ ေရာဂါ မဟုတ္ပါ ။ လူအမ်ားစုတြင္ ရက္သတၱ ပါတ္ အနည္းငယ္အတြင္း ေရာဂါ ေပ်ာက္ကင္းသြားေလ့ရွိၿပီး အခ်ိဳ့ေသာသူမ်ားတြင္ အဆစ္နာက်ဥ္ျခင္းအား လေပါင္းမ်ားစြာ ခံစားရနိုင္ပါသည္။ေရာဂါ ျဖစ္ၿပီးသူမ်ားအေနျဖင့္ ခုခံစြမ္းအား ရရွိၿပီး ေနာက္ထပ္ ထပ္မံမျဖစ္နိုင္ေတာ့ပါ။
ေသြးလြန္တုပ္ေကြးႏွင့္မတူပဲ ၄င္းတြင္ မ်ိဳးကြဲ မရွိ၍ျဖစ္ပါသည္။

■ဘယ္သူေတြမွာ ပိုဆိုးတတ္လဲ?

ေမြးကင္းစကေလးငယ္မ်ား အသက္ ၆၅ႏွစ္အထက္လူႀကီးမ်ား ေသြးတိုး ဆီးခ်ိဳ ႏွလုံးေရာဂါ အခံရွိသူမ်ားတြင္ ပိုမိုခံစားရေလ့ရွိပါသည္။

■ဘယ္လိုကူးစက္နိုင္လဲ?

ေရာဂါကူးစက္ခံရသူ၏ ကိုယ္တြင္း မွာ ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးသည္
၅ -၇ ရက္ ရွိေနနိုင္သျဖင့္ ထိုအခ်ိန္အတြင္း ကိုက္ေသာျခင္
မွတဆင့္ အျခားသူအား ကိုက္ခံရပါက ကူးစက္နိုင္ပါသည္။ လူတစ္ဦး မွ တစ္ဦးသို့ တိုက္ရိုက္မကူးစက္နိုင္ပါ ျခင္ကိုက္ခံရျခင္းမွ သာကူးစက္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။

■ဘယ္လိုကုသရမလဲ?

အနားယူ ပါ အရည္မ်ားမ်ားေသာက္ပါ အဖ်ားအနာသက္သာေအာင္ ပါရာစီတေမာေဆးကို ညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္းေသာက္ပါ
(အက္စပရင္ ႏွင့္ အျခားအကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ားကို ဆရာဝန္ညႊန္ၾကား ခ်က္မပါဘဲ မသုံးသင့္ပါ) ပထမ တစ္ပါတ္အတြင္းျခင္ကိုက္မခံရေအာင္ ဂ႐ုစိုက္ပါ(အျခားသူမ်ားမကူးစက္နိုင္ရန္)

■ဘယ္လိုကာကြယ္နိုင္မလဲ?

အဓိက ျခင္ကိုက္မခံရေအာင္ေနျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

■ေရာဂါရာဇဝင္ ?

ပထမ ဆုံးေသာ လူကူးစက္ျခင္းကို ၁၉၅၀ မွာ အာဖရိက တြင္ စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့ျပါသည္။ ၁၉၆၀ တြင္ ဘန္ေကာက္ ၁၉၆၃ မွ ၁၉၇၃ တြင္ အိႏၵိယတို့တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ဘူးပါသည္ ။ ၂၀၀၄ မွာ ကင္ ညာ နိုင္ငံမွတဆင့္ နိုင္ငံ ေတာ္ေတာ္မ်ားသို့ ကူးစက္ျပန္႔ႏွံ့ ခဲ့ပါသည္ ။ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ကထဲ က ေရာဂါျဖစ္ပြားမွုရွိခဲ့တယ္လို့သိရပါတယ္။ ၂၀၁၃ တြင္ အေမရိကန္နိုင္ငံတြင္လဲ ေရာဂါျဖစ္ပြားမွုရွိခဲ့ပါသည္။

■ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မွာ့ေရာ ဘယ္လိုျဖစ္မွာလဲ?

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ကာလအတြင္း ေရာဂါကူးစက္ခံ ရပါက အျခားသူမ်ားကဲ့သို့ ဖ်ားျခင္း ကိုက္ခဲျခင္းမ်ား ခံစားရနိုင္ပါသည္။ ကိုယ္ဝန္ ပ်က္နိုင္ေျခ အလြန္ နည္းပါသည္။ သေႏၶသားကိုကူးစက္ နိုင္ျခင္းမရွိပါ ။သို့ေသာ္ ေမြးဖြားခ်ိန္တြင္ ေရာဂါပိုး ဗိုင္းရပ္စ္ မ်ားျပားေနခ်ိန္ ျဖစ္ပါက ေမြးကင္းစ ကေလးအား ကူးစက္နိုင္ပါသည္။ေမြးလာေသာ ကေလး အား မိခင္နို့တိုက္ေကၽြးျခင္းျဖင့္မကူးစက္နိုင္ပါ ။

■သတိျပဳရမည့္အခ်က္ ?

_ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေရာဂါ ႏွင့္ေရာဂါ လကၡဏာ ဆင္တူသည္။ထို့ေၾကာင့္ ဂ႐ုစိုက္ကုသင့္ပါသည္။

_ ဆင္တုပ္ေကြးျဖစ္ရင္ အရည္ျပားမွာ အနီစက္ေတြထြက္တတ္ပါသည္။

_ ရာသီတုတ္ေကြး (seasonal flu)
မဟုတ္လို႔တုတ္ေကြးကာကြယ္ေဆးထိုးျခင္းက
ဆင္တုတ္ေကြးကိုမကာကြယ္နိုင္ပါ။

ျပင္းထန္ ဆင္တုတ္ေကြးေရာဂါ ၏ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳး မ်ားမွာ
  အဖ်ားျကီး ၍ တက္ျခင္း
  ဦးေနွာက္ နွင့္ အာရံုေျကာ ထိခိုက္ျခင္း
  နွလံုးျကြက္သားေရာင္ရမ္းျခင္း
  မ်က္စိနာျခင္း မ်က္ျကည္လႊာ ေရာင္ျခင္း ( retinitis )    ( uveitis)
  အသားဝါျခင္း
  ဦးေနွာက္အေျမွးေရာင္ျခင္း ( meningoencephalitis ) (myelitis ) (cranial nerve palsy)
  ေက်ာက္ကပ္ ေရာင္ျခင္း စသည္တို႕ ျဖစ္ပါသည္။

မွတ္ခ်က္  -  အထက္ေဖာ္ျပပါ ေရာဂါ လကၡဏာမ်ား ခံစားရပါက ေဆးျမီးတို မ်ားနွင့္မကုသဘဲ သက္ဆိုင္ရာ ေဆးရံု ေဆးခန္း ဆရာဝန္ မ်ား ထံတြင္ ကုသမႈ ခံယူပါ။

[ေဒါက္တာဟန္ ]