နယ္စည္းမျခား ဆရာ၀န္အဖြဲ႕ Médecins Sans Frontières (MSF) ရခုိင္ေျမက ထြက္သြားပါဆုိၿပီး စစ္ေတြၿမိဳ႕မွာ ဆႏၵျပပြဲေတြ စျပဳလုပ္ကတည္းက က်ေနာ္ စိတ္မေကာင္းပါဘူး။ ခုေတာ့ အစိုးရက တရား၀င္ (MSF) အဖြဲ႕ကို ရခိုင္က ထြက္သြားဖို႕ ေျပာလိုက္တဲ့အျပင္ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ကုလသမဂၢ ႐ုံးေတြနဲ႕ အျခား အဲန္ဂ်ီအို႐ုံးေတြကို တိုက္ခိုက္ရန္ ရွာခဲ့တာေတြကို မထိန္းသိမ္းႏိုင္ခဲ့ျပန္ပါဘူး။
MSF အပါအဝင္ အဲဒီအဖြဲ႕ေတြဟာ ႏုိင္ငံေရးအဖြဲ႕ေတြ၊ ဘာသာေရး အဖြဲ႕အစည္းေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ Humanitarian Organization လူသားခ်င္းစာနာၿပီး ဆင္္းရဲဒုကၡေရာက္ေနတဲ့ လူေတြကုိ က်န္းမာေရးနဲ႔ လူမႈေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ ေပးၾကတဲ့ အဖြဲ႕ေတြပါ။
MSF ဆို ဒီေန႔ကမာၻမွာ ဒုကၡေရာက္ေနတဲ့ လူသားေတြကို ကူညီတဲ့ လုပ္ငန္းႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး အလြန္နာမည္ႀကီးတဲ့ အဖြဲ႕ပါ။ အင္အားလည္း အလြန္ေကာင္းပါတယ္။ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မွာ MSF အဖြဲ႕၀င္ အလုပ္သမားႏွင့္ ပညာသည္ ဦးေရက ႏွစ္ေသာင္းေျခာက္ေထာင္ေက်ာ္ ရွိပါတယ္။
ဒီအဖြဲ႕ရဲ႕ ပညာရွင္ေတြအထဲမွာ ေဆးပညာရွင္ေတြသာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေရသန္႔မႈပညာရွင္၊ မိလႅာႏွင့္ ေရဆုိးစနစ္ ပညာရွင္၊ ဆက္သြယ္ေရးႏွင့္ ပို႔ေဆာင္ေရးပညာရွင္ႏွင့္ အျခားပညာရွင္ အမ်ဳိးမ်ဳိး ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီေန႔ ကမာၻမွာ MSF အဖြဲ႕က အကူညီေပးေနတဲ့ ႏိုင္ငံေပါင္း ၆၀ ေက်ာ္ရွိပါတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ ျမန္မာႏုိင္ငံက တခုအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံေပါ့ ခင္ဗ်ာ။
MSF အဖြဲ႕ရဲ႕ ႏွစ္စဥ္အသံုးျပဳႏုိင္တဲ့ ဘ႑ာေရးအင္အားက အေမရိကန္ေဒၚလာသန္းေပါင္း ၄၀၀ ရွိပါတယ္။ အဲဒီဘ႑ာေငြရဲ႕ ၈၀ ရာခုိင္ႏႈန္းက ပုဂၢလိက အလွဴရွင္ေတြဆီက ရတာပါ။ က်န္ ၂၀ ရာခုိင္ႏႈန္းက ကမာၻ႕အစိုးရ အဖြဲ႕အစည္းေတြႏွင့္ ကုမၸဏီႀကီးေတြက ေထာက္ပ့ံတဲ့ေငြေတြပါ။
MSF ကို ၁၉၇၁ ခုႏွစ္က စတင္ တည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ ျပင္သစ္ဆရာ၀န္ႏွင့္ သတင္းစာဆရာ လူငယ္တစုက ဦးစီးၿပီး ဒီအဖြဲ႕ကုိ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ၾကတာပါ။ အဲဒီ စတင္တည္ေထာင္စ အခ်ိန္ကတည္းက MSF ရဲ႕ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္က လူမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ ႏိုင္ငံေရး၊ ယံုၾကည္ခ်က္ ကြဲျပားမႈေတြကုိ လံုး၀ထည့္မစဥ္းစားပဲ ကမာၻႀကီးရဲ႕ လုိအပ္တဲ့ေနရာ အဲ ဒုကၡေရာက္ေနၾကတဲ့ ေနရာတုိင္း မွာ အဓိကေဆးကုသမႈႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး အေထာက္အကူေပးၾကဖို႔ပါပဲ။
အဲဒီအခ်ိန္က ဒီအဖြဲ႕ကုိ ဦးေဆာင္တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ကေတာ့ Bernard Kouchner ျပင္သစ္လူမ်ဳိး၊ ဆရာ၀န္ပါ။ ဒီပုဂၢိဳလ္ရဲ႕ ဖခင္ကလည္း ဆရာ၀န္ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ျပင္သစ္ဆရာ၀န္ႀကီး ေဒါက္တာ Kouhner အေနနဲ႔ MSF အဖြဲ႕ကုိ ၈ ႏွစ္ခန္႔သာ တာ၀န္ယူဦးေဆာင္ခဲ့ၿပီး ၁၉၇၉ ခုႏွစ္မွာ MSF အဖြဲ႕က ထြက္ခြာသြားပါတယ္။
ဒီပုဂၢိဳလ္ထြက္ခြာသြားၿပီးတဲ့ေ
ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ MSF က ဒတ္ခ်္ေတြ တာ၀န္ယူထားတဲ့အပိုင္း (Dutch Section) အထဲမွာပါ၀င္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ MSF အဖြဲ႕ကုိ MSF Holland/AZG လုိ႔ အမည္ေပးထားပါတယ္။ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ကစၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အကူညီေပးေနတဲ့အဖြဲ႕။ ျမန္မာေတြကုိ ကူညီခဲ့တာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ရွိသြားပါၿပီ။
ဒီေန႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဒတ္ခ်္ေတြ ဦးေဆာင္တဲ့ MSF အဖြဲ႕မွာ ျမန္မာအမႈထမ္း ၁၁၂၈ ဦးရွိၿပီး ႏုိင္ငံျခားသားက ၁၉ ဦးပဲ ရွိပါတယ္။ MSF ဒီေန႔ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အဓိက တာ၀န္ယူေဆာင္ရြက္ေပးေနတဲ့ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈမွာ အဓိက ကုသေပးေနတာေတာ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ၊ တီဘီ (TB) ေရာဂါႏွင့္ အိတ္ခ်္အုိင္ဗြီ (HIV) ေရာဂါေတြ ပါပဲ။ ျမန္မာႏိုင္ငံကုိ သူတို႔ ၅ ခုခြဲ တာဝန္ယူပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ ေျမာက္ပုိင္း၊ ရခုိင္ျပည္နယ္ အေရွ႕ပိုင္း၊ ရွမ္းျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္း၊ ကခ်င္ျပည္နယ္၊ ရန္ကုန္တုိင္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီ MSF အဖြဲ႕က ၁၉၉၉ ခုႏွစ္က ႏုိဘယ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆု (Nobel Peace Prize) ရထားပါတယ္။ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္က ဆုိးလ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆု (Seoul Peace Prize) ရထားပါတယ္။ ကုလသမဂၢ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမႈေရး ေကာင္စီရဲ႕ အတုိင္ပင္ခံအဖြဲ႕အစည္းျဖစ္ပါ တယ္။
ဒီအဖြဲ႕အစည္းကို “ငါတို႔ ျပည္နယ္က ထြက္သြားပါ”ဆုိၿပီး စစ္ေတြၿမိဳ႕မွာ ဆႏၵျပၾကတယ္။ အစိုးရကလည္း ထြက္သြားပါလုိ႔ ေျပာတယ္။ ဒီေန႔ MSF အဖြဲ႕ ရခုိင္ျပည္နယ္မွ ထြက္ခြာသြားပါၿပီ။ MSF အဖြဲ႕မွာ ဘာအ႐ံႈးေပၚသလဲ။ က်ေနာ္ စဥ္းစားၾကည့္ပါတယ္။ ဘာမွမရွိပါဘူး။
MSF အဖြဲ႕က ဘယ္လုိအဖြဲ႕အစည္းမ်ဳိးဆုိတာကုိ ဒီေန႔ တကမာၻလံုး သိပါတယ္။ ႏုိဗယ္ဆုႀကီးရရွိထားၿပီး ကုလသမဂၢရဲ႕ အတုိင္ပင္ခံအဖြဲ႕အဆင့္ဆုိကတည္းက ဂုဏ္အေနအားျဖင့္ အားလံုးျပည့္စံုေနၿပီ မဟုတ္လား ခင္ဗ်ာ။
စစ္ေတြၿမိဳ႕မွာ ဆႏၵျပေနတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြ စြပ္စြဲတဲ့ ၁) MSF အဖြဲ႕ ေဆးကုသေပးတဲ့ဆီမွာ ဘက္လုိက္တယ္၊ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မဟုတ္တဲ့ လူေတြကုိ ပိုၿပီး ဂ႐ုစုိက္ ကုသေပးေနတယ္ ၂) မမွန္မကန္တဲ့ သတင္းေတြ ျပည္ပပို႔ေနတယ္ဆိုတဲ့ အေပၚမွာ ဘာမွအျငင္းမပြားပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲ။ ဟုတ္တယ္၊ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ က်ေနာ္မွ မသိပဲခင္ဗ်ာ။
ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္သိထားသေလာက္ သူတို႔ေပးေနတဲ့ က်န္းမာေရးအကူအညီေတြက မ်ဳိးႏြယ္စု၊ ဘာသာေရးႏွင့္ ႏုိင္ငံေရးေတြ အေပၚ လံုး၀ထည့္မစဥ္းစားပါဘူး။ MSF was created in the belief that all people should have access to healthcare regardless of gender, race, religion, creed or political affiliation, and that people’s medical needs outweigh respect for national boundaries. လို႔ သူတို႕ရဲ႕ ပဋိဥာဥ္ စာတမ္းထဲမွာ အတိအလင္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ရခုိင္ေဒသေတြ ဘာ အ႐ံႈးေပၚမွာလဲ။ ငွက္ဖ်ားေရာဂါေဆး၊ တီဗီ (TB) ေဆး၊ အိတ္ခ်္အုိင္ဗြီ (HIV) ေဆးေတြကုိ ေဒသခံ ေရာဂါသည္ေတြ မရၾကေတာ့ဘူးေပါ့ ခင္ဗ်ာ။ အစုိးရရဲ႕ ျပည္နယ္ က်န္းမာေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြက လစ္လပ္သြားတဲ့ MSF တာ၀န္ယူထားတဲ့ ေနရာေတြကုိ ၀င္ၿပီး တာ၀န္ယူ ကုသေပးလိမ့္မယ္ဆုိတဲ့ သတင္းကို ၾကားလုိက္ ဖတ္လုိက္ရပါတယ္။ တကယ္ တာ၀န္ယူ ကုသေပးႏိုင္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ ၀မ္းသာစရာပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္ကေတာ့ လက္ေတြ႕ျဖစ္ႏိုင္ဖို႔ အလြန္ခက္လိမ့္မယ္လို႔ ထင္မိပါတယ္။
ဒီေန႔ေခတ္ေပၚ ငွက္ဖ်ားေဆး၊ တီဗီေဆး၊ အိတ္ခ်္အုိင္ဗြီ (HIV) ေဆးေတြက အလြန္ေစ်းႀကီးလွပါတယ္ ခင္ဗ်ာ။ သတင္းစာ တေစာင္ထဲမွာ ဖတ္လုိက္မိပါတယ္။ ရန္ကုန္မွာရွိတဲ့ အစိုးရေဆးကုသေရးဌာနမွာ မွတ္ပံုတင္ထားတဲ့ အိတ္ခ်္အုိင္ဗြီေ၀ဒနာသည္ေတြအတြ
ဒီေန႔ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးက လံုး၀မေကာင္းပါဘူး။ က်န္းမာေရးႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး လူထုကုိ အစိုးရက ပ့ံပုိးႏိုင္စြမ္း အလြန္အားနည္းေနပါတယ္။၂၇-၂-၂၀၁၄ ေန႔ထုတ္ 7 Day ေန႔စဥ္သတင္းစာမွာ ဖတ္လုိက္ရပါတယ္။ မႏၲေလးတုိင္းမွာ ၾကက္ေျခနီ အသင္းေပါင္း ၂၈ သင္းရွိေပမယ့္ အေရးေပၚလူနာတင္ယာဥ္ ၆ စီးပဲရွိတယ္တဲ့။ အဲဒီ ၆ စီးထဲက စင္ကာပူႏုိင္ငံမွ လွဴထားတဲ့ ၂ စီးမွာပဲ ေရွးဦးအသက္ကယ္မႈေတြ ျပဳလုပ္ေပးႏို္င္တဲ့ ကိရိယာေတြ တပ္ဆင္ ထားတာရွိတယ္တဲ့။
ဒီလိုေခတ္ အခ်ိန္အခါမ်ဳိးမွာ ရခုိင္အစုိးရရဲ႕ က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာနမွ (MSF) တာ၀န္ယူထားတဲ့ ေနရာေဟာင္း ေတြကို ျဖည့္စြက္တာ၀န္ယူဖို႔ဆုိတာ လြယ္ကူလိမ့္မယ္လို႔ က်ေနာ္မထင္ပါဘူး။ ရခုိင္အစိုးရအဖြဲ႕ က်န္းမာေရး ဌာနမွ ပုဂၢိဳလ္ေတြ ပုိသိၾကပါလိမ့္မယ္။ အဲဒီေဒသမွ ေ၀ဒနာသည္ေတြ အတြက္ ေဆးကုသဖို႔ ျပႆနာေတာ့ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေ၀ဒနာသည္ေတြက ဗုဒၶဘာသာ၀င္ မဟုတ္တဲ့ လူေတြရွိသလုိ၊ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြလည္း အထုိက္အေလ်ာက္ေတာ့ ရွိၾကမွာ ေသခ်ာပါတယ္။
MSF ထြက္သြား လုိ႔ေအာ္ၿပီး ဆႏၵျပခဲ့သူမ်ားကုိ ေမတၱာရပ္ခံခ်င္ပါတယ္။ ဆရာတို႔က “ထြက္သြား” ဆုိလို႔ သူတို႔ ထြက္သြားခဲ့ၾကပါၿပီ။ သူတို႔တာ၀န္ယူသြားတဲ့ အလုပ္ေတြက ဆရာတို႔ အေပၚပံုက်လာေတာ့မယ္။ ဆရာတုို႔ ဘယ္လုိဆက္ တာ၀န္ယူ ၾကမွာလဲခင္ဗ်ာ။ ဆရာတုိ႔မွာ ဒီတာ၀န္ေတြဆက္ယူဖို႔ ျပင္ဆင္ခ်က္ေတြ ရွိထားၿပီးသားလား။ ရွိထားၿပီးသားဆုိရင္ေတာင္ က်ေနာ္ကေတာ့ ေတြးပူေနမိတာပါ။ ျဖစ္လာႏိုင္မယ့္ အက်ဳိး ဆက္ေတြကုိ အေသအခ်ာ စဥ္းစားၿပီးမွ ျပဳလုပ္ၾကရင္ေတာ့ ပိုေကာင္းတာေပါ့ခင္ဗ်ာ။
ေနာက္ အစိုးရ အာဏာပုိင္ေတြကိုလည္း ေမတၱာရပ္ခံခ်င္ပါတယ္။ မိမိေဒသတြင္းမွာ ဆႏၵျပပြဲေတြ မရွိေတာ့ရင္ ၿပီးေရာဆုိၿပီး မိမိကလုိက္ၿပီး “ထြက္သြား”လို႔ လြယ္လြယ္မေျပာသင့္ပါဘူး။ ဆရာတုိ႔အေပၚ တာ၀န္အသစ္ေတြ ပံုက်လာႏုိင္ပါတယ္။ အေသအခ်ာစဥ္းစားၿပီး အက်ဳိးဆက္ေတြအတြက္ အကုန္ျပင္ဆင္ၿပီးမွ သြားႏိုင္ရင္ ပိုေကာင္းတာေပါ့ခင္ဗ်ာ။ ဆရာတို႔ဟာ ဆရာတုိ႔ ျပည္နယ္အတြင္းက လူသတၱ၀ါအားလံုးကုိ ေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ တာ၀န္ရွိပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေ၀ဒနာသည္ေတြကုိ အလြန္သနားဖို႔ ေကာင္းလွပါတယ္။
ဆႏၵျပသူေတြရဲ႕ ေတာင္းဆုိခ်က္ေတြ ဆုိတာက မွန္ခ်င္မွမွန္ပါလိမ့္မယ္။ ဆရာတို႔က ဆိုးက်ဳိးျဖစ္လာႏုိင္ တာေတြ အားလံုးကုိ အကုန္ တာ၀န္ယူ ေျဖရွင္း ၾကရမွာဆုိေတာ့ အက်ဳိးမဲ့ ေတာင္းဆိုမႈအားလံုးကုိ အမွန္ဘက္ကုိ ေရာက္ေအာင္ အစြမ္းကုန္ စည္း႐ံုးေစခ်င္ပါတယ္။ ေမတၱာရပ္ ခံေစခ်င္ပါတယ္။ ေဒါသျဖစ္ေနတဲ့ ျပည္သူလူထုကုိ ၿငိမ္သြားေအာင္ ျပန္ထိန္းသိမ္းဖို႔ဆုိတာ ဘယ္ေလာက္ခက္ခဲမယ္ဆုိတာ က်ေနာ္ ကိုယ္ခ်င္း စာပါတယ္။ ဆရာတို႔ ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ ဒုကၡကို က်ေနာ္နားလည္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြလည္း ဒီအတုိင္းပါပဲ။ အမွန္တရားကို မရင္ဆုိင္လုိ႔မရပါဘူး။ မိမိတို႔ကို လူအမ်ား အမုန္းခံရမွာကုိ အလြန္ေၾကာက္ရြံြ႕ေနလို႔မရပါဘူး။ ရခိုင္ျပည္သူလူထုကုိ ခ်စ္ရင္ ဒီျပည္သူလူထုကုိ အမွန္တကယ္ အက်ဳိးရွိမယ့္ လမ္းမွန္ေပၚေရာက္ေအာင္ ေျပာရဲ၊ ဆုိရဲ၊ ေခၚရဲ၊ ရပါမယ္။ လူမုိက္တေသာင္း အခ်ီးမြမ္းခံရဖို႔ အေရးမႀကီးဘူး။ လူလိမၼာတေယာက္ရဲ႕ အခ်ီးမြမ္းခံရဖို႔က ပိုအေရးႀကီးတယ္ဆုိတဲ့ စကားရွိပါတယ္။
ဒီေန႔ ရခုိင္ျပႆနာေတြမွာ ဘယ္သူေတြ အခံရဆံုးလဲ။ ရခုိင္ေရေျမအေပၚမွာ ေနထိုင္တဲ့ ဆင္းရဲတဲ့ လူထုတရပ္လံုးပဲ မဟုတ္လား။ ဒီဆင္းရဲတဲ့ လူထုက ဆရာတို႔ လူထုမဟုတ္လား။ ဆရာတုိ႔ရဲ႕ ကမ္း႐ိုးတန္း ေရတိမ္ပုိင္းမွာ ဒီေန႔ ငါးဖမ္းရခက္ေနတဲ့ ျပႆနာ၊ အသိမ္းခံထားရတဲ့ လယ္ေတြ၊ ေျမေတြ၊ ျပႆနာ။ ေနာက္ ေဒသထြက္ ဓာတ္ေငြ႕ေတြ မသံုးရ၊ မစားရ ျဖစ္ေနတဲ့ ျပႆနာ။ သမုိင္း၀င္ၿမိဳ႕ေဟာင္းေတြ ထိန္းသိမ္းဖို႔ ခက္ေနတဲ့ ျပႆနာ။ ဒီျပႆနာေတြက အဓိကျပႆနာ။ ဆရာတိုု႔ လူထုကုိ ေန႔စဥ္သက္ေရာက္မႈ ရွိေနတဲ့ျပႆနာ။
ကင္တာနားတို႔၊ MSF တုိ႔ဆုိတာက သာမညျပႆနာ။ ေဒသခံေတြရဲ႕ အက်ဳိးစီးပြားကို ေန႔စဥ္ ထိခုိက္ေနတဲ့ ျပႆနာ မဟုတ္ဘူး။ အေပါင္းပဲရွိတယ္။ အႏုတ္မရွိဘူး။ မိမိရတာ နည္းတယ္၊ မ်ားတယ္ ဆုိတာကုိ အျငင္းပြားေနတာပဲရွိတယ္။ ေနာက္ ကင္တာနား ဆုိတာက ကုလသမဂၢရဲ႕ကိုယ္စားလွယ္။ MSF ဆုိတာက ကုလသမဂၢရဲ႕ အတုိင္ပင္ခံ အဆင့္ရ အဖြဲ႕အစည္း။
လူတုိင္းဟာ တခါတရံ အဓိကႏွင့္သာမညကို ေမ့သြားတတ္ပါတယ္။ က်ေနာ့္ဘ၀မွာ ရခိုင္စစ္ဗိုလ္သူငယ္ခ်င္း၊ ေလသူရဲ သူငယ္ခ်င္းေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ သူတို႔အားလံုးက လူေတာ္လူေကာင္းေတြပါ။ ဒီေဆာင္းပါးက သူတုိ႔အတြက္ အမွတ္တရ ေရးလိုက္တဲ့ေဆာင္းပါးပါ။ သူတုိ႔အားလံုး ၀မ္းသာၾကလိမ့္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။
(ဦးလွ၀င္း (ေလသူရဲတဦး) သည္ ရန္ကုန္အေျခစိုက္ စာေရးဆရာတဦးျဖစ္ျပီး ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးဆိုင္ရာ ေဆာင္းပါးမ်ားကို အပတ္စဥ္ဂ်ာနယ္မ်ားတြင္ ေရးသားလ်က္ရွိသည္။)
ဧရာဝတီ - “ထြက္သြား” လို႔ လြယ္လြယ္ မေျပာသင့္ပါဘူး
No comments:
Post a Comment