ေရေသာက္နည္း အထိုင္မ်ားေသာ ေန႕စဥ္ဘ၀ႏွင့္ ဆီးေက်ာက္တည္ေရာဂါ

ဆီးေက်ာက္ဆိုတာ (urethral stone)

ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္းဆိုတာ ဆီးထဲမွာပါတဲ့ သတၳဳဓာတ္ဆားေတြစုဖြဲ႕ျပီး ေက်ာက္ခဲေသးေသးေလးေတြအျဖစ္ အနည္က်ျဖစ္ေပၚလာတာျဖစ္ပါတယ္။ သဲမႈန္႕ေလာက္ကေန ေဂါက္သီးလံုးေလာက္အရြယ္အထိ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိႏိုင္ပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္ထဲမွာ (သို႕)ဆီးလမ္းေၾကာင္းထဲမွာ ရွိေနႏိုင္ပါတယ္။

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား

ေက်ာက္ကပ္ထဲမွာ ျဖစ္လာတဲ့ ဆီးေက်ာက္ဟာ ေက်ာက္ကပ္ထဲမွာပဲ ဆက္ရွိေနတယ္ (သို႕) အရမ္းေသးတယ္ဆိုရင္ နာက်င္တဲ့ေ၀ဒနာ မ်ားေသာအားျဖင့္ မေပၚပါဘူး။ ဆီးစြန္႕ထုတ္တဲ့ ဆီးျပြန္လမ္းေၾကာင္း တစ္ေနရာရာမွာ ရွိေနတယ္၊ နည္းနည္းလည္းၾကီးတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ျပင္းထန္တဲ့နာက်င္မႈတစ္ရပ္ ခါး၊ နံပါး၊ ၀မ္းဗိုက္၊ ေပါင္ၾကားနဲ႕ လိင္အဂၤါစတဲ့ ေနရာအႏွံ႕မွာ ရုတ္တရက္ေပၚေပါက္လာတတ္ပါတယ္။ အရမ္းကိုနာတာပဲ၊ တစ္ခါမွ မခံစားဖူးဘူးလို႕ လူနာအမ်ားစုက ေျပာဆိုစမွတ္ရွိတာေတြ႕ရပါတယ္။ အစာအိမ္ေနရာေလာက္ကပါ ေအာင့္သလိုလို၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္ အန္ခ်င္သလိုလိုပါ ခံစားရတတ္ပါတယ္။

ဆီးသြားရင္ ေသြးပါလာတတ္တယ္။ ဆီးဟာ ေသြးပါရင္ ေသြးနီေရာင္ျဖစ္ႏိုင္သလို မီးခိုးေရာင္၊ နီညိဳရင့္ေရာင္ဆီးလည္း ျဖစ္ႏိုင္တာကို သတိျပဳရပါမယ္။ ျပီးေတာ့ ဆီးသြားရင္ နာတတ္တယ္။ ခဏခဏလည္း သြားခ်င္မယ္။ ဒီလိုခံစားရတာဟာ ဆီးအိမ္(သို႕) ဆီးစြန္႕ျပြန္ထဲမွာ ေက်ာက္ေရာက္လာလို႕ျဖစ္ႏိုင္သလို အဲဒီေက်ာက္ရွိေနလို႕ ေနာက္ဆက္တြဲအေနနဲ႕ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ေရာဂါခံစားရတာလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာျဖစ္တဲ့ေ၀ဒနာေတြဟာ အူအတက္ေရာင္ျခင္း၊ အူက် အူကြၽံျခင္း၊ ေနရာမွားျပီး သေႏၶတည္ျခင္း၊ အမ်ိဳးသားဆီးက်ိတ္ေရာင္ျခင္းစတဲ့ ေရာဂါမ်ားရဲ႕ လကၡဏာေတြနဲ႕သြားတူေနတတ္တာ သတိျပဳရပါမယ္။

ဆီးေက်ာက္တည္ေစတဲ့အေၾကာင္းမ်ား

ဆီးေက်ာက္တည္ေစတဲ့ ေနာက္ခံအေၾကာင္းတရား အေတာ္မ်ားမ်ားရွိပါတယ္။ ၄င္းတို႕ကိုကြၽန္ေတာ္တို႕ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းတရားမ်ားနဲ႕မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေသာအေၾကာင္းတရားမ်ားရယ္လို႕ ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။

ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္တာေတြကေတာ့

(၁) ေန႕စဥ္ေရေသာက္ေသာ ေရပမာဏ - ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္းရဲ႕ အျဖစ္ရဆံုး အေၾကာင္းတရားကေတာ့ ေန႕စဥ္လံုေလာက္တဲ့ ေရပမာဏျဖစ္ေအာင္ မေသာက္ျခင္းေၾကာင့္ ဓာတ္ဆားေတြ စုဖြဲ႕ကာေက်ာက္ျဖစ္သြားျခင္းပါပဲ။ ဆီးအေရာင္ဟာ အ၀ါေဖ်ာ့ေဖ်ာ့ (သို႕)ေရလို ၾကည္လင္ေနေလာက္ေအာင္ တစ္ေန႕ကို ေရဖန္ခြက္နဲ႕ ဂခြက္ကေန ၁၀ခြက္ခန္႕ေသာက္ေပးရပါမယ္။ ထို႕အတူ ဆီးေအာင့္ထားျပီး အလုပ္ဆက္လုပ္ေနတာမ်ိဳး၊ ဆီးသြားဖို႕ ေမ့ေနတတ္တာမ်ိဳး မရွိရေလေအာင္ ဆီးကို သတိျပဳျပီး သြားေပးတဲ့အက်င့္ ေမြးျမဴပါ။

(၂) ေန႕စဥ္အစားအစာ - အသားမ်ားမ်ား၊ အငန္မ်ားမ်ား အစားအစာေတြ၊ ေအာက္ဆဲလိတ္ (Oxalate) ျဒပ္ေပါင္းၾကြယ္၀တဲ့ အစိမ္းရင့္ေရာင္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြနဲ႕ ေျမပဲစတဲ့ စားစရာေတြေန႕တိုင္းနီးပါးစားရင္ အရြယ္ရလာခ်ိန္မွာ ေက်ာက္တည္ဖို႕ အေတာ္ေလးနီးစပ္ပါတယ္။

(၃) အ၀လြန္ေနျခင္း - အ၀လြန္ရင္ အင္ဆူလင္ေဟာ္မုန္း အာနိသင္ေလ့်ာ့က်ျခင္း (Insulin Resistance) နဲ႕ဆီးထဲမွာ ကယ္လိစီယမ္ေခၚ ထံုးဓာတ္ေတြမ်ားေနျခင္း ျဖစ္လာေစပါတယ္။ ဒီႏွစ္ခုေပါင္းရင္ ဆီးေက်ာက္တည္ဖို႕ အေတာ္ေလးနီးစပ္ပါတယ္။(အ၀လြန္သူေတြဟာ ဆီးေက်ာက္သာမက သည္းေျခေက်ာက္ပါ တည္ႏိုင္ပါတယ္)

မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္တာေတြကေတာ့....

(၁) အသက္အရြယ္ - အသက္ၾကီးလာေလေလ ဆီးေက်ာက္ျဖစ္ဖို႕ နီးစပ္ေလျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ၁၀၀%တားဆီးလို႕ မရႏိုင္ပါ။

(၂) က်ား/မ ကြာျခားမႈ - အသက္၃၀နဲ႕ ၅၀ၾကားအမ်ိဳးသားေတြဟာ ဆီးေက်ာက္တည္ဖို႕ အနီးစပ္ဆံုးသူမ်ားျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြက်ေတာ့ ေသြးဆံုးျပီးလို႕ မေဟာ္မုန္း အီစထရိုဂ်င္နည္းလာေတာ့မွ နီးစပ္ပါတယ္။ အသက္ငယ္ငယ္ေပမဲ့ ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္ သားဥအိမ္တစ္ဖက္(သို႕)ႏွစ္ဖက္စလံုး ထုတ္ပစ္လုိက္ရသူေတြလည္း ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္း အႏၲရာယ္ရွိပါတယ္။

(၃) မ်ိဳးရိုး - မိဘမ်ိဳးရိုးမွာ ဆီးေက်ာက္တည္ဖူးသူေတြဟာလည္း ခံစားရဖို႕သူမ်ားေတြထက္စာရင္ ပိုနီးစပ္ပါတယ္။

(၄) ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ေရာဂါ - ခဏခဏ ဆီးပူ၊ ဆီးေအာင့္၊ဆီးက်င္ျဖစ္ရသူေတြဟာ ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္း ၀င္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါဟာထိန္းခ်ဳပ္လို႕ရတဲ့ အခ်က္လို႕ေျပာရင္လည္း ရတာပါပဲ။

(၅) ေရာဂါအခ်ိဳ႕ရွိေနျခင္း - ကူးစက္ေရာဂါမဟုတ္ဘဲ ကိုယ္ထဲကျဖစ္တဲ့ ေရာဂါေတြဟာ ျဖစ္လာျပီးရင္ မေပ်ာက္ေတာ့ဘဲ ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္းကို သြယ္၀ိုက္အားေပးပါတယ္။ ဥပမာ Crohn ေရာဂါ ပါရာသိြဳင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္းမ်ားေသာ ေရာဂါ၊ ေဂါက္ ေခၚ ဒူလာေရာဂါ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ စသျဖင့္ေပါ့။

(၆) အစာအိမ္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္း ခြဲစိတ္မႈလုပ္ထားျခင္း - ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္ အစာအိမ္ႏွင့္အူလမ္းေၾကာင္းတစ္ေနရာရာမွာ မျဖစ္ မေနခြဲစိတ္မႈ ခံယူလိုက္ရသူမ်ား ဆီးေက်ာက္ကို ပံုမွန္လူေတြထက္ ပိုသတိထားရပါမယ္။

ဘယ္အေျခအေနမွာ ဆရာ၀န္ျပရမလဲ....

ေအာက္ပါ လကၡဏာေတြဟာ ဆီးေက်ာက္တည္ေနျပီလို႕ အၾကမ္းဖ်ဥ္း ညႊန္ျပေနတဲ့အတြက္ တစ္ခုခု စေပၚလာျပီဆိုတာနဲ႕ အျမန္ဆံုးဆရာ၀န္ျပပါ။

- ခါးနဲ႕ ခါးပတ္လည္၊ ၀မ္းဗိုက္၊ေပါင္ျခံ၊ လိင္အဂၤါ(ဆီးျ႔ပြန္) စသည္တို႕မွာ ရုတ္တရက္ ျပင္းထန္စြာ နာက်င္မႈ ေပၚလာျခင္း

- ဆီးထဲေသြး(သို႕) ေသြး၏ေနာက္ဆက္တြဲဟု သံသယျဖစ္ဖြယ္ရွိသည့္ မီးခိုးရင့္ေရာင္၊ အေရာင္မႈိင္းမိႈင္း အႏွစ္မ်ား ပါလာတတ္ျခင္း

- ဆီးပူ၊ဆီးေအာင့္၊ ဆီးက်င္ျခင္း

ဆီးေက်ာက္ရွိေၾကာင္း စမ္းသပ္စစ္ေဆး သိရွိျပီးသူေတြက်ေတာ့.....

- အလြန္အမင္း ပ်ိဳ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္း

- ခ်မ္းတုန္ဖ်ားျခင္း

- ခါးႏွင့္ပတ္လည္မွာ မခံမရပ္ႏိုင္ေအာင္နာက်င္ျခင္းစတဲ့ ေ၀ဒနာေတြေပၚလာရင္ခ်က္ခ်င္း ဆရာ၀န္ျပန္ျပပါ။

အခ်ိဳ႕က်ေတာ့ ဘယ္လိုေ၀ဒနာမ်ိဳးမွ မရွိခဲ့ဘဲ ဆီးသြားရင္းေက်ာက္ပါလာတာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ ေက်ာက္ကိုသိမ္းထားျပီး ဆရာ၀န္ျပပါ။ ေ၀ဒနာမေပၚတဲ့ ေက်ာက္အမ်ိဳးအစားေတြရွိတတ္လို႕ မေပါ့သင့္ပါ။

ဆီးေက်ာက္ဟုတ္မဟုတ္ ဘယ္လိုစစ္ေဆးမလဲ....

၀မ္းဗိုက္ဓာတ္မွန္ (KUB X-ray) ရိုက္ျခင္း၊ အာထရာေဆာင္း (Ultrasound) ေခၚ တယ္လီေဗးရွင္းဓာတ္မွန္ရိုက္ျခင္း၊ CT Scan ကို ခါးတစ္ပတ္လွည့္ရုိက္ျခင္း၊ ေက်ာက္ရဲ႕အရြယ္အစား၊ ပုံသဏၭာန္၊တည္ေနရာ တိတိက်က် သိႏိုင္ဖို႕ ေဆးထိုးျပီးရိုက္တဲ့ IVP ၊ ေက်ာက္ အမ်ိဳးအစားသိရဖို႕ ေသြးဓာတုအေျဖ စစ္ေဆးျခင္း၊ ၁၄နာရီ ဆီးခံယူစစ္ေဆးျခင္း၊ ဆီးကို ဓာတ္ခြဲစစ္ေဆးျခင္း စတဲ့စစ္ေဆးမႈေတြ အဆင္ေျပသလို လိုအပ္သလိုလုပ္ရပါတယ္။

ဘယ္လို ကုသမလဲ....

ကုသမႈအေနနဲ႕ကေတာ့ အရမ္းေသးတဲ့ဆီးေက်ာက္ဟာ ဘာနည္းနဲ႕မွကုစရာမလိုဘဲ နာက်င္မႈသက္သာတဲ့ေဆးေတြေပးျပီး အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္ေစကာ က်သြားေအာင္ ကုသပါတယ္။ ဒါကေတာ့ အနည္းစုမွာပဲ အဆင္ေျပတာေတြ႕ရပါတယ္။ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ ေဆးေခၚ စတီးရြိဳက္မဟုတ္တဲ့ အေရာင္က်ေဆးမ်ားေပးျပီး အနာသက္သာေစရင္း အရည္မ်ားမ်ားေသာက္ေစတဲ့နည္းျဖစ္ပါတယ္။

ေက်ာက္က အရြယ္ၾကီးေနျပီး ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ေနလို႕ နာက်င္မႈဆိုးတယ္၊ ပိုးခဏခဏ၀င္ေနတယ္ဆိုရင္ေတာ့ Lithotripsy ေခၚ ခြဲစိတ္မႈလုပ္ဖို႕ ဆရာ၀န္ကအခ်က္ေတြအမ်ားၾကီးအေပၚ အေျခခံျပီး စဥ္းစားပါလိမ့္မယ္။ အခုေခတ္စားေနတဲ့ နည္းက ေတာ့ ESWL (Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy) ေခၚ စက္နဲ႕ေက်ာက္ေခ်တဲ့နည္းပါပဲ။ သူကေတာ့ ေက်ာက္အရြယ္အစားေသး မွ လုပ္လို႕ရတဲ့ ကန္႕သတ္ခ်က္ရွိပါတယ္။ သတ္မွတ္ထားတဲ့ အရြယ္အစားထက္ၾကီးေနရင္ စက္နဲ႕ေခ်လို႕မရဘဲ ခြဲစိတ္ဖို႕ဦးစားေပးစဥ္စား ရပါမယ္။ Ueteroscopy ေခၚ စက္နဲ႕ၾကည့္ျပီး ေခ်တဲ့၊ဖယ္ရွားတဲ့နည္း လည္းသံုးႏိုင္ပါတယ္။

ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ....

အထက္မွာေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ျခင္း၊ ဆီးေအာင့္အေညာင္းထိုင္ျခင္းကို ေလွ်ာ့ခ်၍ဆီးသြားေပးျခင္း၊ ေန႕စဥ္အစားအေသာက္၌ အသားေလွ်ာ့စားျခင္း၊ ဆီးေက်ာက္တည္ေရာဂါ၀င္လာေစမယ့္ ေရာဂါေတြရွိရင္ စနစ္တက်ကုသထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းအားျဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။

ဆက္ပိုင္လင္းခန္႕ (ေဆး ၂ )

Credit: www.people.com.mm