Facilitation skill ဆိုတာ

(ဖတ္ရန္ၾကာခ်ိန္ ၃မိနစ္)

၁။ Facilitation ဆုိတာ ဘာလဲ

ၿဖစ္စဥ္တစ္ခုကို အဆင္ေၿပေခ်ာေမြ႔ေအာင္ လုပ္ေပးတာလုိ႔ နားလည္ထားရင္ ရပါတယ္။
ေဆြးေႏြးပြဲတစ္ခု လုပ္တယ္၊ အဲဒီမွာ Facilitator လုပ္သူက ပါ၀င္ေဆြးေႏြးတဲ့သူေတြဆီကေန သူတုိ႔ကၽြမ္းက်င္မႈအလုိက္၊ အေတြ႔အၾကံဳအလုိက္ လူအမ်ားသိသင့္သိထုိက္တာေတြ ေၿပာလာေအာင္ ေမးခြန္းေတြေမးမယ္၊ ေဘးထြက္သြားရင္ ၿပန္တည္႔ေပးမယ္၊ အခ်ိန္ေက်ာ္ေနရင္ သတိေပးမယ္၊ တကယ့္ Key message ကို အႏွစ္ခ်ဳပ္ေပးမယ္၊ ဒါေတြလုပ္ေပးရပါတယ္။

Facilitator ေကာင္းရင္ ေကာင္းသလို အဲဒီေဆြးေႏြးပြဲက အက်ိဳးရွိတတ္၊ ၿမိဳင္တတ္သလို၊ မေကာင္းရင္မေကာင္းသေလာက္လည္း ပ်င္းစရာေကာင္းတယ္၊ လိုရင္းမေရာက္ ၿဖစ္တတ္ပါတယ္။ Debate မွာ Moderator လုပ္သူေတြ၊ အင္တာဗ်ဴးလုပ္သူေတြ၊ ေဘာလံုးပြဲသံုးသပ္သူေတြ၊ ဒါေတြဟာ ဒီအထဲမွာ အၾကံဳး၀င္ပါတယ္။

၂။ Facilitation skill အေရးၾကီးလား

အမွတ္တမဲ့ ၾကည္႔လိုက္ရင္ ဒါက ေဟာေၿပာသူေတြ၊ အစီအစဥ္တင္ဆက္သူေတြမွာမွ ရွိထားရမယ့္ ကၽြမ္းက်င္မႈတစ္ခုလို႔ ထင္ခ်င္စရာပါ။ တကယ္ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။
ရံုးတုိင္း၊ အဖြဲ႔အစည္းတုိင္းမွာ အစည္းအေ၀းလုပ္ၾကရပါတယ္။ အဲဒီအစည္းအေ၀းက လူစုရံုသက္သက္ မဟုတ္ဘဲ ရလဒ္တခုခု ထြက္ခ်င္တယ္ဆုိရင္ Facilitate ေကာင္းေကာင္း လုပ္ႏုိင္ဖုိ႔ လိုပါတယ္။
ကုိယ့္ဌာနအလိုက္ ပုိေအာင္ၿမင္ဖုိ႔အတြက္ ဘာေတြလုပ္ဖုိ႔ လိုအပ္မလဲဆုိတာကုိ ကုိယ့္လက္ေအာက္ကလူေတြနဲ႔ ေဆြးေႏြးၾကမယ္ဆုိလည္း လိုတာပါပဲ။
ေနာက္ဆံုးကုန္ကုန္ေၿပာရရင္ သမီးရည္းစားႏွစ္ေယာက္ လက္ထပ္ဖု႔ိ တုိင္ပင္ၾကတဲ့ေနရာမွာေတာင္ ဒီအရည္အေသြးရွိထားဖို႔ လိုပါတယ္။

ရံုးေတြ၊ ေဆြးေႏြးပြဲေတြမွာ သတိထားလိုက္ၾကည္႔ပါ။ အဲ့လိုလုပ္ႏုိင္တဲ့သူ သိပ္မ်ားမ်ားစားစား မရွိပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ဒီအရည္အေသြးဟာ ေက်ာင္းမွာ၊ အလုပ္မွာ၊ ကုိယ့္ပေရာ္ဖက္ရွင္မွာ သက္ဆုိင္ရာကၽြမ္းက်င္မႈခ်င္း တူလာတဲ့အခါ ကုိယ့္ကုိ ေခါင္းတစ္လံုးသာေစပါလိမ့္မယ္။

၃။ Key competencies of a facilitator

ဒါၿဖင့္ Facilitator ေကာင္းတစ္ေယာက္မွာ ဘယ္လိုအရည္အေသြးေတြ ရွိဖို႔ လိုမလဲ။
အေသးစိတ္အမ်ားၾကီး ရွိပါတယ္။ အဓိကက်တာေတြကိုပဲ ေၿပာပါ့မယ္။

၁) Big picture ရွိထားဖုိ႔

ပြဲမစခင္မွာ ဒီေဆြးေႏြးပြဲတစ္ခုလံုးကို ၿခံဳငံုၿပီး ၿမင္ထားဖုိ႔ လိုပါတယ္။ အဓိက Key Frame ကို ကိုင္ထားရပါမယ္။ ခုေဆြးေႏြးမႈၿပီးသြားတဲ့အခါ ဘာၿဖစ္သြားေစခ်င္တယ္ ဆုိတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ အရင္ဆံုး ခ်ရမယ္၊ ၿပီးမွ အဲဒီရည္ရြယ္ခ်က္ထိဖုိ႔ ငါ ဘာေတြေၿပာမလဲ၊ ဘာေမးခြန္းေတြ ေမးမလဲ၊ ဘယ္လုိနည္းလမ္းေတြ သံုးမလဲ၊ ဘာအေထာက္အကူပစၥည္းေတြ ယူမလဲ၊ ဘယ္အပိုင္းကုိ ဘယ္ႏွမိနစ္ သံုးမလဲ၊ ဒါမ်ိဳး ၿပင္ဆင္ရမယ္။
ဒါမွ လြဲေနရင္ ဆြဲတည္႔ႏုိင္မယ္၊ ၾကာလြန္းေနရင္ ၿဖတ္ခ်ႏိုင္မယ္။ အဲဒီလိုရွိမထားရင္ အခ်ိန္ေက်ာ္ကုန္တာတုိ႔၊ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုတည္းမွာတင္ ၾကာကုန္တာတုိ႔၊ ဒါမွမဟုတ္လည္း ရလဒ္ မယ္မယ္ရရ ထြက္မလာဘဲ အေစာၾကီးၿပီးကုန္တာတုိ႔ ၿဖစ္တတ္ပါတယ္။

၂) Knowledge, Knowledge, Knowledge

အေဟာအေၿပာနဲ႔ပတ္သက္တဲ့သင္တန္းေတြဖြင့္၊ စာအုပ္ေတြေရးၿပီး ကမာၻေက်ာ္သြားတဲ့ ေဒးကာနက္ဂ်ီက သူ႔သင္တန္းလာတက္သူေတြကို အရင္ဆံုး ဘာလုပ္ခုိင္းလဲဆုိရင္ ေၿပာခ်င္တာကုိ ေၿပာခ်င္သလို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေၿပာခုိင္းတာနဲ႔ စပါတယ္။ လူေတြဟာ ကုိယ့္အေၾကာင္း၊ တစ္နည္းအားၿဖင့္ ကုိယ္ပိုင္ႏုိင္တဲ့အေၾကာင္းကုိ ေၿပာရတဲ့အခါ ပံုမွန္ထက္ ယံုၾကည္မႈပိုရွိၾကတာေပါ့။ အဲဒီလိုနဲ႔ စကားေၿပာဖုိ႔ ရဲလာၿပီး အေဟာအေၿပာေကာင္းသူေတြ ၿဖစ္လာၾကတယ္။ ဆုိလိုတာက ယံုၾကည္မႈသည္ ကၽြမ္းက်င္မႈကေန လာတယ္။ ဘယ္ပြဲမ်ိဳးမွာ Facilitate လုပ္သည္ၿဖစ္ေစ၊ သက္ဆုိင္ရာ အသိပညာနဲ႔ ၾကိဳတင္ၿပင္ဆင္မႈ ရွိထားဖို႔ မၿဖစ္မေန လိုပါတယ္။ အဲဒီအခါ ကိုယ့္ကုိယ္ကုိယ္ယံုၾကည္မႈအၿပည္႔နဲ႔ Facilitate လုပ္ႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။

၃) Communication skill

ဒီအေၾကာင္းက စာအုပ္တစ္အုပ္ေရးလုိ႔ရေလာက္ေအာင္ကုိ က်ယ္ၿပန္႔ပါတယ္။ ဒီမွာေတာ့ အေရးၾကီးဆံုးတစ္ခ်က္ပဲ ေၿပာပါ့မယ္။ လူေတြၾကားထဲမွာ ၾကံဳေနရတဲ့ ၿပႆနာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ Communication gap ေၾကာင့္ ၿဖစ္တာပါ။ ဒါၿဖင့္ အဲဒီ Communication gap ဘာေၾကာင့္ၿဖစ္လဲဆုိေတာ့ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ကုိယ္နားလည္သလုိ သူတို႔လည္းနားလည္မယ္လို႔ ထင္တတ္ၾကတာေၾကာင့္ပါ။

ဒါေၾကာင့္ Communication ေကာင္းခ်င္ရင္ Empathy ရွိဖုိ႔ လုိပါတယ္။ ကုိယ့္ေနရာမွာ သူ႔ေခၚမၾကည္႔ပါနဲ႔၊ သူ႔ေနရာမွာသာ ကုိယ္၀င္ၾကည္႔ပါ။
ကုိယ္က English လိုညွပ္ညွပ္ေျပာလို႔ နားလည္တုိင္း သူတို႔လည္း နားလည္မယ္ မထင္ပါနဲ႔။
ကုိယ္က စကားၿမန္ၿမန္ေၿပာလို႔ နားလည္တုိင္း သူမ်ားေတြလည္း နားလည္မယ္ မထင္ပါနဲ႔။
ကုိယ္က ေန႔စဥ္အီးေမးလ္စစ္တတ္လို႔ သူမ်ားေတြလည္း စစ္လိမ့္မယ္ထင္ၿပီး ဖုန္းမဆက္ဘဲ အီးေမးလ္နဲ႔ပဲ ေၿပာလုိက္တာမ်ိဳး မလုပ္ပါနဲ႔။

၄) ဟာသဥာဏ္နဲ႔ ဗဟုသုတ

ေဆြးေႏြးပြဲတစ္ခု ၿမိဳင္ဖု႔ိဆုိတာ ေဆြးေႏြးသူေတြစိတ္ထဲမွာ ေပါ့ေပါ့ပါးပါးခံစားမႈရွိေနဖို႔ လိုပါတယ္။ စိတ္ထဲမွာ တခုခုၾကီး ခံေနရင္ ေဆြးေႏြးပြဲကလည္း ေအးစက္ေနတတ္ပါတယ္။ တုိင္းရင္းသားေတြ၊ ကေလးေတြ၊ စသၿဖင့္ လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရး၊ က်ားမ၊ အသက္အရြယ္၊ အသိပညာ၊ ဆင္းရဲခ်မ္းသာ ကြာဟမႈၾကီးေလေလ အဲဒီလို Icebreaking လုပ္ေပးဖုိ႔ လုိေလေလပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ Facilitator လုပ္မယ့္သူေတြဟာ တက္လာမယ့္ Participant ေတြရဲ႔ အေၾကာင္း သိထားဖုိ႔၊ ဟာသဥာဏ္နဲ႔ သက္ဆုိင္ရာ ဗဟုသုတေတြ ရွိထားဖုိ႔ လိုပါတယ္။
ဥပမာ လူငယ္ေတြကုိ ေၿပာမယ္ဆုိ လူငယ္ေတြၾကားမွာ ဘယ္လုိစကားေတြ ေခတ္စားေနသလဲ၊ FA တုိ႔ ကြီးတို႔ ေခးတုိ႔ ဒါမ်ိဳးေတြေပါ့။ ဒါဆုိ သူတို႔နဲ႔ ကုိယ္နဲ႔ၾကားမွာ ရွိေနတဲ့ ၿခားနားမႈေတြက အတုိင္းအတာတစ္ခုထိ ေလ်ာ့သြားပါလိမ့္မယ္။ အက်ိဳးဆက္အေနနဲ႔ ေဆြးေႏြးပြဲေလးက ၿမိဳင္လာပါလိမ့္မယ္။

၅) အုပ္စုကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္ဖုိ႔

*အားလံုးကုိ အာရံုစုိုက္ထားႏုိင္ပါေစ-
အဖြဲ႔ထဲမွာ အိပ္ငိုက္ေနတဲ့သူပါမယ္၊ လံုး၀ပါ၀င္မေဆြးေႏြးတဲ့သူပါမယ္၊ တၿခားအာရံုေရာက္ေနတဲ့သူပါမယ္၊ ဒီလူေတြအားလံုးအေပၚမွာ အာရံုၿဖန္႔က်က္ထားၿပီး ဘယ္သူ ဘာၿဖစ္ေနတယ္ဆုိတာ သိေနဖို႔ လုိပါတယ္။ လိုအပ္တဲ့တံု႔ၿပန္မႈေလးေတြ လုပ္ရမွာေပါ့။
အိပ္ငုိက္ေနတ့ဲသူကုိ စာေၾကာင္းဖတ္ၿပခုိင္းတာတုိ႔၊ ၿငိမ္ေနတဲ့သူကုိ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးဖုိ႔ ေခၚတာတုိ႔၊ တၿခားအာရံုေရာက္ေနသူဆုိလည္း နာမည္တပ္ေခၚၿပီး အဆင္ေၿပရဲ႔လား ေမးတာတုိ႔ လုပ္လုိ႔ရပါတယ္။ ဒီလိုပဲ၊ ေနမေကာင္းေနတဲ့သူ ေတြ႔ရင္လည္း သူဘာလိုအပ္လဲ ေမးပါ၊ ဂရုစိုက္ပါ။

*အားေပးပါ၊ အရွက္မရပါေစနဲ႔-
ကုိယ္က တခုခုေမးလုိက္တဲ့အခါ ေၿဖၿပီဆုိပါေတာ့၊ သူ႔အေၿဖၾကီးက တက္တက္စင္ေအာင္ လြဲေနရင္ေတာင္ မွားတယ္၊ လြဲတယ္ မေၿပာပါနဲ႔၊ ဒါကိုဆုိလိုတာထင္တယ္ေနာ္ ဆိုၿပီး သူ႔အေၿဖကို ကုိယ္ဒီလိုနားလည္လုိက္သေယာင္ အမွန္ဘက္ကုိ အတင္းဆြဲတည္႔လုိက္တာမ်ိဳး လုပ္ပါ။ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးသူတုိင္းကုိ အားေပးပါ။ သူတုိ႔အေၿဖကို ေလွာင္ေၿပာင္လုိက္တာ၊ ေနာက္မွေၿပာပါ ဆိုၿပီး ပိတ္ပင္လုိက္တာမ်ိဳး လုပ္လုိက္မိရင္ မေက်မနပ္ၿဖစ္ေစမယ္၊ အသံေတြ တိတ္ကုန္ပါလိမ့္မယ္။

*အေၿခအေနေပၚ မူတည္ၿပီး တံု႔ၿပန္ပါ-
Flexibility အေရးၾကီးပါတယ္။ ဆုိလိုတာက အစက ကုိယ့္အစီအစဥ္မွာ မပါတာေတြကုိ အေၿခအေနၾကည္႔ၿပီး လုပ္သင့္လုပ္ဖုိ႔ပါ။ ဥပမာ မုိက္ခ္ပ်က္သြားတယ္၊ အသံေတြဆူညံလာတယ္၊ လူေတြက အိပ္ငုိက္ေနၾကတယ္၊ ဒါမ်ိဳးထင္မထားတာေတြ ၿဖစ္လာၿပီဆုိရင္ ပုိအဆင္ေၿပႏုိင္မယ့္နည္းလမ္းဘက္ကုိ ေၿပာင္းလိုက္တာမ်ိဳး လုပ္တတ္ဖု႔ိ လိုပါတယ္။

၆) EQ ျမင့္ဖုိ႔

ေဆြးေႏြးပြဲၿဖစ္တဲ့အတြက္ လူေပါင္းစံုပါမယ္၊ အဲဒီလူေပါင္းစံုဆီကေန အသံေပါင္းစံု ၾကားခ်င္လို႔ပဲ ကုိယ္က Facilitate လုပ္ေနတာဆုိေတာ့ ဒါကုိ မလြဲမေသြ ရင္ဆုိင္ရပါမယ္။ သူခ်ည္းေၿပာခ်င္ေနတဲ့သူပါမယ္၊ လုိက္ေႏွာင့္ယွက္ေနတဲ့သူပါမယ္၊ အေၿပာအဆုိ ရုိင္းတဲ့သူပါမယ္၊ ကုိယ္ေၿပာေနတာေတြကုိ သိၿပီးသားေတြပါကြာ ဆုိတဲ့မ်က္ႏွာေပးနဲ႔လူေတြပါမယ္။ အဲဒါမ်ိဳးေတြ ၾကံဳရၿပီဆုိ ဘယ္သူမဆုိ ေဒါသထြက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီေဒါသကုိ အၿပင္ေရာက္မလာေအာင္၊ တစ္နည္းအားၿဖင့္ ကုိယ့္မ်က္ႏွာ၊ ကုိယ့္အသံ၊ ကုိယ့္လႈပ္ရွားမႈေတြဆီ ေရာက္မလာေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္ဖုိ႔ လိုပါတယ္။ ဒီအတုိင္း သည္းခံၿပီး ထုိင္ၾကည္႔ေနရမွာလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ပီပီသသ တံု႔ၿပန္ရပါမယ္။

အေမရိကန္သမၼတ အုိဘားမားရဲ႔ သမီးက ဘာဂါဆုိင္မွာ အလုပ္၀င္လုပ္ပါတယ္၊ ပုိက္ဆံလုိလုိ႔လား၊ စတန္႔ထြင္တာလား။ မဟုတ္ပါဘူး။ ဘယ္ေက်ာင္း၊ ဘယ္တကၠသိုလ္ကမွ သင္မေပးႏုိင္တာကို သြားသင္တာပါ။ ဘာလဲဆုိေတာ့ လူတန္းစားေပါင္းစံုနဲ႔ ဆက္ဆံႏုိင္စြမ္း ပါပဲ။ အရုိင္းအယဥ္၊ အၿဖဴအမည္း၊ ပညာတတ္ပညာမဲ့၊ ဒီလိုလူေပါင္းစံုကုိ ေအာင္ေအာင္ၿမင္ၿမင္ ဆက္ဆံႏုိင္ဖုိ႔ သြားသင္တာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလိုလူေတြ ေတြ႔တုိင္း ေတြ႔တုိင္းမွာ စိတ္ညစ္စရာ လို႔ မေတြးပါနဲ႔။ ေက်ာင္းကမသင္ေပးႏုိင္တာကို လာသင္ေပးေနတဲ့သူေတြလို႔ ၿမင္ေပးၿပီး အေကာင္းဆံုးဆက္ဆံၾကည္႔ပါ။ မေအာင္ၿမင္ရင္ေတာင္ အေတြ႔အၾကံဳေတာ့ ရေစပါလိမ့္မယ္။

ဒါေၾကာင့္ အခ်က္(၆)ခ်က္ကို ၿပန္ေၿပာပါမယ္။

1. Big picture
2. Knowledge
3. Communication
4. Sense of humor & Icebreaking
5. Group management
6. Emotion Intelligence တို႔ ျဖစ္ပါတယ္၊၊

ေဒါက္တာ ၿဖိဳးသီဟ
၈.၁၁.၂၀၁၆

Credit: Dr. Phyo Thiha´ FB Page