🦟 ခြင်အကြောင်းသိကောင်းစရာ

🦟 #ခြင်အကြောင်းသိကောင်းစရာ 

======================

ခြင်ဋီကာဖွင့်ရရင် #ခြင်အစမြန်မာကလို့ ဂုဏ်ယူစွာပြောလို့ရပါတယ်။ 😉 

အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် ကမ္ဘာပေါ်မှာသက်တမ်းအရင့်ဆုံးခြင်ရုပ်ကြွင်းကို #မြန်မာပြည်ကပယင်းကျောက်ထဲမှာတွေ့ရတာကိုး။

အဲ့ဒီသက်တမ်းအရင့်ဆုံးခြင်ရုပ်ကြွင်းဟာ Cretaceous ခေတ်နှောင်းပိုင်းက မြန်မာ့ပယင်းကျောက်တွေထဲမှာ တွေ့ရတာပါ။ 

အဲ့ဒီအစောဆုံး Cretaceous ခေတ်ခြင်ရုပ်ကြွင်း (၃) မျိုးထဲမှာ Burmaculex antiquus နဲ့ Priscoculex burmanicus နှစ်မျိုးကမြန်မာ့ပယင့်ထဲကတွေ့တာ။ ဟိုးလွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း (၉၉) သန်းလောက်တုန်းကရှိခဲ့တာတဲ့။

အမယ် Burmaculex တို့၊ burmanicus တို့မှည့်ခေါ်ထားတာနော်။ 🎤 မဟာ ........ ငါတို့ရဲ့အဖိုးအဖွားတွေကို ကိုက်သွားတဲ့ ခြင်များ ... ကြီးမြတ်လေသောသမိုင်းကြောင်းနဲ့ ... တရုတ်ပြည်ကိုရောင်းစားလိုက်သောပယင်းများ ... 

(မြန်မာ့သွေးဘယ်လောက်ရဲသလဲဆိုတာ ပယင်းအရောင်ကိုသာကြည့် အဲ့လယ် ... )

ကျန်တစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ Paleoculicis minutus က ကနေဒါနိုင်ငံ Alberta ​ပြည်နယ်မှာတွေ့ရတာ။ သူက လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း (၇၉) သန်းကပယင်းထဲမှာတွေ့တာ။

🦟 #ခြင်မှာသွား (၄၇) ချောင်းပါတယ်ဆိုတာဟုတ်လား❓

ခြင်မမှာ proboscis လို့ခေါ်တဲ့သွေးစုပ်တဲ့အတံရှိပါတယ်။ အဲ့ဒီအတံမှာ လိပ်ကျောက်မြီးရင်းကအတက်လိုပဲ အတက်ပေါင်း (၄၇) ခုပါပါတယ်။

လူကိုအဲ့ဒီအတက်ပါတဲ့ဓားမြှောင်လိုအတံနဲ့ထိုးစိုက်ပြီး သွေးစုပ်ယူတာပါ။ ခြင်မတွေဟာ တအားခြင်ပါးဝပါတယ်။ 

အကယ်လို့လူကိုသွေးစုပ်နေရင်းသူကြိုက်တဲ့သွေးတွေ့ရင် သွေးစုပ်နေရင်းတန်းလန်းနဲ့ မကြိုက်တဲ့အရည်ကိုဖင်ဝကပြန်စွန့်ထုတ်ပါတယ်။ လူတွေဘူးဖေးစားချိန်မှာ အင်အင်းသွားပါသလိုပဲ။ ဒါ့ကြောင့်သူတို့ဖင်ဝမှာ သွေးစက်သီးနေတတ်ပါတယ်။

🦟 #ခြင်ကိုက်ရင်ဘာလို့ယားယံတာလဲ❓

ခြင်မကလူကိုကိုက်တဲ့အချိန်မှာ လူကိုယ်ခန္ဓာထဲကိုသူ့ရဲ့တံတွေးရည်ထိုးသွင်းပါတယ်။ 

အဲ့ဒီတံတွေးရည်ကို လူရဲ့ကိုယ်ခံအားစနစ်က ယားယံစေတဲ့ allergen လို့မြင်ပြီး ကိုယ်ခန္ဓာက histamine တွေပြန်ထုတ်ပေးပါတယ်။

အဲ့ဒီ histamine တွေက အရေပြားအောက်ရှိသွေးကြောလေးတွေတွေကျယ်စေကာ သွေးဖြူဥတွေများများရောက်စေပါတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်ခြင်ကိုက်တဲ့နေရာမှာ ဖုပြီးယားယံမှုဖြစ်ရတာပါ။

ခြင်ကိုက်တဲ့နေရာကို ယားယံလို့ကုတ်တဲ့အခါမှာ histamine တွေပိုထွက်လာပြီး ပိုရောင်ရမ်းလာကာပိုမိုယားယံလာစေပါတယ်။ ပြင်ပကရောဂါပိုးမွှားတွေလဲ လူအရေပြားအောက်ကိုဝင်သွားစေပါတယ်။

🦟 #ခြင်အမကဘာလို့ရောဂါပြန့်ပွားစေတာလဲ❓

ခြင်မဟာလူကိုကိုက်တဲ့အခါမှာ အဲ့လိုတံတွေးရည်ထိုးသွင်းလိုက်တဲ့အတွက် လူရဲ့ကိုယ်ခန္ဓာထဲကို #သေစေနိုင်တဲ့ငှက်ဖျား၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေး၊ ဇိုင်ကာစတဲ့ရောဂါပိုးတွေဝင်သွားစေပါတယ်။

ခြင်ထီးကပန်းဝတ်ရည်နဲ့ သစ်သီးရည်လိုသကြားဓာတ်ပါတဲ့အရည်တွေကို အသက်ရှင်ဖို့သောက်သုံးပါတယ်။

ခြင်မဟာ အချိုရည်ကိုစုပ်ယူသလို လိင်ဆက်ဆံပြီးရင် ပရိုတိန်းဓာတ်ရဖို့ လူနဲ့တိရိစ္ဆာန်တွေဆီကသွေးကို လှည့်လည်စုပ်ယူပါတယ်။ 

🦟 ခြင်မဟာလူတစ်ယောက်တည်းကိုသွေးဝအောင်ကိုက်ပြီးရင် #ကျန်တဲ့လူတွေကိုမကိုက်တော့ဘူးဆိုတာဟုတ်သလား❓

လုံးဝ (လုံးဝ) မဟုတ်ပါ။ ခြင်မဟာသွေးစုပ်ရာမှာ sip feeding method ကိုသုံးပါတယ်။ တစ်စုံတစ်ယောက်ဆီကသွေးကိုသူကြိုက်သလောက်စုပ်မယ်။ ဒါပေမဲ့တစ်ယောက်တည်းဆီက ဗိုက်ပြည့်ပြီးဝအောင်မစုပ်ယူပါဘူး။

Sip feeding method နဲ့တစ်ယောက်ဆီကတစ်ငုံစုပ်လိုက်၊ နောက်တစ်ယောက်ဆီကူးကာထပ်စုပ်လိုက်နဲ့ ဗိုက်ကားကားလာပါတယ်။

အဲ့ဒီလိုတစ်ယောက်ပြီးတစ်ယောက်လှည့်လည်ကိုက်ခဲတဲ့အတွက် ငှက်ဖျား၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေးစတဲ့ရောဂါပိုးတွေဟာ တစ်ယောက်ဆီကနေ နောက်တစ်ယောက်ဆီကိုပြန့်နှံ့သွားပါတယ်။

🦟 ခြင်မဟာဒါဆိုရင် #သွေးဝအောင်စုပ်ပြီးရင် လူကိုထပ်မကိုက်တော့ဘူးပေါ့❓

မဟုတ်ပါ။ ခြင်မဟာ သွေးစုပ်တာဝသွားရင် ရက်အနည်းငယ်အနားယူပါတယ်။ အဲ့ဒီအချိန်မှာအစောပိုင်းက အားအားဝူးဝါးထားတဲ့အတွက် သူ့ဗိုက်ထဲမှာဥတွေဖြစ်ထွန်းလာပါတယ်။

အဲ့ဒီလိုဥတွေဖြစ်ထွန်းလာဖို့ ရာသီဥတုနဲ့နေရာဒေသပေါ်မူတည်ပြီး ကျနော်တို့ပူနွေးစွတ်စိုတဲ့ဒေသမှာ နှစ်ရက်သုံးရက်ကြာပါတယ်။

ဥတွေဖြစ်ထွန်းလာပြီးရင် ခြင်မကရေရှိတဲ့နေရာနားမှာသွားဥပါတယ်။ ဥတွေဥပြီးတာနဲ့ခြင်မ'ဟာနောက်တစ်ခါခြင်ထီးနဲ့ပျော်ပါးခြင်းနဲ့ #သွေးစုပ်ခြင်းလုပ်ငန်းကိုပြန်စပါတော့တယ်။

🦟 ဒါဆိုရင် #ခြင်တစ်ကောင်ရဲ့သက်တမ်းကဘယ်လောက်ကြာသလဲ❓

ခြင်အထီးတွေဟာ အရွယ်ရောက်ပြီးတာနဲ့ ၅ ရက်ကနေ ၇ ရက်လောက်အထိအသက်ရှည်ပါတယ်။

ခြင်မတွေက လူတွေလှောင်ထားတဲ့နေရာမှာ (၁) လထက်ပိုနေနိုင်ပါတယ်။ သို့သော် သဘာဝအတိုင်းအပြင်မှာ (၁) ပတ်ကနေ (၂) ပတ်လောက်အတွင်းမှာသေသွားတာများပါတယ်။

ခြင်မဟာ အခုလိုသဘာဝအတိုင်း ၁ ပတ်ကနေ ၂ ပတ်အထိအသက်ရှင်နေချိန်မှာ မိတ်လိုက်ခြင်း၊ သွေးလှည့်လည်စုပ်ခြင်းနဲ့ ဥဥခြင်းကို #အကြိမ်ကြိမ်ပြုလုပ်ပါတယ်။

🦟 ညနေဖက်ဆို #ခြင်တွေဘာလို့တဝီဝီဖြစ်နေတာလဲ❓

ညနေဘက်အဆောင်ရှေ့မှာသီချင်းစုပြီးဆိုသလိုပေါ့။ ညနေမှောင်စပျိုးချိန်မှာ ခြင်ထီးတွေဟာအုပ်လိုက်ထွက်ကာ အမတွေကိုမြူဆွယ်ပါတယ်။

🎤 အချစ်ရေ ... နေလို့မကောင်းရဲ့လား ... သွေးစုပ်နိုင်ပါစေ ... 

အဲ့ဒီအချိန်မှာ အဆောင်မှာလိုအဆောင်မှူးရဲ့မျက်ထောင့်နီကြီးနဲ့ခါးထောက်ပြီးကြည့်နေတာမခံရတော့ ခြင်မတွေကလည်းအပြင်ကိုထွက်လာပြီး ခြင်ထီးတွေနဲ့ဝင်လုံးကြပါတယ်။

🎤 ကိုကိုရေ ... ကွယ်ရာမှာခြေမများနဲ့နော် ဆိုပြီး ခြင်ထီးတွေနဲ့ ဒန့်ကြနန့်ကြသောင်းကျန်းကြပါလေရော။

အားရပါးရသောင်းကျန်းပြီးတာနဲ့ ... စာမှန်မှန်သူရေးပါနော် ... ကိုကိုနော်ဆိုပြီး ခြင်ထီးတွေနဲ့ခွဲခွာကာ ခြင်မတွေကသွေးစုပ်ဖို့အသည်းအသန်လှည့်လည်ကြိုးစားကြပါတော့တယ်။

ဒါ့ကြောင့်ညနေမှောင်ခါစမှာ ခြင်မဟာသွေးအဆာဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ ကလေးတွေကို ခြင်ကိုက်သက်သာစေဖို့တံခါးပိတ်တာဘာညာထလုပ်ကြရတာပါ။

အဓိကပြောချင်တာကခြင်ကိုက်တာခံလိုက်မယ် ကုသိုလ်ရတယ်ဆိုတဲ့အတွေးမှားမဝင်မိစေဖို့ပါ။

❌ ခြင်မဟာကိုယ်ကအကိုက်ခံလိုက်လို့ နောက်လူမကိုက်တော့ဘူးဆိုတာ လုံးဝမှားပါတယ်။

❌ ခြင်မဟာတစ်ခါပဲဥဥတယ်နောက်ထပ်သွေးမစုပ်တော့ဘူးဆိုတာ မှားပါတယ်။

❌ ခြင်မဟာကိုယ်ဝန်နဲ့မို့သွေးစုပ်တယ်ဆိုတာလည်းမှားပါတယ်။

❌ ခြင်ဟာသစ်ရွက်ကနေ သံသေဒဇအလိုလိုဖြစ်လာတယ်ဆိုတဲ့အယူအဆကလည်း ခေတ်ဟောင်းကအယူအဆမှားဖြစ်ပါတယ်။

🦟 #ခြင်ဟာလူအသက်သေစေနိုင်တဲ့အထိအန္တရာယ်ရှိပါတယ်။

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ် ၂၀ ကျော်က ရိုးမတက်ပြီးသစ်ခုတ်တဲ့ရွာကဦးလေးကြီးတစ်ယောက် ကယောင်ကတမ်းပြောပြီး ငှက်ဖျားနဲ့သေသွားတာ ကျနော့်မျက်စိရှေ့မှာပါ။

သွေးလွန်တုပ်ကွေးကြောင့် ကလေးတွေကော်ဖီရောင်အန်ပြီးအသက်ဆုံးပါးတဲ့အထိဖြစ်သွားတာလည်းမြင်ဖူးပါတယ်။

ခြင်ကိုက်တာရောဂါပိုးမဝင်ခဲ့ဘူးထား၊ ကိုက်ခံရတာများရင် လူမပြောနဲ့ ကျွဲနွားတွေအထိသွေးဆုံးရှုံးမှုများပြီးသေဆုံးတတ်ပါတယ်။

ဒါကြောင့်အထူးသဖြင့် နုနယ်တဲ့ကလေးတွေနဲ့ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေအတွက် ခြင်အန္တရာယ်ကာကွယ်ဖို့ ဆောင်ရွက်ုကရပါမယ်။

ခြင်ရဲ့ဘဝစက်ဝန်း Life cycle က (၄) ဆင့်ရှိပါတယ်။

ခြင်ဥကိုခြင်မက ရေနားနဲ့အိုးခွက်အတွင်းပိုင်း၊ ညောင်ရေအိုးအတွင်းတွေ၊ သောက်ရေအိုးရေခံပန်းကန်ပြားအတွင်းမှာ ဝင်ဥတတ်ပါတယ်။

ခြင်မဟာတစ်ခါဥရင် ဥပေါင်း (၁၀၀) လောက်ဥချတတ်ပါတယ်။

ခြင်ဥတွေဟာ ခြောက်သွေ့တဲ့ရာသီဥတုမှာ (၈) လအထိနေရာပေါ်မူတည်ပြီးအသက်ရှင်နိုင်ပါတယ်။

ရေနည်းနည်းလေးပဲကျန်လည်းခြင်ဝင်ဥကာ ပေါက်ဖွားတတ်ပါတယ်။

အဲ့ဒီကနေ ပိုးလောင်းအကောင်ရှည်မျောမျောဘဝရောက်ပါတယ်။ ဥကနေပိုးလောင်းဖြစ်ဖို့ ရေနဲ့ထိတွေ့မှဖြစ်တာပါ။ ပိုးလောင်းဘဝမှာ (၃) ကြိမ်အရေခွံလဲပြီးမှ ပိုးတုံးလုံးဘဝရောက်ပါတယ်။

ပိုးတုံးလုံးဘဝမှာ #အရမ်းအေးပြီးရေခဲသွားရင်တောင်မသေပါဘူး။ ပူနွေးရာသီရောက်လို့ ရေခဲအရေပျော်ချိန်မှာထွက်လာပြီး ခြင်အဖြစ်ရှင်သန်နိုင်ပါတယ်။

ပိုးတုံးလုံး Pupa ဘဝရောက်သွားရင် ခေါင်းတိုပြီးအလုံးတုတ်သွားပါတယ်။ ဒီအရွယ်မှာရေမျက်နှာပြင်နားကပ်ပြီးနေကာ ခြင်ဖြစ်ဖို့တအားနီးနေပါပြီ။

အဲ့ဒီကနေအရွယ်ရောက်တဲ့ခြင်အဖြစ်အကောင်ခွံကိုခွဲကာ အတောင်ပေါက်ပြီးပျံသန်းပါတယ်။

ခြင်တွေဟာခပ်ဝေးဝေးကိုသိပ်မပျံသန်းတတ်ပါဘူး။ လူနေအဆောက်အဦးဘလောက်အနည်းငယ်အထိပဲဝေးဝေးပျံနိုင်ပါတယ်။ အဲ့ဒီလောက်ကနေ ရောဂါအကြီးအကျယ်ပြန့်ပွားဖို့လုံလောက်ပါတယ်။

ကမ္ဘာပေါ်မှာ ခြင်မျိုးကွဲပေါင်း (၃၀၀၀) ကျော်လောက်ရှိသတဲ့။ အဓိက (၃) မျိုးက Aedes အေးဒီစ်၊ Culex ခရူးလက်စ် နဲ့ Anopheles အနောဖလီးစ်တို့ဖြစ်တယ်။

အေးဒီးစ် Aedes aegypti ခြင်ကြောင့် သွေးလွန်တုပ်ကွေး၊ Yellow fever ရောဂါ၊ Chikungunya ရောဂါ၊ Zika ဇိုင်ကာစတာတွေဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ 

အနောဖလီးစ် Anopheles ခြင်ကြောင့် ငှက်ဖျားရောဂါဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ 

Culex ခရူးလက်စ်ခြင်ကြောင့် West Nile Virus လို ဦးနှောက်ထဲအထိပြန့်နှံ့နိုင်တဲ့ရောဂါဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

ဒါ့ကြောင့်ခြင်အန္တရာယ်ကာကွယ်ရေးကို #ရပ်ကွက်အလိုက်ညီညီညွတ်ညွတ်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

#RichardMyoThant

6-July-2022