အသက္ (၄၀)အရြယ္မတိုင္ခင္ ရပ္တန္႔သင့္ေသာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အမွားအယြင္းအခ်ိဳ႕ (Health Mistakes to Stop Before You’re 40)
‘ဘ၀ဆိုတာ အသက္ ေလးဆယ္မွစတာ’ သည္စကားကိုၾကားဖူးေနၾကျဖစ္လိမ့္မယ္ထင္ပါတယ္။ ကိုယ္ဘာလုပ္ေနတယ္၊ လုပ္မိတယ္ ဆိုတာ သတိျပဳ သတိမူမိခ်ိန္မယ္ အဆိုပါစကားေလးကို ဂရုထားသင့္တယ္ေပါ့ခင္ဗ်ာ။
အသက္အရြယ္ငယ္ရြယ္စဥ္တုန္းကေတာ့ ကိုယ္ဟာ တစ္သက္တာလံုး လန္းဆန္းတက္ၾကြစြာ ရွင္သန္သြားႏိုင္မယ္လို႔ ခံစားၾကတာပါ။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ အခ်ိန္ကာလေတြကိုျဖတ္သန္းလာျပီးေနာက္ အဆိုပါအျမင္ဟာ မစစ္မွန္ေၾကာင္း လက္ေတြ႕သိရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ကိုယ့္က်န္းမာေရးကို ေရာဂါအေျခအေနတစ္ခုခုလာေရာက္မရိုက္ခတ္ခင္အေျခအေနမွာ လက္ေတြ႕အျဖစ္မွန္ကို ေသေသခ်ာခ်ာ သတိမူ မိဖို႔ေတာ့ ေကာင္းတာေလ။ မသိသားဆိုးရြားစြာ ျပဳက်င့္ျဖစ္ေသာ အမူအက်င့္ဆိုးအခ်ို႕ရယ္၊ က်န္းမာေရးအတြက္ လံုျခံဳစိတ္ခ်ရတယ္လို႔ လက္ခံက်င့္သံုးေနတဲ့အခ်က္တစ္ခ်ို႕ရယ္ဟာ ကိုယ္ေတြက်န္းမာေရးကို ဆိုးရြားစြာထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ့္ဘ၀က လူလတ္ပိုင္းဘ၀ အျဖစ္စတင္ခ်ိန္မွာ က်န္းမာေရးႏွင့္ ဘ၀ေနထိုင္မႈဟန္ပန္ေတြရဲ႕ အက်ိဳးသက္ေရာက္ခြင့္မျပဳသင့္ဘူးေပါ့။
ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ခႏၶာအတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားေသာ အေျပာင္းအလဲအခ်ိဳ႕ကို အသက္အရြယ္ပိုပိုျပီး မအိုမင္းလာခင္ျပင္ဆင္ႏိုင္ဖို႔ ေျပာျပပါရေစ။
(၁) အျပာေရာင္အလင္း (Avoid Blue Lights)
၂၀၁၁ ခုႏွစ္ Harvard ရဲ႕ေလ့လာဆန္းစစ္မႈအရ TVs ေတြ၊ Mobile Device ေတြ၊ လက္နဲ႔ကိုင္တြယ္ျပီးအသံုးျပဳရတဲ့ Remote Control လိုပစၥည္းေတြမွာသံုးတဲ့ blue lights ေလးေတြဟာ ေရာဂါအေတာ္မ်ားမ်ားရဲ႕ အေျခအေနအခ်ိဳ႕ကိုျဖစ္ေပၚတိုးပြားေစပါတယ္။
ေအာက္ပါေရာဂါအခ်ိဳ႕အပါအ၀င္ျဖစ္ပါတယ္။
အမ်ိဳးအစား (၂) ဆီးခ်ိဳ (Type 2 diabetes)၊
ႏွလံုးေရာဂါ (Heart disease)၊
အ၀လြန္ေရာဂါ (Obesity)၊
အိပ္မေပ်ာ္သည့္ေရာဂါ (Insomnia)၊
တစ္ခ်ိန္လံုး တီဗီထိုင္ၾကည့္ေနတာမ်ိဳး၊ ဂိမ္းကစားေန စာဖတ္ေနတာမ်ိဳး အလုပ္တစ္ခုကိုစြဲစြဲျမဲျမဲလုပ္ေနတာမ်ိဳးစတဲ့ လုပ္လက္စအလုပ္ ေတြကိုရပ္တန္႔လို႔ မတ္တပ္ရပ္ကာ အိမ္မႈဗာဟီရအလုပ္အခ်ိဳ႕ကို အခ်ိန္တစ္နာရီၾကာတိုင္း ဆယ္မိနစ္ေလာက္ထထလုပ္ေဆာင္ေပးပါ။
(၂) အိပ္စက္ခ်ိန္လံုေလာက္ပါေစ (Not making sleep a priority)
ကိုယ္ေတြကိုင္တြယ္ေနၾက မိုဘိုင္းဖုန္းေတြလိုပါပဲ ကိုယ္ေတြခႏၶာကိုယ္နဲ႔ ဦးေဏွာက္ဟာ ျပန္လည္စတင္ဖို႔ (reboot) ၊ ျပန္အားျဖည့္ဖို႔ (recharge) လိုပါတယ္။ အသက္ ၁၈ႏွစ္မွ ၆၄ႏွစ္အတြင္း အရြယ္ေရာက္သူလူၾကီးေတြဟာ တစ္ညကို အနည္းဆံုး ၇နာရီကေန ၉နာရီထိ လံုလံုေလာက္ေလာက္အိပ္စက္ဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။ မ်က္စိမမွိတ္ အိပ္ခ်ိန္ေတြကိုေက်ာ္လႊားပစ္ျခင္းျဖင့္ ကိုယ္ေတြက်န္းမာေရးကို အေရအတြက္တစ္ခုထိ ရိုက္ခတ္ခ်က္ေတြရွိလာမွာပါ။ ေသြးတိုး (hypertension) ပိုတက္လာျခင္း၊ ေလျဖတ္ျခင္း (stroke) ႏွင့္ အ၀လြန္ျခင္း (obesity) ေတြအပါအ၀င္ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္းျဖစ္စဥ္အတြက္ အေၾကာင္းအရာတစ္ရပ္ျဖစ္ေနႏိုင္သလို အိပ္ခ်ိန္နည္းပါးျခင္းဟာ ဇီ၀ကမၼအရ အိုမင္းရင့္ေရာ္လာဖို႔ ေထာက္ကူအားေပးတဲ့ အခ်က္တစ္ခုလည္းျဖစ္ႏိုင္တာပါ။ ရွိရင္းစြဲ အသက္ထက္ပိုအိုသလိုျဖစ္ေနျခင္း မ်ိဳးေပါ့ေနာ္။
သက္ေသာင့္သက္သာအိပ္စက္မႈတစ္ခုျဖစ္ႏိုင္ေအာင္ ဖန္တီးပါ။ လက္ကိုင္ဖုန္းေတြ ၾကိဳးဖုန္းေတြ အိပ္ရာအနီးအနားမွာ တစ္လံုးမွ မထားဘူး၊ အလုပ္အေၾကာင္း စီးပြားေရးကိစၥ လူမႈေရးရာေတြ အားလံုး မသက္ဆိုင္သလိုမ်ိဳးထားလိုက္မယ္၊ အိပ္စက္မရ ဗိုက္ျပည့္ အင့္ေနေအာင္ ညစာမစားေသာက္ထားဘူး စသည့္အခ်က္အလက္ေတြ ေသခ်ာျပင္ဆင္ျပီးအိပ္စက္ရင္ အနည္းဆံုး သက္ေသာင့္ သက္သာျဖစ္တဲ့ အိပ္စက္ျခင္းတစ္ခုပိုင္ဆိုင္ရမွာပါ။
(၃) သြားေသခ်ာတိုက္ပါ (Brush Your Teeth AND Floss)
လူအေတာ္မ်ားမ်ားသူတို႔ရဲ႕သြားေတြကို ဘရပ္ရွ္နဲ႔သြားတိုက္ၾကေပမယ့္ သြားၾကားကိုသန္႔စင္ေစရန္အသံုးျပဳတဲ့ ခ်ည္ၾကိဳးနဲ႔ သန္႔စင္တဲ့ အဆင့္ကို ေက်ာ္လႊားသြားတတ္ၾကပါတယ္။ သြားအက်ိဳအၾကားကိုသန္႔ရွင္းေစတဲ့ အဲသည့္အဆင့္ကို ကိုယ္လုပ္ေနၾက လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ ကိစၥရပ္ေတြရဲ႕အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုအျဖစ္ ထားရပါမယ္။ စားၾကြင္းစားက်န္ေတြဟာ မာခဲလာျပီး ခ်ိဳး(ဂ်ိဳး)ျဖစ္လာရင္း အဂၤေတလို အဆိုင္ အခဲဖြဲ႕သြားႏိုင္လို႕ပါ။ သြားဖံုးဆိုင္ရာေရာဂါေတြကို မ်ားေသာအားျဖင့္လူေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕အသက္ေလးဆယ္အစပိုင္းေတြမွာ စတင္ခံစား ၾကရပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ကေတာ့ အသက္သံုးဆယ္၀န္းက်င္ကတည္းက စတင္ခံစားေနၾကရပါျပီ။ ေလ့လာမႈမ်ားစြာအရ သြားဖံုးေရာဂါနဲ႔ ႏွလံုးေရာဂါတို႔ဟာ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ဆက္စပ္ဆက္ႏြယ္ေနတတ္ၾကေၾကာင္း သက္ေသျပျပီးျဖစ္ပါတယ္။
(၄) အစားေရွာင္ျခင္း (Stop Fasting)
ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ခ်ေနခ်ိန္မို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေန႔အခ်ိန္ အလုပ္ကိစၥမ်ားေနလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ အစားအစာေတြကို ခပ္ျမန္ျမန္ပဲစားေသာက္လိုၾက မစားဘဲေနၾကတာမ်ိဳးလုပ္ၾကပါတယ္။ ကံဆိုးခ်င္ေတာ့ အစားအစာစားေသာက္ခ်ိန္ေက်ာ္ပစ္တာမ်ိဳး မစားေတာ့တာမ်ိဳးေတြဟာ ကိုယ္ခႏၶာ သြယ္လ်ေရးလုပ္ငန္းစဥ္ကို အကူအညီမျဖစ္ပါဘူး။ သည္လိုလုပ္ျခင္းျဖင့္ အစားအစာစားေသာက္ခ်ိန္မွာ ပိုမိုစားေသာက္မိဖို႔၊ အဟာရ မျဖစ္တဲ့ သြားေရစာေတြကို စားေသာက္မိဖို႔ ၾကီးမားတဲ့အခြင့္အလမ္းတစ္ခုျဖစ္ေစႏိုင္တာေပါ့။ ထပ္ေပါင္းေျပာရရင္ အစားအစာမစား ေသာက္ျခင္းဟာ ကိုယ္ခႏၶာရဲ႕ ျဖစ္စဥ္ေျပာင္းလဲမႈ (metabolism) ကိုေႏွးေကြးသြားေစျပီးေနာက္ ဆီးခ်ိဳ အမ်ိဳးအစား (၂) ျဖစ္ဖို႔ ဦးတည္ သြားေစပါတယ္။ အနည္းဆံုး အသက္ (၄၀)ႏွစ္နဲ႔အထက္ ၆၆%ေသာ အရြယ္ေရာက္လူၾကီးေတြမွာ ဆီးခ်ိဳျဖစ္ဖို႔ အေျခအေနေတြက နည္းစပ္ေနတယ္ဗ်။ ေျဖရွင္းဖို႔ကေတာ့ အလြယ္ေလးပါပဲ။ ရိုးရွင္းျပီးက်န္းမာေရးနဲ႔ညီညြတ္တဲ့ နံနက္စာကို စားေသာက္ျခင္းျဖင့္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ခ်ေရးမွာ အကူအညီျဖစ္သလို ကိုယ္တြင္းစြမ္းအင္နဲ႔ အာရံုစူးစိုက္ႏိုင္မႈကို တိုးပြားေစႏိုင္ပါတယ္။
(၅) က်န္းမာေရးအခ်က္ျပမႈေတြကို လစ္လ်ဴရႈျခင္း (Ignoring health warning signs)
ရႈံ႕မဲ့ရသည္အထိ နာက်င္ကိုက္ခဲမႈတစ္ခုခုခံစားရသလား၊ ေလဟာနယ္ထဲေရာက္ေနသလို မူးေ၀မႈတစ္ခုခံစားရဘူးလား။ တစ္စံုတစ္ရာမွာ အလြဲလြဲအေခ်ာ္ေခ်ာ္ျဖစ္ျခင္းျဖင့္ ကိုယ္ခႏၶာက သံလြန္စအျဖစ္ အခ်က္ျပတာအေပၚ ဂရုတစိုက္ရွိရမွာပါ။ ဘယ္လိုအခ်က္ေလးေတြက ဘယ္ေရာဂါလကၡဏာျဖစ္ႏိုင္တယ္ ဘယ္လိုခံစားခ်က္ကဘာေၾကာင့္ဆိုေသာ က်န္းမာေရးျပႆနာေတြကို ခပ္ေစာေစာအေျဖရွာႏိုင္ခဲ့ ပါက ကုသမႈေကာင္းေကာင္းလုပ္ႏိုင္သလို ဆင့္ပြားေရာဂါေတြၾကီးမလာေအာင္လည္း တားႏိုင္ပါတယ္။ Dr. Taber ေျပာတာကေတာ့ ‘မေျပာမဆိုနဲ႔ သူတို႔ရင္သားထဲအၾကိတ္တစ္ခုေတြ႕လို႔ အံအားတသင့္ေရာက္လာတဲ့ အမ်ိဳးသမီးအေရအတြက္ အေတာ္မ်ားပါတယ္’တဲ့။ ‘သူတို႔ျပသတိုင္ပင္မယ့္သူဟာ ယံုၾကည္လို႔ရမယ့္သူလို႔ သိရွိခ်င္ၾကေသးတာ’ဆိုပဲ။ လူနာအမ်ားအျပားဟာ ေၾကာက္လန္႔စိတ္၊ ရွက္ရြံ႕စိတ္၊ သို႕မဟုတ္ သူတို႔ထင္ျမင္ခ်က္မွားယြင္းေနတယ္လို႔ ေတြးတတ္ၾကတယ္လို႔ ေဒါက္တာကေျပာပါေသးတယ္။
ဆရာ၀န္နဲ႔ ေတြ႕ဆံုျပသမႈမျပဳလုပ္ခင္ ေမးျမန္းတိုင္ပင္ခ်င္တဲ့ ေမးခြန္းေတြကို စာရြက္ေပၚမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေသခ်ာေရးျခစ္ စာရင္းတို႔ထားပါ။
(၆) စီးကရက္ေလးတစ္ဖြာ ႏွစ္ဖြာ [Sneaking a cigarette (or two)]
တစ္ဖြာရွဴရႈိက္မိရင္ စြဲလမ္းေသးဆိုတဲ့ စာသားပါ မူးယစ္ေဆးပညာေပးေတးသီခ်င္းကိုၾကားဖူးၾကမယ္ထင္ပါတယ္။ တစ္ေန႔လံုးကိုမွ စီးကရက္ တစ္လိပ္ေသာက္တာပါတို႔ တစ္ဖြာႏွစ္ဖြာရယ္ပါတို႔ ဆင္ေျခလက္ေျခေပးၾကေပမယ့္ တစ္ခါတရံ တကယ့္ကိုမွ တစ္ဖြာေလးပဲ ဆိုသူမွလြဲလို႔ စီးကရက္၊ေဆးလိပ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို ေသာက္သံုးတတ္သူျဖစ္ပါက ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးျခင္းျဖင့္ ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္မယ့္ႏႈန္း၊ အဆုတ္ကင္ဆာ၊ ေလျဖတ္ျခင္းႏွင့္ မသိသားဆိုးရြားေသာ အျခားက်န္းမာေရးအေျခအေနျဖစ္ပြားျခင္းအမႈ ျမင့္တက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အသက္ ေလးဆယ္မတိုင္ခင္အထိ စီးကရက္၊ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးျခင္း ဆက္ႏြယ္ပတ္သက္ျခင္းမကင္းဆိုပါလွ်င္ အရြယ္မတိုင္ခင္ ေသဆံုးဖို႔ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ အခြင့္အလမ္းရွိတယ္ဆိုတာသိထားရပါမည္။ တကယ္လို႔ အသက္အရြယ္ ေလးဆယ္ေက်ာ္လို႔ ငါးဆယ္ႏွစ္ အေစာပိုင္းမွာပဲ ေဆးလိပ္ျဖတ္လိုက္ပါလွ်င္ က်န္းမာေရးအႏၱရာယ္ သံုးပံုႏွစ္ပံုခန္႔ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ကိုယ့္ကိုယ္ခႏၶာ မပ်က္စီးမယိုယြင္းေအာင္ မိမိကိုယ္တိုင္ထိန္းသိမ္းလို႔ရေသးတယ္ဆိုတာပါပဲ။
“ေဆးလိပ္ကင္းမဲ့ေရးဇံု”သတ္မွတ္ထားတဲ့ အပန္းေျဖေနရာေတြပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အစိုးရက ၾကပ္မတ္ေဖာ္ေဆာင္ေပးေနတဲ့ ေဆးလိပ္ျဖတ္ႏိုင္တဲ့ ေဆးျဖတ္စခန္းေတြကို သြားလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ နီကိုတင္းနဲ႔ေ၀းရာေနရာမွာ ခဏတာေရွာင္ေနလိုက္ပါ။
(၇) အငန္ဓာတ္စားလြန္းျခင္း (Eating too much sodium)
ဆိုဒီယမ္ဆိုတဲ့ ဆားမွာအဓိကပါ၀င္တဲ့ဓာတ္ဟာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ခ်သူမ်ား စားေသာက္သံုးစြဲေနတဲ့ အစားအေသာက္ပစၥည္း အခ်ိဳ႕မွာပါ မသိမသာပါ၀င္ေနတတ္တာကို သတိမူရပါမယ္။ ေပါင္မုန္႔ေတြ၊ အသင့္ခ်က္ျပဳတ္ႏိုင္တဲ့ အသားလႊာေတြ၊ အသားေတြ၊ စြပ္ျပဳတ္၊ ဒိန္ခဲ၊ ေဆာ့စ္နဲ႔ အသုပ္လုပ္ရာမွာထည့္တဲ့ စားျမိန္ရည္ေတြ၊ ျပီးေတာ့ အျခားေသာ အတြဲအစပ္သံုးပစၥည္းေတြမွာ ဆိုဒီယမ္က ပါ၀င္ေနပါတယ္။ လူအမ်ားစုဟာ မိမိခႏၶာကိုယ္အတြက္ လိုအပ္တဲ့ ဆိုဒီယမ္ပမာဏထက္ပိုျပီး စားေသာက္သံုးစြဲေနၾကတာပါ။ ေန႔တစ္ေန႕ အတြက္ အျမင့္ဆံုးစားသံုးႏိုင္တဲ့ ပမာဏသည္ လက္ဖက္ရည္ဇြန္း တစ္၀က္ေလာက္သာလို႔ ေထာက္ခံေျပာဆိုထားပါတယ္။ လိုအပ္သည္ ထက္ပိုမိုသံုးစြဲပါက ေသြးဖိအားတိုးျခင္း၊ ေလျဖတ္ျခင္းနဲ႔ ႏွလံုးေရာဂါရဲ႕ အဓိကအေၾကာင္းရင္းတစ္ရပ္ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္ဗ်။
ကိုယ္စားေသာက္မယ့္အစားအေသာက္ရဲ႕ ထုပ္ပိုးထားတဲ့ပစၥည္းေပၚက အညႊန္းစာသားေတြကို အရင္ဆံုး ဂရုတစိုက္ေသခ်ာဖတ္ရႈကာ တစ္ရက္တာအတြက္ဆိုလွ်င္ ၂၃၀၀ မီလီဂရမ္ေအာက္ (ကိုယ့္မွာ ေသြးဖိအားမ်ားတတ္တဲ့ အေျခအေနရွိပါက ၁၅၀၀ မီလီဂရမ္) ေရာက္ေနဖို႔တြက္ခ်က္ျပီး ျပင္ဆင္စားသံုးရပါမယ္။
(၈) ေရသိပ္မေသာက္ျခင္း (Being dehydrated all the time)
ေရဟာ ကိုယ္ခႏၶာကိုဖံုးအုပ္ထားတဲ့ အေရျပားအပါအ၀င္ ကိုယ္တြင္းအဂၤါမ်ားနဲ႔ ဆဲလ္တိုင္း (cells)ကို အားအင္ျဖစ္ေစ အဟာရအျဖစ္ အေထာက္အကူျဖစ္ေစပါတယ္။ ကိုယ္ေတြအသက္အရြယ္ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေရဓာတ္ပိုမိုျပည့္၀ေနဖို႔ဆိုတာ အဓိကအေရးၾကီးတဲ့အခ်က္ တစ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ အရြယ္ေရာက္လူၾကီးေတြဟာ သူတို႔လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ အလုပ္အခ်ိဳ႕ေၾကာင့္ ေရဓာတ္ဆံုးရႈံးဖို႔ အျမဲအခြင့္အလမ္းရွိေနလို႔ပါ။ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ အလိုလိုက္လို႔ ေမာနင္းပက္ တစ္ခြက္ ဒါမွမဟုတ္ ေရဆာတာကိုမသိဘဲ အခ်ိဳရည္ေတြ ေသာက္သံုးျခင္းတို႔ဟာ ေရဓာတ္လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရေစႏိုင္ပါဘူး။ ေရဆာျခင္းကို ေရေသာက္ျခင္းျဖင့္ ေကာ္ဖီတို႔ သၾကားမပါေဖ်ာ္ရည္တို႔ ေသာက္မိတာကိုေလ်ာ့ပါးေစမွာပါ။
ဆီးသြားခ်ိန္မွာ ဆီးအေရာင္ဟာ အ၀ါရင့္ေရာင္ျဖစ္ေနပါလွ်င္ ကိုယ္ခႏၶာအတြင္း H2O သြင္းဖို႔ အခ်က္ျပေနျပီျဖစ္ေၾကာင္း သတိမူရပါမယ္။
(၉) ႏို႔ထြက္ပစၥည္းေတြကိုေရွာင္ျခင္း (Avoiding dairy products)
ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ခ်ဖို႔ ကယ္လိုရီတြက္ခ်က္စားေသာက္ေနၾကေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား သို႕မဟုတ္ ေလပူထတာမ်ိဳးနဲ႔ ရင္ျပည့္ရင္ကယ္ ျဖစ္ေနတတ္သူအမ်ားစုဟာ ႏို႔ထြက္ပစၥည္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ဖို႔ၾကိဳးစားၾကပါတယ္။ သူတို႔ကိုယ္ခႏၶာဟာ အရိုးပေဒသာျဖစ္ေနျခင္း မျဖစ္ျခင္း သိပ္ဂရုမျပဳတတ္ၾကပါဘူး။ Lisa Larkin (MD, director of the University of Cincinnati Women's Health Center) ေျပာတာက ေတာ့ ‘အသက္အရြယ္ ၂၀ႏွစ္နဲ႔ ၃၀ႏွစ္ေတြမွာ အရိုးက်န္းမာေရးအတြက္ ကယ္လ္ဆီယမ္ဓာတ္မ်ားမ်ားမွီ၀ဲဖို႔ တကယ္ တကယ့္ကို အေရးၾကီးပါတယ္။ အသက္အရြယ္ သံုးဆယ္ျပည့္ျပီးေနာက္ပိုင္းမွာ အရိုးသိပ္သည္းဆတျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့နည္းလာတတ္လို႔ပါပဲ။’
‘အမ်ိဳးစံုေသာ အစားအေသာက္ေတြကတစ္ဆင့္ တစ္ရက္ကို ကယ္လ္ဆီယမ္ဓာတ္ ၁၀၀၀ မီလီဂရမ္ (1000 mg) ေလာက္ စားေသာက္/ ရရွိျခင္းမျဖစ္ႏိုင္ပါက ကယ္လ္ဆီယမ္ဓာတ္ျဖည့္စြက္ဖို႔ calcium supplement တစ္ခုခုမွီ၀ဲရပါမယ္’ လို႔ Dr. Larkin က အၾကံဉာဏ္ေပး ပါတယ္။
(၁၀) ဆရာ၀န္မ်ားကို လိမ္ညာျခင္း (Lying to your doctor)
လူနာေတြက လိမ္ညာသလို ဆရာ၀န္ေတြကလည္း သိေနပါတယ္။ ေလ့လာမႈစစ္တမ္းတစ္ခုအရ ၇၇ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္မ်ားေျပာၾကားတာက လူနာေလးေယာက္မွာ အနည္းဆံုးတစ္ေယာက္ေလာက္ကေတာ့ သူတို႔က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္ လို႔ အေၾကာင္းအရာအခ်ိဳ႕ကိုထိန္ခ်န္ျခင္း သို႕မဟုတ္ လိမ္လည္ထားျခင္းမ်ိဳး ၊ ၂၈ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ တစ္၀က္ေလာက္ သို႕မဟုတ္ အျပည့္အ၀ အမွန္လို႔ယံုၾကည္ရႏိုင္ပါသတဲ့။ ကိုယ္ေတြအရြယ္မွာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာကိစၥရပ္အခ်ိဳ႕ကို ျပႆနာတစ္ခုအသြင္ရင္ဆိုင္ရစ အခ်ိန္မယ္ မုသားျဖဴပဲျဖစ္ျဖစ္ အနည္းငယ္ေလာက္ပဲျဖစ္ျဖစ္ လိမ္လည္ေျဖၾကားလိုက္ျခင္းျဖင့္ က်န္းမာေရးအတြက္ အႏၱရာယ္တစ္ခု ယူေဆာင္လာႏိုင္တဲ့အေျခအေနပါ။ သတိထားဖို႔လိုပါတယ္။
မိမိခံစားေနရေသာ ေရာဂါအေျခအေနကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း အေကာင္းမြန္ဆံုးေျပာၾကား သို႕မဟုတ္ ေျဖၾကားေပးဖို႔လိုပါတယ္။ ‘သမားေတာ္မ်ားဟာ သူတို႔သိလိုက္ရတဲ့အေျခအေန၊အေၾကာင္းအရာေတြအေပၚမူတည္၍သာ အေကာင္းဆံုးညႊန္ၾကားကုသႏိုင္ၾကတယ္’ လို႔ Dr. Larkin ကေျပာပါတယ္ ခင္ဗ်။
(၁၁) ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကို သတိမမူျခင္း (Skipping the weight room)
ေကာင္းမြန္ျပည့္စံုလွပါတယ္ဆိုတဲ့ ကိုယ္ကာယေလ့က်င့္စဥ္ အစီအစဥ္ေတြမွာ strength training မပါလ်င္မျပည့္စံုဘူးလို႔ေျပာလို႔ရ ပါတယ္။ အဆိုပါေလ့က်င့္စဥ္ဟာ ၾကြက္သားေတြကို က်စ္လစ္ေတာင့္တင္းေစတယ္၊ ကိုယ္တြင္းေျပာင္းလဲမႈျဖစ္စဥ္ကို တြန္းအားေပး တယ္ (boost metabolism) ၊ အရိုးေတြကို ခိုင္မာက်စ္လစ္ေစတယ္ေလ။ ေလ့လာခ်က္မ်ားအရ အဆိုပါေလ့က်င့္စဥ္ဟာ သက္ေသာင့္ သက္သာ လိုက္ေလ်ာညီေထြေျပာင္းလဲႏိုင္မႈ (flexibility) ၊ ဟန္ခ်က္ညီမႈ (balance) နဲ႔ ေသြးတြင္းေအာက္ဆီဂ်င္ပမာဏ လည္း တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစပါတယ္။ သည္လို ကိုယ္ကာယ ၾကံ့ခိုင္က်န္းမာေရး အက်ိဳးေက်းဇူးေတြဟာ ကိုယ္ေတြလို အသက္ ၄၀ ၀န္းက်င္ ေတြအတြက္ အေတာ္အေရးပါပါတယ္။ အသက္ ၅၀ႏွစ္၀န္းက်င္ရွိ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ တစ္၀က္ေလာက္မွာ တင္းပါးဆံု၊ ခါး သို႕မဟုတ္ ေက်ာရိုးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ နာက်င္တာ က်ိဳးပဲ့တာမ်ိဳးေတြ သူတို႔ဘ၀သက္တမ္းတေလ်ာက္ ခံစားဖူးၾကတယ္ေျပာတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း အရိုးေတြကို က်စ္လစ္ေစ သန္မာေစတဲ့ strength exercises ေတြဟာ အရိုးကၽြတ္ဆတ္တဲ့ေရာဂါ (brittle-bone disease) ျဖစ္ႏိုင္ေျခကို ေလ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ပါတယ္ ခင္ဗ်။
Gym ကိုမသြား အိမ္မွာတင္လုပ္ေဆာင္လို႔ရတဲ့ ကိရိယာလြတ္ေလ့က်င့္ခန္းေတြ၊ အဆင္သင့္အေလးေတြတပ္ဆင္ျပီးသား weight machines ေတြ၊ ေမ်ာ့ၾကိဳးေတြ (elastic bands) သို႕မဟုတ္ မိမိကိုယ္အေလးခ်ိန္ကို အသံုးျပဳျပီး လုပ္ေဆာင္ရတဲ့ resistance training (အဲ….ဒိုက္ထိုးတာတို႔ ထိုင္ထေလ့က်င့္ခန္းတို႔လိုမ်ိဳး)မ်ားကို ကိုယ္ကာယၾကံ့ခိုင္ေရး လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ အစီအစဥ္ထဲမွာ အေသအခ်ာ ထည့္သြင္းေဖာ္ေဆာင္လို႔ရေနတာ ဂရုျပဳၾကရပါမယ္။
(၁၂) လိင္ဆက္ဆံမႈမျပဳလုပ္ျခင္း (Not having sex)
အသက္ ၃၀ႏွစ္မ်ားမယ္ ကိုယ္ေတြရဲ႕ ကေလးငယ္မ်ားနဲ႔ မ်ားေျမာင္လွေသာ အလုပ္ကိစၥမ်ားရဲ႕ ေျခခ်ဳပ္ထားမႈေၾကာင့္ လိင္မႈကိစၥဆိုတာ ကို ေဘးတြန္းပို႔ျခင္းခံထားရပါတယ္။ ကေလးေတြလည္း တျဖည္းျဖည္းအသက္ပိုၾကီးလာ အလုပ္ေတြလည္းအေတာ္အသင့္ေခ်ာင္လည္ လာမယ့္ အသက္ကာလအပိုင္းအျခားမွာေတာ့ လိင္မႈကိစၥအား အလ်င္စလိုလုပ္ေဆာင္ရမယ့္စာရင္းထဲ ျပန္လည္ထည့္သြင္းသင့္တယ္လို႔ Dr. Taber ကဆိုပါတယ္။ လူလတ္ပိုင္းအရြယ္ထဲ ၀င္ေရာက္စျပဳတဲ့ အသက္အပိုင္းအျခားမယ္ က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္ လိင္မႈဘ၀တစ္ခုကို ေသခ်ာထိန္းသိမ္းႏိုင္ျခင္းသည္ ရင္းႏွီးေႏြးေထြးတဲ့ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရးရဲ႕ အေရးပါတဲ့အစိတ္အပိုင္းတစ္ရပ္ျဖစ္တယ္ ခင္ဗ်။ ‘တစ္ၾကိမ္တစ္ခါေလာက္ လစ္လ်ဴရႈလိုက္တာနဲ႔ က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္လိင္မႈဘ၀တစ္ခု ျပည္လည္ခိုင္ခံ့ဖို႔ အခက္အခဲျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္’ လို႔ သူမကဆိုပါတယ္။
‘လိင္ဆက္ဆံရာမွာ သက္ေသာင့္သက္သာမျဖစ္ဘူးလို႔ ခံစားရလွ်င္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေျပာဆိုတိုင္ပင္ရပါမယ္။ ေဆး၀ါးကုသမႈေတြျပဳလုပ္လို႔ လဲရႏိုင္ပါျပီ’လို႔ Dr. Larkin က ထပ္ေလာင္းေျပာၾကားေသးတာပါ။ စာေတြဖတ္ခ်င္ေသးတယ္ဆိုရင္ ’10 ways to deal with painful sex’ လို ေခါင္းစဥ္ေတြကို အင္တာနက္မွာ ရွာေဖြလို႔လည္းရတယ္ေနာ္။
(၁၃) ေနပူဆာလႈံျခင္း (Sunbathing)
အခင္းေလးခင္းလို႔ ေနေရာင္က်တဲ့ေနရာမွာ လွဲေလ်ာင္းျခင္း သို႕မဟုတ္ ေနေရာင္ျပင္းထန္တဲ့ အရိပ္မရွိေနရာမွာ တေနကုန္ အလုပ္လုပ္ ျခင္းသည္ ႕Ultraviolet ေရာင္ျခည္သင့္ကာ အသက္မၾကီးရင့္ေသးေသာ အေရးျပားေသာ္မွ ပ်က္စီးေစႏိုင္သလို အေရျပားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားဖို႔ အခြင့္အလမ္းပိုမ်ားေစပါတယ္။ တင္းတိပ္က်ျခင္းနဲ႔ အနာေရာဂါျဖစ္ျခင္းရဲ႕ အဆိုးဆံုးအေျခအေန တိုးျမင့္လာျခင္းေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ ေနေရာင္ကာလိမ္းေဆး (sunscreen)သံုးတာရယ္၊ အမွန္တကယ္ ဖုန္းကာေပးႏိုင္တဲ့ အ၀တ္အစားမ်ား၀တ္ဆင္တာရယ္ က အေထာက္အကူျဖစ္တယ္ခင္ဗ်။ ‘အတိတ္မွာျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့အမွားေတြေၾကာင့္ ပ်က္စီးခဲ့တာကို ဖ်က္ပစ္လို႔မရေပမယ့္ ေနာင္မွာမျဖစ္ပ်က္ ဖို႔ ကာကြယ္လို႔ရပါတယ္၊ ဥပမာ ေဆးလိပ္ျဖတ္ပစ္တာမ်ိဳးေပါ့’ လို႔ နယူးေယာက္ျမိဳ႕က အေရးျပားဆိုင္ရာ အထူးကုဆရာ၀န္ၾကီး Ronal Brancaccio မွေျပာထားတာရွိပါရဲ႕။
ေနေလာင္ခံအသားအေရ သို႔မဟုတ္ ေၾကးနီေရာင္အသားအေရာင္မ်ိဳးလိုခ်င္တယ္ဆိုရင္ ေနေလာင္မခံပါနဲ႔ အလွကုန္ပစၥည္းေတြနဲ႔ လွည့္စားႏိုင္ပါေၾကာင္းေျပာပါရေစ။
(၁၄) အခ်ိဳရည္ေလးေတြ တစ္က်ိဳက္ႏွစ္က်ိဳက္(Sipping sweet drinks)
ဆိုဒါအခ်ိဳရည္ေတြနဲ႔ အျခားေသာ သၾကားကဲ ေသာက္စရာေတြဟာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တက္ဖို႔ နည္းလမ္းေတြထဲကတစ္ခုဆိုတာ ကိုယ္ေတြသိျပီးျဖစ္မွာပါ။ ဒါေပမဲ့ သၾကားမပါ အခ်ိဳမပါတဲ့ အခ်ိဳရည္(soft drinks)ေတြကို ဖန္တီးထားတဲ့ အခ်ိဳတုေတြလိုပဲ ဆင္ျခင္သင့္ တဲ့စာရင္းထဲတို႔ထားသင့္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးေလ့လာခ်က္မ်ားအရ diet soda ေသာက္ျခင္းသည္လည္း ကိုယ္အေလးခ်ိန္ တက္ျခင္း၊ အင္ဆူလင္ဓာတ္အေပၚတုန္႔ျပန္မႈမရွိျခင္း (insulin resistance) နဲ႔ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳ (diabetes) ေရာဂါမ်ားႏွင့္ ႏွီးႏြယ္ေနတတ္ပါသတဲ့။ Tuffs University ရဲ႕ ေလ့လာခ်က္တစ္ခုမွာ diet ပဲျဖစ္ျဖစ္ regular cola ပဲျဖစ္ျဖစ္ အျမဲေသာက္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အရိုး သိပ္သည္းက်စ္လစ္မႈ ေလ်ာ့ပါးေနေၾကာင္းေတြ႕ရပါတယ္။ Johnson City ရွိ Nutrition-In-Sight ပိုင္ရွင္ Monique Richard အေျပာက ‘ခင္ဗ်ား ကိုယ္ခႏၶာအတြင္းက အဟာရဓာတ္ေတြကို ဖ်က္ဆီးပစ္သလိုျဖစ္ေနတာပဲ’တဲ့ ခင္ဗ်။
အခ်ိဳရည္ဆိုတာထက္ သၾကားကိုမေရွာင္ႏိုင္လ်င္ သဘာ၀သစ္သီးေတြကရတတ္တဲ့ အခ်ိဳမ်ိဳးကိုသာႏွစ္သက္သင့္သလို ဆိုဒါအခ်ိဳရည္ ေသာက္မွဆိုပါက diet soda မ်ိဳးေရြးခ်ယ္ျပီး တတ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ သန္႔စင္တဲ့ေရကိုေသာက္သံုးတာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္လို႔။
(၁၅) အရန္သင့္အစားအစားေတြ အမ်ားအျပားစားေသာက္ျခင္း (Eating too much processed food)
Gym မသြားခင္ အာလူးေၾကာ္ေလးတစ္ထုတ္ေလာက္ဆြဲျပီးစားတာက ကိုယ္ခႏၶာအတြက္ အေကာင္းဆံုးေသာ အဟာရ… အဲ … ေလာင္စာေကာင္းတစ္ခု မဟုတ္ပါဘူး။ ျပဳျပင္ျပင္ဆင္ထားတဲ့ processed foods ေတြမွာ အရသာပိုေကာင္းေအာင္ျပဳလုပ္မႈရဲ႕ လ်ိဳ႕၀ွက္ ခ်က္က သၾကား၊ အဆီနဲ႔ ဆိုဒီယမ္ဓာတ္ေတြကို အခ်ိန္အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ထပ္ေပါင္းအသံုးျပဳၾကျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ သည္အရာေတြက ကိုယ္ေတြရဲ႕ ခါးကိုပိုတုတ္ေစသလို က်န္းမာေရးအတြက္လည္း အေရအတြက္တစ္ခုထိ သက္ေရာက္တယ္ေပါ့။ သည္လိုအစားအစာ ေတြအစား microwave meals လို႔ေျပာႏိုင္တဲ့ အသားငါး၊ သြားေရစာနဲ႔ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ခ်က္ျပဳတ္ႏိုင္ေအာင္ ျပင္ဆင္ေပးထားတဲ့ အသား(အသားလႊာေတြ၊ အေမႊးႏႈတ္ထားတဲ့ ၾကက္ေကာင္လံုးေတြ)၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြကို အစားထိုးသင့္ပါ တယ္။ ကိုယ္ေနတဲ့ တိုက္ခန္းကေနဆင္းျပီး လက္တစ္ကမ္းမွာသြား၀ယ္လို႔ရတဲ့ ရပ္ကြက္ေစ်းပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ကားေလးေမာင္းျပီး ငါးမိနစ္ ဆယ္မိနစ္ေလာက္နဲ႔ ေရာက္မယ့္ေစ်းပဲျဖစ္ျဖစ္ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္သြား၀ယ္ကာ ခ်က္ျပဳတ္ေၾကာ္ေလွာ္စားလိုက္တာက က်န္းမာေရး အတြက္ ပိုေကာင္း ေၾကာင္း Richard ကေျပာပါတယ္။
ေရခဲေသတၱာထဲမယ္ မီးဖိုေခ်ာင္၀ယ္မရွိမျဖစ္လိုအပ္မယ့္ အစားအစာ အမ်ိဳးႏွစ္ဆယ္ေလာက္ကို သပ္သပ္ရပ္ရပ္ ထုပ္ပိုးကာ ထည့္ထား သင့္ပါတယ္ ခင္ဗ်။
(၁၆) အရက္ေသစာ ေသာက္စားေပ်ာ္ပါး (Bingeing on alcohol)
ကိုယ္ေတြအမ်ားစုသိျပီးသားျဖစ္တဲ့ အယ္လ္ကိုေဟာ ပမာဏခပ္မ်ားမ်ားေလး ေသာက္စားလိုက္မယ္ဆိုရင္ ကိုယ္ခႏၶာအတြက္ အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစတယ္ဆိုတဲ့ ကိစၥမွာ အဓိကအက်ဆံုးကေတာ့ ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္ေစတာပါတဲ့။ ‘ေရဓာတ္ကုန္ခန္းျခင္းပါ။ ခႏၶာကိုယ္အေနနဲ႔ နဂိုအေျချပန္ျဖစ္ေအာင္လုပ္ေဆာင္တဲ့ ျဖစ္စဥ္မွာ အသက္အရြယ္ရလာပါက ထင္သေလာက္မျမန္ဆန္ေတာ့ပါဘူး။’ လို႔ Richard ကေျပာပါတယ္။ ေလ်ာ့ေသာက္ျခင္းက ေသာ့ခ်က္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးဆိုပါလွ်င္ တစ္ေန႔တစ္ခြက္ထက္ပိုမေသာက္ သင့္သလို အမ်ိဳးသားျဖစ္ပါက တစ္ေန႔ ႏွစ္ခြက္ထက္ပိုမေသာက္သင့္ပါဘူး။
တစ္ခြက္ဆိုရာမွာ ၅ ေအာင္စ ၀ိုင္တစ္ခြက္၊ ၁၂ ေအာင္စ ဘီယာတစ္ခြက္၊ သို႕မဟုတ္ ၁.၅ ေအာင္စ ၀ီစကီတစ္ခြက္ေလာက္ေပါ့ေနာ္။
(၁၇) သူငယ္ခ်င္းကိစၥနဲ႔ပဲ အခ်ိန္ကုန္ ("Friending" instead of socializing)
ကိုယ့္စိတ္ခံစားခ်က္ကို ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ လိမ္လည္လွည့္ျဖားဖို႔ Facebook နဲ႔ Twitter တို႔လိုလူမႈကြန္ရက္ေတြကတစ္ဆင့္ ထြက္ေပါက္အျဖစ္ အသံုးျပဳျဖစ္ေနသလား ဆန္းစစ္ပါ။ ‘မိမိရဲ႕ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါးက်န္းမာေရးအတြက္ လူ႔ပတ္၀န္းက်င္မွာပဲ ေနထိုင္အသက္ ရွင္ဖို႔ဆိုတာ အလြန္အေရးပါပါတယ္၊ သည္အခ်က္ဟာ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာက်န္းမာေရးအတြက္လည္း ရိုက္ခတ္မႈရွိပါတယ္’ လို႔ Provino ကေျပာပါတယ္။ အလုပ္မအားလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ တစ္ေယာက္တည္းေနက်င့္ရွိလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ တကယ့္လူမႈအ၀န္းအ၀ိုင္းထဲမွာ ေနထိုင္အသက္ မရွင္ဘဲ အင္တာနက္ အြန္လိုင္းေပၚမွာပဲ အခ်ိန္မကုန္သင့္တာကို အဓိကေျပာလိုျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ဆိုရွယ္မီဒီယာေတြသံုးတာကို ခဏရပ္တန္႔လိုက္ျပီး သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ မိသားစု၀င္ေတြရယ္ အျပင္ထြက္ကာ မုန္႔သြားစားတာ၊ ေစ်း၀ယ္ထြက္တာျပဳလုပ္ပါ။ ဒီဂ်စ္တယ္ detox ေတြကေန ခဏတာကင္းလြတ္ခြင့္ရယူသင့္တာေပါ့ဗ်ာ။
(၁၈) မိသားစုက်န္းမာေရးရာဇ၀င္ကို ေျမလွန္ျခင္း (Failing to discuss family health history)
အထက္ပါအေၾကာင္းအရာကို သေဘာက် သို႕မဟုတ္ သေဘာမက်ဆိုေသာ္ျငား ကိုယ္ေတြရဲ႕မ်ိဳးရိုးဗီဇဟာ က်န္းမာေရးကိစၥရပ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး သိထားသင့္တဲ့အဓိကအခ်က္ထဲမွာပါေၾကာင္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔လိုပါတယ္။ ကိုယ္ေတြအသက္အရြယ္ဟာ သံုးဆယ္၀န္း က်င္ပဲရွိေသးတယ္ဆိုပါလွ်င္ ရင္သားကင္ဆာ သို႕မဟုတ္ သားဥအိမ္ကင္ဆာမ်ိဳး ကိုယ္ေတြမိသားစုက်န္းမာေရးရာဇ၀င္မွာ ရွိခဲ့ေၾကာင္း သမားေတာ္အေနနဲ႔ သတိျပဳမိဖို႔ခဲယဥ္းပါတယ္။သူမအေနနဲ႔ ကိုယ္ေတြအရြယ္မွာ သည္ေရာဂါေတြရဲ႕ အေစာပိုင္းလကၡဏာကိုပါ ထည့္သြင္းဆန္းစစ္ဖို႔ အာရံုမစိုက္မိျခင္းမ်ိဳးျဖစ္တတ္တာကိုး။ သိရွိမွသာ ခပ္ေစာေစာေလးကုသေပ်ာက္ကင္းႏိုင္တယ္မဟုတ္လား။
ဒါေၾကာင့္ မိမိ မိသားစုရဲ႕ က်န္းမာေရးရာဇ၀င္ကို ေသခ်ာေလ့လာသင့္ျပီး သည္အေၾကာင္းျခင္းရာေတြကို ဆရာ၀န္နဲ႔ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးရာ မွာထည့္သြင္းေျပာျပဖို႔ အေရးပါတာ သတိျပဳပါ။
(၁၉) ကုသဖို႔ထက္ ကာကြယ္ဖို႔ကို အာရံုမကပ္ျခင္း (Not making time for preventive care)
အသက္သံုးဆယ္အရြယ္ အမ်ိဳးသမီးအေတာ္မ်ားမ်ားဟာ သူတို႕ကိုယ္သူတို႔ ဂရုစိုက္ဖို႔အခ်ိန္သိပ္မယူမိၾကတာ အမွန္ပါပဲ။ အဲဒါေၾကာင့္လဲ အခ်ိဳ႕ေသာကိစၥရပ္ေတြမွာ အရႈံးျပၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္ေတြခႏၶာကိုယ္ထဲမယ္ ကိုယ္လက္စထေရာဘယ္ေလာက္ရွိေနသလဲ ေစာင့္ၾကည့္စစ္ေဆးတာမ်ိဳး မလုပ္ၾကေတာ့ အသက္အရြယ္ ၄၀ႏွစ္နဲ႔ ၅၀ႏွစ္ေတြမွာ ႏွလံုးေရာဂါခံစားရေစဖို႔ မိမိဘာသာအထိုင္ခ်ေနဟန္ မ်ိဳးျဖစ္ေနပါျပီ။ ကဲ ရင္သားမယ္ အက်ိတ္ရွိမရွိစစ္ေဆးတာမ်ိဳး၊ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာရွိမရွိ ေဆးစစ္တာမ်ိဳး၊ အျခားေသာ က်န္းမာေရး စစ္ေဆးမႈေတြ ခပ္ေစာေစာျပဳလုပ္ထားမယ္ဆိုရင္ ကင္ဆာေရာဂါလိုမ်ိဳးအတြက္ ခပ္ေစာေစာအဆင့္မွာတင္ ကုသဖို႔လြယ္ကူသြားႏိုင္ တာေပါ့ဗ်ာ။
အရြယ္ေရာက္ လူလတ္ပိုင္းေတြအတြက္က ကာကြယ္ထားျခင္းသည္ က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္စြာအသက္အရြယ္ၾကီးဖို႔ဆိုတဲ့ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္အျဖစ္ အေထာက္အကူေကာင္းေပးပါတယ္။
(၂၀) ကာကြယ္ေဆးမ်ား မထိုးႏွံျခင္း (Skipping recommended vaccines)
ကေလးသူငယ္ေတြသာ ကာလအပိုင္းအျခားအလိုက္ ကာကြယ္သင့္ေသာေရာဂါမ်ားအတြက္ ကာကြယ္ေဆးထိုးႏွံၾကရတာမဟုတ္ပါဘူး။ လူၾကီးေတြအတြက္လည္း ထိုးႏွံသင့္ေသာကာကြယ္ေဆးေတြရွိၾကပါတယ္။ အသက္ငယ္စဥ္ကေတာ့ တုတ္ေကြးကာကြယ္၊ ေရေက်ာက္ ကာကြယ္၊ ၀က္သက္ကာကြယ္ေဆး စသျဖင့္ထိုးၾကတယ္မဟုတ္လား။ အသက္အရြယ္ရလူၾကီးမ်ားအဖို႔ေတာ့ မိမိတို႔အသက္ရွင္လုပ္ကိုင္ ေနရတဲ့ ဘ၀ဟန္ပန္ လုပ္ငန္းခြင္အလိုက္ ကာကြယ္ေဆးထိုးရတဲ့အမ်ိဳးအစားေတာ့ အနည္းငယ္ကြာတာေပါ့။ အရြယ္ေရာက္သူ ၅ေသာင္း ေလာက္ဟာ ကာကြယ္ေဆးျဖင့္ကာကြယ္လို႔ရတဲ့ေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္ေသဆံုးေနၾကရပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ေတြလည္း ဖ်ားနာျခင္းအႏၱရာယ္နဲ႔ အျခားေသာေရာဂါအႏၱရာယ္ေတြ မကူးစက္ခံ၊ မျဖစ္ပြားရေစဖို႔ ေလ်ာ့ခ်ဖို႔ ကာကြယ္ေဆးေတြထိုးထားၾကပါစို႔လို႔။
Alex Aung (20 April 2020)
Credit: https://health.com
‘ဘ၀ဆိုတာ အသက္ ေလးဆယ္မွစတာ’ သည္စကားကိုၾကားဖူးေနၾကျဖစ္လိမ့္မယ္ထင္ပါတယ္။ ကိုယ္ဘာလုပ္ေနတယ္၊ လုပ္မိတယ္ ဆိုတာ သတိျပဳ သတိမူမိခ်ိန္မယ္ အဆိုပါစကားေလးကို ဂရုထားသင့္တယ္ေပါ့ခင္ဗ်ာ။
အသက္အရြယ္ငယ္ရြယ္စဥ္တုန္းကေတာ့ ကိုယ္ဟာ တစ္သက္တာလံုး လန္းဆန္းတက္ၾကြစြာ ရွင္သန္သြားႏိုင္မယ္လို႔ ခံစားၾကတာပါ။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ အခ်ိန္ကာလေတြကိုျဖတ္သန္းလာျပီးေနာက္ အဆိုပါအျမင္ဟာ မစစ္မွန္ေၾကာင္း လက္ေတြ႕သိရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ကိုယ့္က်န္းမာေရးကို ေရာဂါအေျခအေနတစ္ခုခုလာေရာက္မရိုက္ခတ္ခင္အေျခအေနမွာ လက္ေတြ႕အျဖစ္မွန္ကို ေသေသခ်ာခ်ာ သတိမူ မိဖို႔ေတာ့ ေကာင္းတာေလ။ မသိသားဆိုးရြားစြာ ျပဳက်င့္ျဖစ္ေသာ အမူအက်င့္ဆိုးအခ်ို႕ရယ္၊ က်န္းမာေရးအတြက္ လံုျခံဳစိတ္ခ်ရတယ္လို႔ လက္ခံက်င့္သံုးေနတဲ့အခ်က္တစ္ခ်ို႕ရယ္ဟာ ကိုယ္ေတြက်န္းမာေရးကို ဆိုးရြားစြာထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ့္ဘ၀က လူလတ္ပိုင္းဘ၀ အျဖစ္စတင္ခ်ိန္မွာ က်န္းမာေရးႏွင့္ ဘ၀ေနထိုင္မႈဟန္ပန္ေတြရဲ႕ အက်ိဳးသက္ေရာက္ခြင့္မျပဳသင့္ဘူးေပါ့။
ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ခႏၶာအတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားေသာ အေျပာင္းအလဲအခ်ိဳ႕ကို အသက္အရြယ္ပိုပိုျပီး မအိုမင္းလာခင္ျပင္ဆင္ႏိုင္ဖို႔ ေျပာျပပါရေစ။
(၁) အျပာေရာင္အလင္း (Avoid Blue Lights)
၂၀၁၁ ခုႏွစ္ Harvard ရဲ႕ေလ့လာဆန္းစစ္မႈအရ TVs ေတြ၊ Mobile Device ေတြ၊ လက္နဲ႔ကိုင္တြယ္ျပီးအသံုးျပဳရတဲ့ Remote Control လိုပစၥည္းေတြမွာသံုးတဲ့ blue lights ေလးေတြဟာ ေရာဂါအေတာ္မ်ားမ်ားရဲ႕ အေျခအေနအခ်ိဳ႕ကိုျဖစ္ေပၚတိုးပြားေစပါတယ္။
ေအာက္ပါေရာဂါအခ်ိဳ႕အပါအ၀င္ျဖစ္ပါတယ္။
အမ်ိဳးအစား (၂) ဆီးခ်ိဳ (Type 2 diabetes)၊
ႏွလံုးေရာဂါ (Heart disease)၊
အ၀လြန္ေရာဂါ (Obesity)၊
အိပ္မေပ်ာ္သည့္ေရာဂါ (Insomnia)၊
တစ္ခ်ိန္လံုး တီဗီထိုင္ၾကည့္ေနတာမ်ိဳး၊ ဂိမ္းကစားေန စာဖတ္ေနတာမ်ိဳး အလုပ္တစ္ခုကိုစြဲစြဲျမဲျမဲလုပ္ေနတာမ်ိဳးစတဲ့ လုပ္လက္စအလုပ္ ေတြကိုရပ္တန္႔လို႔ မတ္တပ္ရပ္ကာ အိမ္မႈဗာဟီရအလုပ္အခ်ိဳ႕ကို အခ်ိန္တစ္နာရီၾကာတိုင္း ဆယ္မိနစ္ေလာက္ထထလုပ္ေဆာင္ေပးပါ။
(၂) အိပ္စက္ခ်ိန္လံုေလာက္ပါေစ (Not making sleep a priority)
ကိုယ္ေတြကိုင္တြယ္ေနၾက မိုဘိုင္းဖုန္းေတြလိုပါပဲ ကိုယ္ေတြခႏၶာကိုယ္နဲ႔ ဦးေဏွာက္ဟာ ျပန္လည္စတင္ဖို႔ (reboot) ၊ ျပန္အားျဖည့္ဖို႔ (recharge) လိုပါတယ္။ အသက္ ၁၈ႏွစ္မွ ၆၄ႏွစ္အတြင္း အရြယ္ေရာက္သူလူၾကီးေတြဟာ တစ္ညကို အနည္းဆံုး ၇နာရီကေန ၉နာရီထိ လံုလံုေလာက္ေလာက္အိပ္စက္ဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။ မ်က္စိမမွိတ္ အိပ္ခ်ိန္ေတြကိုေက်ာ္လႊားပစ္ျခင္းျဖင့္ ကိုယ္ေတြက်န္းမာေရးကို အေရအတြက္တစ္ခုထိ ရိုက္ခတ္ခ်က္ေတြရွိလာမွာပါ။ ေသြးတိုး (hypertension) ပိုတက္လာျခင္း၊ ေလျဖတ္ျခင္း (stroke) ႏွင့္ အ၀လြန္ျခင္း (obesity) ေတြအပါအ၀င္ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္းျဖစ္စဥ္အတြက္ အေၾကာင္းအရာတစ္ရပ္ျဖစ္ေနႏိုင္သလို အိပ္ခ်ိန္နည္းပါးျခင္းဟာ ဇီ၀ကမၼအရ အိုမင္းရင့္ေရာ္လာဖို႔ ေထာက္ကူအားေပးတဲ့ အခ်က္တစ္ခုလည္းျဖစ္ႏိုင္တာပါ။ ရွိရင္းစြဲ အသက္ထက္ပိုအိုသလိုျဖစ္ေနျခင္း မ်ိဳးေပါ့ေနာ္။
သက္ေသာင့္သက္သာအိပ္စက္မႈတစ္ခုျဖစ္ႏိုင္ေအာင္ ဖန္တီးပါ။ လက္ကိုင္ဖုန္းေတြ ၾကိဳးဖုန္းေတြ အိပ္ရာအနီးအနားမွာ တစ္လံုးမွ မထားဘူး၊ အလုပ္အေၾကာင္း စီးပြားေရးကိစၥ လူမႈေရးရာေတြ အားလံုး မသက္ဆိုင္သလိုမ်ိဳးထားလိုက္မယ္၊ အိပ္စက္မရ ဗိုက္ျပည့္ အင့္ေနေအာင္ ညစာမစားေသာက္ထားဘူး စသည့္အခ်က္အလက္ေတြ ေသခ်ာျပင္ဆင္ျပီးအိပ္စက္ရင္ အနည္းဆံုး သက္ေသာင့္ သက္သာျဖစ္တဲ့ အိပ္စက္ျခင္းတစ္ခုပိုင္ဆိုင္ရမွာပါ။
(၃) သြားေသခ်ာတိုက္ပါ (Brush Your Teeth AND Floss)
လူအေတာ္မ်ားမ်ားသူတို႔ရဲ႕သြားေတြကို ဘရပ္ရွ္နဲ႔သြားတိုက္ၾကေပမယ့္ သြားၾကားကိုသန္႔စင္ေစရန္အသံုးျပဳတဲ့ ခ်ည္ၾကိဳးနဲ႔ သန္႔စင္တဲ့ အဆင့္ကို ေက်ာ္လႊားသြားတတ္ၾကပါတယ္။ သြားအက်ိဳအၾကားကိုသန္႔ရွင္းေစတဲ့ အဲသည့္အဆင့္ကို ကိုယ္လုပ္ေနၾက လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ ကိစၥရပ္ေတြရဲ႕အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုအျဖစ္ ထားရပါမယ္။ စားၾကြင္းစားက်န္ေတြဟာ မာခဲလာျပီး ခ်ိဳး(ဂ်ိဳး)ျဖစ္လာရင္း အဂၤေတလို အဆိုင္ အခဲဖြဲ႕သြားႏိုင္လို႕ပါ။ သြားဖံုးဆိုင္ရာေရာဂါေတြကို မ်ားေသာအားျဖင့္လူေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕အသက္ေလးဆယ္အစပိုင္းေတြမွာ စတင္ခံစား ၾကရပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ကေတာ့ အသက္သံုးဆယ္၀န္းက်င္ကတည္းက စတင္ခံစားေနၾကရပါျပီ။ ေလ့လာမႈမ်ားစြာအရ သြားဖံုးေရာဂါနဲ႔ ႏွလံုးေရာဂါတို႔ဟာ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ဆက္စပ္ဆက္ႏြယ္ေနတတ္ၾကေၾကာင္း သက္ေသျပျပီးျဖစ္ပါတယ္။
(၄) အစားေရွာင္ျခင္း (Stop Fasting)
ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ခ်ေနခ်ိန္မို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေန႔အခ်ိန္ အလုပ္ကိစၥမ်ားေနလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ အစားအစာေတြကို ခပ္ျမန္ျမန္ပဲစားေသာက္လိုၾက မစားဘဲေနၾကတာမ်ိဳးလုပ္ၾကပါတယ္။ ကံဆိုးခ်င္ေတာ့ အစားအစာစားေသာက္ခ်ိန္ေက်ာ္ပစ္တာမ်ိဳး မစားေတာ့တာမ်ိဳးေတြဟာ ကိုယ္ခႏၶာ သြယ္လ်ေရးလုပ္ငန္းစဥ္ကို အကူအညီမျဖစ္ပါဘူး။ သည္လိုလုပ္ျခင္းျဖင့္ အစားအစာစားေသာက္ခ်ိန္မွာ ပိုမိုစားေသာက္မိဖို႔၊ အဟာရ မျဖစ္တဲ့ သြားေရစာေတြကို စားေသာက္မိဖို႔ ၾကီးမားတဲ့အခြင့္အလမ္းတစ္ခုျဖစ္ေစႏိုင္တာေပါ့။ ထပ္ေပါင္းေျပာရရင္ အစားအစာမစား ေသာက္ျခင္းဟာ ကိုယ္ခႏၶာရဲ႕ ျဖစ္စဥ္ေျပာင္းလဲမႈ (metabolism) ကိုေႏွးေကြးသြားေစျပီးေနာက္ ဆီးခ်ိဳ အမ်ိဳးအစား (၂) ျဖစ္ဖို႔ ဦးတည္ သြားေစပါတယ္။ အနည္းဆံုး အသက္ (၄၀)ႏွစ္နဲ႔အထက္ ၆၆%ေသာ အရြယ္ေရာက္လူၾကီးေတြမွာ ဆီးခ်ိဳျဖစ္ဖို႔ အေျခအေနေတြက နည္းစပ္ေနတယ္ဗ်။ ေျဖရွင္းဖို႔ကေတာ့ အလြယ္ေလးပါပဲ။ ရိုးရွင္းျပီးက်န္းမာေရးနဲ႔ညီညြတ္တဲ့ နံနက္စာကို စားေသာက္ျခင္းျဖင့္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ခ်ေရးမွာ အကူအညီျဖစ္သလို ကိုယ္တြင္းစြမ္းအင္နဲ႔ အာရံုစူးစိုက္ႏိုင္မႈကို တိုးပြားေစႏိုင္ပါတယ္။
(၅) က်န္းမာေရးအခ်က္ျပမႈေတြကို လစ္လ်ဴရႈျခင္း (Ignoring health warning signs)
ရႈံ႕မဲ့ရသည္အထိ နာက်င္ကိုက္ခဲမႈတစ္ခုခုခံစားရသလား၊ ေလဟာနယ္ထဲေရာက္ေနသလို မူးေ၀မႈတစ္ခုခံစားရဘူးလား။ တစ္စံုတစ္ရာမွာ အလြဲလြဲအေခ်ာ္ေခ်ာ္ျဖစ္ျခင္းျဖင့္ ကိုယ္ခႏၶာက သံလြန္စအျဖစ္ အခ်က္ျပတာအေပၚ ဂရုတစိုက္ရွိရမွာပါ။ ဘယ္လိုအခ်က္ေလးေတြက ဘယ္ေရာဂါလကၡဏာျဖစ္ႏိုင္တယ္ ဘယ္လိုခံစားခ်က္ကဘာေၾကာင့္ဆိုေသာ က်န္းမာေရးျပႆနာေတြကို ခပ္ေစာေစာအေျဖရွာႏိုင္ခဲ့ ပါက ကုသမႈေကာင္းေကာင္းလုပ္ႏိုင္သလို ဆင့္ပြားေရာဂါေတြၾကီးမလာေအာင္လည္း တားႏိုင္ပါတယ္။ Dr. Taber ေျပာတာကေတာ့ ‘မေျပာမဆိုနဲ႔ သူတို႔ရင္သားထဲအၾကိတ္တစ္ခုေတြ႕လို႔ အံအားတသင့္ေရာက္လာတဲ့ အမ်ိဳးသမီးအေရအတြက္ အေတာ္မ်ားပါတယ္’တဲ့။ ‘သူတို႔ျပသတိုင္ပင္မယ့္သူဟာ ယံုၾကည္လို႔ရမယ့္သူလို႔ သိရွိခ်င္ၾကေသးတာ’ဆိုပဲ။ လူနာအမ်ားအျပားဟာ ေၾကာက္လန္႔စိတ္၊ ရွက္ရြံ႕စိတ္၊ သို႕မဟုတ္ သူတို႔ထင္ျမင္ခ်က္မွားယြင္းေနတယ္လို႔ ေတြးတတ္ၾကတယ္လို႔ ေဒါက္တာကေျပာပါေသးတယ္။
ဆရာ၀န္နဲ႔ ေတြ႕ဆံုျပသမႈမျပဳလုပ္ခင္ ေမးျမန္းတိုင္ပင္ခ်င္တဲ့ ေမးခြန္းေတြကို စာရြက္ေပၚမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေသခ်ာေရးျခစ္ စာရင္းတို႔ထားပါ။
(၆) စီးကရက္ေလးတစ္ဖြာ ႏွစ္ဖြာ [Sneaking a cigarette (or two)]
တစ္ဖြာရွဴရႈိက္မိရင္ စြဲလမ္းေသးဆိုတဲ့ စာသားပါ မူးယစ္ေဆးပညာေပးေတးသီခ်င္းကိုၾကားဖူးၾကမယ္ထင္ပါတယ္။ တစ္ေန႔လံုးကိုမွ စီးကရက္ တစ္လိပ္ေသာက္တာပါတို႔ တစ္ဖြာႏွစ္ဖြာရယ္ပါတို႔ ဆင္ေျခလက္ေျခေပးၾကေပမယ့္ တစ္ခါတရံ တကယ့္ကိုမွ တစ္ဖြာေလးပဲ ဆိုသူမွလြဲလို႔ စီးကရက္၊ေဆးလိပ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို ေသာက္သံုးတတ္သူျဖစ္ပါက ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးျခင္းျဖင့္ ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္မယ့္ႏႈန္း၊ အဆုတ္ကင္ဆာ၊ ေလျဖတ္ျခင္းႏွင့္ မသိသားဆိုးရြားေသာ အျခားက်န္းမာေရးအေျခအေနျဖစ္ပြားျခင္းအမႈ ျမင့္တက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အသက္ ေလးဆယ္မတိုင္ခင္အထိ စီးကရက္၊ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးျခင္း ဆက္ႏြယ္ပတ္သက္ျခင္းမကင္းဆိုပါလွ်င္ အရြယ္မတိုင္ခင္ ေသဆံုးဖို႔ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ အခြင့္အလမ္းရွိတယ္ဆိုတာသိထားရပါမည္။ တကယ္လို႔ အသက္အရြယ္ ေလးဆယ္ေက်ာ္လို႔ ငါးဆယ္ႏွစ္ အေစာပိုင္းမွာပဲ ေဆးလိပ္ျဖတ္လိုက္ပါလွ်င္ က်န္းမာေရးအႏၱရာယ္ သံုးပံုႏွစ္ပံုခန္႔ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ကိုယ့္ကိုယ္ခႏၶာ မပ်က္စီးမယိုယြင္းေအာင္ မိမိကိုယ္တိုင္ထိန္းသိမ္းလို႔ရေသးတယ္ဆိုတာပါပဲ။
“ေဆးလိပ္ကင္းမဲ့ေရးဇံု”သတ္မွတ္ထားတဲ့ အပန္းေျဖေနရာေတြပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အစိုးရက ၾကပ္မတ္ေဖာ္ေဆာင္ေပးေနတဲ့ ေဆးလိပ္ျဖတ္ႏိုင္တဲ့ ေဆးျဖတ္စခန္းေတြကို သြားလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ နီကိုတင္းနဲ႔ေ၀းရာေနရာမွာ ခဏတာေရွာင္ေနလိုက္ပါ။
(၇) အငန္ဓာတ္စားလြန္းျခင္း (Eating too much sodium)
ဆိုဒီယမ္ဆိုတဲ့ ဆားမွာအဓိကပါ၀င္တဲ့ဓာတ္ဟာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ခ်သူမ်ား စားေသာက္သံုးစြဲေနတဲ့ အစားအေသာက္ပစၥည္း အခ်ိဳ႕မွာပါ မသိမသာပါ၀င္ေနတတ္တာကို သတိမူရပါမယ္။ ေပါင္မုန္႔ေတြ၊ အသင့္ခ်က္ျပဳတ္ႏိုင္တဲ့ အသားလႊာေတြ၊ အသားေတြ၊ စြပ္ျပဳတ္၊ ဒိန္ခဲ၊ ေဆာ့စ္နဲ႔ အသုပ္လုပ္ရာမွာထည့္တဲ့ စားျမိန္ရည္ေတြ၊ ျပီးေတာ့ အျခားေသာ အတြဲအစပ္သံုးပစၥည္းေတြမွာ ဆိုဒီယမ္က ပါ၀င္ေနပါတယ္။ လူအမ်ားစုဟာ မိမိခႏၶာကိုယ္အတြက္ လိုအပ္တဲ့ ဆိုဒီယမ္ပမာဏထက္ပိုျပီး စားေသာက္သံုးစြဲေနၾကတာပါ။ ေန႔တစ္ေန႕ အတြက္ အျမင့္ဆံုးစားသံုးႏိုင္တဲ့ ပမာဏသည္ လက္ဖက္ရည္ဇြန္း တစ္၀က္ေလာက္သာလို႔ ေထာက္ခံေျပာဆိုထားပါတယ္။ လိုအပ္သည္ ထက္ပိုမိုသံုးစြဲပါက ေသြးဖိအားတိုးျခင္း၊ ေလျဖတ္ျခင္းနဲ႔ ႏွလံုးေရာဂါရဲ႕ အဓိကအေၾကာင္းရင္းတစ္ရပ္ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္ဗ်။
ကိုယ္စားေသာက္မယ့္အစားအေသာက္ရဲ႕ ထုပ္ပိုးထားတဲ့ပစၥည္းေပၚက အညႊန္းစာသားေတြကို အရင္ဆံုး ဂရုတစိုက္ေသခ်ာဖတ္ရႈကာ တစ္ရက္တာအတြက္ဆိုလွ်င္ ၂၃၀၀ မီလီဂရမ္ေအာက္ (ကိုယ့္မွာ ေသြးဖိအားမ်ားတတ္တဲ့ အေျခအေနရွိပါက ၁၅၀၀ မီလီဂရမ္) ေရာက္ေနဖို႔တြက္ခ်က္ျပီး ျပင္ဆင္စားသံုးရပါမယ္။
(၈) ေရသိပ္မေသာက္ျခင္း (Being dehydrated all the time)
ေရဟာ ကိုယ္ခႏၶာကိုဖံုးအုပ္ထားတဲ့ အေရျပားအပါအ၀င္ ကိုယ္တြင္းအဂၤါမ်ားနဲ႔ ဆဲလ္တိုင္း (cells)ကို အားအင္ျဖစ္ေစ အဟာရအျဖစ္ အေထာက္အကူျဖစ္ေစပါတယ္။ ကိုယ္ေတြအသက္အရြယ္ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေရဓာတ္ပိုမိုျပည့္၀ေနဖို႔ဆိုတာ အဓိကအေရးၾကီးတဲ့အခ်က္ တစ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ အရြယ္ေရာက္လူၾကီးေတြဟာ သူတို႔လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ အလုပ္အခ်ိဳ႕ေၾကာင့္ ေရဓာတ္ဆံုးရႈံးဖို႔ အျမဲအခြင့္အလမ္းရွိေနလို႔ပါ။ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ အလိုလိုက္လို႔ ေမာနင္းပက္ တစ္ခြက္ ဒါမွမဟုတ္ ေရဆာတာကိုမသိဘဲ အခ်ိဳရည္ေတြ ေသာက္သံုးျခင္းတို႔ဟာ ေရဓာတ္လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရေစႏိုင္ပါဘူး။ ေရဆာျခင္းကို ေရေသာက္ျခင္းျဖင့္ ေကာ္ဖီတို႔ သၾကားမပါေဖ်ာ္ရည္တို႔ ေသာက္မိတာကိုေလ်ာ့ပါးေစမွာပါ။
ဆီးသြားခ်ိန္မွာ ဆီးအေရာင္ဟာ အ၀ါရင့္ေရာင္ျဖစ္ေနပါလွ်င္ ကိုယ္ခႏၶာအတြင္း H2O သြင္းဖို႔ အခ်က္ျပေနျပီျဖစ္ေၾကာင္း သတိမူရပါမယ္။
(၉) ႏို႔ထြက္ပစၥည္းေတြကိုေရွာင္ျခင္း (Avoiding dairy products)
ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ခ်ဖို႔ ကယ္လိုရီတြက္ခ်က္စားေသာက္ေနၾကေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား သို႕မဟုတ္ ေလပူထတာမ်ိဳးနဲ႔ ရင္ျပည့္ရင္ကယ္ ျဖစ္ေနတတ္သူအမ်ားစုဟာ ႏို႔ထြက္ပစၥည္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ဖို႔ၾကိဳးစားၾကပါတယ္။ သူတို႔ကိုယ္ခႏၶာဟာ အရိုးပေဒသာျဖစ္ေနျခင္း မျဖစ္ျခင္း သိပ္ဂရုမျပဳတတ္ၾကပါဘူး။ Lisa Larkin (MD, director of the University of Cincinnati Women's Health Center) ေျပာတာက ေတာ့ ‘အသက္အရြယ္ ၂၀ႏွစ္နဲ႔ ၃၀ႏွစ္ေတြမွာ အရိုးက်န္းမာေရးအတြက္ ကယ္လ္ဆီယမ္ဓာတ္မ်ားမ်ားမွီ၀ဲဖို႔ တကယ္ တကယ့္ကို အေရးၾကီးပါတယ္။ အသက္အရြယ္ သံုးဆယ္ျပည့္ျပီးေနာက္ပိုင္းမွာ အရိုးသိပ္သည္းဆတျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့နည္းလာတတ္လို႔ပါပဲ။’
‘အမ်ိဳးစံုေသာ အစားအေသာက္ေတြကတစ္ဆင့္ တစ္ရက္ကို ကယ္လ္ဆီယမ္ဓာတ္ ၁၀၀၀ မီလီဂရမ္ (1000 mg) ေလာက္ စားေသာက္/ ရရွိျခင္းမျဖစ္ႏိုင္ပါက ကယ္လ္ဆီယမ္ဓာတ္ျဖည့္စြက္ဖို႔ calcium supplement တစ္ခုခုမွီ၀ဲရပါမယ္’ လို႔ Dr. Larkin က အၾကံဉာဏ္ေပး ပါတယ္။
(၁၀) ဆရာ၀န္မ်ားကို လိမ္ညာျခင္း (Lying to your doctor)
လူနာေတြက လိမ္ညာသလို ဆရာ၀န္ေတြကလည္း သိေနပါတယ္။ ေလ့လာမႈစစ္တမ္းတစ္ခုအရ ၇၇ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္မ်ားေျပာၾကားတာက လူနာေလးေယာက္မွာ အနည္းဆံုးတစ္ေယာက္ေလာက္ကေတာ့ သူတို႔က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္ လို႔ အေၾကာင္းအရာအခ်ိဳ႕ကိုထိန္ခ်န္ျခင္း သို႕မဟုတ္ လိမ္လည္ထားျခင္းမ်ိဳး ၊ ၂၈ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ တစ္၀က္ေလာက္ သို႕မဟုတ္ အျပည့္အ၀ အမွန္လို႔ယံုၾကည္ရႏိုင္ပါသတဲ့။ ကိုယ္ေတြအရြယ္မွာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာကိစၥရပ္အခ်ိဳ႕ကို ျပႆနာတစ္ခုအသြင္ရင္ဆိုင္ရစ အခ်ိန္မယ္ မုသားျဖဴပဲျဖစ္ျဖစ္ အနည္းငယ္ေလာက္ပဲျဖစ္ျဖစ္ လိမ္လည္ေျဖၾကားလိုက္ျခင္းျဖင့္ က်န္းမာေရးအတြက္ အႏၱရာယ္တစ္ခု ယူေဆာင္လာႏိုင္တဲ့အေျခအေနပါ။ သတိထားဖို႔လိုပါတယ္။
မိမိခံစားေနရေသာ ေရာဂါအေျခအေနကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း အေကာင္းမြန္ဆံုးေျပာၾကား သို႕မဟုတ္ ေျဖၾကားေပးဖို႔လိုပါတယ္။ ‘သမားေတာ္မ်ားဟာ သူတို႔သိလိုက္ရတဲ့အေျခအေန၊အေၾကာင္းအရာေတြအေပၚမူတည္၍သာ အေကာင္းဆံုးညႊန္ၾကားကုသႏိုင္ၾကတယ္’ လို႔ Dr. Larkin ကေျပာပါတယ္ ခင္ဗ်။
(၁၁) ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကို သတိမမူျခင္း (Skipping the weight room)
ေကာင္းမြန္ျပည့္စံုလွပါတယ္ဆိုတဲ့ ကိုယ္ကာယေလ့က်င့္စဥ္ အစီအစဥ္ေတြမွာ strength training မပါလ်င္မျပည့္စံုဘူးလို႔ေျပာလို႔ရ ပါတယ္။ အဆိုပါေလ့က်င့္စဥ္ဟာ ၾကြက္သားေတြကို က်စ္လစ္ေတာင့္တင္းေစတယ္၊ ကိုယ္တြင္းေျပာင္းလဲမႈျဖစ္စဥ္ကို တြန္းအားေပး တယ္ (boost metabolism) ၊ အရိုးေတြကို ခိုင္မာက်စ္လစ္ေစတယ္ေလ။ ေလ့လာခ်က္မ်ားအရ အဆိုပါေလ့က်င့္စဥ္ဟာ သက္ေသာင့္ သက္သာ လိုက္ေလ်ာညီေထြေျပာင္းလဲႏိုင္မႈ (flexibility) ၊ ဟန္ခ်က္ညီမႈ (balance) နဲ႔ ေသြးတြင္းေအာက္ဆီဂ်င္ပမာဏ လည္း တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစပါတယ္။ သည္လို ကိုယ္ကာယ ၾကံ့ခိုင္က်န္းမာေရး အက်ိဳးေက်းဇူးေတြဟာ ကိုယ္ေတြလို အသက္ ၄၀ ၀န္းက်င္ ေတြအတြက္ အေတာ္အေရးပါပါတယ္။ အသက္ ၅၀ႏွစ္၀န္းက်င္ရွိ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ တစ္၀က္ေလာက္မွာ တင္းပါးဆံု၊ ခါး သို႕မဟုတ္ ေက်ာရိုးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ နာက်င္တာ က်ိဳးပဲ့တာမ်ိဳးေတြ သူတို႔ဘ၀သက္တမ္းတေလ်ာက္ ခံစားဖူးၾကတယ္ေျပာတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း အရိုးေတြကို က်စ္လစ္ေစ သန္မာေစတဲ့ strength exercises ေတြဟာ အရိုးကၽြတ္ဆတ္တဲ့ေရာဂါ (brittle-bone disease) ျဖစ္ႏိုင္ေျခကို ေလ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ပါတယ္ ခင္ဗ်။
Gym ကိုမသြား အိမ္မွာတင္လုပ္ေဆာင္လို႔ရတဲ့ ကိရိယာလြတ္ေလ့က်င့္ခန္းေတြ၊ အဆင္သင့္အေလးေတြတပ္ဆင္ျပီးသား weight machines ေတြ၊ ေမ်ာ့ၾကိဳးေတြ (elastic bands) သို႕မဟုတ္ မိမိကိုယ္အေလးခ်ိန္ကို အသံုးျပဳျပီး လုပ္ေဆာင္ရတဲ့ resistance training (အဲ….ဒိုက္ထိုးတာတို႔ ထိုင္ထေလ့က်င့္ခန္းတို႔လိုမ်ိဳး)မ်ားကို ကိုယ္ကာယၾကံ့ခိုင္ေရး လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ အစီအစဥ္ထဲမွာ အေသအခ်ာ ထည့္သြင္းေဖာ္ေဆာင္လို႔ရေနတာ ဂရုျပဳၾကရပါမယ္။
(၁၂) လိင္ဆက္ဆံမႈမျပဳလုပ္ျခင္း (Not having sex)
အသက္ ၃၀ႏွစ္မ်ားမယ္ ကိုယ္ေတြရဲ႕ ကေလးငယ္မ်ားနဲ႔ မ်ားေျမာင္လွေသာ အလုပ္ကိစၥမ်ားရဲ႕ ေျခခ်ဳပ္ထားမႈေၾကာင့္ လိင္မႈကိစၥဆိုတာ ကို ေဘးတြန္းပို႔ျခင္းခံထားရပါတယ္။ ကေလးေတြလည္း တျဖည္းျဖည္းအသက္ပိုၾကီးလာ အလုပ္ေတြလည္းအေတာ္အသင့္ေခ်ာင္လည္ လာမယ့္ အသက္ကာလအပိုင္းအျခားမွာေတာ့ လိင္မႈကိစၥအား အလ်င္စလိုလုပ္ေဆာင္ရမယ့္စာရင္းထဲ ျပန္လည္ထည့္သြင္းသင့္တယ္လို႔ Dr. Taber ကဆိုပါတယ္။ လူလတ္ပိုင္းအရြယ္ထဲ ၀င္ေရာက္စျပဳတဲ့ အသက္အပိုင္းအျခားမယ္ က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္ လိင္မႈဘ၀တစ္ခုကို ေသခ်ာထိန္းသိမ္းႏိုင္ျခင္းသည္ ရင္းႏွီးေႏြးေထြးတဲ့ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရးရဲ႕ အေရးပါတဲ့အစိတ္အပိုင္းတစ္ရပ္ျဖစ္တယ္ ခင္ဗ်။ ‘တစ္ၾကိမ္တစ္ခါေလာက္ လစ္လ်ဴရႈလိုက္တာနဲ႔ က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္လိင္မႈဘ၀တစ္ခု ျပည္လည္ခိုင္ခံ့ဖို႔ အခက္အခဲျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္’ လို႔ သူမကဆိုပါတယ္။
‘လိင္ဆက္ဆံရာမွာ သက္ေသာင့္သက္သာမျဖစ္ဘူးလို႔ ခံစားရလွ်င္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေျပာဆိုတိုင္ပင္ရပါမယ္။ ေဆး၀ါးကုသမႈေတြျပဳလုပ္လို႔ လဲရႏိုင္ပါျပီ’လို႔ Dr. Larkin က ထပ္ေလာင္းေျပာၾကားေသးတာပါ။ စာေတြဖတ္ခ်င္ေသးတယ္ဆိုရင္ ’10 ways to deal with painful sex’ လို ေခါင္းစဥ္ေတြကို အင္တာနက္မွာ ရွာေဖြလို႔လည္းရတယ္ေနာ္။
(၁၃) ေနပူဆာလႈံျခင္း (Sunbathing)
အခင္းေလးခင္းလို႔ ေနေရာင္က်တဲ့ေနရာမွာ လွဲေလ်ာင္းျခင္း သို႕မဟုတ္ ေနေရာင္ျပင္းထန္တဲ့ အရိပ္မရွိေနရာမွာ တေနကုန္ အလုပ္လုပ္ ျခင္းသည္ ႕Ultraviolet ေရာင္ျခည္သင့္ကာ အသက္မၾကီးရင့္ေသးေသာ အေရးျပားေသာ္မွ ပ်က္စီးေစႏိုင္သလို အေရျပားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားဖို႔ အခြင့္အလမ္းပိုမ်ားေစပါတယ္။ တင္းတိပ္က်ျခင္းနဲ႔ အနာေရာဂါျဖစ္ျခင္းရဲ႕ အဆိုးဆံုးအေျခအေန တိုးျမင့္လာျခင္းေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ ေနေရာင္ကာလိမ္းေဆး (sunscreen)သံုးတာရယ္၊ အမွန္တကယ္ ဖုန္းကာေပးႏိုင္တဲ့ အ၀တ္အစားမ်ား၀တ္ဆင္တာရယ္ က အေထာက္အကူျဖစ္တယ္ခင္ဗ်။ ‘အတိတ္မွာျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့အမွားေတြေၾကာင့္ ပ်က္စီးခဲ့တာကို ဖ်က္ပစ္လို႔မရေပမယ့္ ေနာင္မွာမျဖစ္ပ်က္ ဖို႔ ကာကြယ္လို႔ရပါတယ္၊ ဥပမာ ေဆးလိပ္ျဖတ္ပစ္တာမ်ိဳးေပါ့’ လို႔ နယူးေယာက္ျမိဳ႕က အေရးျပားဆိုင္ရာ အထူးကုဆရာ၀န္ၾကီး Ronal Brancaccio မွေျပာထားတာရွိပါရဲ႕။
ေနေလာင္ခံအသားအေရ သို႔မဟုတ္ ေၾကးနီေရာင္အသားအေရာင္မ်ိဳးလိုခ်င္တယ္ဆိုရင္ ေနေလာင္မခံပါနဲ႔ အလွကုန္ပစၥည္းေတြနဲ႔ လွည့္စားႏိုင္ပါေၾကာင္းေျပာပါရေစ။
(၁၄) အခ်ိဳရည္ေလးေတြ တစ္က်ိဳက္ႏွစ္က်ိဳက္(Sipping sweet drinks)
ဆိုဒါအခ်ိဳရည္ေတြနဲ႔ အျခားေသာ သၾကားကဲ ေသာက္စရာေတြဟာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တက္ဖို႔ နည္းလမ္းေတြထဲကတစ္ခုဆိုတာ ကိုယ္ေတြသိျပီးျဖစ္မွာပါ။ ဒါေပမဲ့ သၾကားမပါ အခ်ိဳမပါတဲ့ အခ်ိဳရည္(soft drinks)ေတြကို ဖန္တီးထားတဲ့ အခ်ိဳတုေတြလိုပဲ ဆင္ျခင္သင့္ တဲ့စာရင္းထဲတို႔ထားသင့္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးေလ့လာခ်က္မ်ားအရ diet soda ေသာက္ျခင္းသည္လည္း ကိုယ္အေလးခ်ိန္ တက္ျခင္း၊ အင္ဆူလင္ဓာတ္အေပၚတုန္႔ျပန္မႈမရွိျခင္း (insulin resistance) နဲ႔ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳ (diabetes) ေရာဂါမ်ားႏွင့္ ႏွီးႏြယ္ေနတတ္ပါသတဲ့။ Tuffs University ရဲ႕ ေလ့လာခ်က္တစ္ခုမွာ diet ပဲျဖစ္ျဖစ္ regular cola ပဲျဖစ္ျဖစ္ အျမဲေသာက္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အရိုး သိပ္သည္းက်စ္လစ္မႈ ေလ်ာ့ပါးေနေၾကာင္းေတြ႕ရပါတယ္။ Johnson City ရွိ Nutrition-In-Sight ပိုင္ရွင္ Monique Richard အေျပာက ‘ခင္ဗ်ား ကိုယ္ခႏၶာအတြင္းက အဟာရဓာတ္ေတြကို ဖ်က္ဆီးပစ္သလိုျဖစ္ေနတာပဲ’တဲ့ ခင္ဗ်။
အခ်ိဳရည္ဆိုတာထက္ သၾကားကိုမေရွာင္ႏိုင္လ်င္ သဘာ၀သစ္သီးေတြကရတတ္တဲ့ အခ်ိဳမ်ိဳးကိုသာႏွစ္သက္သင့္သလို ဆိုဒါအခ်ိဳရည္ ေသာက္မွဆိုပါက diet soda မ်ိဳးေရြးခ်ယ္ျပီး တတ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ သန္႔စင္တဲ့ေရကိုေသာက္သံုးတာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္လို႔။
(၁၅) အရန္သင့္အစားအစားေတြ အမ်ားအျပားစားေသာက္ျခင္း (Eating too much processed food)
Gym မသြားခင္ အာလူးေၾကာ္ေလးတစ္ထုတ္ေလာက္ဆြဲျပီးစားတာက ကိုယ္ခႏၶာအတြက္ အေကာင္းဆံုးေသာ အဟာရ… အဲ … ေလာင္စာေကာင္းတစ္ခု မဟုတ္ပါဘူး။ ျပဳျပင္ျပင္ဆင္ထားတဲ့ processed foods ေတြမွာ အရသာပိုေကာင္းေအာင္ျပဳလုပ္မႈရဲ႕ လ်ိဳ႕၀ွက္ ခ်က္က သၾကား၊ အဆီနဲ႔ ဆိုဒီယမ္ဓာတ္ေတြကို အခ်ိန္အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ထပ္ေပါင္းအသံုးျပဳၾကျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ သည္အရာေတြက ကိုယ္ေတြရဲ႕ ခါးကိုပိုတုတ္ေစသလို က်န္းမာေရးအတြက္လည္း အေရအတြက္တစ္ခုထိ သက္ေရာက္တယ္ေပါ့။ သည္လိုအစားအစာ ေတြအစား microwave meals လို႔ေျပာႏိုင္တဲ့ အသားငါး၊ သြားေရစာနဲ႔ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ခ်က္ျပဳတ္ႏိုင္ေအာင္ ျပင္ဆင္ေပးထားတဲ့ အသား(အသားလႊာေတြ၊ အေမႊးႏႈတ္ထားတဲ့ ၾကက္ေကာင္လံုးေတြ)၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြကို အစားထိုးသင့္ပါ တယ္။ ကိုယ္ေနတဲ့ တိုက္ခန္းကေနဆင္းျပီး လက္တစ္ကမ္းမွာသြား၀ယ္လို႔ရတဲ့ ရပ္ကြက္ေစ်းပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ကားေလးေမာင္းျပီး ငါးမိနစ္ ဆယ္မိနစ္ေလာက္နဲ႔ ေရာက္မယ့္ေစ်းပဲျဖစ္ျဖစ္ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္သြား၀ယ္ကာ ခ်က္ျပဳတ္ေၾကာ္ေလွာ္စားလိုက္တာက က်န္းမာေရး အတြက္ ပိုေကာင္း ေၾကာင္း Richard ကေျပာပါတယ္။
ေရခဲေသတၱာထဲမယ္ မီးဖိုေခ်ာင္၀ယ္မရွိမျဖစ္လိုအပ္မယ့္ အစားအစာ အမ်ိဳးႏွစ္ဆယ္ေလာက္ကို သပ္သပ္ရပ္ရပ္ ထုပ္ပိုးကာ ထည့္ထား သင့္ပါတယ္ ခင္ဗ်။
(၁၆) အရက္ေသစာ ေသာက္စားေပ်ာ္ပါး (Bingeing on alcohol)
ကိုယ္ေတြအမ်ားစုသိျပီးသားျဖစ္တဲ့ အယ္လ္ကိုေဟာ ပမာဏခပ္မ်ားမ်ားေလး ေသာက္စားလိုက္မယ္ဆိုရင္ ကိုယ္ခႏၶာအတြက္ အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစတယ္ဆိုတဲ့ ကိစၥမွာ အဓိကအက်ဆံုးကေတာ့ ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္ေစတာပါတဲ့။ ‘ေရဓာတ္ကုန္ခန္းျခင္းပါ။ ခႏၶာကိုယ္အေနနဲ႔ နဂိုအေျချပန္ျဖစ္ေအာင္လုပ္ေဆာင္တဲ့ ျဖစ္စဥ္မွာ အသက္အရြယ္ရလာပါက ထင္သေလာက္မျမန္ဆန္ေတာ့ပါဘူး။’ လို႔ Richard ကေျပာပါတယ္။ ေလ်ာ့ေသာက္ျခင္းက ေသာ့ခ်က္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးဆိုပါလွ်င္ တစ္ေန႔တစ္ခြက္ထက္ပိုမေသာက္ သင့္သလို အမ်ိဳးသားျဖစ္ပါက တစ္ေန႔ ႏွစ္ခြက္ထက္ပိုမေသာက္သင့္ပါဘူး။
တစ္ခြက္ဆိုရာမွာ ၅ ေအာင္စ ၀ိုင္တစ္ခြက္၊ ၁၂ ေအာင္စ ဘီယာတစ္ခြက္၊ သို႕မဟုတ္ ၁.၅ ေအာင္စ ၀ီစကီတစ္ခြက္ေလာက္ေပါ့ေနာ္။
(၁၇) သူငယ္ခ်င္းကိစၥနဲ႔ပဲ အခ်ိန္ကုန္ ("Friending" instead of socializing)
ကိုယ့္စိတ္ခံစားခ်က္ကို ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ လိမ္လည္လွည့္ျဖားဖို႔ Facebook နဲ႔ Twitter တို႔လိုလူမႈကြန္ရက္ေတြကတစ္ဆင့္ ထြက္ေပါက္အျဖစ္ အသံုးျပဳျဖစ္ေနသလား ဆန္းစစ္ပါ။ ‘မိမိရဲ႕ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါးက်န္းမာေရးအတြက္ လူ႔ပတ္၀န္းက်င္မွာပဲ ေနထိုင္အသက္ ရွင္ဖို႔ဆိုတာ အလြန္အေရးပါပါတယ္၊ သည္အခ်က္ဟာ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာက်န္းမာေရးအတြက္လည္း ရိုက္ခတ္မႈရွိပါတယ္’ လို႔ Provino ကေျပာပါတယ္။ အလုပ္မအားလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ တစ္ေယာက္တည္းေနက်င့္ရွိလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ တကယ့္လူမႈအ၀န္းအ၀ိုင္းထဲမွာ ေနထိုင္အသက္ မရွင္ဘဲ အင္တာနက္ အြန္လိုင္းေပၚမွာပဲ အခ်ိန္မကုန္သင့္တာကို အဓိကေျပာလိုျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ဆိုရွယ္မီဒီယာေတြသံုးတာကို ခဏရပ္တန္႔လိုက္ျပီး သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ မိသားစု၀င္ေတြရယ္ အျပင္ထြက္ကာ မုန္႔သြားစားတာ၊ ေစ်း၀ယ္ထြက္တာျပဳလုပ္ပါ။ ဒီဂ်စ္တယ္ detox ေတြကေန ခဏတာကင္းလြတ္ခြင့္ရယူသင့္တာေပါ့ဗ်ာ။
(၁၈) မိသားစုက်န္းမာေရးရာဇ၀င္ကို ေျမလွန္ျခင္း (Failing to discuss family health history)
အထက္ပါအေၾကာင္းအရာကို သေဘာက် သို႕မဟုတ္ သေဘာမက်ဆိုေသာ္ျငား ကိုယ္ေတြရဲ႕မ်ိဳးရိုးဗီဇဟာ က်န္းမာေရးကိစၥရပ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး သိထားသင့္တဲ့အဓိကအခ်က္ထဲမွာပါေၾကာင္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔လိုပါတယ္။ ကိုယ္ေတြအသက္အရြယ္ဟာ သံုးဆယ္၀န္း က်င္ပဲရွိေသးတယ္ဆိုပါလွ်င္ ရင္သားကင္ဆာ သို႕မဟုတ္ သားဥအိမ္ကင္ဆာမ်ိဳး ကိုယ္ေတြမိသားစုက်န္းမာေရးရာဇ၀င္မွာ ရွိခဲ့ေၾကာင္း သမားေတာ္အေနနဲ႔ သတိျပဳမိဖို႔ခဲယဥ္းပါတယ္။သူမအေနနဲ႔ ကိုယ္ေတြအရြယ္မွာ သည္ေရာဂါေတြရဲ႕ အေစာပိုင္းလကၡဏာကိုပါ ထည့္သြင္းဆန္းစစ္ဖို႔ အာရံုမစိုက္မိျခင္းမ်ိဳးျဖစ္တတ္တာကိုး။ သိရွိမွသာ ခပ္ေစာေစာေလးကုသေပ်ာက္ကင္းႏိုင္တယ္မဟုတ္လား။
ဒါေၾကာင့္ မိမိ မိသားစုရဲ႕ က်န္းမာေရးရာဇ၀င္ကို ေသခ်ာေလ့လာသင့္ျပီး သည္အေၾကာင္းျခင္းရာေတြကို ဆရာ၀န္နဲ႔ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးရာ မွာထည့္သြင္းေျပာျပဖို႔ အေရးပါတာ သတိျပဳပါ။
(၁၉) ကုသဖို႔ထက္ ကာကြယ္ဖို႔ကို အာရံုမကပ္ျခင္း (Not making time for preventive care)
အသက္သံုးဆယ္အရြယ္ အမ်ိဳးသမီးအေတာ္မ်ားမ်ားဟာ သူတို႕ကိုယ္သူတို႔ ဂရုစိုက္ဖို႔အခ်ိန္သိပ္မယူမိၾကတာ အမွန္ပါပဲ။ အဲဒါေၾကာင့္လဲ အခ်ိဳ႕ေသာကိစၥရပ္ေတြမွာ အရႈံးျပၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္ေတြခႏၶာကိုယ္ထဲမယ္ ကိုယ္လက္စထေရာဘယ္ေလာက္ရွိေနသလဲ ေစာင့္ၾကည့္စစ္ေဆးတာမ်ိဳး မလုပ္ၾကေတာ့ အသက္အရြယ္ ၄၀ႏွစ္နဲ႔ ၅၀ႏွစ္ေတြမွာ ႏွလံုးေရာဂါခံစားရေစဖို႔ မိမိဘာသာအထိုင္ခ်ေနဟန္ မ်ိဳးျဖစ္ေနပါျပီ။ ကဲ ရင္သားမယ္ အက်ိတ္ရွိမရွိစစ္ေဆးတာမ်ိဳး၊ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာရွိမရွိ ေဆးစစ္တာမ်ိဳး၊ အျခားေသာ က်န္းမာေရး စစ္ေဆးမႈေတြ ခပ္ေစာေစာျပဳလုပ္ထားမယ္ဆိုရင္ ကင္ဆာေရာဂါလိုမ်ိဳးအတြက္ ခပ္ေစာေစာအဆင့္မွာတင္ ကုသဖို႔လြယ္ကူသြားႏိုင္ တာေပါ့ဗ်ာ။
အရြယ္ေရာက္ လူလတ္ပိုင္းေတြအတြက္က ကာကြယ္ထားျခင္းသည္ က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္စြာအသက္အရြယ္ၾကီးဖို႔ဆိုတဲ့ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္အျဖစ္ အေထာက္အကူေကာင္းေပးပါတယ္။
(၂၀) ကာကြယ္ေဆးမ်ား မထိုးႏွံျခင္း (Skipping recommended vaccines)
ကေလးသူငယ္ေတြသာ ကာလအပိုင္းအျခားအလိုက္ ကာကြယ္သင့္ေသာေရာဂါမ်ားအတြက္ ကာကြယ္ေဆးထိုးႏွံၾကရတာမဟုတ္ပါဘူး။ လူၾကီးေတြအတြက္လည္း ထိုးႏွံသင့္ေသာကာကြယ္ေဆးေတြရွိၾကပါတယ္။ အသက္ငယ္စဥ္ကေတာ့ တုတ္ေကြးကာကြယ္၊ ေရေက်ာက္ ကာကြယ္၊ ၀က္သက္ကာကြယ္ေဆး စသျဖင့္ထိုးၾကတယ္မဟုတ္လား။ အသက္အရြယ္ရလူၾကီးမ်ားအဖို႔ေတာ့ မိမိတို႔အသက္ရွင္လုပ္ကိုင္ ေနရတဲ့ ဘ၀ဟန္ပန္ လုပ္ငန္းခြင္အလိုက္ ကာကြယ္ေဆးထိုးရတဲ့အမ်ိဳးအစားေတာ့ အနည္းငယ္ကြာတာေပါ့။ အရြယ္ေရာက္သူ ၅ေသာင္း ေလာက္ဟာ ကာကြယ္ေဆးျဖင့္ကာကြယ္လို႔ရတဲ့ေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္ေသဆံုးေနၾကရပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ေတြလည္း ဖ်ားနာျခင္းအႏၱရာယ္နဲ႔ အျခားေသာေရာဂါအႏၱရာယ္ေတြ မကူးစက္ခံ၊ မျဖစ္ပြားရေစဖို႔ ေလ်ာ့ခ်ဖို႔ ကာကြယ္ေဆးေတြထိုးထားၾကပါစို႔လို႔။
Alex Aung (20 April 2020)
Credit: https://health.com
No comments:
Post a Comment