ပံ့သကူမွတ္စု (၂)

(၁) ေထရ၀ါဒ

‘ေထရ’ ဆိုသည္မွာ အနည္းဆံုး(၁၀)၀ါ ရျပီးေသာ ရဟန္းမေထရ္ကိုဆိုလိုျပီး ‘၀ါဒ’ဆိုသည္မွာ အယူအဆ၊ ခံယူခ်က္ပင္ျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ေထရ၀ါဒကို တိုက္ရိုက္ျပန္ဆိုေသာ္ သီလ၊သမာဓိ၊ပညာႏွင့္ ျပည့္စံုေသာ ၀ါေတာ္ၾကီးရင့္သည့္ ရဟန္းေတာ္ၾကီးမ်ား၏ အယူအဆ၊ခံယူခ်က္ပင္ျဖစ္၏။

ဤအေခၚအေ၀ၚသည္ ဗုဒၶ ပရိနိဗၺာန္ျပဳျပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း(၁၀၀)ေက်ာ္တြင္ ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ ဒုတိယသဂၤါယနာတင္ပြဲ ေနာက္ပိုင္းမွ စတင္ သံုးစြဲခဲ့ေၾကာင္း သမိုင္းမွတ္တမ္းမ်ားအရ ေတြ႕ရွိရသည္။ ယင္းေခတ္ကာလက ေဂါတမဗုဒၶ၏ အဆံုးအမအတိုင္း တစ္သေ၀မတိမ္း လိုက္နာက်င့္သံုးလိုေသာ ၀ါေတာ္ၾကီးရင့္သည့္ မေထရ္ၾကီးမ်ားႏွင့္ မိမိတို႕လိုသလို ျဖည့္စြက္ျပင္ဆင္ က်င့္သံုးလိုေသာရဟန္းတို႕အၾကား သေဘာထားကြဲလြဲမႈမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ယင္းသေဘာထားကြဲလြဲမႈကို အေၾကာင္းျပဳ၍က်င္းပခဲ့ရေသာ ဒုတိယသဂၤါယနာတင္ပြဲတြင္ ၀ါေတာ္ၾကီးရင့္သည့္ မေထရ္ၾကီးမ်ား၏ အလိုႏွင့္အညီ အတည္ျပဳလိုက္သည့္ အယူအဆကို ‘ေထရ၀ါဒ’ ဟုစတင္ေခၚေ၀ၚခဲ့သည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားကဆိုသည္။

(၂) ဗုဒၶ

ဗုဒၶ၏မူရင္းအနက္မွာ အမွန္တရားကို သိျမင္၍ ႏိုးၾကားထၾကြေသာ ပုဂၢိဳလ္ပင္ျဖစ္သည္။ လယ္တီဆရာေတာ္ဘုရားၾကီးက ပါဠိေဒ၀ီအျဖစ္ ေခၚေ၀ၚခဲ့ေသာ ပါဠိစာေပသုေတသီ မစၥစ္ရိုက္(စ္)ေဒးဗစ္ကမူ ဗုဒၶဘုရားရွင္ပြင့္ေတာ္မူစဥ္အခါက ဤ ‘ဗုဒၶ’ ဟူေသာအသံုးအႏႈန္းျဖင့္ ဘုရားရွင္ကိုေခၚေ၀ၚျခင္း ရွိခ်င္မွရွိမည္ဟု မွတ္ခ်က္ခ်ခဲ့သည္။ မည္သို႕ဆိုေစ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ဗုဒၶ သာသနာေတာ္တြင္မူ ေလာက၏ သစၥာတရားကို ပိုင္းျခားသိျမင္ခဲ့ေသာ အဦးပထမဆံုး ရဟႏၱာအရွင္ျမတ္အား ဗုဒၶဟု မွတ္ယူအပ္သည္ကိုကား မည္သူမွ်မျငင္းႏုိင္ေပ။

(၃) ဘာသာ

ဘာသာကို ႏႈတ္ထြက္စကားဟု ျပန္ဆိုႏိုင္သည္။ ဗုဒၶဘာသာဆိုလွ်င္ ဗုဒၶ၏ႏႈတ္ထြက္စကား၊ အဆိုအဆံုးအမၾသ၀ါဒမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ မဟာေမဒင္ဘာသာဆိုလွ်င္လည္း မိုဟာမက္၏ႏႈတ္ထြက္စကား၊ အဆိုအဆံုးအမၾသ၀ါဒမ်ားဟု ယူဆထိုက္သည္။

သို႕ေသာ္ ဘာသာကို အဂၤလိပ္လို ရီလီဂ်င္း(Religion)ဟုျပန္ဆိုလိုက္သည့္အခါ ဗုဒၶဘာသာသည္ ရီလီဂ်င္း ဟုတ္၊မဟုတ္ဆိုသည့္ ျပႆနာ ေပၚလာခဲ့ဖူးသည္။ ထိုစဥ္အခါက အဂၤလိပ္အဘိဓာန္မ်ားတြင္ ရီလီးဂ်င္းကို ဖန္ဆင္းရွင္ သဘာ၀လြန္စြမ္းအားရွင္ တစ္စံုတစ္ရာ အား၀တ္ျပဳကိုးကြယ္ ဆုေတာင္းျခင္း၊ ယင္း ဖန္ဆင္းရွင္အလိုက်လိုက္နာက်င့္သံုးျခင္းဟုသာ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္မူ ရီလီဂ်င္း၏အဓိပၸာယ္သည္ ထို႕ထက္မကက်ယ္၀န္းလာျပီး မိမိတို႕ယံုၾကည္ရာလမ္းညႊန္ပုဂၢိဳလ္၏ အဆံုးအမ ၾသ၀ါဒႏွင့္အညီ ဘ၀တစ္သက္တာ ေနထိုင္က်င့္သံုးေရး အယူအဆလမ္းစဥ္အျဖစ္ ကမၻာကအသိအမွတ္ျပဳလာခဲ့ျပီးျဖစ္ရာ ဗုဒၶဘာသာကို ရီလီးဂ်င္းဟု သံုး၍ရေနေပျပီ။

(၄) သာသနာ

ဗုဒၶဘာသာဟု သံုးစြဲ၍ရသလို ဗုဒၶသာသနာဟုလည္း သံုးစြဲ၍ရသည္။ သို႕ေသာ္ အမ်ိဳး၊ဘာသာ၊သာသနာ ဟုသံုးႏႈန္းလွ်င္ကား အမ်ိဳးသည္ တရုတ္၊ ကုလား၊ အဂၤလိပ္ စေသာအမ်ိဳးအႏြယ္ကို ဆိုလိုသည္။ ဘာသာဆိုသည္မွာ ယင္းလူ႕အမ်ိဳးအႏြယ္တို႕ ေျပာဆိုသံုးစြဲရာ ဘာသာ စကားဓေလ့စရိုက္ကို ရည္ညႊန္းသည္။ သာသနာမွာ လူအမ်ိဳးအႏြယ္ႏွင့္မဆိုင္ဘဲ ဗုဒၶ၊ခရစ္ယာန္၊မဟာေမဒင္စေသာ ကိုးကြယ္ရာ ဘာသာ တရားမ်ားကို ဆိုလိုေပသည္။

သို႕ျဖစ္ရာ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ဗုဒၶသာသနာဟူေသာ အသံုးအႏႈန္းကို လိုအပ္သလိုေျပာင္းလႊဲ သံုးစြဲႏိုင္ေသာ္လည္း ေနရာမွန္ကန္မႈရွိေအာင္ သတိျပဳအပ္ေပသည္။

(၅) မဟာယာန

ဗုဒၶ ပရိနိဗၺာန္ျပဳျပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း(၃၀၀)၀န္းက်င္တြင္ ဗုဒၶဘာသာဂိုဏ္းကြဲမ်ားအၾကား ဘုရားအေလာင္း၀ါဒ ေပၚထြန္းခဲ့သည္။ အကယ္စင္စစ္ ယင္းအယူအဆသည္ ဘ၀တဏွာမျပတ္ႏိုင္ေသာ၊ သံသရာကို ျမတ္ႏိုးတြယ္တာေနသူတို႕၏ ဆင္ေျခတစ္ရပ္သာ ျဖစ္သည္။ ဤဘ၀၌ပင္ သစၥာတရားကို ပိုင္းျခားသိျမင္၍ ရဟႏၱာဘ၀ျဖင့္ ပရိနိဗၺာန္ျပဳျခင္းသည္ တစ္ကိုယ္ေကာင္းဆန္ေသာအလုပ္ဟု သူတို႕ကရႈံ႕ခ်ခဲ့ၾကသည္။

ဗုဒၶသက္ေတာ္ထင္ရွားရွိစဥ္က ရဟန္းတရားအားထုတ္သူမ်ားကို တမလြန္ႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ လံုး၀ထည့္မစဥ္းစားေစဘဲ ပစၥဳပၸာန္တည့္တည့္ တြင္ ေနထိုင္ရန္ညြန္ၾကားခဲ့ျခင္းကိုလည္း ပစ္ပယ္လိုက္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ဟိႏၵဴဘာသာ၀င္တို႕၏ လူ၀င္စားအယူအဆ ကို ဗုဒၶဘာသာထဲသြတ္သြင္းခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ဖန္ဆင္းရွင္ ထာ၀ရဘုရားက ဘ၀တစ္ခုျပီးတစ္ခု ၀င္စားကူးေျပာင္းကာ သတၱ၀ါတို႕အား ကယ္တင္သည္ဆိုေသာ အ၀တာရ အယူအဆကိုအားက်ကာ ဗုဒၶဘာသာရဟန္းတို႕ကလည္း ဘ၀မ်ားစြာက်င္လည္ကာ သတၱ၀ါတို႕အား နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ကယ္တင္ျပီး ေနာက္ဆံုးဘ၀တြင္မွ ဗုဒၶဘုရားသခင္အျဖစ္ ခံယူသင့္သည္ဟု ေဟာေျပာခဲ့ၾကသည္။

ယင္းအယူအဆအား လက္ခံသူတို႕က သူတို႕ကိုယ္ကို ျမင့္ျမတ္ေသာလမ္းစဥ္ကို လိုက္နာသူမ်ားအျဖစ္ ေခၚေ၀ၚသမုတ္ခဲ့ၾကသည္။ ‘မဟာ’ ဆိုသည္မွာ ၾကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္မႈျဖစ္ျပီး ‘ယာန’ မွာ လမ္းစဥ္၊ ယာဥ္ရထားဟုအဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆုိၾကသည္။ သို႕ေသာ္ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ မဟာ ယာနဂိုဏ္းကြဲတခ်ိဳ႕မွာ တစ္ဂိုဏ္းႏွင့္ တစ္ဂိုဏ္း အယူအဆခ်င္း မိုးႏွင့္ေျမပမာ ကြာဟလ်က္ရွိေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။အခ်ိဳ႕ေသာ မဟာယာန ဗုဒၶဘာသာဂိုဏ္းကြဲတို႕မွာ ဗုဒၶ၏လမ္းစဥ္ဟူ၍ပင္ မက်န္ရွိေတာ့ဘဲ အမည္ခံဗုဒၶဘာသာျဖစ္ေနၾကေလသည္။ အခ်ိဳ႕ဂိုဏ္းကြဲ တို႕မွာမူ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ အေတာ္အတန္ နီးစပ္ေနသည္ကိုေတြ႕ရွိရသည္။

(၆) ဟိနယာန

လူ၀င္စားအယူအဆ၊ ဘုရားေလာင္းကယ္တင္ရွင္ အယူအဆ၊ လူသားတိုင္း ဘုရားျဖစ္သည္အထိ ဘ၀အဆက္ဆက္ ပါရမီျဖည့္ျပီးမွ နိဗၺာန္သို႕စံ၀င္သင့္သည္ဆိုေသာ အယူအဆမ်ားကို လက္မခံသည့္ ဗုဒၶဘာသာဂုိဏ္းကြဲအခ်ိဳ႕အား မဟာယာန ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႕က ႏွိမ့္ခ်ေခၚေ၀ၚေသာေ၀ါဟာရသာ ျဖစ္သည္။ ေထရ၀ါဒကမူ မဟာယာန၊ ဟိနယာနဟူသည့္ ေ၀ါဟာရတို႕အေပၚ အသိအမွတ္မျပဳေခ်။ မဟာယာန ဗုဒၶဘာသာအယူအဆ စတင္ခ်ိန္တြင္ မဇၩိမေဒသ၌ ေထရ၀ါဒဂိုဏ္းမ်ား မရွိေတာ့ျပီျဖစ္ရာ မဟာယာနအယူအဆအေပၚ အျငင္းပြားမႈ၌ မပါ၀င္ခဲ့သျဖင့္ ေထရ၀ါဒသည္ ဟိနယာနမဟုတ္ႏိုင္ေပ။

(၇) ဓမၼ

ေလာက၌ အစဥ္ထာ၀ရမေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္ေနေသာတရား ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ ဗုဒၶ၀ါဒအလိုအရမူ ေလာက၌ အစဥ္ထာ၀ရမေဖာက္ မျပန္ မွန္ကန္ေနေသာ တရားမွာ တစ္ခုသာရွိသည္။ ယင္းမွာကား အစဥ္ထာ၀ရေဖာက္ျပန္ ေျပာင္းလဲေနတတ္သည့္ သေဘာ ပင္ျဖစ္ သည္။

သို႕ျဖစ္ရာ ေလာကတြင္ ဓမၼမွတစ္ပါး မည္သည့္အယူ၀ါဒ၊နည္းပညာ၊သေဘာတရားမွ် အစဥ္ထာ၀ရ၊ မွန္ကန္တည္ျမဲေနမည္မဟုတ္ဘဲ ေဖာက္ျပန္ ေျပာင္းလဲရန္အလားအလာ ရာခိုင္ႏႈန္းျပည့္ရွိေနေပသည္။ ယင္းသေဘာကို ခံစားသိျဖင့္နားလည္ ႏွလံုးသြင္းႏိုင္သူသည္ ‘ဓမၼ’ ကိုသိေသာသူပင္ျဖစ္သည္။ ယင္းသို႕ ဓမၼကိုသိျမင္သည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ အျခားမည္သည့္ အယူ၀ါဒကိုမွ် အစဥ္ထာ၀ရ မွန္ကန္ေနမည္ ဟု မယူဆေတာ့ေပ။ ပစၥဳပၸန္တည့္တည့္ရွိ ျဖစ္ပ်က္ေျပာင္းလဲမႈ အစဥ္ကိုသာ အမွန္ဟုယံုၾကည္သည္။ အတိတ္ႏွင့္အနာဂတ္ကို မစဥ္းစား ေတာ့ေပရာ အခ်ိန္ကာလ၊ ေဒသဆိုသည့္ ပညတ္တရားတို႕မွ လြတ္ကင္းသြားေတာ့သည္။

အရာရာ၏ ေဖာက္ျပန္ေျပာင္းလဲတတ္သည့္သေဘာကို နားလည္ထားသျဖင့္ ဘ၀တစ္သက္တာတြင္ၾကံဳေတြ႕ရေသာ အျဖစ္အပ်က္၊ လူပုဂၢိဳလ္တို႕၏ ေဖာက္ျပန္ေျပာင္းလဲတတ္မႈတို႕ကို သိရွိထားျပီးျဖစ္ရာ နားလည္ခြင့္လႊတ္ႏိုင္သည့္စြမ္းအားႏွင့္ ျပည့္၀ေနေပေတာ့သည္။ မိမိခႏၶာကိုယ္၏ ရုပ္တရား၊ နာမ္တရားတို႕ မတည္ျမဲေျပာင္းလဲေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ သေဘာကိုလည္း သိရွိထားျပီးျဖစ္ရာ ဘ၀တစ္သက္ တာ၏ ေနာက္ဆံုးထြက္သက္တိုင္ေအာင္ ၾကံဳေတြ႕ရသမွ် ဒုကၡ၊သုခ မွန္သမွ်ကို တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းစြာ ရင္ဆိုင္သြားႏိုင္ေသာ စြမ္းအား သတၱိႏွင့္လည္း ျပည့္စံုေတာ့သည္။ ဤသည္ကား ဓမၼကိုသိနားလည္ျခင္း၏ စစ္မွန္ေသာ အက်ိဳးေက်းဇူးပင္ ျဖစ္ေပေတာ့သည္။

(၈) သံဃာ

တစ္စံုတစ္ရာေသာ စည္းကမ္းဥပေဒႏွင့္အညီတိက်စြာ လိုက္နာက်င့္သံုးေနထိုင္ေသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတစ္ရပ္ပင္ ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶ သာသနာေတာ္တြင္ ဗုဒၶခ်မွတ္ခဲ့ေသာ ၀ိနည္းစည္းကမ္းႏွင့္အညီေနထိုင္၍ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ကို ျပန္႕ပြားေအာင္ေဆာင္ရြက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္စုသည္ သံဃာပင္ ျဖစ္ေပသည္။

သံဃာ၏ေက်းဇူးေၾကာင့္ ဗုဒၶ၀ါဒကို ကၽြႏု္ပ္တို႕ေလ့လာသိရွိ လိုက္နာက်င့္သံုးႏိုင္ၾကေပရာ ဤေနရာ၌သံဃာ၏ေက်းဇူးသည္ ဗုဒၶႏွင့္ တန္းတူ ၾကီးမားလွပါေပသည္။ အကယ္၍ေလာက၌ သံဃာသာကြယ္ပအံ့၊ ဗုဒၶသာသနာသည္လည္း ကြယ္ပေပလိမ့္မည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ အဓြန္႕ရွည္တည္တံ့ေစလိုသူတိုင္း သံဃာကိုခ်ီးေျမွာက္ရမည္။ သံဃာေတာ္တို႕ ဘက္ကလည္း ခ်ီးေျမွာက္ခံထိုက္သူ မ်ားျဖစ္ေအာင္ လံု႕လစိုက္သင့္သည္။ သံဃာကို အၾကည္ညိဳပ်က္ေစမည့္ အျပဳအမူသည္ မိမိတစ္ဦးတည္းႏွင့္သာ သက္ဆိုင္ေသာ ျပစ္မႈ မဟုတ္ဘဲ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ၾကီးကိုပါ ထိခိုက္ႏိုင္ေၾကာင္း သံဃာေတာ္တိုင္း သတိျပဳအပ္ေပသည္။

(၉) ပါရမီ

မဟာယာန တို႕၏ ‘ဘုရားအေလာင္း၀ါဒ’ အတြက္ ‘ပါရမီ’ ဟူေသာ ေ၀ါဟာရသည္ အလြန္တရာ အသံုးတည့္လွေပသည္။ မဟာယာနတို႕ က ဘုရားျဖစ္မည့္ဘ၀မေရာက္မီစပ္ၾကား ဘ၀အဆက္ဆက္ ျဖည့္တင္းရမည့္ကုသိုလ္တရားမ်ားကို ပါရမီဟုေခၚေ၀ၚ သံုးႏႈန္းခဲ့ၾကသည္။ မဟာယာနတို႕၌ ပါရမီေျခာက္ပါးရွိသည္။

ဗုဒၶျမတ္စြာ သက္ေတာ္ထင္ရွား ရွိစဥ္အခါက ဤဘ၀၌ ရဟႏၱာျဖစ္ေရးသည္သာ ဗုဒၶ၏တပည့္သားသံဃာတို႕၏ပန္းတိုင္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ရဟႏၱာအျဖစ္ႏွင့္ တတ္စြမ္းသမွ် ဓမၼကိုျဖန္႕ျဖဴးရင္း ပစၥဳပၸန္တည့္တည့္တြင္ ေနထိုင္သြားျခင္းသည္သာ ဗုဒၶေခတ္သံဃာေတာ္တို႕၏ ရဟန္းကိစၥျဖစ္ေပသည္။

သို႕ျဖစ္ရာ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႕အေနႏွင့္ ပါရမီ(၁၀)ပါးကို ဘုရားအေလာင္း က်င့္စဥ္ဟုမမွတ္ယူဘဲ လက္ရွိဘ၀၌ပင္ ျဖည့္က်င့္ျခင္းျဖင့္ မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳႏိုင္သည့္ နည္းလမ္းေကာင္းမ်ားအျဖစ္ လိုက္နာက်င့္သံုးပါက အက်ိဳးရွိႏိုင္ပါေပသည္။

၀င္းသိန္းဦး

(ဓမၼရံသီ၊အမွတ္-၅၅၊ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ)