ေျခာက္လွန္႔ေနဆဲ တေစၦ သို႔မဟုတ္ HIV/AIDS

တေစၦတစ္ေကာင္က အၿမဲေျခာက္လွန္႔ေနသည္။ အိပ္မရ၊ စားမရ၊ လုပ္မရ၊ ကိုင္မရ၊ ခ်စ္မရ။ ယင္းတေစၦမွာ HIV/AIDS ေရာဂါ ျဖစ္သည္။ ဘယ္အခ်ိန္မ်ား ကိုယ့္ကို HIV  ပိုးလာေရာက္ ကူးစက္မလဲ။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တစ္ေန႔လွ်င္ လူဦးေရ ၂၁ ဦးႏႈန္း အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုး ကူးစက္ခံေနရသည္ဟု ဆိုသည္။ ဘယ္အခ်ိန္မွာမ်ား မျမင္ရသည့္ လူသတ္သမားက ကိုယ့္ေရွ႕ ဘြားခနဲ ေပၚလာေလမလဲ။ HIV/AIDS ေရာဂါသည္ မျမင္ရသည့္ လူသတ္သမားျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ႏွစ္စဥ္လူေပါင္း ၂၀,၀၀၀ ခန္႔ ေအအိုင္ ဒီအက္စ္ေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆံုးေနရသည္ဟု ဆိုသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ေအအိုင္ဒီအက္စ္
ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါကို ျမန္မာႏိုင္ငံ က်န္းမာေရး ၀န္ႀကီးဌာနက ႏိုင္ငံေတာ္၏ အဓိကလူမႈေရးႏွင့္ က်န္းမာေရး အေၾကာင္းအရာ အျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ေရာဂါတစ္ရပ္ အျဖစ္လည္းေကာင္း သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ UNAIDS အဖြဲ႕၏ စာရင္းဇယားအရ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ HIV ပိုးကူး စက္ခံရမႈႏႈန္းမွာ ၁ ဒသမ ၃ ရာခိုင္ႏႈန္း (လူေပါင္း ၂၀၀,၀၀၀-၅၇၀,၀၀၀) ရွိၿပီး တိုင္းျပည္ေဒသ အသီးသီး၌ ေရာဂါကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈ က်ယ္ျပန္႔ လာေနသည္ဟု ဆိုသည္။ HIV ဗိုင္းရပ္စ္ Strain အသစ္ေလးမ်ဳိးသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ စတင္ျမစ္ဖ်ားခံသည္ဟု ယူဆၾကၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္း၊ အေရွ႕ပိုင္းႏွင့္ အေနာက္ပိုင္းတစ္ေလွ်ာက္ ဟီး႐ိုးအင္း ေမွာင္ခို ကုန္ကူးမႈလမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္မွ စတင္ပ်ံ႕ႏွံ႔ခဲ့သည္ဟု ဆိုသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ HIVပိုး ကူးစက္ခံရသူအမ်ားစုမွာ မူးယစ္ေဆး အေၾကာထဲ ထိုးသြင္းသူမ်ား (၄၃ ရာခိုင္ႏႈန္း) ႏွင့္ ျပည့္တန္ဆာမ်ား (၃၂ ရာခိုင္ႏႈန္း) ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲသူ ၃၀၀,၀၀၀ မွ ၅၀၀,၀၀၀ ရွိသည့္အနက္ ထက္၀က္ေက်ာ္ခန္႔မွာ အေၾကာထဲ ေဆးထုိးသြင္းသူမ်ားျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။

က်န္းမာေရးဦးစီးဌာန၊ UNAIDS ႏွင့္ WHO တို႔ ပူးေပါင္းတြက္ခ်က္ထားမႈအရ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ အသက္ ၁၅ ႏွစ္မွ ၄၉ ႏွစ္အၾကား HIV ပိုး ကူးစက္ခံထားရသူ ၀ ဒသမ ၆ ရာခိုင္ႏႈန္း (လူေပါင္း ၂,၃၆၀,၀၀၀) ရွိသည္ဟု ေဖာ္ျပသည္။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရသည္ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါႏွင့္ ပတ္သက္၍ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၃၇,၁၂၀ (က်ပ္ ၁၅၀,၈၃၁,၆၀၀) သံုးစြဲခဲ့ၿပီး ႏုိင္ငံတကာ အစိုးရမ်ား (ေနာ္ေ၀၊ နယ္သာလန္၊ ၿဗိတိန္ႏွင့္ဆီြဒင္)က အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂၇,၇၁၁,၈၁၃ ကို HIV စီမံခ်က္မ်ားအတြက္ လွဴဒါန္းခဲ့သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ကမၻာေပၚတြင္ ၅၁ ႏိုင္ငံေျမာက္ HIV ပိုး ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈ အျမင့္ဆံုးျဖစ္ၿပီး အာရွတိုက္၌ အရြယ္ေရာက္ၿပီးသူမ်ား HIV ပိုး ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈတြင္ ကေမၻာဒီးယားႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံတုိ႔ၿပီးေနာက္ တတိယ အျမင့္ဆံုး ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ HIV ပိုးကူးစက္ခံထားရသူ ၁၁,၀၀၀ မွ ၃၅,၀၀၀ အတြင္းရွိသည့္အနက္ ႏွစ္စဥ္လူေပါင္း ၂၀,၀၀၀ ခန္႔ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆံုးေနရသည္ဟု ဆိုသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တစ္ေန႔လွ်င္လူဦးေရ ၂၁ ဦးႏႈန္း အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုး ကူးစက္ခံေနရေၾကာင္း က်န္းမာေရးဦးစီးဌာန၊ UNAIDS ႏွင့္ WHO တို႔ ပူးေပါင္းတြက္ခ်က္ထားသည့္ HIV Estimates and Projections Asian Epidemiological Model Myanmar 2010-2015 တြင္ ေဖာ္ျပထားခ်က္အရ သိရသည္။ လက္ရွိျမန္မာ ႏိုင္ငံတြင္ HIV ပိုးကူးစက္ခံရသူ ခန္႔မွန္းလူဦးေရ ႏွစ္သိန္း၀န္းက်င္ခန္႔ ရွိေနၿပီး ပိုးရွိေနသူမ်ားအနက္မွ လူဦးေရ တစ္သိန္းႏွစ္ေသာင္းေက်ာ္မွာ ART ေဆး၀ါးလိုအပ္ေနသူမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း၊ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ဇြန္လအထိ ရရွိထားသည့္စာရင္းမ်ားအရ ေဆး၀ါးလိုအပ္ေနသူမ်ားအနက္ လူဦးေရ ၄၄,၆၆၁ ဦးကို ART ေဆး၀ါး မ်ားေပးႏိုင္ခဲ့ၿပီး က်န္ရွစ္ေသာင္းေက်ာ္မွာ ART ေဆး၀ါးမ်ားရရွိရန္ လိုအပ္ေနသူမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။

ေဒသအလိုက္ HIV ပိုး ကူးစက္ခံရမႈတြင္ ႏိုင္ငံအေနာက္ပိုင္း (ရခိုင္ႏွင့္ခ်င္းျပည္နယ္) တြင္ အနိမ့္ဆံုးျဖစ္ၿပီး အလယ္အလတ္ေဒသမ်ားမွာ ႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္း (ဧရာ၀တီ၊ မႏၲေလး၊ မေကြး၊ စစ္ကိုင္း၊ ရန္ကုန္ႏွင့္ ပဲခူးတုိင္းေဒသႀကီးမ်ား) ျဖစ္သည္။ HIV ပိုးကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈ အျမင့္ဆံုးေဒသမ်ားမွာ ႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္း (ကခ်င္ျပည္နယ္)၊ အေရွ႕ပိုင္း (ရွမ္းႏွင့္ကရင္ျပည္နယ္)ႏွင့္ ေတာင္ပိုင္း (မြန္ျပည္နယ္ႏွင့္ တနသၤာရီတုိင္း ေဒသႀကီး) တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။
ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ က်န္းမာေရး ၀န္ႀကီးဌာနသည္ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္မွစ၍ AIDS ႏွင့္ပတ္သက္၍ စတင္စံုစမ္း ေလ့လာမႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပထမဆံုး HIV ပိုးကို ၁၉၈၈ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့ၿပီး ပထမဆံုး ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္ကို ၁၉၉၁ ခုႏွစ္တြင္ ပထမဆံုးေတြ႕ရွိခဲ့သည္။ ယင္းေနာက္ HIV ႏွင့္ပတ္သက္၍ စံုစမ္းေလ့လာမႈမ်ားႏွင့္ စစ္တမ္းေကာက္ယူမႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး မိခင္မွကေလးသို႔ ကူးစက္မႈ ကာကြယ္ေရး စီမံခ်က္ကို ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ စတင္ခဲ့သည္။

၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ HIV/AIDS ကုသသည့္ ေဆး၀ါးကုထံုး Antiretroviral therapy (ART) ကို ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးဌာနမ်ားသို႔ စတင္မိတ္ဆက္ခဲ့ေသာ္လည္း HIV/AIDS လူနာ သံုးရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔သာ ေဆးကုသမႈ ခံယူရသည္။ ယခုလက္ရွိအခ်ိန္၌ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ အမ်ဳိးသားက်န္းမာေရး စီမံကိန္း၌ ေအအိုင္ဒီအက္စ္သည္ ဦးစားေပးေဆာင္ရြက္ရမည့္ ေရာဂါတစ္ရပ္အျဖစ္ ပါ၀င္သည္။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၁၈ ရက္ေန႔တြင္ ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊ တီဘီႏွင့္ ငွက္ဖ်ားတိုက္ဖ်က္ေရးအတြက္ Global Fund က အေမရိကန္ေဒၚလာ ၉၈,၄၀၀,၀၀၀ (ေအအိုင္ဒီအက္စ္အတြက္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၉,၂၀၀,၀၀၀ ပါ၀င္) ကို ျမန္မာႏိုင္ငံ အစိုးရက သူ၏၀န္ထမ္းမ်ားအား ခရီးသြားလာမႈ ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္သည္ဟုဆိုကာ ေပးအပ္ျခင္းမျပဳေတာ့ဘဲ ရပ္ဆိုင္းခဲ့ဖူးသည္။
နယ္စည္းမျခား ဆရာ၀န္မ်ားအဖြဲ႕ (MSF)က ထုတ္ေ၀ေသာ အစီရင္ခံစာအရ ART ကုထံုးျဖင့္ ထိန္းထား၍ရေသာ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ လူနာေပါင္း ၂၅,၀၀၀ သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ေသဆံုးခဲ့သည္ဟု ဆိုသည္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္အေရာက္တြင္ (MSF) သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ART ေဆး၀ါးႏွင့္ ကုသမႈ အဓိကေထာက္ပံ့ သည့္အဖြဲ႕ ျဖစ္လာသည္။ ဆက္လက္အသက္ရွင္ရန္ ART လိုအပ္ေနေသာ လူနာေပါင္း ၁၁,၀၀၀ ကို ကုသမႈေပးႏုိင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၌ ART လိုအပ္ေနသူမ်ားမွာ ၇၀,၀၀၀ ရွိေနသည္ဟု ဆိုသည္။ 

ထို႔ေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ HIV/AIDS လူနာမ်ားအနက္ ၂၀ ရာခုိင္ႏႈန္းခန္႔သာ ကုသမႈရရွိေနသည္ဟု ဆိုသည္။
Wikipedia တြင္ ေဖာ္ျပခ်က္အရ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ အစိုးရအေနျဖင့္ ကမၻာေပၚတြင္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈအတြက္ ေငြေၾကးသံုးစြဲမႈ အနည္းဆံုး ႏိုင္ငံတစ္ႏုိင္ငံျဖစ္ၿပီး အိႏၵိယႏိုင္ငံမွလြဲ၍ အျခားႏုိင္ငံမ်ား မွာလည္း ျမန္မာႏုိင္ငံအား က်န္းမာေရးအတြက္ လွဴဒါန္းမႈ အနည္းဆံုးျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။ ယင္း၌ ဆက္လက္ေဖာ္ျပထားမႈအရ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ေကာင္းစြာပိုးသတ္မထားေသာ ေဆးကုသမႈဆိုင္ရာ ကိရိယာမ်ားကို အသံုးျပဳျခင္း၊ ေသြးစစ္ေဆးရာ၌ လံုေလာက္ေသာ တိက်မႈ မရွိျခင္းကဲ့သို႔ေသာ ေဆးကုသမႈ၌ မလံုျခံဳေသာ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ား ရွိေနရာ ယင္းတို႔သည္ ေရာဂါကူးစက္ရာ လမ္းေၾကာင္းမ်ားျဖစ္လာသည္ဟု ဆိုသည္။ ျမန္မာ နယ္စပ္တစ္ေလွ်ာက္ရွိ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္မ်ားႏွင့္ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားေနေသာ ေနရာမ်ားတြင္ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ လုပ္ငန္းမွာ မရွိသေလာက္ ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ လူနာမ်ားအေနျဖင့္ ကုသမႈကိုရွာေဖြရန္ မလြယ္ကူဟု ဆိုသည္။ ART ေထာက္ပံ့မႈႏွင့္ ျဖန္႔ေ၀မႈမွာ ပံုမွန္မဟုတ္ဘဲ ျပတ္ေတာင္းျပတ္ေတာင္း ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ လူနာမ်ားသည္ ေဆးကိုပံုမွန္သံုးစြဲျခင္းမရွိသျဖင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးမ်ားေဆးၿပီး HIV ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး Strain အသစ္မ်ား ထြက္ေပၚလာေစသည္ဟု ဆိုသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ျပည့္တန္ဆာမႈ
၁၇၈၅ ခုႏွစ္ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ အေစာပိုင္းကတည္းက ျပည့္တန္ဆာလုပ္ငန္းကို တားဆီးပိတ္ပင္ခဲ့သည့္ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ျပည့္တန္ဆာတုိက္ဖ်က္ေရး အက္ဥပေဒအရ ျပည့္တန္ဆာ လုပ္ကိုင္မႈသည္ ျပစ္မႈေျမာက္ေသာေၾကာင့္ ျပည့္တန္ဆာမ်ားအား HIV/AIDS ေရာဂါကို သတိျပဳမိလာေအာင္ ပညာေပးေရးႏွင့္ ကြန္ဒံုးမ်ား မျဖစ္မေနသုံးစြဲေစေရးအတြက္ ေဆာင္ရြက္ရန္ လြန္စြာခက္ခဲေနသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ကြန္ဒုံးလက္၀ယ္ရွိျခင္းကို လိင္လုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္ျခင္း၏ သက္ေသအျဖစ္ အသုံးမျပဳရန္ ညႊန္ၾကားခ်က္ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ ဤသို႔ေဆာင္ရြက္ေပးမႈသည္ HIV/AIDS ေရာဂါကာကြယ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို ပိုမိုထိေရာက္ရန္ သက္ဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္မ်ားက မူ၀ါဒမ်ားျပဳျပင္ေပးျခင္း နမူနာေကာင္းတစ္ရပ္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ယေန႔တိုင္ လိင္လုပ္ငန္းလုပ္ေဆာင္ေနသူ အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ ကြန္ဒုံးလက္၀ယ္ရွိမႈေၾကာင့္ ၿခိမ္းေျခာက္ခံေနရဆဲ ရွိေနေသးေသာေၾကာင့္ မူလရည္ရြယ္ခ်က္ျဖစ္ေသာ ကာကြယ္ေရးလုပ္ငန္း ထိေရာက္ေစရန္ ကြန္ဒုံးကိုင္ေဆာင္မႈသည္ ျပစ္မႈမေျမာက္ပါဟူသည့္အခ်က္ကို လူတိုင္းေကာင္းစြာ သိရွိေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္ေနသည္။

Wikipedia တြင္ ေဖာ္ျပထားခ်က္အရ ရန္ကုန္တြင္ ျပည့္တန္ဆာလုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္သည့္အိမ္ေပါင္း ၁၀၀ ေက်ာ္ရွိၿပီး ျပည့္တန္ဆာေပါင္း ၁၀,၀၀၀ အထိရွိေၾကာင္း သိရသည္။ ယင္းျပည့္တန္ဆာမ်ားအနက္ ၇၀ မွ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ လိင္မွတစ္ဆင့္ ကူးစက္ေသာေရာဂါမ်ား ျဖစ္ခဲ့ဖူးၿပီး ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းထက္ နည္းပါးေသာျပည့္တန္ဆာမ်ားသာ HIV ပိုးရွိ၊ မရွိ  စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈ ခံယူဖူးသည္ဟု ဆိုသည္။

Wikipedia တြင္ ဆက္လက္ေဖာ္ျပထားခ်က္အရ ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ ထိုင္းႏိုင္ငံျပည့္တန္ဆာလုပ္ငန္း၏ အဓိကအရင္းအျမစ္ျဖစ္ၿပီး ထိုင္းႏုိင္ငံ၌ ျပည့္တန္ဆာလုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္ေနေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ အမ်ဳိးသမီးေပါင္း ၂၀,၀၀၀-၃၀,၀၀၀  ရွိသည္ဟု ဆိုသည္။ အမ်ဳိးသမီး အမ်ားစုသည္ ရေနာင္းႏွင့္မယ္ဆိုင္မွတစ္ဆင့္ လူကုန္ကူးမႈ ခံရျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ျပည့္တန္ဆာမ်ားသည္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံ ယူနန္ျပည္နယ္ ေရႊလီၿမိဳ႕၌လည္း အလုပ္လုပ္ကိုင္လ်က္ ရွိသည္ဟု ဆိုသည္။ ထိုင္းႏုိင္ငံတြင္ ျပည့္တန္ဆာလုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္ေနေသာ ျမန္မာႏုိင္ငံသူ အမ်ားစုမွာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ၿပီး ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ ျမန္မာျပည့္တန္ဆာမ်ားမွာ အသက္ ၁၈ ႏွစ္ေအာက္မ်ားျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။ ျမန္မာျပည့္တန္ဆာမ်ားသည္ တ႐ုတ္၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္၊ ထိုင္၀မ္၊ အိႏၵိယ၊ မေလးရွား၊ ကိုရီးယား၊ မကာအို ႏွင့္ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံတို႔တြင္လည္း အလုပ္လုပ္ကိုင္လ်က္ရွိသည္ဟု ဆိုသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ျပည္တြင္းလူကုန္ကူးမႈမ်ားလည္း ရွိေနၿပီး ေက်းလက္ေဒသမ်ားမွ မိန္းကေလးမ်ားကို ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားႏွင့္ နယ္စပ္ၿမိဳ႕မ်ားသို႔ ေခၚေဆာင္လာျခင္း ျဖစ္သည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ ၎တို႔၏ နိမ့္ပါးေသာ ပညာေရးေၾကာင့္ အလုပ္အကိုင္ရရွိရန္ ခက္ခဲရာ ျမင့္မားေသာလုပ္ခမ်ားျဖင့္ တရား၀င္အလုပ္မ်ား ရရွိမည္ဟု ျဖားေယာင္းေသြးေဆာင္မႈမ်ား ရွိခဲ့သည္။

Wikipedia တြင္ ဆက္လက္ေဖာ္ျပထားခ်က္အရ ရန္ကုန္တြင္ ျပည့္တန္ဆာလုပ္ငန္းသည္ ဟိုတယ္မ်ား၌ ျဖစ္ပြားလ်က္ရွိၿပီး ဟိုတယ္မ်ားသည္ ျပည့္တန္ဆာလုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္ရန္ ေနရာမ်ားျဖစ္လာသည္ဟု ဆိုသည္။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ေပၚေပါက္လာေသာ အႏွိပ္ခန္းမ်ားသည္ လည္းေကာင္း၊ ႏိုက္ကလပ္မ်ားသည္ လည္းေကာင္း ျပည့္တန္ဆာလုပ္ငန္းကို လြတ္လပ္စြာ လုပ္ကိုင္လာႏိုင္ေသာ ေနရာမ်ားဟု ဆိုသည္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ေမလတြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၌ နာဂစ္ဆိုင္ကလုန္းမုန္တိုင္း တိုက္ခတ္ၿပီးေနာက္ ရန္ကုန္၌ ျပည့္တန္ဆာအေရအတြက္ သိသိသာသာ ျမင့္တက္လာခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရသည္ဟု ဆိုသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ HIV/AIDS ဆိုင္ရာ အမ်ဳိးသား မဟာဗ်ဴဟာ စီမံကိန္း
ျမန္မာႏိုင္ငံ HIVAIDS ေရာဂါဆိုင္ရာ အမ်ဳိးသား မဟာဗ်ဴဟာ စီမံကိန္း (၂၀၁၁-၂၀၁၅) ႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္မႈစီမံကိန္း (Operation Plan) ကို က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာနမွ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၆ ရက္ေန႔တြင္ အတည္ျပဳေပးခဲ့သည္။ ယင္းတြင္ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ခန္႔မွန္းခဲ့ေသာ HIV ထပ္မံကူးစက္ခံရသူ အေရအတြက္၏ ထက္၀က္သို႔ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္၌ ေလ်ာ့က်သြားရန္ ရည္မွန္းထားသည္။
စီမံကိန္း၌ ဦးစားေပး မဟာဗ်ဴဟာ သုံးရပ္ရွိရာ ၄င္းတို႔မွာ (၁) HIVပိုး ကူးစက္ရန္ အႏၲရာယ္ရွိေသာ လိင္ဆက္ဆံမႈႏွင့္ မသန္႔ရွင္းေသာ ေဆးထိုးအပ္ႏွင့္ အလားတူကိရိယာမ်ားကို အသုံးျပဳျခင္းေၾကာင့္ HIV ပိုး ကူးစက္မႈကို ကာကြယ္ေရး (၂) HIV ပိုး ကူးစက္ခံရသူမ်ား ၊ AIDS ေ၀ဒနာရွင္မ်ားအား စဥ္ဆက္မျပတ္ ၿပီးျပည့္စုံစြာ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ေရးႏွင့္ (၃) HIV ပိုး ရွိေနသူမ်ား၊ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားႏွင့္ ယင္းတို႔၏ မိသားစု ၀င္မ်ားအေပၚ ဆိုးက်ဳိးသက္ေရာက္မႈမ်ား ေလ်ာ့နည္းသြားေစေရးတို႔ ျဖစ္သည္။

HIV/AIDS ျပႆနာ ဘယ္လိုေျဖရွင္းမွာလဲ
မည္သည့္ အစိုးရအဖြဲ႕မဆို  က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ လုပ္ငန္းကို ျမင္သာေသာအက်ဳိးအျမတ္ မရွိေသာေၾကာင့္ အေရးမပါေသာလုပ္ငန္းဟု မွတ္ယူရန္ မသင့္ပါ။ ႏိုင္ငံသားမ်ားအေနျဖင့္ မက်န္းမာဘဲ ႏိုင္ငံ တည္ေဆာက္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ကိုင္ႏိုင္မည္ မဟုတ္ပါ။ လူတစ္ေယာက္အတြက္ က်န္းမာေနရန္ အေရးအႀကီးဆုံး ျဖစ္သကဲ့သို႔ ႏိုင္ငံေတာ္အေနျဖင့္လည္း ႏိုင္ငံသားမ်ား က်န္းမာေနရန္မွာ အေရး အႀကီးဆုံး ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ဘတ္ဂ်က္မ်ားထဲ၌ က်န္းမာေရးအတြက္ ခ်ေပးေသာ ဘတ္ဂ်က္မွာ လြန္စြာနည္းပါးေနေသးသည္ကို ေတြ႕ရွိရသည္။ ေဒသတြင္းႏိုင္ငံမ်ားတြင္လည္း ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ က်န္းမာေရး အသုံးစရိတ္မွာ အနည္းဆုံးျဖစ္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္အတြင္း ပွ်မ္းမွ်အားျဖင့္ ဂ်ီဒီပီ၏ ၁ ဒသမ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းကိုသာ က်န္းမာေရးႏွင့္ ပညာေရးအတြက္ အသုံးျပဳသည္။  ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံက ဂ်ီဒီပီ၏ ၈ ဒသမ ၁ ရာခိုင္ႏႈန္းကို အသုံးျပဳျခင္းႏွင့္ ႏႈိင္းစာလွ်င္ လြန္စြာနည္းေနသည္။  ၂၀၀၉- ၂၀၁၀ ႏိုင္ငံေတာ္ဘတ္ဂ်က္တြင္ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ လူမႈဖူလုံေရးတို႔အတြက္ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းပါ၀င္ၿပီး ယင္းကိုထပ္မံခြဲေ၀ရာတြင္ ပညာေရးအတြက္ ၇၈ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ က်န္းမာေရးအတြက္ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္ လူမႈဖူလုံေရးအတြက္ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္သည္။

သို႔ေသာ္ လာမည့္ ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ဘ႑ာေရးႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ က်န္းမာေရးက႑ အသုံးစရိတ္ကို ေလးဆႏွင့္ ပညာေရးက႑ အသုံးစရိတ္ကို ႏွစ္ဆတိုးကာ လ်ာထားသုံးစြဲသြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ဇန္န၀ါရီလ ၃၁ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပသည့္ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္သို႔ တင္သြင္းသည့္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ျပည္ေထာင္စု၏ ဘ႑ာေငြ အရအသုံးဆိုင္ရာ ဥပေဒၾကမ္းကို ျပည္ေထာင္စုအစိုးရအဖြဲ႔ကိုယ္စား ဘ႑ာေရးႏွင့္ အခြန္ ၀န္ႀကီးဌာန၊ ျပည္ေထာင္စု၀န္ႀကီးမွ ရွင္းလင္းရာတြင္ ထည့္သြင္းေျပာၾကားခဲ့သည္။ ၂၀၁၁-၂၀၁၂ ခုဘ႑ာေရးႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ က်န္းမာေရးအသုံးစရိတ္မွာ ျပဳျပင္ၿပီးခန္႔မွန္းေျခ ေငြစာရင္းတြင္ အသုံးစရိတ္ စုစုေပါင္း က်ပ္ ၉၂၀၀၈ ဒသမ ၇၈၆ သန္း လ်ာထားသုံးစြဲခဲ့ၿပီး ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ခု ဘ႑ာေရးႏွစ္ ရသုံးခန္႔မွန္းေျခ ေငြစာရင္းတြင္ အသုံးစရိတ္စုစုေပါင္း က်ပ္ ၃၆၇ ၉၇၀ ဒသမ ၃၇၅ သန္း လ်ာထားသည့္အတြက္ ၿပီးခဲ့သည့္ႏွစ္ထက္ ေလးဆခန္႔တိုး၍ လ်ာထားေၾကာင္း သိရသည္။
သို႔ေသာ္ HIV/AIDS ျပႆနာမွာ က်န္းမာေရးက႑ဆိုင္ရာ သီးသန္႔ျပႆနာ မဟုတ္သည့္အေလ်ာက္ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္၊ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ဖြဲ႕ (သို႔မဟုတ္) ၀န္ႀကီးဌာနတစ္ခုတည္းက ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရန္ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရး၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး အစရွိသည့္ က႑မ်ားႏွင့္ပါ ႏွီးႏႊယ္ပတ္သက္ေနသည့္အတြက္ HIV/AIDS ျပႆနာကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရာတြင္ က႑အသီးသီး၊ အလႊာအရပ္ရပ္၊ အဖြဲ႕အစည္းေပါင္းစုံမွ တက္ညီလက္ညီ ပါ၀င္ေျဖရွင္းမွသာ ဘက္စုံေထာင့္စုံမွ ထိေရာက္စြာ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။

ကမၻာ့ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေန႔
HIV ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈေၾကာင့္ AIDS ေရာဂါ က်ယ္ျပန္႔စြာ ျဖစ္ပြားေနမႈကို ပိုမိုသတိျပဳလာေစေရးအတြက္ ႏွစ္စဥ္ဒီဇင္ဘာလ ၁ ရက္ေန႔ကို ကမၻာ့ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ၿပီး အစိုးရမ်ားႏွင့္ က်န္းမာေရးအာဏာပိုင္မ်ားက ေအအိုင္ဒီအက္စ္ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား၊ ေဟာေျပာပြဲမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ ယင္းေန႔ကို က်င္းပေလ့ရွိ။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္သမၼတက ကမၻာ့ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေန႔ကို တရား၀င္ေၾကညာခ်က္ ထုတ္ျပန္ခဲ့ၿပီးေနာက္ အျခားႏုိင္ငံအသီးသီးမွ အစိုးရမ်ားကလည္း အလားတူေၾကညာခဲ့။

ကမၻာ့ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေန႔ဟူသည့္ စိတ္ကူးကို ၁၉၈၇ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လတြင္ ဂ်ိမ္းဒဗလ်ဴဘန္းႏွင့္ ေသာမတ္စ္နတၱာ အမည္ရွိ WHO ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ဆိုင္ရာ ကမၻာ့စီမံခ်က္ (UNAIDS) ၏ ျပည္သူ႔ အခ်က္အလက္ ဆိုင္ရာ အရာရွိႏွစ္ဦးက ရရွိခဲ့ၿပီး ၎တို႔၏စိတ္ကူးကို UNAIDS ၏ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး ေဒါက္တာဂ်ိဳနသန္မန္းထံသို႔ တင္ျပခဲ့။ ေဒါက္တာမန္းက ယင္းစိတ္ကူးကို သေဘာက်ကာ အတည္ျပဳေပးခဲ့ၿပီး ကမၻာ့ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေန႔သည္ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ၁ ရက္ေန႔ ျဖစ္သင့္ေၾကာင္း ေထာက္ခံခ်က္ေပးခဲ့။

HIV/AIDS ဟူသည္
-HIV(Human Immunodeficiency Virus) ဟူသည္ Retrovirus အမ်ဳိးအစား ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးတစ္မ်ဳိးျဖစ္ၿပီး လူတို႔၏ ကိုယ္ခံအားစနစ္ရွိ Helper T cell မ်ားကို ကူးစက္ျခင္းျဖင့္ AIDS ေရာဂါကို ျဖစ္ပြားေစသည္။ HIV ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးႏွစ္မ်ဳိးအနက္ HIV-1 သည္ ကမၻာအႏွံ႔ ကူးစက္ေနၿပီး HIV-2 သည္ အေနာက္ အာဖရိက၌ အဓိကကူးစက္ေနသည္။
- AIDS (Acquired immune deficiency Symdrome) ဟူသည္ HIV ကူးစက္ခံရၿပီး ကိုယ္ခံအားက်ဆင္းမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားေသာ ေရာဂါျဖစ္သည္။ အေမရိကန္ CDC ဌာန၏ သတ္မွတ္ခ်က္အရ HIV ပိုး ကူးစက္ ခံထားရၿပီး CD4 အေရအတြက္ ၂၀၀ ေအာက္ေရာက္မွ AIDS ေရာဂါဟု သတ္မွတ္သည္။

ေအအိုင္ဒီအက္စ္သမိုင္း
သုေတသနပညာရွင္မ်ားက ၁၉၃၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားအတြင္း simian immunodeficiency virus (SIV) သည္ အာဖရိကတိုက္အလယ္ပိုင္း၌ ပထမဆံုး human immunodeficiency virus HIV-1 အျဖစ္သို႔ ကူးေျပာင္းသြားျခင္းျဖစ္မည္ဟု ခန္႔မွန္း။

၁၉၅၉ ခုႏွစ္တြင္ ကြန္ဂို၌ ေသဆံုးသြားသူတစ္ဦးထံမွ ရယူထားသည့္ ေသြးနမူနာမ်ားကို စစ္ေဆးခ်က္အရ HIV ပိုးကို ပထမဆံုးေတြ႕ရွိ။ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၂၈ ရက္ေန႔တြင္ အသက္ ၄၉ ႏွစ္ရွိ ဂ်ေမကာ-အေမရိကန္ သေဘၤာစာေရးတစ္ဦးသည္ နမိုးနီးယားျဖင့္ ေသဆံုးသြားခဲ့ရာ နမိုးနီးယားေၾကာင့္ ေသဆံုးမႈသည္ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါႏွင့္ အႀကီးအက်ယ္ ဆက္ႏႊယ္ေနေၾကာင္း ေတြ႕ရွိခဲ့ရၿပီး ထိုသူ၏ေရာဂါအား AIDS ဟု အမည္တပ္ခဲ့။

၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ ကိန္းဂဏန္းမ်ားအရ HIV ပုိးကူးစက္မႈ အေနအထား
လူအုပ္စုအမ်ဳိးအစား                             ပုိးကူးစက္မႈ ၂၀၁၀ ျပည္႕ႏွစ္ခန္႔မွန္းေျခ
အမ်ဳိးသမီးလိင္လုပ္သားမ်ား                ၁၁ .၄ % (၅ .၇ မွ ၁၄ .၅ အတြင္း)
မူးယစ္ေဆးထုိးသုံးစြဲသူမ်ား                 ၂၆ .၀% (၇ .၉ မွ ၃၉ .၄ အတြင္း)
ေယာက္်ားခ်င္းလိင္ဆက္ဆံသူမ်ား      ၁၁ .၀% (၈ .၀ မွ ၁၄ .၀ အတြင္း)
ကုိယ္၀န္ေဆာင္အမ်ဳိးသမီးမ်ား             ၀ .၈% (၀ .၀ မွ ၃ .၃ အတြင္း)
Refး က်န္းမာေရးဦးစီးဌာန၊ UNAIDS ႏွင့္ WHO တုိ႔၏ ပူးေပါင္းခန္႔မွန္း တြက္ခ်က္မႈ

Eleven - ေျခာက္လွန္႔ေနဆဲ တေစၦ သို႔မဟုတ္ HIV/AIDS