မုဒိတာဦးေႏွာက္ရွိတဲ့ပုဂၢိဳလ္က
သူမ်ားႀကီးပြားတာကိုၾကည့္ၿပီးေတာ့
ေၾကာက္စိတ္မျဖစ္ဘူး
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
မုဒိတာဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာတိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း - (တတိယပိုင္း) - အပိုင္း(၄)
★ ဒိန္းမတ္နိုင္ငံမွာ ကေလးေတြကို အတန္းေက်ာင္းမွာ stress သိပ္မ်ားေအာင္ မလုပ္ဖူး။ မလုပ္႐ုံတင္မကဘူး ျပႆနာနဲ႔ ေတြ႕တဲ့အခါမွာ resilience - စိတ္ဓါတ္ႀကံ့ခိုင္မွု ရွိေအာင္ ၆ႏွစ္သားကေန ၁၆ႏွစ္သားထိ တစ္ပတ္ကိုတစ္ခါ ျပႆနာအေၾကာင္းေဆြးေႏြးၾကတယ္၊ေက်ာင္းမွာ ပုံမွန္ အဲလိုေဆြးေႏြးၾကတယ္။
★ အိမ္မွာလည္း အဲဒီအက်င့္ေကါင္းနဲ႔ အဲလိုေဆြးေႏြးတယ္။ အဲဒီလို ေဆြးေႏြးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို့လို့ ျပႆနာအေၾကာင္း ေဆြးေႏြးၿပီဆိုရင္ သူတို့ရဲ့ေက်ာင္းသားေတြက ဦေႏွာက္ထဲက ဒီ amygdala active မျဖစ္ဘူး။ ျပႆနာ အေၾကာင္း အႀကိတ္အနယ္ ေဆြးေႏြးလည္း Hippocampus ပဲ active ျဖစ္ေနတုန္းရွိေသးတယ္။
★ အဲဒါေၾကာင့္ ပညာေရးမွာ သူမ်ားက ၂ႏွစ္သင္ရမယ့္ဟာ သူတို့က ၁ႏွစ္နဲ႔ရခ်င္ရမယ္ အဲဒီလိုလူမ်ိဳးေတြက၊ သူမ်ား ၃ႏွစ္ေလာက္သင္ရတဲ့ဟာ သူတို့ ၁ႏွစ္နဲ႔ရခ်င္ရမယ္။ EQ နဲ႔ IQ ႏွစ္ခု ဆက္စပ္ၿပီး အလုပ္လုပ္ပုံေလးကို ေျပာပါတယ္။
★ အခု ဦးေႏွာက္ထဲက Hippocampus အားေကာင္းေအာင္၊ ACC အားေကာင္းေအာင္ဆိုရင္ အခု ဘုန္းဘုန္းတို့ ေကာင္းတာေတြကို ျပန္ေတြးၿပီးေတာ့ မုဒိတာျဖစ္တယ္ဆိုတာ စိတ္ထဲမွာ ဂုဏ္ယူစရာရွိတာကို ဂုဏ္ယူရင္ စိတ္က အဲဒီလို ေပ်ာ္ေနရင္ စိတ္ထဲမွာ အလိုလိုေနရင္းနဲ႔ လုံျခဳံတယ္လို့ ခံစားရတယ္၊ secure ျဖစ္တယ္။
★ ကိုယ့္ရဲ့စိတ္ထဲမွာ secure ျဖစ္တဲ့လူက တျခားလူေတြကို ေျပာင္ေလွာင္တာေတြ၊ အထင္ေသးတာေတြ၊ အက်ိဳးမဲ့ေအာင္ လုပ္တာေတြ၊ မလုပ္ေတာ့ဘူး။ ဘာျဖစ္လို့တုန္းဆိုေတာ့ သူ႔ကိုယ္၌ကကိုယ္က အလိုုလိုေနရင္း ေပ်ာ္ရႊင္ေနလို့။
★ စိတ္ထဲမွာ ပူေလာင္ေနတဲ့လူ၊ ပူေလာင္ေနမွန္းလည္း မသိတဲ့လူ၊ emotional turmoil ဆိုတာ စိတ္ခံစားမွုပိုင္းဆိုင္ရာမွာ ေယာက္ယက္ခတ္ေနတဲ့ လူေတြကမွ သူမ်ားကိုဒုကၡေပးတာ။
★ အဲဒီလူေတြ လူႀကီးေတြျဖစ္သြားရင္ သူတို့က emotional stability - စိတ္ခံစားမွုတည္ၿငိမ္ျခင္း မရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ တျခားလူေတြ၊ သူနဲ႔အတူ အလုပ္လုပ္တဲ့လူေတြကို ဒုကၡေပးတယ္။
★ ဒုကၡေပးခ်င္လို့ ဒုကၡေပးတာ မဟုတ္ဘူး။ စိတ္ပုတ္လို့ ဒုကၡေပးေနတာ မဟုတ္ဘူး။ Stress ကို မကိုင္တြယ္တတ္တာနဲ႔ စၿပီးေတာ့ ဦးေႏွာက္က ေျပာင္းသြားတာ။
So we need to change our brain.
ဦးေႏွာက္ကိုေျပာင္းရမယ္။
ဦးေႏွာက္ကို ေျပာင္းဖို့အတြက္ ဘာလိုတုန္း။
You need to change our emotions.
★ Emotion ကို positive emotion ျဖစ္ေအာင္လုပ္ရမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၿပီးခဲ့တဲ့ ႏွစ္(၂၀)ေလာက္ကစၿပီးေတာ့ ဟားဗဒ္ကေနစလုပ္လိုက္တဲ့ Positive pyschology အခု ေနရာတိုင္းလုပ္တယ္။ Positive ျဖစ္တဲ့ value ေတြကို အားေပးတာ၊ preserve လုပ္တာေပ့ါ။
★ ေက်းဇူးတရားသိတာတို့၊ ေကာင္းတာေတြ ေတြးၿပီးေတာ့ စိတ္ထဲမွာ ပီတိျဖစ္တာတို့ အထူးသျဖင့္ တျခားလူေတြရဲ့ ေကာင္းကြက္ကို ျဖစ္နိုင္ရင္ အခက္ဆုံးကေတာ့ ကိုယ့္နဲ႔ မတည့္တဲ့လူ ကိုယ့္နဲ႔ ဘာမွ အက်ိဳးစီးပြား မဆက္စပ္တဲ့လူ အဲဒီလူရဲ့ေကာင္းကြက္ကို ျမင္နိုင္တယ္ဆိုရင္ ဒီလူရဲ့ဦးေႏွာက္က ဒီေရွ႕က ဦးေႏွာက္က အရမ္းအားေကာင္းသြားၿပီ။
★ သူမ်ားက သူ႔ကို ဘာမွ မဟုတ္တာေလးနဲ႔ လာၿပီးေတာ့ jealous ျဖစ္ရင္၊ ကိုယ့္ကို လာၿပီးေတာ့ေဝဖန္တယ္ဆိုရင္ မတုန္လွုပ္ေတာ့ဘူး။
★ ဘာျဖစ္လို့တုန္းဆိုေတာ့ သူရဲ့ amygdala က မႀကီးဘူး။ ဒီ amygdala က ႀကီးတဲ့အခါက်မွ ဒီေႏွာက္က ႀကီးတဲ့အခါက်မွ သူက နည္းနည္းေလး အေျပာခံရတာနဲ႔ ေဆြ႕ေဆြ႕ခုန္ုခုန္ျဖစ္ေနတာ။
★ ဒါေၾကာင့္ မုဒိတာဦးေႏွာက္လို့ ဘုန္းဘုန္းေျပာတာက ACC နဲ႔ Hippocampus ဒါေရွ႕ဦးေႏွာက္။ ACC - A က Anterior, C က Cingulate, ေနာက္ထပ္ C က Cortex ။ Anterior Cingulate Cortex and Hippocampus အဲဒီႏွစ္ေနရာ အားေကာင္းတဲ့ဦးေႏွာက္က မုဒိတာဦးေႏွာက္။
★ မုဒိတာဦးေႏွာက္ရွိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္က တျခားလူေတြရဲ့ ေပ်ာ္ရႊင္မွုကိုၾကည့္ၿပီး အလိုလိုေနရင္း သူ႔စိတ္ထဲမွာ They don’t feel threaten. ေၾကာက္စိတ္မဝင္ဘူး။
★ သူမ်ားႀကီးပြားတာကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ေၾကာက္စိတ္ဝင္တယ္ဆိုတာ ကိုယ္ကိုယ္၌ကကိုယ္က ကိုယ့္ရဲ့ေအာင္ျမင္မွုကို ဂုဏ္မယူနိုင္လို့၊ ဂုဏ္မယူေသးလို့။
★ ကိုယ့္ေအာင္ျမင္မွုကို ဂုဏ္ယူတယ္ဆိုရင္၊ ၿပီးေတာ့ ကိုယ့္သူငယ္ခ်င္းေအာင္ျမင္မွုကိုလည္း ဂုဏ္ယူတယ္ဆိုရင္ ဒီလူ သူ႔စိတ္ထဲမွာ လုံလုံျခဳံျခဳံရွိတယ္။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
ေက်းဇူးေတာ္ရွင္ေအာက္စဖို့ဒ္ဆရာေတာ္
ပါေမာကၡ ေဒါက္တာအရွင္ဓမၼသာမိ
🙏🙏🙏
(၄.၁.၂၀၂၀) ရန္ကုန္နည္းပညာတကၠသိုလ္တြင္ က်င္းပခဲ့ေသာ တရားသင္တန္း (ပထမေန႔- တတိယအခ်ိန္) တြင္ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာ “မုဒိတာ ဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာ တိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း – Building A Joyous Nation with A Happy Brain” တရားေတာ္မွ ေရးသားပူေဇာ္ပါသည္။
မုဒိတာဦးေႏွာက္ ဖန္တီးဖို့အတြက္
ေသးငယ္တဲ့အရာေလးေတြကို အထင္မေသးနဲ႔
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
မုဒိတာဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာတိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း - (တတိယပိုင္း) - အပိုင္း(၅)
★ မုဒိတာဦးေႏွာက္ရွိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္က တျခားလူေတြရဲ့ ေပ်ာ္ရႊင္မွုကိုၾကည့္ၿပီး အလိုလိုေနရင္း သူ႔စိတ္ထဲမွာ They don’t feel threaten. ေၾကာက္စိတ္မဝင္ဘူး။ သူမ်ားႀကီးပြားတာကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ေၾကာက္စိတ္ဝင္တယ္ဆိုတာ ကိုယ္ ကိုယ္၌ကကိုယ္က ကိုယ့္ရဲ့ေအာင္ျမင္မွုကို ဂုဏ္မယူနိုင္လို့၊ ဂုဏ္မယူေသးလို့။
★ ကိုယ့္ေအာင္ျမင္မွုကို ဂုဏ္ယူတယ္ဆိုရင္ ကိုယ့္သူငယ္ခ်င္းေအာင္ျမင္မွုကို ဂုဏ္ယူတယ္ဆိုရင္ ဒီလူ သူ႔စိတ္ထဲမွာ လုံလုံျခဳံျခဳံရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘုန္းဘုန္းတို့ ဒီ exercise ေလးလုပ္မယ္။ Exercise ေလးမလုပ္ခင္မွာ video clip ေနာက္တစ္ခုၾကည့္မယ္။ ဒီေန႔အတြက္ ေနာက္ဆုံးတစ္ခု။
★ ဒီဟာကေတာ့ ဒီစာအုပ္ကို ေရးတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ Hardwiring Happiness ဆိုၿပီးေတာ့ ေရးတယ္။ ဒါ Buddha’s Brain ေရးတဲ့ ဆရာတစ္ဦးပါ။
★ ေကာင္းတာေတြကို မ်ားမ်ားေတြးပါတဲ့။ ေကာင္းတာကို မ်ားမ်ားေတြးရင္ ဦးေႏွာက္ထဲမွာရွိတဲ့ Negativity Bias လို့ေခၚတဲ့ မေကာင္းတာကိုပဲ သတိထားမိတဲ့စိတ္က ေျပာင္းလဲသြားလိမ့္တဲ့။ ေကာင္းတာေတြကို ခံစားရလိမ့္မယ္တဲ့။
★ သူ ဥပမာေလးနဲ႔ ျပလိမ့္မယ္။ သူ ဦးေႏွာက္ပုံစံေလး ဆြဲျပတယ္။ အဲဒီထဲမွာ အနီေရာင္အလုံးေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ အနီေရာင္အလုံးေတြက amygdala ၊ အစိမ္းေရာင္က Hippocampus နဲ႔ ACC ၊ ပထမဆုံး ေတြ႕ရမယ့္ဟာက်ေတာ့ အနီေရာင္အလုံးေတြ အမ်ားႀကီးရွိမယ္။ လူတိုင္းလူတိုင္းက စိုးရိမ္စိတ္ေတြ ေၾကာက္စိတ္ေတြမ်ားတယ္။
★ အဲဒီအနီေရာင္အလုံးေတြ နည္းနည္းသြားၿပီးေတာ့ အစိမ္းေရာင္အလုံးေတြ မ်ားသြားေအာင္ဆိုရင္ #မုဒိတာမ်ားမ်ား လုပ္ေပးရမယ္။
★ သူရဲ့ ဘဝကေန စၿပီးေတာ့ ေျပာပါတယ္။ သူရဲ့ဘဝကေတာ့ ငယ္ငယ္နဲ႔ အတန္းေက်ာ္တဲ့ စာေတာ္တဲ့လူဆိုေတာ့ေလ သူ႔ထက္ႀကီးတဲ့လူေတြက သူ႔ကိုေလွာင္ေျပာင္ၾကတယ္။
★ အားကစားလုပ္တယ္ဆိုရင္လည္း မေခၚဘူး။ တစ္ခုခုလုပ္တယ္ဆိုလည္း ေက်ာင္းမွာ သူ႔ကို အေဖာ္မလုပ္ခ်င္ဘူး။ အဲဒီလိုနဲ႔ သူက မေက်နပ္တဲ့စိတ္ေတြ အားငယ္တဲ့စိတ္ေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အိမ္မွာ ေႏြးေထြးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို့လို့ သူမ်ားေလာက္ေတာ့ မဆိုးဘူးေပါ့။
★ အဲဒါတကၠသိုလ္ ေရာက္သြားတဲ့အခါက်ေတာ့ တကၠသိုလ္ကလူေတြက ပိုၿပီးေတာ့ mature ျဖစ္တယ္ဆိုေတာ့ သူ႔ကို ေခၚၾကေျပာၾကတယ္တဲ့။ အဲလို ေခၚျပတဲ့အခါမွာ ေႏြးေထြးတဲ့စိတ္ေလးေတြ ျဖစ္လာတယ္၊ ေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္ ျဖစ္လာတယ္။ စိတ္ေျပာင္းသြားတယ္။
★ အမွန္က စိတ္ေျပာင္းသြားတာ မဟုတ္ဘူး။ စိတ္ေလာက္ပဲ ေျပာင္းသြားတာ မဟုတ္ဘူးတဲ့၊ သူ႔ ဦးေႏွာက္က ေျပာင္းသြားတယ္လို့ ႀကီးလာတဲ့အခါက်ေတာ့ Neuropsychologist ျဖစ္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ သူ အဲဒါေလး နားလည္တယ္တဲ့။
★ အဲလိုျဖစ္ေအာင္ဆို ဘယ္လိုလုပ္ရမွာတုန္းဆို ျမတ္စြာဘုရားေဟာထားတဲ့ ဓမၼပဒထဲမွာရွိတဲ့ စာပိုဒ္ နံပါတ္ (၁၂၂) သူကိုးကားၿပီးေတာ့ အဲဒီ ဓမၼပဒပါဠိေတာ္ကို ဘယ္လိုျမင္တုန္းဆိုေတာ့ The Law of Little Things တဲ့ - ေသးငယ္တဲ့အရာမ်ားရဲ့ နိယာမ။
★ မနက္ကေျပာသလို စိတ္ဖိစီးမွုက နည္းနည္းနဲ႔ သူကအမ်ားႀကီး ျဖစ္သြားတယ္။ အခုဟာလည္းပဲ ေပ်ာ္ရႊင္မွုဟာ နည္းနည္းနဲ႔ေလး အမ်ားႀကီးျဖစ္သြားတယ္။ ေသးငယ္တဲ့အရာေတြ အားရွိတယ္။ မိေထြးေတာ္ေဂၚတမီ ၀တၳဳ မနက္က ဘုန္းဘုန္း ေျပာသလို။
★ အဲဒီအေၾကာင္း မ်ားမ်ားေတြးရင္ ဥပမာ လူသားေတြက ဘာေကာင္းတာတုန္း၊ ဘာေတာ္တာတုန္းဆို ေကာင္းတဲ့အေတြ႕အၾကဳံကို ဖန္တီးတဲ့ေနရာမွာ ဟင္းေကာင္းေအာင္ ခ်က္မယ္၊ အဝတ္စားေကာင္းေကာင္း ခ်ဳပ္ဝတ္မယ္၊ အရမ္းလွတဲ့ေနရာမွာ selfie ရိုက္ၿပီးေတာ့ Facebook ေပၚတင္တယ္။ အဲဒါေတာ္တာ။
★ ဒါေပမဲ့ အဲဒီေကာင္းတဲ့ အေတြ႕အၾကဳံေတြကို စိတ္ထဲမွာ တည္ျမဲေအာင္ လုပ္တာေတာ့ ျမန္တယ္တဲ့။ သူအသုံးျပဳတဲ့စကား -
We are very good at learning from bad things and very bad learning from good things.
★ ေကာင္းတဲ့အရာအေၾကာင္း ေလ့လာတဲ့ေနရာမွာေတာ့ ည့ံတယ္တဲ့။ ညံ့တဲ့အရာ ေလ့လာတဲ့ေနရာမွာက်ေတာ့ ေတာ္တယ္တဲ့။ သူစကားလုံးကို ေျပာင္းျပန္သုံးၿပီးေတာ့ ကဗ်ာဆန္ဆန္ သူေျပာလိ္မ္မယ္။
★ အဲဒီထဲမွာ သူေျပာတဲ့နည္းက Heal - ကုစားတာ။ ဒဏ္ရာကို ကုစားတာ၊ အျပင္ဒဏ္ရာ အတြင္းဒဏ္ရာ ကုစားတာ။
H - have a good experience
E - Enrich
A - Absorb
L - Link
Have a good experience - ေကာင္းတဲ့အေတြ႕အၾကဳံ ဖန္တီးပါ၊ ရွာပါ။
ၿပီးရင္ Enriching - အဲဒီအေၾကာင္းကို ခဏခဏေတြးပါ။
Absorbing - မသိစိတ္ထဲေရာက္ေအာင္ အခ်ိန္ေပးပါ။
Linking - အဲဒီလိုစိတ္ထဲမွာ ေကာင္းတာေတြ အမ်ားႀကီးေရာက္လာၿပီဆိုရင္ ပီတိေတြ အမ်ားႀကီး ေရာက္လာၿပီဆိုရင္ အဲဒီေကာင္းတဲ့ဟာေတြနဲ႔ ကိုယ့္ရဲ့ဘဝထဲမွာ မေကာင္းတဲ့အရာေတြႏွိုင္းယွဥ္ၿပီးေတာ့ ၾကည့္ပါ။ မေကာင္းတဲ့အရာေတြရဲ့ effect က သူ႔ဟာသူ နည္းသြားလိမ့္မယ္။ ဒါ မုဒိတာဦးေႏွာက္ကို ဖန္တီးဖို့အတြက္။
★ သူေျပာတာ အႀကီးအေသးအေနနဲ႔ဆိုရင္ ဥပမာ ဘုန္းဘုန္းတို့ အခု ဇန္နဝါရီလ ၄ရက္ေန႔က ႏွစ္သက္ကူး၊ ႏွစ္တခါသစ္တဲ့အခါက်မွ ႏွစ္သစ္တစ္ခါေရာက္လာတဲ့အခါက်မွ လူေတြက ေပ်ာ္ၾကရႊင္ၾက အဲဒီလိုျဖစ္တယ္ဆိုရင္ ဒါ ေပ်ာ္ရႊင္စရာ အႀကီးႀကီးေရာက္လာတဲ့အခါက်မွ ကိုယ္ကကိုယ္ေပ်ာ္ရႊင္တယ္။
★ သူ႔ထက္ငယ္တာ ဂ႐ုစိုက္ၿပီးေတာ့ ေပ်ာ္ရႊင္တယ္ဆိုရင္ ဥပမာ ႏွစ္ထက္ငယ္တာ လ၊ လအသစ္တခါေရာက္လာတိုင္း ကိုယ္ေပ်ာ္ရႊင္တယ္ဆိုရင္ ၁၂ႀကိမ္ေပ်ာ္တယ္။
★ ႏွစ္ဆိုရင္ ရက္ေပါင္း ၃၆၅ရက္ၾကာမွ တခါေပ်ာ္နိုင္တယ္။ သူ႔ထက္ ေသးငယ္တဲ့အရာေတြကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ေပ်ာ္ရႊင္နိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ရက္ေပါင္း ၃၆၅ရက္ထဲမွာ ၁၂ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္တယ္။
★ အဲဒီထက္ပိုၿပီးေတာ့ ေသးတဲ့ အရာကို ေသးငယ္တဲ့ experience ေလး positive experience အဲဒါေလးကို ျမင္ေအာင္ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ေပ်ာ္ရႊင္နိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ လထက္ေသးတာက ရက္သတၱပတ္ဆိုရင္ တစ္လကို ေလးႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္တယ္။ ေလးဆျဖစ္သြားတယ္။
★ တစ္ႏွစ္ကို ၁၂ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္တာကေန တစ္ႏွစ္ကို အႀကိမ္ေပါင္း ၄၈ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္တယ္။ သူ႔ထက္ငယ္တာက ရက္ ၃၆၅။ ဒါေၾကာင့္ ေသးငယ္တဲ့အရာေလးေတြကို အထင္မေသးနဲ႔။
★ “ဥဒဗိႏၵဳ နိပါေတန၊ ဥဒကုေမၻာပိ ပူရတိ” တစ္စက္စက္စီ က်လာတဲ့ေရ အိုးႀကီးကို ျပည့္ေစတယ္။ တစ္ရက္ဆိုတဲ့ဟာက်ေတာ့ ရက္ေပါင္း ၃၆၅ တစ္ေန႔ကို တစ္ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္ရင္ ဒီေရွ႕ကဦးေႏွာက္က အားေကာင္းသြားတယ္ တစ္ေန႔ကို တစ္ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္ရင္။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
ေက်းဇူးေတာ္ရွင္ေအာက္စဖို့ဒ္ဆရာေတာ္
ပါေမာကၡ ေဒါက္တာအရွင္ဓမၼသာမိ
🙏🙏🙏
(၄.၁.၂၀၂၀) ရန္ကုန္နည္းပညာတကၠသိုလ္တြင္ က်င္းပခဲ့ေသာ တရားသင္တန္း (ပထမေန႔- တတိယအခ်ိန္) တြင္ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာ “မုဒိတာ ဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာ တိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း – Building A Joyous Nation with A Happy Brain” တရားေတာ္မွ ေရးသားပူေဇာ္ပါသည္။
မုဒိတာဦးေႏွာက္ အားေကာင္းဖို့ဆိုတာ
ကိုယ့္လက္ထဲမွာပဲ ရွိတယ္
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
မုဒိတာဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာတိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း
(တတိယပိုင္း) - အပိုင္း(၆)
★ “ဥဒဗိႏၵဳ နိပါေတန၊ ဥဒကုေမၻာပိ ပူရတိ” တစ္စက္စက္စီ က်လာတဲ့ေရ အိုးႀကီးကို ျပည့္ေစတယ္။ တစ္ရက္ဆိုတဲ့ဟာက်ေတာ့ ရက္ေပါင္း ၃၆၅ တစ္ေန႔ကို တစ္ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္ရင္ ဒီေရွ႕ကဦးေႏွာက္က အားေကာင္းသြားတယ္ တစ္ေန႔ကို တစ္ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္ရင္။
★ အဲဒီထက္ ေသးငယ္တဲ့အရာေလးေတြကို ျမင္တဲ့ပုဂၢိဳလ္က်ေတာ့ ဥပမာ ေရေသာက္ခ်င္တဲ့အခါ ေရပုလင္းအနားမွာရွိတယ္။ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ ေရတြင္းလည္း မတူးတတ္ဘူး။ ေရေတြကို သြယ္တဲ့ေနရာမွာလည္း ကိုယ္ကိုယ္တိုင္က အလုပ္လုပ္ၿပီးေတာ့ ဒီထဲမွာ တိုက္ရိုက္ contribute လုပ္တာ မပါေသးဘူး။
★ ဒါေပမဲ့ ဒီေရ ကိုယ္လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ကုန္က်မွုနည္းနည္းနဲ႔ ဒီေရက ကိုယ္လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ရွိေနတယ္။ ဒါက ေပ်ာ္ရႊင္မွုကို လၽွပ္တျပတ္ေတြးတတ္လို့ျမင္တာ။ အဲဒီထက္ ပိုၿပီးေတာ့ ေတြးတတ္ရင္ ဒီေရသန႔္ဗူး ကိုယ့္ေရွ႕မွာေရာက္ေအာင္ ရင္းႏွီးျမႇုပ္ႏွံတဲ့လူေတြ ရွိတယ္။
★ ေရဘက္ဆိုင္ရာ အင္ဂ်င္နီယာေတြရွိတယ္၊ စက္႐ုံလုပ္တဲ့လူေတြ ရွိတယ္။ နည္းပညာကို လုပ္ထားတဲ့လူေတြရွိတယ္။ အဲဒီလူေတြဆီကို စိတ္ေရာက္သြားရင္ တစ္မိနစ္ေလာက္ပဲ ၾကာတယ္။ အဲဒီ တစ္မိနစ္အတြင္းမွာ ဒီေရကို ေသာက္ရတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို့လို့ ရရွိတဲ့ေပ်ာ္ရႊင္မွုက အမ်ားႀကီႀကီးသြားတယ္။
★ ဘာျဖစ္လို့တုန္း ကိုယ့္ရဲ့ေအာင္ျမင္မွုတင္ မကေတာ့ဘူး၊ ကိုယ့္ရဲ့လုပ္အားေတြ ကိုယ္က ဂုဏ္ယူသလို၊ တျခားသူအမ်ားရဲ့ လုပ္အားကိုလည္း ကိုယ္က ဂုဏ္ယူတယ္။ ဘုန္းဘုန္း ဒီေန႔ ဒီဟာေတြ ရွင္းျပနိုင္ေအာင္ဆိုရင္ ၾကည့္ စားပြဲေပၚမွာ စာအုပ္ေတြအမ်ားႀကီး။
★ အဲဒီဆရာေတြ တခ်ိဳ့စာအုပ္ေတြက articles သုံးဆယ္ေက်ာ္တယ္။ တစ္ခုတစ္ခုကို တစ္ခါဆိုရင္ တခ်ိဳ့ဟာေတြဆိုရင္ ပါေမာကၡႏွစ္ေယာက္ေလာက္ေရးတယ္။ အဲဒီ ပါေမာကၡႀကီးေတြ ပါေမာကၡျဖစ္သည္အထိဆိုရင္ သူတို့ အၾကာႀကီးစာသင္ရတာ၊ ေလ့လာရတာ။
★ သူ႔ကို လူေတြအမ်ားႀကီးက ေထာက္ပ့ံၿပီးေတာ့မွ သူက အဲဒီကိုေရာက္တယ္။ သူကလည္း တကယ့္ကို ႀကိဳးစားတာ။ အဲဒါေၾကာင့္ ဒီစာအုပ္ေလးေတြ ကိုယ့္နားမွာ ရွိေနတဲ့အခါက်ေတာ့ ကိုယ့္အက်ိဳးေက်းဇူးကို လိုလားတဲ့ ပညာရွိေတြက အျမဲတမ္း ကိုယ့္ကိုေစာင့္ေရွာက္တယ္လို့ စိတ္ထဲမွာ ေႏြးေထြးတယ္။ သြားၿပီးေတာ့ link လုပ္လိုက္တာကိုး။
★ အဲဒီလို စိတ္ကိုေလ့က်င့္ထားတယ္ဆိုရင္ေတာ့တဲ့ တစ္ႏွစ္ကို ရက္သုံးရာနဲ႔ေျခာက္ဆယ့္ငါး ရွိတယ္၊ အႀကိမ္ေပါင္း ၃၆၅ ၀မ္းသာတဲ့ပုဂၢိဳလ္က တစ္ႏွစ္မွာ New year တစ္ရက္ပဲ ၀မ္းသာတဲ့ပုဂၢိဳလ္ရဲ့ ဦးေႏွာက္နဲ႔ဆိုရင္ အဆေပါင္း ဘယ္ေလာက္ကြာတုန္း၊ ၃၆၅ဆ ေပ်ာ္ရႊင္နိုင္စြမ္း၊ ဦးေႏွာက္ရဲ့ size ကြာတယ္။
★ ဒါက တစ္ေန႔ကို တစ္ႀကိမ္ပဲ ေျပာတယ္။ တစ္ကယ္လို့ တစ္နာရီကို တစ္ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ အမ်ားႀကီးျဖစ္သြားၿပီ။ အခုဟာက နာရီနဲ႔ေျပာတာေလ။ time နဲ႔ ေျပာတာ။ time နဲ႔ မေျပာဘဲနဲ႔ social connection နဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ခုနတုန္းက ေရအေၾကာင္းေျပာတယ္။
★ အခု ဒီမွာ ပန္းေလးေတြ လွလွေလးေတြ လုပ္ထားတာ။ ဒီမွာ ပန္းလာထိုးတဲ့ ဆရာမေတြက ကိုယ္တိုင္စိုက္ထားတာ မဟုတ္ဘူး။ သူမ်ားစိုက္ထားတဲ့ ပန္းကို သူတို့က မေန႔ညက ဘုန္းဘုန္းၾကားတယ္ မနက္၁နာရီခြဲထိ ပန္းထိုးတယ္။
★ ပန္းထိုးတယ္ဆိုေတာ့ ထိုးတတ္တဲ့ပညာရယ္၊ ဒီပန္းေတြကို ၀ယ္ၿပီးေတာ့ ေငြကုန္ေၾကးက်ဝယ္ၿပီးေတာ့ ယူလာၿပီးေတာ့ ထိုးတာေလ၊ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ျပန္ေတြးရင္ မုဒိတာျဖစ္စရာ။
★ ကိုယ့္ရဲ့မုဒိတာ ပိုၿပီးေတာ့ ႀကီးေအာင္ဆိုရင္ ပန္းစိုက္တဲ့လူေတြလည္း သတိရရမယ္၊ ဂ႐ုစိုက္ရမယ္။ သူ႔ကိုလည္း သြားၿပီးေတာ့ သတိရ။ အဲဒီပန္းကို စိုက္ၿပီးေတာ့ ေန႔တိုင္းေန႔တိုင္း ေရေလာင္းတာေလ၊ ဘယ္သူပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီပန္းကို လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ လာဝယ္သြားရင္ စိတ္ခ်မ္းသာပါေစ အဲဒီစိတ္နဲ႔။
★ ကိုယ့္ကိုသိၿပီးေတာ့ ကိုယ့္အတြက္ လုပ္ထားတာလည္း မဟုတ္ဘူး။ သူ႔ဝမ္းစာအတြက္ လုပ္ထားတာ ဟုတ္တာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ပန္းကို လွလွပပလုပ္တယ္ဆိုေတာ့ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ျဖစ္တယ္။ စိတ္ေကာင္းနဲ႔ လုပ္တာ။ အဲဒီပန္းက ဒီကိုေရာက္လာေအာင္ ပန္းက ဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးေတာင္ရွိတုန္းဆို ပန္းေတြ အမ်ိဳးစုံပဲ။
★ တစ္မ်ိဳးတစ္မ်ိဳးကို ေျမဘယ္ေလာက္ေလာက္လိုမွာတုန္း ေျမအမ်ားႀကီးလိုမွာ။ အမ်ိဳးေပါင္း မ်ားတာကိုး။ အဲဒီပန္းေတြ ဒီထဲမွာ လာေရာင္းတာ စိုက္တဲ့လူကိုယ္တိုင္ လာေရာင္းတာလည္း ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မယ္။ ၾကားထဲက ကုန္သည္ေတြက သြားဝယ္ၿပီးေတာ့ လာေရာင္းတာလည္း ျဖစ္ရင္ျဖစ္မယ္။ အဲဒါက် သူတို့ရဲကအခန္းက႑ပါ ပါလိမ့္မယ္။
★ ၿခံထဲကေနၿပီးေတာ့ ရန္ကုန္ၿမိဳ့ထဲေရာက္ေအာင္ ဒီပန္းေတြကို သယ္လာတဲ့ စက္ေတြလည္းရွိတယ္၊ Mechaninal အင္ဂ်င္နီယာေတြ အခန္းက႑ရွိေသးတယ္။ Investors ေတြ share-holders ေတြ အခန္းက႑ရွိမယ္။
★ လူတိုင္းလူတိုင္းက ကိုယ္ဒီေနရာကိုေရာက္ေအာင္ လမ္းေလၽွာက္လာေအာင္ လမ္းေတြခင္းေပးတယ္ တံတားေတြခင္းေပးတယ္။ အဲလိုစိတ္ထဲမွာ ခံစားရတယ္။ အဲဒီလိုလုပ္ရင္ ဒီပန္းရဲ့တန္ဖိုးက အဆေပါင္းမေျမာက္ျမားစြာ တက္သြားတယ္။ ရက္ေပါင္း ၃၆၅ရက္ထိ ေစာင့္ဖို့မလိုေတာ့ဘူး ဒီမွာတင္ အဆေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာ။
★ အဲဒီလို Emotion ရဲ့ အခန္းက႑ကို ၾကည့္လိုက္တဲ့အခါမွာ ကိုယ့္ရဲ့ emotion က ဘယ္ေနရာမွာ သူက boundary ေတြ ျဖစ္္တတ္တုန္း၊ တံတိုင္းေတြျခားတတ္တုန္းဆိုရင္ ကိုယ္နဲ႔ရင္းႏွီးတဲ့လူ၊ ပန္းထိုးတဲ့အခါက်မွ ကိုယ္က ၀မ္းသာနိုင္တယ္ဆိုရင္ အဲဒါ ပန္းထိုးတဲ့လူနဲ႔ မသိရင္ ကိုယ့္ဝမ္းသာနိုင္တဲ့အစြမ္းက ပီတိျဖစ္နိုင္တဲ့အစြမ္းက ေသးသြားမယ္။
★ ကိုယ္နဲ႔ မတည့္တဲ့လူ ပန္းထိုးတာေတာင္မွ အဲဒီအလွကို ျမင္နိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကိုယ့္ရဲ့ ၀မ္းသာနိုင္စြမ္းက အရမ္းကို ႀကီးမားသြားၿပီ။
🔺ဒါေၾကာင့္ မုဒိတာဦးေႏွာက္က တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ size ခ်င္း မတူဘူးတဲ့။ ဒါေပမဲ့ ဒီမုဒိတာ ဦးေႏွာက္က ဘယ္ေလာက္ႀကီးတယ္ဆိုတာ ကိုယ့္လက္ထဲမွာ ရွိတယ္။ It is all in your hands. ကိုယ့္လက္ထဲမွာရွိတယ္။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
ေက်းဇူးေတာ္ရွင္ေအာက္စဖို့ဒ္ဆရာေတာ္
ပါေမာကၡ ေဒါက္တာအရွင္ဓမၼသာမိ
🙏🙏🙏
(၄.၁.၂၀၂၀) ရန္ကုန္နည္းပညာတကၠသိုလ္တြင္ က်င္းပခဲ့ေသာ တရားသင္တန္း (ပထမေန႔- တတိယအခ်ိန္) တြင္ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာ “မုဒိတာ ဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာ တိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း – Building A Joyous Nation with A Happy Brain” တရားေတာ္မွ ေရးသားပူေဇာ္ပါသည္။
စိတ္ေကာင္းထားတတ္မွ ေပ်ာ္ရႊင္တယ္
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
မုဒိတာဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာတိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း - (တတိယပိုင္း) - အပိုင္း(၇)
★ ဘုန္းဘုန္းက စာအုပ္တစ္အုပ္ကို ၾကည့္တယ္ဆိုရင္ ဒီစာအုပ္ထဲမွာ Hardwiring Happines, သူကိုးကားတဲ့အထဲမွာ အေစာဆုံးကေတာ့ ႏွစ္ေပါင္း ၂၆၀၀ က ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကို ကိုးကားထားတယ္။ ဒီေရွ႕ဆုံးမွာ ကိုးကားထားတယ္။
★ အဲဒီေနာက္ ဒီေနာက္မွာလည္းတခါ သူကိုကားထားတဲ့ videography က စာမ်က္ႏွာ ၁၅မ်က္ႏွာေလာက္ရွိတယ္။ အဲဒီဆရာႀကီးေတြရဲ့ ဗဟုသုတကို မွီျငမ္းၿပီးေတာ့ သူ ဒီဟာေတြကို develope လုပ္ထားတာ။
The New Brain Science of Contentment, Calm, and Confidence.
★ ဒီလိုလုပ္ထားတယ္ဆိုရင္ေတာ့ Happiness ကိုယ့္ရဲ့ဦးေႏွာက္ထဲမွာ မုဒိတာက Hardwire လုပ္ထားတာ။ အေသခ်ည္ထားတာ။ ႀကိဳးေသးေသးေလးနဲ႔ ခ်ည္ထားတာေပါ့ေနာ္။ အေသခ်ည္ထားတာ က်က်နနခ်ည္ထားတာ။ အဲဒီလို မုဒိတာ ဦးေႏွာက္နဲ႔ ေရတစ္ခြက္ေသာက္ရင္ အဲဒီေရ မုဒိတာစိတ္ ပိုၿပီးေတာ့ျဖစ္နိုင္တယ္။
★ ခႏၶာကိုယ္ ပိုၿပီးေတာ့ က်န္းမာေစတယ္။ Oxytocin သူက အဲဒီ ေဟာ္မုန္းထုတ္ေပးတာကိုး။ ဒိုဖာမင္ (dopamine) အဲဒီ ေဟာ္မုန္း ထုတ္ေပးတာကိုး။ တစ္ျခားလူတစ္ေယာက္ ေရဆာလို့ သူေရေသာက္တာၾကည့္ၿပီးေတာ့ ကိုယ္က မုဒိတာျဖစ္ေနတာေပါ့။
★ ခႏၶာကိုယ္က လိုအပ္တဲ့ေရကို လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ သူ ဒီေရေတြေသာက္နိုင္တယ္။ ကိုယ့္ပိုက္ဆံေတာင္ မကုန္ရဘူး။ ဒီမွာ မုဒိတာတရား အလိုလိုေနရင္းျဖစ္တာ။ မုဒိတာ ဦးေႏွာက္က အလိုလိုေနရင္းနဲ႔ အားေကာင္းတယ္။ ဒါ စိတ္ထားတတ္တယ္။ ဒါ စိတ္ေကာင္းထားတတ္တယ္။
★ အဲဒီလိုမဟုတ္ရင္ အဲဒီလိုမလုပ္ရင္ စိတ္က ဒီတိုင္းမေနပါဘူး၊ အလိုလိုေနရင္းနဲ႔ ေအာင္ျမင္တဲ့လူေတြကို အျမင္ကတ္တယ္။ ဒီလူက အခုမွ ဒီလို။ အဲဒါမ်ိဳးေပါ့။
★ ဘာျဖစ္လို့ အဲဒီလိုလုပ္တာတုန္း။ Because you feels threaten. သူတို့ေအာင္ျမင္မွုက ကိုယ့္ကိုလာၿပီးေတာ့ ၿခိမ္းေျခာက္ေနတယ္လို့ စိတ္ထဲမွာ ခံစားရလို့၊ ေၾကာက္စိတ္ျဖစ္ေနလို့။
★ အဲဒါကို “ဣႆာမစၧိရိယ” လို့ေခၚတယ္။ သူတို့က အဘိဓမၼာထဲမွာ ဒီ Buddhist Psychology ထဲမွာ ေဒါသရဲ့အုပ္စုထဲမွာပါတယ္။ Destructive ျဖစ္တဲ့ အုပ္စုထဲမွာ ပါတယ္။ မုဒိတာဦးေႏွာက္ရွိသမၽွ ေကာင္းတဲ့ဦးေႏွာက္ေတြ ကို destroy လုပ္တယ္တဲ့ ဣႆာမစၧိရိယ က။
★ ဟင္းေကာင္းေရွ႕မွာရွိရဲ့နဲ႔ ဟင္းေကာင္းအရသာ မျမင္နိုင္ဘူး။ အရမ္းေစ်းႀကီးတဲ့ အဝတ္အစားဝတ္ထားလည္း စိတ္ထဲမွာ ေပ်ာ္ရႊင္မွု မရွိဘူး။ လုံျခဳံတယ္လို့ မခံစားရဘူး။ ဘာျဖစ္လို့ အဲဒီ Emotional burden ေတြျဖစ္ေနတာတုန္းဆိုေတာ့ မုဒိတာ ဦးေႏွာက္ မရွိလို့တဲ့။
★ မုဒိတာဦးေႏွာက္ မရွိလို့ သြားၿပီးေတာ့ ဟားမတိုက္နဲ႔။ ငါတို့က မုဒိတာဦးေႏွာက္ရွိတယ္၊ သူတို့က မုဒိတာဦးေႏွာက္မရွိဘူး ဆိုၿပီးေတာ့ အဲဒီလို သြားမျမင္နဲ႔။ မုဒိတာ ဦးေႏွာက္မရွိေသးတဲ့လူေတြကို က႐ုဏာထားရမယ္။
★ အဲဒီလိုလုပ္တဲ့အခါက်မွ ကိုယ့္ရဲ့မုဒိတာဦးေႏွာက္က ေနာက္ဆုတ္မသြားဘူး။ ေသးမသြားဘူး။ တျခားလူေတြ မေပ်ာ္နိုင္တာကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ကိုယ္က ၀မ္းသာရင္ ကိုယ့္ေပ်ာ္ရႊင္မွုလည္း အလိုအေလ်ာက္ ေပ်ာက္သြားတယ္။
★ ဒါေၾကာင့္ ေပ်ာ္ရႊင္မွုဆိုတာ စိတ္ေကာင္းေပၚမွာ မူတည္တယ္။ စိတ္ေကာင္းထားတတ္မွ ေပ်ာ္ရႊင္တယ္။ စိတ္ေကာင္းထားတယ္ဆိုတဲ့ ပါဠိစကားကို “ေယာနိေသာမနသိကာရ” လို့ေခၚတယ္။ ေယာနိေသာမနသိကာရ စိတ္ထားတတ္တာ။
★ အဲဒီစိ္တ္ထားတယ္ဆိုတဲ့ ေယာနိေသာမနသိကာရ မပါဘဲနဲ႔ ဘာကုသိုလ္မွ မျဖစ္ဘူးတဲ့။ ျမတ္စြာဘုရားတိုက္ရိုက္ မိန႔္တဲ့စကား။
★ ဒါေၾကာင့္ ဒီဗီဒီယိုေလးၾကည့္မယ္။
https://youtu.be/jpuDyGgIeh0
Hardwiring happiness: Dr. Rick Hanson at TEDxMarin 2013
ေနာက္ဆုံးမွာ ဗုဒၶမိန႔္ ဓမၼပဒဂါထာကို ကိုးကားသြားတယ္။
Do not think lightly of good, saying, it will not come to me. Drop by drop is the water pot filled.
Likewise, the wise one, gathering it little by little, fills oneself with good.
ဓမၼပဒ ဂါထာ ၁၂၂။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
ေက်းဇူးေတာ္ရွင္ေအာက္စဖို့ဒ္ဆရာေတာ္
ပါေမာကၡ ေဒါက္တာအရွင္ဓမၼသာမိ
🙏🙏🙏
(၄.၁.၂၀၂၀) ရန္ကုန္နည္းပညာတကၠသိုလ္တြင္ က်င္းပခဲ့ေသာ တရားသင္တန္း (ပထမေန႔- တတိယအခ်ိန္) တြင္ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာ “မုဒိတာ ဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာ တိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း – Building A Joyous Nation with A Happy Brain” တရားေတာ္မွ ေရးသားပူေဇာ္ပါသည္။
သူမ်ားႀကီးပြားတာကိုၾကည့္ၿပီးေတာ့
ေၾကာက္စိတ္မျဖစ္ဘူး
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
မုဒိတာဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာတိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း - (တတိယပိုင္း) - အပိုင္း(၄)
★ ဒိန္းမတ္နိုင္ငံမွာ ကေလးေတြကို အတန္းေက်ာင္းမွာ stress သိပ္မ်ားေအာင္ မလုပ္ဖူး။ မလုပ္႐ုံတင္မကဘူး ျပႆနာနဲ႔ ေတြ႕တဲ့အခါမွာ resilience - စိတ္ဓါတ္ႀကံ့ခိုင္မွု ရွိေအာင္ ၆ႏွစ္သားကေန ၁၆ႏွစ္သားထိ တစ္ပတ္ကိုတစ္ခါ ျပႆနာအေၾကာင္းေဆြးေႏြးၾကတယ္၊ေက်ာင္းမွာ ပုံမွန္ အဲလိုေဆြးေႏြးၾကတယ္။
★ အိမ္မွာလည္း အဲဒီအက်င့္ေကါင္းနဲ႔ အဲလိုေဆြးေႏြးတယ္။ အဲဒီလို ေဆြးေႏြးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို့လို့ ျပႆနာအေၾကာင္း ေဆြးေႏြးၿပီဆိုရင္ သူတို့ရဲ့ေက်ာင္းသားေတြက ဦေႏွာက္ထဲက ဒီ amygdala active မျဖစ္ဘူး။ ျပႆနာ အေၾကာင္း အႀကိတ္အနယ္ ေဆြးေႏြးလည္း Hippocampus ပဲ active ျဖစ္ေနတုန္းရွိေသးတယ္။
★ အဲဒါေၾကာင့္ ပညာေရးမွာ သူမ်ားက ၂ႏွစ္သင္ရမယ့္ဟာ သူတို့က ၁ႏွစ္နဲ႔ရခ်င္ရမယ္ အဲဒီလိုလူမ်ိဳးေတြက၊ သူမ်ား ၃ႏွစ္ေလာက္သင္ရတဲ့ဟာ သူတို့ ၁ႏွစ္နဲ႔ရခ်င္ရမယ္။ EQ နဲ႔ IQ ႏွစ္ခု ဆက္စပ္ၿပီး အလုပ္လုပ္ပုံေလးကို ေျပာပါတယ္။
★ အခု ဦးေႏွာက္ထဲက Hippocampus အားေကာင္းေအာင္၊ ACC အားေကာင္းေအာင္ဆိုရင္ အခု ဘုန္းဘုန္းတို့ ေကာင္းတာေတြကို ျပန္ေတြးၿပီးေတာ့ မုဒိတာျဖစ္တယ္ဆိုတာ စိတ္ထဲမွာ ဂုဏ္ယူစရာရွိတာကို ဂုဏ္ယူရင္ စိတ္က အဲဒီလို ေပ်ာ္ေနရင္ စိတ္ထဲမွာ အလိုလိုေနရင္းနဲ႔ လုံျခဳံတယ္လို့ ခံစားရတယ္၊ secure ျဖစ္တယ္။
★ ကိုယ့္ရဲ့စိတ္ထဲမွာ secure ျဖစ္တဲ့လူက တျခားလူေတြကို ေျပာင္ေလွာင္တာေတြ၊ အထင္ေသးတာေတြ၊ အက်ိဳးမဲ့ေအာင္ လုပ္တာေတြ၊ မလုပ္ေတာ့ဘူး။ ဘာျဖစ္လို့တုန္းဆိုေတာ့ သူ႔ကိုယ္၌ကကိုယ္က အလိုုလိုေနရင္း ေပ်ာ္ရႊင္ေနလို့။
★ စိတ္ထဲမွာ ပူေလာင္ေနတဲ့လူ၊ ပူေလာင္ေနမွန္းလည္း မသိတဲ့လူ၊ emotional turmoil ဆိုတာ စိတ္ခံစားမွုပိုင္းဆိုင္ရာမွာ ေယာက္ယက္ခတ္ေနတဲ့ လူေတြကမွ သူမ်ားကိုဒုကၡေပးတာ။
★ အဲဒီလူေတြ လူႀကီးေတြျဖစ္သြားရင္ သူတို့က emotional stability - စိတ္ခံစားမွုတည္ၿငိမ္ျခင္း မရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ တျခားလူေတြ၊ သူနဲ႔အတူ အလုပ္လုပ္တဲ့လူေတြကို ဒုကၡေပးတယ္။
★ ဒုကၡေပးခ်င္လို့ ဒုကၡေပးတာ မဟုတ္ဘူး။ စိတ္ပုတ္လို့ ဒုကၡေပးေနတာ မဟုတ္ဘူး။ Stress ကို မကိုင္တြယ္တတ္တာနဲ႔ စၿပီးေတာ့ ဦးေႏွာက္က ေျပာင္းသြားတာ။
So we need to change our brain.
ဦးေႏွာက္ကိုေျပာင္းရမယ္။
ဦးေႏွာက္ကို ေျပာင္းဖို့အတြက္ ဘာလိုတုန္း။
You need to change our emotions.
★ Emotion ကို positive emotion ျဖစ္ေအာင္လုပ္ရမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၿပီးခဲ့တဲ့ ႏွစ္(၂၀)ေလာက္ကစၿပီးေတာ့ ဟားဗဒ္ကေနစလုပ္လိုက္တဲ့ Positive pyschology အခု ေနရာတိုင္းလုပ္တယ္။ Positive ျဖစ္တဲ့ value ေတြကို အားေပးတာ၊ preserve လုပ္တာေပ့ါ။
★ ေက်းဇူးတရားသိတာတို့၊ ေကာင္းတာေတြ ေတြးၿပီးေတာ့ စိတ္ထဲမွာ ပီတိျဖစ္တာတို့ အထူးသျဖင့္ တျခားလူေတြရဲ့ ေကာင္းကြက္ကို ျဖစ္နိုင္ရင္ အခက္ဆုံးကေတာ့ ကိုယ့္နဲ႔ မတည့္တဲ့လူ ကိုယ့္နဲ႔ ဘာမွ အက်ိဳးစီးပြား မဆက္စပ္တဲ့လူ အဲဒီလူရဲ့ေကာင္းကြက္ကို ျမင္နိုင္တယ္ဆိုရင္ ဒီလူရဲ့ဦးေႏွာက္က ဒီေရွ႕က ဦးေႏွာက္က အရမ္းအားေကာင္းသြားၿပီ။
★ သူမ်ားက သူ႔ကို ဘာမွ မဟုတ္တာေလးနဲ႔ လာၿပီးေတာ့ jealous ျဖစ္ရင္၊ ကိုယ့္ကို လာၿပီးေတာ့ေဝဖန္တယ္ဆိုရင္ မတုန္လွုပ္ေတာ့ဘူး။
★ ဘာျဖစ္လို့တုန္းဆိုေတာ့ သူရဲ့ amygdala က မႀကီးဘူး။ ဒီ amygdala က ႀကီးတဲ့အခါက်မွ ဒီေႏွာက္က ႀကီးတဲ့အခါက်မွ သူက နည္းနည္းေလး အေျပာခံရတာနဲ႔ ေဆြ႕ေဆြ႕ခုန္ုခုန္ျဖစ္ေနတာ။
★ ဒါေၾကာင့္ မုဒိတာဦးေႏွာက္လို့ ဘုန္းဘုန္းေျပာတာက ACC နဲ႔ Hippocampus ဒါေရွ႕ဦးေႏွာက္။ ACC - A က Anterior, C က Cingulate, ေနာက္ထပ္ C က Cortex ။ Anterior Cingulate Cortex and Hippocampus အဲဒီႏွစ္ေနရာ အားေကာင္းတဲ့ဦးေႏွာက္က မုဒိတာဦးေႏွာက္။
★ မုဒိတာဦးေႏွာက္ရွိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္က တျခားလူေတြရဲ့ ေပ်ာ္ရႊင္မွုကိုၾကည့္ၿပီး အလိုလိုေနရင္း သူ႔စိတ္ထဲမွာ They don’t feel threaten. ေၾကာက္စိတ္မဝင္ဘူး။
★ သူမ်ားႀကီးပြားတာကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ေၾကာက္စိတ္ဝင္တယ္ဆိုတာ ကိုယ္ကိုယ္၌ကကိုယ္က ကိုယ့္ရဲ့ေအာင္ျမင္မွုကို ဂုဏ္မယူနိုင္လို့၊ ဂုဏ္မယူေသးလို့။
★ ကိုယ့္ေအာင္ျမင္မွုကို ဂုဏ္ယူတယ္ဆိုရင္၊ ၿပီးေတာ့ ကိုယ့္သူငယ္ခ်င္းေအာင္ျမင္မွုကိုလည္း ဂုဏ္ယူတယ္ဆိုရင္ ဒီလူ သူ႔စိတ္ထဲမွာ လုံလုံျခဳံျခဳံရွိတယ္။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
ေက်းဇူးေတာ္ရွင္ေအာက္စဖို့ဒ္ဆရာေတာ္
ပါေမာကၡ ေဒါက္တာအရွင္ဓမၼသာမိ
🙏🙏🙏
(၄.၁.၂၀၂၀) ရန္ကုန္နည္းပညာတကၠသိုလ္တြင္ က်င္းပခဲ့ေသာ တရားသင္တန္း (ပထမေန႔- တတိယအခ်ိန္) တြင္ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာ “မုဒိတာ ဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာ တိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း – Building A Joyous Nation with A Happy Brain” တရားေတာ္မွ ေရးသားပူေဇာ္ပါသည္။
မုဒိတာဦးေႏွာက္ ဖန္တီးဖို့အတြက္
ေသးငယ္တဲ့အရာေလးေတြကို အထင္မေသးနဲ႔
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
မုဒိတာဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာတိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း - (တတိယပိုင္း) - အပိုင္း(၅)
★ မုဒိတာဦးေႏွာက္ရွိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္က တျခားလူေတြရဲ့ ေပ်ာ္ရႊင္မွုကိုၾကည့္ၿပီး အလိုလိုေနရင္း သူ႔စိတ္ထဲမွာ They don’t feel threaten. ေၾကာက္စိတ္မဝင္ဘူး။ သူမ်ားႀကီးပြားတာကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ေၾကာက္စိတ္ဝင္တယ္ဆိုတာ ကိုယ္ ကိုယ္၌ကကိုယ္က ကိုယ့္ရဲ့ေအာင္ျမင္မွုကို ဂုဏ္မယူနိုင္လို့၊ ဂုဏ္မယူေသးလို့။
★ ကိုယ့္ေအာင္ျမင္မွုကို ဂုဏ္ယူတယ္ဆိုရင္ ကိုယ့္သူငယ္ခ်င္းေအာင္ျမင္မွုကို ဂုဏ္ယူတယ္ဆိုရင္ ဒီလူ သူ႔စိတ္ထဲမွာ လုံလုံျခဳံျခဳံရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘုန္းဘုန္းတို့ ဒီ exercise ေလးလုပ္မယ္။ Exercise ေလးမလုပ္ခင္မွာ video clip ေနာက္တစ္ခုၾကည့္မယ္။ ဒီေန႔အတြက္ ေနာက္ဆုံးတစ္ခု။
★ ဒီဟာကေတာ့ ဒီစာအုပ္ကို ေရးတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ Hardwiring Happiness ဆိုၿပီးေတာ့ ေရးတယ္။ ဒါ Buddha’s Brain ေရးတဲ့ ဆရာတစ္ဦးပါ။
★ ေကာင္းတာေတြကို မ်ားမ်ားေတြးပါတဲ့။ ေကာင္းတာကို မ်ားမ်ားေတြးရင္ ဦးေႏွာက္ထဲမွာရွိတဲ့ Negativity Bias လို့ေခၚတဲ့ မေကာင္းတာကိုပဲ သတိထားမိတဲ့စိတ္က ေျပာင္းလဲသြားလိမ့္တဲ့။ ေကာင္းတာေတြကို ခံစားရလိမ့္မယ္တဲ့။
★ သူ ဥပမာေလးနဲ႔ ျပလိမ့္မယ္။ သူ ဦးေႏွာက္ပုံစံေလး ဆြဲျပတယ္။ အဲဒီထဲမွာ အနီေရာင္အလုံးေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ အနီေရာင္အလုံးေတြက amygdala ၊ အစိမ္းေရာင္က Hippocampus နဲ႔ ACC ၊ ပထမဆုံး ေတြ႕ရမယ့္ဟာက်ေတာ့ အနီေရာင္အလုံးေတြ အမ်ားႀကီးရွိမယ္။ လူတိုင္းလူတိုင္းက စိုးရိမ္စိတ္ေတြ ေၾကာက္စိတ္ေတြမ်ားတယ္။
★ အဲဒီအနီေရာင္အလုံးေတြ နည္းနည္းသြားၿပီးေတာ့ အစိမ္းေရာင္အလုံးေတြ မ်ားသြားေအာင္ဆိုရင္ #မုဒိတာမ်ားမ်ား လုပ္ေပးရမယ္။
★ သူရဲ့ ဘဝကေန စၿပီးေတာ့ ေျပာပါတယ္။ သူရဲ့ဘဝကေတာ့ ငယ္ငယ္နဲ႔ အတန္းေက်ာ္တဲ့ စာေတာ္တဲ့လူဆိုေတာ့ေလ သူ႔ထက္ႀကီးတဲ့လူေတြက သူ႔ကိုေလွာင္ေျပာင္ၾကတယ္။
★ အားကစားလုပ္တယ္ဆိုရင္လည္း မေခၚဘူး။ တစ္ခုခုလုပ္တယ္ဆိုလည္း ေက်ာင္းမွာ သူ႔ကို အေဖာ္မလုပ္ခ်င္ဘူး။ အဲဒီလိုနဲ႔ သူက မေက်နပ္တဲ့စိတ္ေတြ အားငယ္တဲ့စိတ္ေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အိမ္မွာ ေႏြးေထြးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို့လို့ သူမ်ားေလာက္ေတာ့ မဆိုးဘူးေပါ့။
★ အဲဒါတကၠသိုလ္ ေရာက္သြားတဲ့အခါက်ေတာ့ တကၠသိုလ္ကလူေတြက ပိုၿပီးေတာ့ mature ျဖစ္တယ္ဆိုေတာ့ သူ႔ကို ေခၚၾကေျပာၾကတယ္တဲ့။ အဲလို ေခၚျပတဲ့အခါမွာ ေႏြးေထြးတဲ့စိတ္ေလးေတြ ျဖစ္လာတယ္၊ ေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္ ျဖစ္လာတယ္။ စိတ္ေျပာင္းသြားတယ္။
★ အမွန္က စိတ္ေျပာင္းသြားတာ မဟုတ္ဘူး။ စိတ္ေလာက္ပဲ ေျပာင္းသြားတာ မဟုတ္ဘူးတဲ့၊ သူ႔ ဦးေႏွာက္က ေျပာင္းသြားတယ္လို့ ႀကီးလာတဲ့အခါက်ေတာ့ Neuropsychologist ျဖစ္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ သူ အဲဒါေလး နားလည္တယ္တဲ့။
★ အဲလိုျဖစ္ေအာင္ဆို ဘယ္လိုလုပ္ရမွာတုန္းဆို ျမတ္စြာဘုရားေဟာထားတဲ့ ဓမၼပဒထဲမွာရွိတဲ့ စာပိုဒ္ နံပါတ္ (၁၂၂) သူကိုးကားၿပီးေတာ့ အဲဒီ ဓမၼပဒပါဠိေတာ္ကို ဘယ္လိုျမင္တုန္းဆိုေတာ့ The Law of Little Things တဲ့ - ေသးငယ္တဲ့အရာမ်ားရဲ့ နိယာမ။
★ မနက္ကေျပာသလို စိတ္ဖိစီးမွုက နည္းနည္းနဲ႔ သူကအမ်ားႀကီး ျဖစ္သြားတယ္။ အခုဟာလည္းပဲ ေပ်ာ္ရႊင္မွုဟာ နည္းနည္းနဲ႔ေလး အမ်ားႀကီးျဖစ္သြားတယ္။ ေသးငယ္တဲ့အရာေတြ အားရွိတယ္။ မိေထြးေတာ္ေဂၚတမီ ၀တၳဳ မနက္က ဘုန္းဘုန္း ေျပာသလို။
★ အဲဒီအေၾကာင္း မ်ားမ်ားေတြးရင္ ဥပမာ လူသားေတြက ဘာေကာင္းတာတုန္း၊ ဘာေတာ္တာတုန္းဆို ေကာင္းတဲ့အေတြ႕အၾကဳံကို ဖန္တီးတဲ့ေနရာမွာ ဟင္းေကာင္းေအာင္ ခ်က္မယ္၊ အဝတ္စားေကာင္းေကာင္း ခ်ဳပ္ဝတ္မယ္၊ အရမ္းလွတဲ့ေနရာမွာ selfie ရိုက္ၿပီးေတာ့ Facebook ေပၚတင္တယ္။ အဲဒါေတာ္တာ။
★ ဒါေပမဲ့ အဲဒီေကာင္းတဲ့ အေတြ႕အၾကဳံေတြကို စိတ္ထဲမွာ တည္ျမဲေအာင္ လုပ္တာေတာ့ ျမန္တယ္တဲ့။ သူအသုံးျပဳတဲ့စကား -
We are very good at learning from bad things and very bad learning from good things.
★ ေကာင္းတဲ့အရာအေၾကာင္း ေလ့လာတဲ့ေနရာမွာေတာ့ ည့ံတယ္တဲ့။ ညံ့တဲ့အရာ ေလ့လာတဲ့ေနရာမွာက်ေတာ့ ေတာ္တယ္တဲ့။ သူစကားလုံးကို ေျပာင္းျပန္သုံးၿပီးေတာ့ ကဗ်ာဆန္ဆန္ သူေျပာလိ္မ္မယ္။
★ အဲဒီထဲမွာ သူေျပာတဲ့နည္းက Heal - ကုစားတာ။ ဒဏ္ရာကို ကုစားတာ၊ အျပင္ဒဏ္ရာ အတြင္းဒဏ္ရာ ကုစားတာ။
H - have a good experience
E - Enrich
A - Absorb
L - Link
Have a good experience - ေကာင္းတဲ့အေတြ႕အၾကဳံ ဖန္တီးပါ၊ ရွာပါ။
ၿပီးရင္ Enriching - အဲဒီအေၾကာင္းကို ခဏခဏေတြးပါ။
Absorbing - မသိစိတ္ထဲေရာက္ေအာင္ အခ်ိန္ေပးပါ။
Linking - အဲဒီလိုစိတ္ထဲမွာ ေကာင္းတာေတြ အမ်ားႀကီးေရာက္လာၿပီဆိုရင္ ပီတိေတြ အမ်ားႀကီး ေရာက္လာၿပီဆိုရင္ အဲဒီေကာင္းတဲ့ဟာေတြနဲ႔ ကိုယ့္ရဲ့ဘဝထဲမွာ မေကာင္းတဲ့အရာေတြႏွိုင္းယွဥ္ၿပီးေတာ့ ၾကည့္ပါ။ မေကာင္းတဲ့အရာေတြရဲ့ effect က သူ႔ဟာသူ နည္းသြားလိမ့္မယ္။ ဒါ မုဒိတာဦးေႏွာက္ကို ဖန္တီးဖို့အတြက္။
★ သူေျပာတာ အႀကီးအေသးအေနနဲ႔ဆိုရင္ ဥပမာ ဘုန္းဘုန္းတို့ အခု ဇန္နဝါရီလ ၄ရက္ေန႔က ႏွစ္သက္ကူး၊ ႏွစ္တခါသစ္တဲ့အခါက်မွ ႏွစ္သစ္တစ္ခါေရာက္လာတဲ့အခါက်မွ လူေတြက ေပ်ာ္ၾကရႊင္ၾက အဲဒီလိုျဖစ္တယ္ဆိုရင္ ဒါ ေပ်ာ္ရႊင္စရာ အႀကီးႀကီးေရာက္လာတဲ့အခါက်မွ ကိုယ္ကကိုယ္ေပ်ာ္ရႊင္တယ္။
★ သူ႔ထက္ငယ္တာ ဂ႐ုစိုက္ၿပီးေတာ့ ေပ်ာ္ရႊင္တယ္ဆိုရင္ ဥပမာ ႏွစ္ထက္ငယ္တာ လ၊ လအသစ္တခါေရာက္လာတိုင္း ကိုယ္ေပ်ာ္ရႊင္တယ္ဆိုရင္ ၁၂ႀကိမ္ေပ်ာ္တယ္။
★ ႏွစ္ဆိုရင္ ရက္ေပါင္း ၃၆၅ရက္ၾကာမွ တခါေပ်ာ္နိုင္တယ္။ သူ႔ထက္ ေသးငယ္တဲ့အရာေတြကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ေပ်ာ္ရႊင္နိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ရက္ေပါင္း ၃၆၅ရက္ထဲမွာ ၁၂ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္တယ္။
★ အဲဒီထက္ပိုၿပီးေတာ့ ေသးတဲ့ အရာကို ေသးငယ္တဲ့ experience ေလး positive experience အဲဒါေလးကို ျမင္ေအာင္ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ေပ်ာ္ရႊင္နိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ လထက္ေသးတာက ရက္သတၱပတ္ဆိုရင္ တစ္လကို ေလးႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္တယ္။ ေလးဆျဖစ္သြားတယ္။
★ တစ္ႏွစ္ကို ၁၂ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္တာကေန တစ္ႏွစ္ကို အႀကိမ္ေပါင္း ၄၈ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္တယ္။ သူ႔ထက္ငယ္တာက ရက္ ၃၆၅။ ဒါေၾကာင့္ ေသးငယ္တဲ့အရာေလးေတြကို အထင္မေသးနဲ႔။
★ “ဥဒဗိႏၵဳ နိပါေတန၊ ဥဒကုေမၻာပိ ပူရတိ” တစ္စက္စက္စီ က်လာတဲ့ေရ အိုးႀကီးကို ျပည့္ေစတယ္။ တစ္ရက္ဆိုတဲ့ဟာက်ေတာ့ ရက္ေပါင္း ၃၆၅ တစ္ေန႔ကို တစ္ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္ရင္ ဒီေရွ႕ကဦးေႏွာက္က အားေကာင္းသြားတယ္ တစ္ေန႔ကို တစ္ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္ရင္။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
ေက်းဇူးေတာ္ရွင္ေအာက္စဖို့ဒ္ဆရာေတာ္
ပါေမာကၡ ေဒါက္တာအရွင္ဓမၼသာမိ
🙏🙏🙏
(၄.၁.၂၀၂၀) ရန္ကုန္နည္းပညာတကၠသိုလ္တြင္ က်င္းပခဲ့ေသာ တရားသင္တန္း (ပထမေန႔- တတိယအခ်ိန္) တြင္ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာ “မုဒိတာ ဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာ တိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း – Building A Joyous Nation with A Happy Brain” တရားေတာ္မွ ေရးသားပူေဇာ္ပါသည္။
မုဒိတာဦးေႏွာက္ အားေကာင္းဖို့ဆိုတာ
ကိုယ့္လက္ထဲမွာပဲ ရွိတယ္
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
မုဒိတာဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာတိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း
(တတိယပိုင္း) - အပိုင္း(၆)
★ “ဥဒဗိႏၵဳ နိပါေတန၊ ဥဒကုေမၻာပိ ပူရတိ” တစ္စက္စက္စီ က်လာတဲ့ေရ အိုးႀကီးကို ျပည့္ေစတယ္။ တစ္ရက္ဆိုတဲ့ဟာက်ေတာ့ ရက္ေပါင္း ၃၆၅ တစ္ေန႔ကို တစ္ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္ရင္ ဒီေရွ႕ကဦးေႏွာက္က အားေကာင္းသြားတယ္ တစ္ေန႔ကို တစ္ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္ရင္။
★ အဲဒီထက္ ေသးငယ္တဲ့အရာေလးေတြကို ျမင္တဲ့ပုဂၢိဳလ္က်ေတာ့ ဥပမာ ေရေသာက္ခ်င္တဲ့အခါ ေရပုလင္းအနားမွာရွိတယ္။ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ ေရတြင္းလည္း မတူးတတ္ဘူး။ ေရေတြကို သြယ္တဲ့ေနရာမွာလည္း ကိုယ္ကိုယ္တိုင္က အလုပ္လုပ္ၿပီးေတာ့ ဒီထဲမွာ တိုက္ရိုက္ contribute လုပ္တာ မပါေသးဘူး။
★ ဒါေပမဲ့ ဒီေရ ကိုယ္လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ကုန္က်မွုနည္းနည္းနဲ႔ ဒီေရက ကိုယ္လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ရွိေနတယ္။ ဒါက ေပ်ာ္ရႊင္မွုကို လၽွပ္တျပတ္ေတြးတတ္လို့ျမင္တာ။ အဲဒီထက္ ပိုၿပီးေတာ့ ေတြးတတ္ရင္ ဒီေရသန႔္ဗူး ကိုယ့္ေရွ႕မွာေရာက္ေအာင္ ရင္းႏွီးျမႇုပ္ႏွံတဲ့လူေတြ ရွိတယ္။
★ ေရဘက္ဆိုင္ရာ အင္ဂ်င္နီယာေတြရွိတယ္၊ စက္႐ုံလုပ္တဲ့လူေတြ ရွိတယ္။ နည္းပညာကို လုပ္ထားတဲ့လူေတြရွိတယ္။ အဲဒီလူေတြဆီကို စိတ္ေရာက္သြားရင္ တစ္မိနစ္ေလာက္ပဲ ၾကာတယ္။ အဲဒီ တစ္မိနစ္အတြင္းမွာ ဒီေရကို ေသာက္ရတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို့လို့ ရရွိတဲ့ေပ်ာ္ရႊင္မွုက အမ်ားႀကီႀကီးသြားတယ္။
★ ဘာျဖစ္လို့တုန္း ကိုယ့္ရဲ့ေအာင္ျမင္မွုတင္ မကေတာ့ဘူး၊ ကိုယ့္ရဲ့လုပ္အားေတြ ကိုယ္က ဂုဏ္ယူသလို၊ တျခားသူအမ်ားရဲ့ လုပ္အားကိုလည္း ကိုယ္က ဂုဏ္ယူတယ္။ ဘုန္းဘုန္း ဒီေန႔ ဒီဟာေတြ ရွင္းျပနိုင္ေအာင္ဆိုရင္ ၾကည့္ စားပြဲေပၚမွာ စာအုပ္ေတြအမ်ားႀကီး။
★ အဲဒီဆရာေတြ တခ်ိဳ့စာအုပ္ေတြက articles သုံးဆယ္ေက်ာ္တယ္။ တစ္ခုတစ္ခုကို တစ္ခါဆိုရင္ တခ်ိဳ့ဟာေတြဆိုရင္ ပါေမာကၡႏွစ္ေယာက္ေလာက္ေရးတယ္။ အဲဒီ ပါေမာကၡႀကီးေတြ ပါေမာကၡျဖစ္သည္အထိဆိုရင္ သူတို့ အၾကာႀကီးစာသင္ရတာ၊ ေလ့လာရတာ။
★ သူ႔ကို လူေတြအမ်ားႀကီးက ေထာက္ပ့ံၿပီးေတာ့မွ သူက အဲဒီကိုေရာက္တယ္။ သူကလည္း တကယ့္ကို ႀကိဳးစားတာ။ အဲဒါေၾကာင့္ ဒီစာအုပ္ေလးေတြ ကိုယ့္နားမွာ ရွိေနတဲ့အခါက်ေတာ့ ကိုယ့္အက်ိဳးေက်းဇူးကို လိုလားတဲ့ ပညာရွိေတြက အျမဲတမ္း ကိုယ့္ကိုေစာင့္ေရွာက္တယ္လို့ စိတ္ထဲမွာ ေႏြးေထြးတယ္။ သြားၿပီးေတာ့ link လုပ္လိုက္တာကိုး။
★ အဲဒီလို စိတ္ကိုေလ့က်င့္ထားတယ္ဆိုရင္ေတာ့တဲ့ တစ္ႏွစ္ကို ရက္သုံးရာနဲ႔ေျခာက္ဆယ့္ငါး ရွိတယ္၊ အႀကိမ္ေပါင္း ၃၆၅ ၀မ္းသာတဲ့ပုဂၢိဳလ္က တစ္ႏွစ္မွာ New year တစ္ရက္ပဲ ၀မ္းသာတဲ့ပုဂၢိဳလ္ရဲ့ ဦးေႏွာက္နဲ႔ဆိုရင္ အဆေပါင္း ဘယ္ေလာက္ကြာတုန္း၊ ၃၆၅ဆ ေပ်ာ္ရႊင္နိုင္စြမ္း၊ ဦးေႏွာက္ရဲ့ size ကြာတယ္။
★ ဒါက တစ္ေန႔ကို တစ္ႀကိမ္ပဲ ေျပာတယ္။ တစ္ကယ္လို့ တစ္နာရီကို တစ္ႀကိမ္ေပ်ာ္နိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ အမ်ားႀကီးျဖစ္သြားၿပီ။ အခုဟာက နာရီနဲ႔ေျပာတာေလ။ time နဲ႔ ေျပာတာ။ time နဲ႔ မေျပာဘဲနဲ႔ social connection နဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ခုနတုန္းက ေရအေၾကာင္းေျပာတယ္။
★ အခု ဒီမွာ ပန္းေလးေတြ လွလွေလးေတြ လုပ္ထားတာ။ ဒီမွာ ပန္းလာထိုးတဲ့ ဆရာမေတြက ကိုယ္တိုင္စိုက္ထားတာ မဟုတ္ဘူး။ သူမ်ားစိုက္ထားတဲ့ ပန္းကို သူတို့က မေန႔ညက ဘုန္းဘုန္းၾကားတယ္ မနက္၁နာရီခြဲထိ ပန္းထိုးတယ္။
★ ပန္းထိုးတယ္ဆိုေတာ့ ထိုးတတ္တဲ့ပညာရယ္၊ ဒီပန္းေတြကို ၀ယ္ၿပီးေတာ့ ေငြကုန္ေၾကးက်ဝယ္ၿပီးေတာ့ ယူလာၿပီးေတာ့ ထိုးတာေလ၊ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ျပန္ေတြးရင္ မုဒိတာျဖစ္စရာ။
★ ကိုယ့္ရဲ့မုဒိတာ ပိုၿပီးေတာ့ ႀကီးေအာင္ဆိုရင္ ပန္းစိုက္တဲ့လူေတြလည္း သတိရရမယ္၊ ဂ႐ုစိုက္ရမယ္။ သူ႔ကိုလည္း သြားၿပီးေတာ့ သတိရ။ အဲဒီပန္းကို စိုက္ၿပီးေတာ့ ေန႔တိုင္းေန႔တိုင္း ေရေလာင္းတာေလ၊ ဘယ္သူပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီပန္းကို လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ လာဝယ္သြားရင္ စိတ္ခ်မ္းသာပါေစ အဲဒီစိတ္နဲ႔။
★ ကိုယ့္ကိုသိၿပီးေတာ့ ကိုယ့္အတြက္ လုပ္ထားတာလည္း မဟုတ္ဘူး။ သူ႔ဝမ္းစာအတြက္ လုပ္ထားတာ ဟုတ္တာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ပန္းကို လွလွပပလုပ္တယ္ဆိုေတာ့ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ျဖစ္တယ္။ စိတ္ေကာင္းနဲ႔ လုပ္တာ။ အဲဒီပန္းက ဒီကိုေရာက္လာေအာင္ ပန္းက ဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးေတာင္ရွိတုန္းဆို ပန္းေတြ အမ်ိဳးစုံပဲ။
★ တစ္မ်ိဳးတစ္မ်ိဳးကို ေျမဘယ္ေလာက္ေလာက္လိုမွာတုန္း ေျမအမ်ားႀကီးလိုမွာ။ အမ်ိဳးေပါင္း မ်ားတာကိုး။ အဲဒီပန္းေတြ ဒီထဲမွာ လာေရာင္းတာ စိုက္တဲ့လူကိုယ္တိုင္ လာေရာင္းတာလည္း ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မယ္။ ၾကားထဲက ကုန္သည္ေတြက သြားဝယ္ၿပီးေတာ့ လာေရာင္းတာလည္း ျဖစ္ရင္ျဖစ္မယ္။ အဲဒါက် သူတို့ရဲကအခန္းက႑ပါ ပါလိမ့္မယ္။
★ ၿခံထဲကေနၿပီးေတာ့ ရန္ကုန္ၿမိဳ့ထဲေရာက္ေအာင္ ဒီပန္းေတြကို သယ္လာတဲ့ စက္ေတြလည္းရွိတယ္၊ Mechaninal အင္ဂ်င္နီယာေတြ အခန္းက႑ရွိေသးတယ္။ Investors ေတြ share-holders ေတြ အခန္းက႑ရွိမယ္။
★ လူတိုင္းလူတိုင္းက ကိုယ္ဒီေနရာကိုေရာက္ေအာင္ လမ္းေလၽွာက္လာေအာင္ လမ္းေတြခင္းေပးတယ္ တံတားေတြခင္းေပးတယ္။ အဲလိုစိတ္ထဲမွာ ခံစားရတယ္။ အဲဒီလိုလုပ္ရင္ ဒီပန္းရဲ့တန္ဖိုးက အဆေပါင္းမေျမာက္ျမားစြာ တက္သြားတယ္။ ရက္ေပါင္း ၃၆၅ရက္ထိ ေစာင့္ဖို့မလိုေတာ့ဘူး ဒီမွာတင္ အဆေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာ။
★ အဲဒီလို Emotion ရဲ့ အခန္းက႑ကို ၾကည့္လိုက္တဲ့အခါမွာ ကိုယ့္ရဲ့ emotion က ဘယ္ေနရာမွာ သူက boundary ေတြ ျဖစ္္တတ္တုန္း၊ တံတိုင္းေတြျခားတတ္တုန္းဆိုရင္ ကိုယ္နဲ႔ရင္းႏွီးတဲ့လူ၊ ပန္းထိုးတဲ့အခါက်မွ ကိုယ္က ၀မ္းသာနိုင္တယ္ဆိုရင္ အဲဒါ ပန္းထိုးတဲ့လူနဲ႔ မသိရင္ ကိုယ့္ဝမ္းသာနိုင္တဲ့အစြမ္းက ပီတိျဖစ္နိုင္တဲ့အစြမ္းက ေသးသြားမယ္။
★ ကိုယ္နဲ႔ မတည့္တဲ့လူ ပန္းထိုးတာေတာင္မွ အဲဒီအလွကို ျမင္နိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကိုယ့္ရဲ့ ၀မ္းသာနိုင္စြမ္းက အရမ္းကို ႀကီးမားသြားၿပီ။
🔺ဒါေၾကာင့္ မုဒိတာဦးေႏွာက္က တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ size ခ်င္း မတူဘူးတဲ့။ ဒါေပမဲ့ ဒီမုဒိတာ ဦးေႏွာက္က ဘယ္ေလာက္ႀကီးတယ္ဆိုတာ ကိုယ့္လက္ထဲမွာ ရွိတယ္။ It is all in your hands. ကိုယ့္လက္ထဲမွာရွိတယ္။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
ေက်းဇူးေတာ္ရွင္ေအာက္စဖို့ဒ္ဆရာေတာ္
ပါေမာကၡ ေဒါက္တာအရွင္ဓမၼသာမိ
🙏🙏🙏
(၄.၁.၂၀၂၀) ရန္ကုန္နည္းပညာတကၠသိုလ္တြင္ က်င္းပခဲ့ေသာ တရားသင္တန္း (ပထမေန႔- တတိယအခ်ိန္) တြင္ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာ “မုဒိတာ ဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာ တိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း – Building A Joyous Nation with A Happy Brain” တရားေတာ္မွ ေရးသားပူေဇာ္ပါသည္။
စိတ္ေကာင္းထားတတ္မွ ေပ်ာ္ရႊင္တယ္
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
မုဒိတာဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာတိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း - (တတိယပိုင္း) - အပိုင္း(၇)
★ ဘုန္းဘုန္းက စာအုပ္တစ္အုပ္ကို ၾကည့္တယ္ဆိုရင္ ဒီစာအုပ္ထဲမွာ Hardwiring Happines, သူကိုးကားတဲ့အထဲမွာ အေစာဆုံးကေတာ့ ႏွစ္ေပါင္း ၂၆၀၀ က ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကို ကိုးကားထားတယ္။ ဒီေရွ႕ဆုံးမွာ ကိုးကားထားတယ္။
★ အဲဒီေနာက္ ဒီေနာက္မွာလည္းတခါ သူကိုကားထားတဲ့ videography က စာမ်က္ႏွာ ၁၅မ်က္ႏွာေလာက္ရွိတယ္။ အဲဒီဆရာႀကီးေတြရဲ့ ဗဟုသုတကို မွီျငမ္းၿပီးေတာ့ သူ ဒီဟာေတြကို develope လုပ္ထားတာ။
The New Brain Science of Contentment, Calm, and Confidence.
★ ဒီလိုလုပ္ထားတယ္ဆိုရင္ေတာ့ Happiness ကိုယ့္ရဲ့ဦးေႏွာက္ထဲမွာ မုဒိတာက Hardwire လုပ္ထားတာ။ အေသခ်ည္ထားတာ။ ႀကိဳးေသးေသးေလးနဲ႔ ခ်ည္ထားတာေပါ့ေနာ္။ အေသခ်ည္ထားတာ က်က်နနခ်ည္ထားတာ။ အဲဒီလို မုဒိတာ ဦးေႏွာက္နဲ႔ ေရတစ္ခြက္ေသာက္ရင္ အဲဒီေရ မုဒိတာစိတ္ ပိုၿပီးေတာ့ျဖစ္နိုင္တယ္။
★ ခႏၶာကိုယ္ ပိုၿပီးေတာ့ က်န္းမာေစတယ္။ Oxytocin သူက အဲဒီ ေဟာ္မုန္းထုတ္ေပးတာကိုး။ ဒိုဖာမင္ (dopamine) အဲဒီ ေဟာ္မုန္း ထုတ္ေပးတာကိုး။ တစ္ျခားလူတစ္ေယာက္ ေရဆာလို့ သူေရေသာက္တာၾကည့္ၿပီးေတာ့ ကိုယ္က မုဒိတာျဖစ္ေနတာေပါ့။
★ ခႏၶာကိုယ္က လိုအပ္တဲ့ေရကို လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ သူ ဒီေရေတြေသာက္နိုင္တယ္။ ကိုယ့္ပိုက္ဆံေတာင္ မကုန္ရဘူး။ ဒီမွာ မုဒိတာတရား အလိုလိုေနရင္းျဖစ္တာ။ မုဒိတာ ဦးေႏွာက္က အလိုလိုေနရင္းနဲ႔ အားေကာင္းတယ္။ ဒါ စိတ္ထားတတ္တယ္။ ဒါ စိတ္ေကာင္းထားတတ္တယ္။
★ အဲဒီလိုမဟုတ္ရင္ အဲဒီလိုမလုပ္ရင္ စိတ္က ဒီတိုင္းမေနပါဘူး၊ အလိုလိုေနရင္းနဲ႔ ေအာင္ျမင္တဲ့လူေတြကို အျမင္ကတ္တယ္။ ဒီလူက အခုမွ ဒီလို။ အဲဒါမ်ိဳးေပါ့။
★ ဘာျဖစ္လို့ အဲဒီလိုလုပ္တာတုန္း။ Because you feels threaten. သူတို့ေအာင္ျမင္မွုက ကိုယ့္ကိုလာၿပီးေတာ့ ၿခိမ္းေျခာက္ေနတယ္လို့ စိတ္ထဲမွာ ခံစားရလို့၊ ေၾကာက္စိတ္ျဖစ္ေနလို့။
★ အဲဒါကို “ဣႆာမစၧိရိယ” လို့ေခၚတယ္။ သူတို့က အဘိဓမၼာထဲမွာ ဒီ Buddhist Psychology ထဲမွာ ေဒါသရဲ့အုပ္စုထဲမွာပါတယ္။ Destructive ျဖစ္တဲ့ အုပ္စုထဲမွာ ပါတယ္။ မုဒိတာဦးေႏွာက္ရွိသမၽွ ေကာင္းတဲ့ဦးေႏွာက္ေတြ ကို destroy လုပ္တယ္တဲ့ ဣႆာမစၧိရိယ က။
★ ဟင္းေကာင္းေရွ႕မွာရွိရဲ့နဲ႔ ဟင္းေကာင္းအရသာ မျမင္နိုင္ဘူး။ အရမ္းေစ်းႀကီးတဲ့ အဝတ္အစားဝတ္ထားလည္း စိတ္ထဲမွာ ေပ်ာ္ရႊင္မွု မရွိဘူး။ လုံျခဳံတယ္လို့ မခံစားရဘူး။ ဘာျဖစ္လို့ အဲဒီ Emotional burden ေတြျဖစ္ေနတာတုန္းဆိုေတာ့ မုဒိတာ ဦးေႏွာက္ မရွိလို့တဲ့။
★ မုဒိတာဦးေႏွာက္ မရွိလို့ သြားၿပီးေတာ့ ဟားမတိုက္နဲ႔။ ငါတို့က မုဒိတာဦးေႏွာက္ရွိတယ္၊ သူတို့က မုဒိတာဦးေႏွာက္မရွိဘူး ဆိုၿပီးေတာ့ အဲဒီလို သြားမျမင္နဲ႔။ မုဒိတာ ဦးေႏွာက္မရွိေသးတဲ့လူေတြကို က႐ုဏာထားရမယ္။
★ အဲဒီလိုလုပ္တဲ့အခါက်မွ ကိုယ့္ရဲ့မုဒိတာဦးေႏွာက္က ေနာက္ဆုတ္မသြားဘူး။ ေသးမသြားဘူး။ တျခားလူေတြ မေပ်ာ္နိုင္တာကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ကိုယ္က ၀မ္းသာရင္ ကိုယ့္ေပ်ာ္ရႊင္မွုလည္း အလိုအေလ်ာက္ ေပ်ာက္သြားတယ္။
★ ဒါေၾကာင့္ ေပ်ာ္ရႊင္မွုဆိုတာ စိတ္ေကာင္းေပၚမွာ မူတည္တယ္။ စိတ္ေကာင္းထားတတ္မွ ေပ်ာ္ရႊင္တယ္။ စိတ္ေကာင္းထားတယ္ဆိုတဲ့ ပါဠိစကားကို “ေယာနိေသာမနသိကာရ” လို့ေခၚတယ္။ ေယာနိေသာမနသိကာရ စိတ္ထားတတ္တာ။
★ အဲဒီစိ္တ္ထားတယ္ဆိုတဲ့ ေယာနိေသာမနသိကာရ မပါဘဲနဲ႔ ဘာကုသိုလ္မွ မျဖစ္ဘူးတဲ့။ ျမတ္စြာဘုရားတိုက္ရိုက္ မိန႔္တဲ့စကား။
★ ဒါေၾကာင့္ ဒီဗီဒီယိုေလးၾကည့္မယ္။
https://youtu.be/jpuDyGgIeh0
Hardwiring happiness: Dr. Rick Hanson at TEDxMarin 2013
ေနာက္ဆုံးမွာ ဗုဒၶမိန႔္ ဓမၼပဒဂါထာကို ကိုးကားသြားတယ္။
Do not think lightly of good, saying, it will not come to me. Drop by drop is the water pot filled.
Likewise, the wise one, gathering it little by little, fills oneself with good.
ဓမၼပဒ ဂါထာ ၁၂၂။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
ေက်းဇူးေတာ္ရွင္ေအာက္စဖို့ဒ္ဆရာေတာ္
ပါေမာကၡ ေဒါက္တာအရွင္ဓမၼသာမိ
🙏🙏🙏
(၄.၁.၂၀၂၀) ရန္ကုန္နည္းပညာတကၠသိုလ္တြင္ က်င္းပခဲ့ေသာ တရားသင္တန္း (ပထမေန႔- တတိယအခ်ိန္) တြင္ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာ “မုဒိတာ ဦးေဏွာက္ျဖင့္ မုဒိတာ တိုင္းျပည္ကို တည္ေဆာက္ျခင္း – Building A Joyous Nation with A Happy Brain” တရားေတာ္မွ ေရးသားပူေဇာ္ပါသည္။
No comments:
Post a Comment