အူအတက်ရောင် ရောဂါ

 [Unicode]

အူအတက်ရောင် ရောဂါ

ဗိုက်နာတာ၊ ဗိုက်အောင့်တာ ဗိုက်ရဲ့ညာဘက်အောက်ပိုင်း Right Iliacfossaဆိုတဲ့နေရာမှာ ဗိုက်နာရင်၊ အောင့်ရင်တော့ ယေဘုယျ အားဖြင့် Acute Appendicitis အူအတက်ရောင်ရောဂါလို့ ခေါ်ပါတယ်။ လူအများခေါ်ဝေါ်ကြတာကတော့ အူအတက်ပေါက်ရောဂါလို့ အများက ခေါ်ကြပါတယ်။

ဗိုက်ညာဘက်နာတာအပြင် ဗိုက်အမြှေးပါးရောင်တဲ့ လက္ခဏာတွေလည်း တွေ့ရတယ်။ Sign of Peritonitisလို့ခေါ်ပါတယ်။ အဲဒီ လက္ခဏာတွေကတော့ - 

(၁) ဗိုက်ညာဘက်နာတယ် (PAIN)

(၂) အဖျားဝင်လာတယ် (FEVER)

(၃) နာတဲ့နေရာထိလိုက်ရင် ပိုနာတယ်၊ TENDERNESS လို့ခေါ်တယ်။

(၄) နာတဲ့နေရာကို အသာလေးဖိလိုက်ပြီး ရုတ်တရက်ဖိထားတာကို လွှတ်လိုက်ရင် ပိုနာလာလို့ လူနာက 'အမယ်လေးဗျ'လို့ အော်တော့ တာပါပဲ။ ဒီလိုနာတာမျိုးကို REBOUND TENDERNESS လို့ ခေါ်ပါတယ်။

(၅) ဗိုက်ဘယ်ဘက်က တင်းမနေဘဲ ညာဘက်က တင်းမာနေတယ်၊ RIGIDITY လို့ခေါ်ပါတယ်။

(၆) ဆရာဝန် လူနာနားကပ်လိုက်ရင်ကိုပဲ မျက်နှာက နာတဲ့ပုံသဏ္ဌာန် ပြလိုက်ပါတယ်။ CONSCIOUS PAIN လို့ခေါ်ပါတယ်။ GUARDING လို့လည်း ပြောကြပါတယ်။

အထက်ပါ လက္ခဏာတွေအားလုံးဟာ အူအတက်ရောင်(အူအတက်ပေါက်) နာတွေရဲ့ လက္ခဏာတွေဖြစ်ကြောင်း တင်ပြလိုက်ပါရစေ။

တိတိကျကျ ပြောလို့မရပါ

အူအတက်ရောင်ရောဂါ ဟုတ် ၊ မဟုတ်ကို တိတိကျကျ ပြောလို့မရပါဘူး။ အကြောင်းရင်းကတော့ - 

(၁) အထက်ပါလက္ခဏာတွေအားလုံးဟာ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် မတူညီကြပါဘဲ အမျိုးမျိုးခြားနားကြလို့ဖြစ်တဲ့ရောဂါဟာလည်း အူအတက်ပေါက်ရောဂါလို့ တိတိကျကျ မပြောနိုင်ပါဘူး။

(၂) အူအတက်ရောင်ရောဂါက အူသိမ်နေရာ(ILEUM)နဲ့ အူမကြီး (CAEUM) တို့ တွေ့ဆုံဆက်တဲ့နေရာမှာရှိလို့ ဗိုက်ရှေ့ပိုင်းမှာလည်း ရှိတတ်တယ်။ ရှေ့မှာဆိုရင် ဗိုက်ရှေ့က သိပ်နာတတ်ပါတယ်။ နောက်မှာရောက်နေခဲ့ရင် ဗိုက်ရှေ့မှာ မနာမအောင့်ဘဲ နောက်ဘက်မှာ နာတတ်အောင့်တတ်ပါတယ်။ ဗိုက်နောက်ပိုင်းမှာ အောင့်ရင်၊ နာရင် အူအတက်နာအောင့်တယ်လို့မထင်ဘဲ သည်းခြေအိတ်ထဲ ကျောက် တည်တဲ့ရောဂါကြောင့် အောင့်တယ်ထင်တတ်တာရယ်၊ ကျောက်ကပ်ထဲက ကျောက်ကပ်ရောဂါ၊ ကျောက်ကပ်ကျောက်ရောဂါတို့နဲ့ အူ အတက်ပေါက်ရောဂါတို့ မှားယွင်းကုသတတ်တဲ့အကြောင်း ဆေးပညာမှာ ဆိုရိုးစကားရှိပါတယ်။

ဗိုက်ခွဲပြီးမှ အူအတက်ပေါက်တာ မတွေ့လို့၊ မဟုတ်လို့ မထူးပါဘူးဆိုပြီး အခြေအနေကောင်းရင် အူအတက်ကို ဖြတ်တောက်လိုက် တတ်ကြပါတယ်။

အူအတက်ပေါက်တာဟုတ်၊ မဟုတ်ကိုတော့ အခုစမ်းသပ်စစ်ဆေးတဲ့ (FACILITY) စက်တွေ ပေါ်နေပါပြီ။ ဥပမာ - ULTRASOUND စမ်းသပ်စက်တို့ဖြစ်ပါတယ်။ 

အဲဒီလို အာထရာဆောင်းစက်ဖြင့် ဖိစမ်းသပ်လိုက်တဲ့အခါမှာ လူနာက နာတယ်နာတယ် လို့ထအော်တတ်ပါတယ်။ စက်ကလည်း ကောင်းမယ်၊ စမ်းသပ်တဲ့ဆရာဝန်ကလည်း တော်မယ်ဆိုလို့ရှိရင် အူအတက်ရောင်တာ၊ ပေါက်နေတာတို့ကို ကောင်းကောင်း မြင်ရ တယ်လို့ ပြောပါတယ်။ အဲဒီလို အူအတက်ပေါက်ခြင်း သိသိသာသာ သိသာရင်တော့ ခွဲစိတ်ဖို့ကို ခွဲစိတ်အထူးကုဆရာဝန်ကြီးတို့က လုပ်ပေးကြပါတယ်။

အူအတက်မခွဲရင် ဘာဖြစ်တတ်သလဲ

အူအတက်ရောင်တာကို မခွဲစိတ်ဘူးဆိုပါရင် နောက်ထပ် ဘာတွေဖြစ်နိုင်ပါသလဲဆိုတာကို ကျွန်တော်ပြောပြရပါတော့မယ်။

အူအတက်ရောင်တာကို မခွဲရင် ကောင်းတာလည်းဖြစ်နိုင်တယ်။ မကောင်းတာလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ တချို့အူအတက်ရောင်တာမှာ လည်း Type တွေက အမျိုးမျိုးရှိတယ်။

(၁) Catarnal Type မှာတော့ နည်းနည်းလေးရောင်ပြီး အနည်းငယ် Partially ပိတ်နေပါတယ်။ Catarnal နာတာလည်း သိပ်အဆိုးကြီး မဟုတ်ပါဘူး။ Type အနေနဲ့ မပိတ်ဆို့နေတဲ့ Non Obstructive အမျိုးအစားဖြစ်လာတယ်။ 

(၂) Obstructed Type မှာတော့ ပိတ်တဲ့ဟာတွေက Faeces တို့၊ စမြင်းတုံးတွေ၊ နောက် မာလကာသီးအစေ့တွေ၊ ဆီးစေ့တွေဖြစ်ပါ တယ်။ ဒါတွေနဲ့ မပိတ်ရင်တောင်မှ အဲဒီ Appendix မှာရှိတဲ့ Lyphoid Follicles ကြီးလာပြီး ပိတ်တတ်ပါတယ်။

အဲဒီတော့ အူအတက်ကြွက်သားတွေက ညှစ်ရတယ်။ ညှစ်ရတဲ့အခါကျတော့ တစ်ချက်တစ်ချက် ပိုနာပြီး Complication တွေလည်း ဖြစ် တတ်တယ်။ ကံကောင်းတဲ့လူနာတွေမှာ သူ့ဘာသာ Resolve ဖြစ်ပြီး သူ့ဟာသူပျောက်သွားတယ်။ တကယ်လို့ ရောင်ပြီးပိတ်နေရင် တော့ ဒီရောင်တဲ့ဟာက ပိုပိုကြီးလာပြီး အူအတက်ကိုသွားတဲ့ သွေးကြောလေးတွေပါရောင်ပြီးတော့ သွေးခဲနဲ့ ပိတ်သွားပါတယ်။

အဲဒီသွေးမစီးတဲ့အခါကျတော့ ရောင်နေတဲ့အူအတက်က ပုပ်သွားတယ်။ ပုတ်ပြီးတော့မှာ ပေါက်ထွက်သွားတယ်။ Burst Appendix ပေါ့။

အဲဒါဆိုရင် အူအတက်ထဲမှာရှိတဲ့ ပိုးတွေ၊ မစင်တွေက ၀မ်းဗိုက်ခေါင်းထဲပျံ့နှံ့ပြီး Peritonium ၀မ်းဗိုက်အမြှေးပါးပါ ရောင်ရမ်းကာ ပိုးတွေ က ထုတ်ပေးတဲ့ အဆိပ်တွေကြောင့် သွေးဆိပ်တတ်လာပြီး ဒုက္ခရောက်တတ်ပါတယ်။

လူနာက Resistant ကိုယ်ခံအားကောင်းတယ်၊ ရောင်တဲ့အချိန်မှာ ဘေးနားကအူတွေနဲ့ Omentum လို့ခေါ်တဲ့ ၀မ်းတွင်းအဆီပြင်တွေက လာရောက်ဖုံးအုပ်တဲ့အခါကျတော့ Appendicular Mass ဖြစ်သွားပါတယ်။

Appendicular Mass ကနေပြီးတော့မှ ဆေးတွေပေးတဲ့အခါမှာ ရောဂါပျောက်ကင်းပြီး Resolve ရနိုင်တယ်။ တချို့ကျတော့ Appendicular Mass ကနေတစ်ဆင့် ပေါက်ထွက်ပြီးတော့မှ ပြည်တည်နာ ဖြစ်သွားတယ်။

ပြည်တည်တာ ဖြစ်လာပြီဆိုရင်တော့ အဖျားကလည်း ပိုတက်လာတယ်။ Mass ကလည်းပဲ ပိုပြီးတော့နာလာတယ်။ အဲဒီအခါမှာ သမားတော်အနေနဲ့ လူနာရဲ့အခြေအနေကို ကြည့်ရပါတယ်။

ဒီမှာလည်း ကျွန်တော်တို့က Two Schools of Thought ပေါ့။ အယူအဆနှစ်မျိုးရှိတယ်။ မခွဲသင့်သေးတဲ့ အခြေအနေနဲ့ ခွဲသင့်ပြီဆိုတဲ့ အခြေအနေ နှစ်မျိုးပါပဲ။

Caurse and Complication ရောဂါအခြေအနေနဲ့ ပြောမယ်ဆိုရင် - 

နံပါတ်(၁)က ရောဂါပျောက်ကင်းပြီး ကောင်းသွားနိုင်တယ်။

နံပါတ်(၂)က ပေါက်ကွဲ Burst ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။

နံပါတ်(၃)က Mass အလုံးအကျိတ် ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။

နံပါတ်(၄)က Abscess ပြည်တည်နာဖြစ်နိုင်တယ်။

နံပါတ်(၅) ကတော့ လူကို ဒုက္ခအများကြီးပေးနိုင်တဲ့ အခြေအနေလို့ပဲပြောလိုက်ပါရစေ။

ဒါကြောင့် စောစီးစွာ ခွဲစိတ်ကုသလိုက်တာ အကောင်းဆုံးပါပဲလို့ ပြောလိုပါတယ်။

ကျွန်တော်ပြောချင်တာ နောက်တစ်မျိုးကတော့ မာလကာစေ့တွေ၊ ခရမ်းချဉ်သီးအစေ့၊ ငရုတ်သီးခြောက်အစေ့ ဒါတွေကြောင့် Appendicitis ဖြစ်တတ်တယ်ဆိုတာကိုတော့ ကျွန်တော် ပြောပါရစေဦး။

Appendicitis မဖြစ်အောင်တော့ ထူးခြားတဲ့ ကာကွယ်နည်း သီးသန့်မရှိပါဘူး။ ၀မ်းချုပ်မခံဘူး။ အစေ့ပါတဲ့ မာလကာသီး၊ ဆီးသီး စတာတွေကို မစားရဘူး။

Viral Infection ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကြောင့် ဖြစ်တဲ့ရောဂါတွေကို ထိထိရောက်ရောက် ကုသပေးရင်တော့ ထိုက်သင့်သလောက် အဖြစ်နှုန်း လျော့သွားနိုင်ပါတယ်။

Appendicitis မဖြစ်အောင် အခုနတုန်းက မာလကာသီးက အစေ့တွေ၊ ဆီးစေ့တွေပါအောင် မစားတော့ဘူးဆိုရင်တော့ အဲဒီဟာတွေ ကြောင့်ဖြစ်မယ့် လူနာတွေအတွက်တော့ ကာကွယ်လို့ရမှာဖြစ်ပါတယ်။

 တချို့ Viral Infection ဖြစ်တဲ့ သွေးလွန်တုပ်ကွေးရောဂါ (Dengue Virus) ဆိုတာတွေမှာလည်း အူအတက် အနည်းငယ်ရောင်နေတတ် ပါတယ်။ သတိထားသင့်တဲ့ ကိစ္စတစ်ရပ်ပါပဲ။

လူတွေအများဆုံးသိလိုတဲ့ အကြောင်းတစ်ရပ်ကတော့ Appendix က ခန္ဓာကိုယ်အတွ့် သိပ်မလိုအပ်ဘူး။ အဲဒါကြောင့် Appendicitis မဖြစ်ခင် တချို့ကလည်း ကြိုပြီးတော့ ခွဲသင့်တယ်ပေါ့။ အခုနောက်ပိုင်းကျတော့လည်း Appendix ကမလိုအပ်ဘူးရယ် မဟုတ်ဘူးပေါ့။ သူက Micro Organism တွေ ခိုအောင်းလို့ရတယ်။ ဒီ Organism တွေက အူလမ်းကြောင်းအတွက် အကျိုးပြုတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ခန္ဓာကိုယ်အတွက် လိုအပ်တဲ့အရာတစ်ခုအနေနဲ့ဖြစ်လာတော့ ကျွန်တော့်အနေနဲ့ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောရမယ်ဆိုရင် Appendix က သိပ်ပြီးတော့ Essential တော့မဟုတ်ပါဘူး။ လူတွေမှာလည်း (၁၀၀)မှာ Appendicitis က ဖြစ်မယ်ဆိုရင်လည်း လေး၊ငါးယောက်ပေါ့။ လေး၊ငါးယောက်အတွက် ကျန်ခဲ့တဲ့ (၉၀)ကျော်က ခွဲခံရမယ်ဆိုရင်တော့ မသင့်ဘူးလို့ ထင်တယ်လေ။

ဘယ်လိုလူမျိုးတွေမှာ အကြံပြုနိုင်မလဲဆိုရင် ဥပမာ တချို့ခရီးဝေးသွားရမယ်။ Medical Facility ကမရှိဘူး။ တောတွေဘာတွေမှာ အလုပ်သွားလုပ်ရတယ်။ မိုင်းတွေဘာတွေ သွားရှာရတဲ့ မိုင်းလုပ်တဲ့လူတွေက သွားရေးလာရေး ခက်ခဲတယ်။ ဒီဟာမျိုးတွေမှာတော့ လူနာရဲ့ဆန္ဒရှိရင်တော့ လုပ်ပေး၊ ခွဲပေးသင့်ပါတယ်။

စာဖတ်ပရိသတ်တွေကို အကြံပြုပြောကြားချင်တာကတော့ Acute Abdomen ဆိုတာဟာ လူတွေ့ရဲ့အသက်ကိုပါ အန္တရာယ်ပေးနိုင် ပါတယ်။ ဒါနံပါတ်(၁)အချက်ပေါ့။ နံပါတ်(၂)ကတော့ Acute Abdomen ဖြစ်နိုင်တဲ့ Causes တွေကလည်း အများကြီးရှိတာကြောင့် တိတိကျကျ ဘာကြောင့်နာတယ်ဆိုတာ မပြောနိုင်ပါဘူး။ ရောဂါအဆင့်ဆင့် အခြေအနေနဲ့ စမ်းသပ်ပုံကို ပြောပါရစေ။

(၁) ဗိုက်နာတဲ့အခါ အသာဖိကြည့်ပါ။ ဖိကြည့်လိုက်လို့ နာတာက အဖိကိုခံနိုင်တယ်၊ ဖိထားရင် သက်သာတယ်ဆိုရင် သိပ်အရေးမကြီး ပါဘူး။

(၂) ဒါပေမဲ့ ဗိုက်နာခြင်းက ပြင်းထန်မယ်၊ စဉ်ဆက်မပြတ် နာကျင်မှုဖြစ်မယ်၊ အသက်ရှူရင် လူနာက ရင်ဘတ်နဲ့ရှူပြီး ၀မ်းဗိုက်မှာ တင်း မာမယ်၊ အသက်ရှူတဲ့အခါ ဗိုက်က မလှုပ်ရှားဘူး၊ ဗိုက်ကို လက်ဖ၀ါးနဲ့စမ်းသပ်ရင် အထိမခံနိုင်ဘဲ နာကျင်မယ်ဆိုပါက ဖြစ်နိုင်ရင် ဆေးရုံ ကို အမြန်ပြဖို့ လိုအပ်ပါတယ်လို့ ကျွန်တော် အူအတက်ရောင်ရောဂါအကြောင်း ပြောကြားခြင်းကို နိဂုံးချုပ်လိုက်ရပါတယ်။

ဒေါက်တာ အောင်ခင်ဆင့်

[Zawgyi]

အူအတက္ေရာင္ ေေရာဂါ

ဗိုက္နာတာ၊ ဗိုက္ေအာင့္တာ ဗိုက္ရဲ့ညာဘက္ေအာက္ပိုင္း Right Iliacfossaဆိုတဲ့ေနရာမွာ ဗိုက္နာရင္၊ ေအာင့္ရင္ေတာ့ ေယဘုယ် အားျဖင့္ Acute Appendicitis အူအတက္ေရာင္ေရာဂါလို႔ ေခၚပါတယ္။ လူအမ်ားေခၚေဝၚၾကတာကေတာ့ အူအတက္ေပါက္ေရာဂါလို႔ အမ်ားက ေခၚၾကပါတယ္။

ဗိုက္ညာဘက္နာတာအျပင္ ဗိုက္အေျမႇးပါးေရာင္တဲ့ လကၡဏာေတြလည္း ေတြ့ရတယ္။ Sign of Peritonitisလို႔ေခၚပါတယ္။ အဲဒီ လကၡဏာေတြကေတာ့ - 

(၁) ဗိုက္ညာဘက္နာတယ္ (PAIN)

(၂) အဖ်ားဝင္လာတယ္ (FEVER)

(၃) နာတဲ့ေနရာထိလိုက္ရင္ ပိုနာတယ္၊ TENDERNESS လို႔ေခၚတယ္။

(၄) နာတဲ့ေနရာကို အသာေလးဖိလိုက္ၿပီး ရုတ္တရက္ဖိထားတာကို လႊတ္လိုက္ရင္ ပိုနာလာလို႔ လူနာက 'အမယ္ေလးဗ်'လို႔ ေအာ္ေတာ့ တာပါပဲ။ ဒီလိုနာတာမ်ိဳးကို REBOUND TENDERNESS လို႔ ေခၚပါတယ္။

(၅) ဗိုက္ဘယ္ဘက္က တင္းမေနဘဲ ညာဘက္က တင္းမာေနတယ္၊ RIGIDITY လို႔ေခၚပါတယ္။

(၆) ဆရာဝန္ လူနာနားကပ္လိုက္ရင္ကိုပဲ မ်က္ႏွာက နာတဲ့ပံုသဏၭာန္ ျပလိုက္ပါတယ္။ CONSCIOUS PAIN လို႔ေခၚပါတယ္။ GUARDING လို႔လည္း ေျပာၾကပါတယ္။

အထက္ပါ လကၡဏာေတြအားလံုးဟာ အူအတက္ေရာင္(အူအတက္ေပါက္) နာေတြရဲ့ လကၡဏာေတျြဖစ္ေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ပါရေစ။

တိတိက်က် ေျပာလို႔မရပါ

အူအတက္ေရာင္ေရာဂါ ဟုတ္ ၊ မဟုတ္ကို တိတိက်က် ေျပာလို႔မရပါဘူး။ အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ - 

(၁) အထက္ပါလကၡဏာေတြအားလံုးဟာ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ မတူညီၾကပါဘဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးျခားနားၾကလို႔ျဖစ္တဲ့ေရာဂါဟာလည္း အူအတက္ေပါက္ေရာဂါလို႔ တိတိက်က် မေျပာႏိုင္ပါဘူး။

(၂) အူအတက္ေရာင္ေရာဂါက အူသိမ္ေနရာ(ILEUM)နဲ႔ အူမႀကီး (CAEUM) တို႔ ေတြ့ဆံုဆက္တဲ့ေနရာမွာရိွလို႔ ဗိုက္ေရ႔ွပိုင္းမွာလည္း ရိွတတ္တယ္။ ေရ႔ွမွာဆိုရင္ ဗိုက္ေရ႔ွက သိပ္နာတတ္ပါတယ္။ ေနာက္မွာေရာက္ေနခဲ့ရင္ ဗိုက္ေရ႔ွမွာ မနာမေအာင့္ဘဲ ေနာက္ဘက္မွာ နာတတ္ေအာင့္တတ္ပါတယ္။ ဗိုက္ေနာက္ပိုင္းမွာ ေအာင့္ရင္၊ နာရင္ အူအတက္နာေအာင့္တယ္လို႔မထင္ဘဲ သည္းေျခအိတ္ထဲ ေက်ာက္ တည္တဲ့ေရာဂါေၾကာင့္ ေအာင့္တယ္ထင္တတ္တာရယ္၊ ေက်ာက္ကပ္ထဲက ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ေက်ာက္ေရာဂါတို႔နဲ႔ အူ အတက္ေပါက္ေရာဂါတို႔ မွားယြင္းကုသတတ္တဲ့အေၾကာင္း ေဆးပညာမွာ ဆိုရိုးစကားရိွပါတယ္။

ဗိုက္ခြဲၿပီးမွ အူအတက္ေပါက္တာ မေတြ့လို႔၊ မဟုတ္လို႔ မထူးပါဘူးဆိုၿပီး အေျခအေနေကာင္းရင္ အူအတက္ကို ျဖတ္ေတာက္လိုက္ တတ္ၾကပါတယ္။

အူအတက္ေပါက္တာဟုတ္၊ မဟုတ္ကိုေတာ့ အခုစမ္းသပ္စစ္ေဆးတဲ့ (FACILITY) စက္ေတြ ေပၚေနပါၿပီ။ ဥပမာ - ULTRASOUND စမ္းသပ္စက္တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ 

အဲဒီလို အာထရာေဆာင္းစက္ျဖင့္ ဖိစမ္းသပ္လိုက္တဲ့အခါမွာ လူနာက နာတယ္နာတယ္ လို႔ထေအာ္တတ္ပါတယ္။ စက္ကလည္း ေကာင္းမယ္၊ စမ္းသပ္တဲ့ဆရာဝန္ကလည္း ေတာ္မယ္ဆိုလို႔ရိွရင္ အူအတက္ေရာင္တာ၊ ေပါက္ေနတာတို႔ကို ေကာင္းေကာင္း ျမင္ရ တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ အဲဒီလို အူအတက္ေပါက္ျခင္း သိသိသာသာ သိသာရင္ေတာ့ ခြဲစိတ္ဖို႔ကို ခြဲစိတ္အထူးကုဆရာဝန္ႀကီးတို႔က လုပ္ေပးၾကပါတယ္။

အူအတက္မခြဲရင္ ဘာျဖစ္တတ္သလဲ

အူအတက္ေရာင္တာကို မခြဲစိတ္ဘူးဆိုပါရင္ ေနာက္ထပ္ ဘာေတျြဖစ္ႏိုင္ပါသလဲဆိုတာကို ကြၽန္ေတာ္ေျပာျပရပါေတာ့မယ္။

အူအတက္ေရာင္တာကို မခြဲရင္ ေကာင္းတာလည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မေကာင္းတာလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕အူအတက္ေရာင္တာမွာ လည္း Type ေတြက အမ်ိဳးမ်ိဳးရိွတယ္။

(၁) Catarnal Type မွာေတာ့ နည္းနည္းေလးေရာင္ၿပီး အနည္းငယ္ Partially ပိတ္ေနပါတယ္။ Catarnal နာတာလည္း သိပ္အဆိုးႀကီး မဟုတ္ပါဘူး။ Type အေနနဲ႔ မပိတ္ဆို႔ေနတဲ့ Non Obstructive အမ်ိဳးအစားျဖစ္လာတယ္။ 

(၂) Obstructed Type မွာေတာ့ ပိတ္တဲ့ဟာေတြက Faeces တို႔၊ စျမင္းတံုးေတြ၊ ေနာက္ မာလကာသီးအေစ့ေတြ၊ ဆီးေစ့ေတျြဖစ္ပါ တယ္။ ဒါေတြနဲ႔ မပိတ္ရင္ေတာင္မွ အဲဒီ Appendix မွာရိွတဲ့ Lyphoid Follicles ႀကီးလာၿပီး ပိတ္တတ္ပါတယ္။

အဲဒီေတာ့ အူအတက္ႂကြက္သားေတြက ၫွစ္ရတယ္။ ၫွစ္ရတဲ့အခါက်ေတာ့ တစ္ခ်က္တစ္ခ်က္ ပိုနာၿပီး Complication ေတြလည္း ျဖစ္ တတ္တယ္။ ကံေကာင္းတဲ့လူနာေတြမွာ သူ႔ဘာသာ Resolve ျဖစ္ၿပီး သူ႔ဟာသူေပ်ာက္သြားတယ္။ တကယ္လို႔ ေရာင္ၿပီးပိတ္ေနရင္ ေတာ့ ဒီေရာင္တဲ့ဟာက ပိုပိုႀကီးလာၿပီး အူအတက္ကိုသြားတဲ့ ေသြးေၾကာေလးေတြပါေရာင္ၿပီးေတာ့ ေသြးခဲနဲ႔ ပိတ္သြားပါတယ္။

အဲဒီေသြးမစီးတဲ့အခါက်ေတာ့ ေရာင္ေနတဲ့အူအတက္က ပုပ္သြားတယ္။ ပုတ္ၿပီးေတာ့မွာ ေပါက္ထြက္သြားတယ္။ Burst Appendix ေပါ့။

အဲဒါဆိုရင္ အူအတက္ထဲမွာရိွတဲ့ ပိုးေတြ၊ မစင္ေတြက ၀မ္းဗိုက္ေခါင္းထဲပ်ံ့ႏွံ႔ၿပီး Peritonium ၀မ္းဗိုက္အေျမႇးပါးပါ ေရာင္ရမ္းကာ ပိုးေတြ က ထုတ္ေပးတဲ့ အဆိပ္ေတြေၾကာင့္ ေသြးဆိပ္တတ္လာၿပီး ဒုကၡေရာက္တတ္ပါတယ္။

လူနာက Resistant ကိုယ္ခံအားေကာင္းတယ္၊ ေရာင္တဲ့အခ်ိန္မွာ ေဘးနားကအူေတြနဲ႔ Omentum လို႔ေခၚတဲ့ ၀မ္းတြင္းအဆီျပင္ေတြက လာေရာက္ဖံုးအုပ္တဲ့အခါက်ေတာ့ Appendicular Mass ျဖစ္သြားပါတယ္။

Appendicular Mass ကေနၿပီးေတာ့မွ ေဆးေတြေပးတဲ့အခါမွာ ေရာဂါေပ်ာက္ကင္းၿပီး Resolve ရႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕က်ေတာ့ Appendicular Mass ကေနတစ္ဆင့္ ေပါက္ထြက္ၿပီးေတာ့မွ ျပည္တည္နာ ျဖစ္သြားတယ္။

ျပည္တည္တာ ျဖစ္လာၿပီဆိုရင္ေတာ့ အဖ်ားကလည္း ပိုတက္လာတယ္။ Mass ကလည္းပဲ ပိုၿပီးေတာ့နာလာတယ္။ အဲဒီအခါမွာ သမားေတာ္အေနနဲ႔ လူနာရဲ့အေျခအေနကို ၾကၫ့္ရပါတယ္။

ဒီမွာလည္း ကြၽန္ေတာ္တို႔က Two Schools of Thought ေပါ့။ အယူအဆႏွစ္မ်ိဳးရိွတယ္။ မခြဲသင့္ေသးတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ ခြဲသင့္ၿပီဆိုတဲ့ အေျခအေန ႏွစ္မ်ိဳးပါပဲ။

Caurse and Complication ေရာဂါအေျခအေနနဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ - 

နံပါတ္(၁)က ေရာဂါေပ်ာက္ကင္းၿပီး ေကာင္းသြားႏိုင္တယ္။

နံပါတ္(၂)က ေပါက္ကြဲ Burst ျဖစ္သြားႏိုင္တယ္။

နံပါတ္(၃)က Mass အလံုးအက်ိတ္ ျဖစ္သြားႏိုင္တယ္။

နံပါတ္(၄)က Abscess ျပည္တည္နာျဖစ္ႏိုင္တယ္။

နံပါတ္(၅) ကေတာ့ လူကို ဒုကၡအမ်ားႀကီးေပးႏိုင္တဲ့ အေျခအေနလို႔ပဲေျပာလိုက္ပါရေစ။

ဒါေၾကာင့္ ေစာစီးစြာ ခြဲစိတ္ကုသလိုက္တာ အေကာင္းဆံုးပါပဲလို႔ ေျပာလိုပါတယ္။

ကြၽန္ေတာ္ေျပာခ်င္တာ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့ မာလကာေစ့ေတြ၊ ခရမ္းခ်ဉ္သီးအေစ့၊ ငရုတ္သီးေျခာက္အေစ့ ဒါေတြေၾကာင့္ Appendicitis ျဖစ္တတ္တယ္ဆိုတာကိုေတာ့ ကြၽန္ေတာ္ ေျပာပါရေစဦး။

Appendicitis မျဖစ္ေအာင္ေတာ့ ထူးျခားတဲ့ ကာကြယ္နည္း သီးသန႔္မရိွပါဘူး။ ၀မ္းခ်ဳပ္မခံဘူး။ အေစ့ပါတဲ့ မာလကာသီး၊ ဆီးသီး စတာေတြကို မစားရဘူး။

Viral Infection ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ေရာဂါေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ကုသေပးရင္ေတာ့ ထိုက္သင့္သေလာက္ အျဖစ္ႏႈန္း ေလ်ာ့သြားႏိုင္ပါတယ္။

Appendicitis မျဖစ္ေအာင္ အခုနတုန္းက မာလကာသီးက အေစ့ေတြ၊ ဆီးေစ့ေတြပါေအာင္ မစားေတာ့ဘူးဆိုရင္ေတာ့ အဲဒီဟာေတြ ေၾကာင့္ျဖစ္မယ့္ လူနာေတြအတြက္ေတာ့ ကာကြယ္လို႔ရမွာျဖစ္ပါတယ္။

 တခ်ိဳ႕ Viral Infection ျဖစ္တဲ့ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါ (Dengue Virus) ဆိုတာေတြမွာလည္း အူအတက္ အနည္းငယ္ေရာင္ေနတတ္ ပါတယ္။ သတိထားသင့္တဲ့ ကိစၥတစ္ရပ္ပါပဲ။

လူေတြအမ်ားဆံုးသိလိုတဲ့ အေၾကာင္းတစ္ရပ္ကေတာ့ Appendix က ခႏၶာကိုယ္အတြ႕္ သိပ္မလိုအပ္ဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ Appendicitis မျဖစ္ခင္ တခ်ိဳ႕ကလည္း ႀကိဳၿပီးေတာ့ ခြဲသင့္တယ္ေပါ့။ အခုေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့လည္း Appendix ကမလိုအပ္ဘူးရယ္ မဟုတ္ဘူးေပါ့။ သူက Micro Organism ေတြ ခိုေအာင္းလို႔ရတယ္။ ဒီ Organism ေတြက အူလမ္းေၾကာင္းအတြက္ အက်ိဳးျပဳတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ လိုအပ္တဲ့အရာတစ္ခုအေနနဲ႔ျဖစ္လာေတာ့ ကြၽန္ေတာ့္အေနနဲ႔ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာရမယ္ဆိုရင္ Appendix က သိပ္ၿပီးေတာ့ Essential ေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ လူေတြမွာလည္း (၁၀၀)မွာ Appendicitis က ျဖစ္မယ္ဆိုရင္လည္း ေလး၊ငါးေယာက္ေပါ့။ ေလး၊ငါးေယာက္အတြက္ က်န္ခဲ့တဲ့ (၉၀)ေက်ာ္က ခြဲခံရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ မသင့္ဘူးလို႔ ထင္တယ္ေလ။

ဘယ္လိုလူမ်ိဳးေတြမွာ အႀကံျပဳႏိုင္မလဲဆိုရင္ ဥပမာ တခ်ိဳ႕ခရီးေဝးသြားရမယ္။ Medical Facility ကမရိွဘူး။ ေတာေတြဘာေတြမွာ အလုပ္သြားလုပ္ရတယ္။ မိုင္းေတြဘာေတြ သြားရွာရတဲ့ မိုင္းလုပ္တဲ့လူေတြက သြားေရးလာေရး ခက္ခဲတယ္။ ဒီဟာမ်ိဳးေတြမွာေတာ့ လူနာရဲ့ဆႏၵရိွရင္ေတာ့ လုပ္ေပး၊ ခြဲေပးသင့္ပါတယ္။

စာဖတ္ပရိသတ္ေတြကို အႀကံျပဳေျပာၾကားခ်င္တာကေတာ့ Acute Abdomen ဆိုတာဟာ လူေတြ့ရဲ့အသက္ကိုပါ အႏၲရာယ္ေပးႏိုင္ ပါတယ္။ ဒါနံပါတ္(၁)အခ်က္ေပါ့။ နံပါတ္(၂)ကေတာ့ Acute Abdomen ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ Causes ေတြကလည္း အမ်ားႀကီးရိွတာေၾကာင့္ တိတိက်က် ဘာေၾကာင့္နာတယ္ဆိုတာ မေျပာႏိုင္ပါဘူး။ ေရာဂါအဆင့္ဆင့္ အေျခအေနနဲ႔ စမ္းသပ္ပံုကို ေျပာပါရေစ။

(၁) ဗိုက္နာတဲ့အခါ အသာဖိၾကၫ့္ပါ။ ဖိၾကၫ့္လိုက္လို႔ နာတာက အဖိကိုခံႏိုင္တယ္၊ ဖိထားရင္ သက္သာတယ္ဆိုရင္ သိပ္အေရးမႀကီး ပါဘူး။

(၂) ဒါေပမဲ့ ဗိုက္နာျခင္းက ျပင္းထန္မယ္၊ စဉ္ဆက္မျပတ္ နာက်င္မႈျဖစ္မယ္၊ အသက္ရႉရင္ လူနာက ရင္ဘတ္နဲ႔ရႉၿပီး ၀မ္းဗိုက္မွာ တင္း မာမယ္၊ အသက္ရႉတဲ့အခါ ဗိုက္က မလႈပ္ရွားဘူး၊ ဗိုက္ကို လက္ဖဝါးနဲ႔စမ္းသပ္ရင္ အထိမခံႏိုင္ဘဲ နာက်င္မယ္ဆိုပါက ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ေဆးရံု ကို အျမန္ျပဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ အူအတက္ေရာင္ေရာဂါအေၾကာင္း ေျပာၾကားျခင္းကို နိဂံုးခ်ဳပ္လိုက္ရပါတယ္။

ေဒါက္တာ ေအာင္ခင္ဆင့္