ႊေရႊတိဂံု ထီးရိပ္၀န္းေအာက္က ဗဟန္းျမိဳ႕နယ္

ျမတ္ဘုရားေရႊတိဂံု ထီးရိပ္၀န္းေအာက္က ဗဟန္းျမိဳ႕နယ္ (တစ္ခ်ိန္က ရန္ကုန္သမိုင္းေကာက္ေၾကာင္း)

ျမတ္ဘုရားေရႊတိဂံု တည္ထားကိုးကြယ္ရာ “သိဂၤုတၱရ ကုန္းျမတ္မဟာ”မွာ အရံကုန္းေပါင္း ၉၉-ကုန္းရွိေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေရႊတိဂံုထီးရိပ္ ၀န္းေအာက္က ဗဟန္းျမိဳ႕နယ္ဟာ ေတာင္ကုန္းေတာင္ထြဋ္နဲ႕ လွ်ိဳေျမာင္ခ်ိဳင့္၀ွမ္းေတြျပည့္လွ်မ္းေနတယ္။ ျမတ္ဘုရားေရႊတိဂံု တည္ထား ကိုးကြယ္တဲ့ သိဂၤုတၱရေတာင္ေၾကာတြင္ တည္ရွိေနတဲ့ ‘ဗဟင္းေက်ာက္’ေတြကို အေၾကာင္းျပဳကာ ‘ဗဟန္း’အမည္ရလာတာျဖစ္ပါတယ္။

ဗဟန္းျမိဳ႕နယ္ျဖစ္တည္လာပံုမွာ

ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္က “သာယာ၀တီမင္း” တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ “ဥကၠလာပေအာင္ေျမရန္ႏွင္ႏွင့္ ျမိဳ႕ကြက္တြင္ စတင္ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ နယ္ခ်ဲ႕တို႕က ရန္ကုန္ျမိဳ႕ကြက္ကို ေျမာက္ဘက္သို႕ “ခ်ဲ႕” ရင္း ျမတ္ဘုရားေရႊတိဂံုအား ဗဟိုထားကာ “ျမိဳ႕ကြက္”ေဖာ္ထုတ္ခ်ိန္မွာ “ဗဟန္း” အမည္ထင္ရွားလာတယ္။ လြတ္လပ္ေရးရျပီးေနာက္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ကို နယ္ေျမ ၁၂ ခုနဲ႕ပိုင္းျခားခဲ့တုန္းက အမွတ္(၈)နယ္ေျမမွာ ပါ၀င္ခဲ့တယ္။ ဗဟန္းေဒသစိတ္ ၃-စိတ္အထိ ရွိခဲ့ဖူးတယ္။ ၁၉၇၂ခုႏွစ္၊ စနစ္သစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကာလတြင္ “ဗဟန္းျမိဳ႕နယ္”ျဖစ္တည္လာ ကာ ျမိဳ႕နယ္အက်ယ္အ၀န္းက (၃ ဒသမ ၄၁၃)စတုရန္းမိုင္ျဖစ္ျပီး ရပ္ကြက္ (၂၂)ရပ္ကြက္နဲ႕ ဖြဲ႕စည္းထားတယ္။ နယ္နိမိတ္အပိုင္းအျခား ကေတာ့ အေရွ႕ဘက္မွာ “ဘုိးစိန္လမ္း”၊ အေနာက္ဘက္မွာ သံလြင္လမ္း၊ ေျမာက္ဘက္မွာေတာ့ ကန္ရိပ္သာလမ္းနဲ႕ ေတာင္ဘက္ ဗဟန္း (၁)လမ္းတို႕ျဖစ္တယ္။ ထင္ရွားတဲ့ ရပ္ကြက္အမည္ေတြအေနနဲ႕ ငါးထပ္ၾကီး(ေတာင္/ေျမာက္/အေနာက္) ၊ ေရႊဂံုတိုင္ (အေရွ႕/အလယ္)၊ ေရႊေတာင္ၾကား (၁+၂)၊ဗိုလ္ခ်ိဳ(၁+၂)၊သာသနာ့ရိပ္သာ၊ ေရႊနံ႕သာနဲ႕ျမိဳ႕မ စတဲ့ရပ္ကြက္ေတြျဖစ္တယ္။ ဒါ့အျပင္ ဗဟန္းျမိဳ႕နယ္အတြင္းမွာ “ၾကားေတာရ၊ အလယ္ေတာရနဲ႕ အေရွ႕ေတာရ”ၾကီးေတြပါ၀င္ေနတယ္။

ျမတ္ဘုရားေရႊတိဂံုထီးရိပ္၀န္းေအာက္က ဗဟန္းျမိဳ႕နယ္မွာ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ရဲ႕ ပထမဦးဆံုး အထပ္ၾကီးရုပ္ပြားေတာ္ေတြျဖစ္ၾကတဲ့ “ငါးထပ္ၾကီး ဘုရား” နဲ႕ “ေျခာက္ထပ္ၾကီးဘုရား”ေတြအျပင္ သမိုင္းတြင္ “ေရႊခံုတိုင္ဘုရား” လည္းတည္ရွိေနတယ္။ ငါးထပ္ၾကီးဘုရားတည္ရာ “အေရွ႕ ေတာရၾကီး” ကေန ခရစ္ ၁၉၀၃ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၂ ရက္ေန႕မွာ ၈ေတာင္ရွိတဲ့ က်ားမတစ္ေကာင္ဟာ အခုအခါ Golden Hill Tower တည္ ရာ လွ်ိဳေျမာင္ကေန ေရႊတိဂံုဘုရားဖူးတက္ခဲ့ဖူးတယ္။ ေရႊတိဂံုဘုရားမွာ “က်ား” တက္တာ ငါးရက္ေတာင္ၾကာလို႕ မွတ္တမ္းျပဳထား ခဲ့တယ္။

ဗဟန္းေျမက သမိုင္းတင္လမ္းအမည္မ်ား

(က)ကိုယ့္မင္းကိုယ္ခ်င္းလမ္း

နယ္ခ်ဲ႕ေခတ္အမည္က “ခ်ာခ်ီလမ္း” ျဖစ္တယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံကို ကိုလိုနီစာရင္းသြတ္သြင္းခဲ့သူ ျဗိတိသွ်နန္းရင္း၀န္(၀န္ၾကီးခ်ဳပ္)အမည္ ျဖစ္တယ္။ ဂ်ပန္ေခတ္မွာ အာရွလူငယ္ေတြက “လြတ္လပ္ေရးနိမိတ္ပံု” အေနနဲ႕ “ကိုယ့္မင္းကိုယ့္ခ်င္းလမ္း” အမည္သို႕ေျပာင္းလဲ ေခၚေ၀ၚေစခဲ့တာျဖစ္တယ္။

(ခ) အာဇာနည္လမ္း

နယ္ခ်ဲ႕စစ္တပ္ဟာ ေရႊတိဂံုကုန္းေျမမွာ တပ္စြဲထားတုန္းက စစ္စခန္းေတြကို စစ္ယာဥ္ေတြနဲ႕ လက္နက္၊ရိကၡာပို႕ေဆာင္၊ေထာက္ပံ့ဖို႕ အတြက္ သိဂၤုတၱရေတာင္ေျခကိုပတ္ျပီး “လမ္း” ေဖာက္လုပ္ခဲ့တာ Transport Road လို႕အမည္ေပးခဲ့တယ္။ အခုေတာ့ အာဇာနည္ဗိမာန္ ၾကီး၊ေသြးေဆးကန္နဲ႕ သူရဲေကာင္းစစ္သည္ဗိမာန္ေတြတည္ရွိရာလမ္းျဖစ္ေနလို႕ “အာဇာနည္လမ္း” လို႕အမည္ေျပာင္းေပးထားပါတယ္။

(ဂ) ေရႊေတာင္ၾကားလမ္း

ဗဟန္းျမိဳ႕နယ္ရဲ႕ေတာေတာင္လွ်ိဳေျမာင္ထူထပ္ခဲ့ပံုကို ထင္ဟပ္ေစတဲ့အမည္ေပါ့။ ခရစ္ ၁၈၉၀ျပည့္ႏွစ္အထိ ေတာအုပ္ခ်ဳိင့္၀ွမ္းေတြျပည့္ လွ်မ္းမႈေၾကာင့္ အေျခခ်ေနထိုင္သူမရွိခဲ့ေသးဘူး။ အခုေတာ့ “ေျမ” တစ္စတုရန္းေပကို “သိန္း”ခ်ီျပီးတန္ေနပါျပီ။ အလားတူ “၀ကၤဘာ လမ္း” အမည္ကလည္း ဗဟန္းေျမမွာ လွ်ိဳေျမာင္ခ်ိဳင့္၀ွမ္းေတြေပါမ်ားခဲ့တဲ့ “နိမိတ္ပံု”အမည္ပါပဲ။

(ဃ) ကုကၠိဳင္းလမ္း

မြန္ဘာသာအသံထြက္ ကံကို ေရႊကံကို မေရြးပင္ေတာ္ၾကီး ဖီလာဆီးခဲ့တဲ့ေနရာမွာ ေဖာက္လုပ္ခဲ့တဲ့ လမ္းက်ဥ္းေလးပါ။ ကမၻာေအး ေစတီေတာ္ တည္ထားကိုးကြယ္ျပီးခ်ိန္မွစတင္ကာ “ကမၻာေအးေစတီလမ္း”အမည္နဲ႕ ေျဖာင့္ျဖဴးက်ယ္၀န္းတဲ့ ေျခာက္လမ္းသြားလမ္းၾကီး ျဖစ္ေနပါျပီ။

အမ်ိဳးသားေရးနဲ႕ လြပ္လပ္ေရးေအာင္ေျမ

ျမတ္ဘုရားေရႊတိဂံု ရိပ္၀န္းေအာက္က ဗဟန္းေျမဟာ သူ႕ကၽြန္ဘ၀မွ လြတ္ေျမာက္ေရးလႈပ္ရွားမႈ သေႏၶတည္ရာေအာင္ေျမျဖစ္တယ္။ “အမ်ိဳးသားေက်ာင္းအစ၊ဗဟန္းက”လို႕ကမၸည္းတင္အပ္တယ္။ အလားတူ လြတ္လပ္ေရးေတာင္းဆိုပြဲေတြကို ဗဟန္းေျမမွာပါ၀င္တဲ့ ကန္ေတာ္ၾကီးေစာင္း ေနသူရိန္အစည္းအေ၀းၾကီးကေန လက္ဆင့္ကမ္းခဲ့ရတယ္။ ဒါ့အျပင္ သိဂၤုတၱရေတာင္ကုန္းရဲ႕ဆင္ေျခေလွ်ာမွာ တည္ရွိေနတဲ့ “ကန္ေတာ္ၾကီး”ဟာ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္က “အေ၀းေရာက္ျမိဳ႕၀န္ဦးေက်ာ္ေရြး”က တည္ ေဆာက္ေပးခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ရဲ႕ ေသာက္/သံုးေရအတြက္ “ကန္ေတာ္ၾကီးေရ”ကို ခရစ္ ၁၉၀၁ခုႏွစ္အထိ အသံုးျပဳခဲ့ရတယ္။ နယ္ခ်ဲ႕တို႕က Royal Lake လို႕ေခၚခဲ့ၾကေပမယ့္ ျမန္မာတိုင္းရင္းသားအားလံုးက ကန္ေတာ္ၾကီးလို႕ပဲေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကပါတယ္။ ယခုအခါ ေခတ္မီလက္ကိုင္ဖုန္းစခန္းၾကီး တည္ရွိေနတဲ့ေတာင္ေၾကာကို ျပိဳင္ျမင္းေတြေလ့က်င့္ ေျပးလႊားေစခဲ့တဲ့ “ဘာေဂ်ာ္ဂ်ီ”ကိုအစြဲျပဳကာ “ဘာေဂ်ာ္ဂ်ီ” ကုန္းအမည္ရခဲ့ျပီး စံုေထာက္ ဦးစံရွားအမႈလိုက္ခဲ့ရတဲ့ Vila (ဥေရာပစံအိမ္) အိုၾကီးတည္ရွိရာ “ဇာတ္လမ္း” သေႏၶတည္ခဲ့တဲ့ ကုန္းျဖစ္ခဲ့ဖူးတယ္။

ဗဟန္းျမိဳ႕နယ္အတြင္းက သမိုင္း၀င္ေရွးေဟာင္းလက္ရာ အေဆာက္အအံုမ်ား

အေနာက္ပိုင္းခရိုင္ ဗဟန္းျမိဳ႕နယ္အတြင္းမွာ သမိုင္း၀င္/သမိုင္းတင္ ေရွးေဟာင္းလက္ရာ အေဆာက္အအံုေပါင္း ၁၂-ခုရွိတယ္။ ဘာသာ ေရးအေဆာက္အအံု ၈-ခု၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းျပတိုက္၊ ယဥ္ေက်းမႈ၀န္ၾကီးဌာန(၀န္ၾကီးရံုးေဟာင္း)၊ခ်င္းေခ်ာင္းနန္းေတာ္နဲ႕ ျမိဳ႕ေတာ္၀န္ အိမ္ေဟာင္း၊ျမိဳ႕ေတာ္၀န္ဧည့္ေဂဟာေဟာင္း(ယခု-ျမရိပ္ညိဳရြိင္ရယ္ဟိုတယ္)တို႕ပဲျဖစ္ၾကပါေပတယ္။ အမွတ္ (၂၅) ဗိုလ္ခ်ဳပ္ျပတိုက္လမ္း (ယခင္ တာ၀ါလိန္းလမ္း) ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းျပတိုက္တည္ေနရာဟာ “ေရႊၾကက္ယက္” လို႕အမည္ရခဲ့ဖူးတယ္။ ငါးထပ္ၾကီးဘုရား ပရ၀ုဏ္အတြင္းရွိ “လြမ္းေစတီ”ကေလးက ပုန္ကန္သူ ျမင္ကြန္းမင္းသားၾကီးရဲ႕အလြမ္းပံုရိပ္ပဲျဖစ္တယ္။ ငါးထပ္ၾကီးေက်ာင္းတိုက္၀င္း အတြင္း တည္ရွိေနတဲ့ ျမန္မာမႈလက္ရာအမႊမ္းအေျပာက္ေတြစံုလင္တဲ့ “တိုင္တစ္ရာ ေက်ာင္းတိုက္”ၾကီးမွာေတာ့ ကာလယႏၱရားတိုက္စား လို႕ “တိုင္ ၈၀” သာက်န္ပါေတာ့တယ္။ က်န္ရွိတာေတြကေတာ့ ဟုတ္စီ၊ကြမ္ရင္စန္၊က်ံဳဟြာစီ၊ ကြမ္ရင္စီနဲ႕ စက်င္လံု တရုတ္ ဗုဒၶ ဘာသာဘုန္းၾကီးေက်ာင္း၊သာသနာ့ရိပ္နဲ႕ သီလရွင္ေက်ာင္းေတြပဲ ျဖစ္ၾကပါေပတယ္။

ေမတၱာမြန္ျဖင့္

ေမာင္ျမတ္မြန္(ဆူးေလ)

ရည္ညႊန္း - (၁) ျမိဳ႕ေတာ္မဂၢဇင္း(၁၆၇/၀၅)